Классный час во 2 классе по теме Дружба на тувинском языке

Аксы-Барлык суурнун МАНБОШ

Класс шагы: «Найырал - хүлүмзүрүгден эгелээр».

2 класс

Эге класс башкызы

Ооржак Ч.Ч.

Аксы-Барлык, 2016

Класс шагы: «Найырал - хүлүмзүрүгден эгелээр».

Сорулгазы:

1. Уругларга «оннук», «найырал» деп билиглерни билип алырын билиндирер. Культурлыг аас чугаага чанчыктырар.

2. Чугаазын, угаан-бодалын, сагынгыр-тывынгырын сайзырадыр. Билиин делгемчидер, сос курлавырын байыдар.

3. Тоолдарга даянып, эжин хундулеп билирин, анаа ынак, камныг, дузалап, карактап чоруурун хевирлеп, кижизидер; коллективчи найыралды быжыктырар.

Дерилгези: найырал дугайында презентация, «Найыралдын дурумнери» деп уругларнын кылган проектилери, ИКТ, эжинге белекке бээр кылымал чурек-белек.

Кыска тайылбыр: класс шагынын угланыышкыны уругларнын аразында харылзаазын быжыктырар, чугула айтырыгларны сайгарып билирин ооренири. Уругларнын чогаадыкчы чоруун сайзырадыры.

Чорудуу:

1. Организастыг кезээ. Эге сос.

Мендилежири.

- Богунгу клазывыс шагын оюн хевирлиг кылдыр мендилежигден эгелээрин чопшээреп корунер.

Оюн:

- Экии, он хол!

- Экии, солагай хол!

- Экии, эш!

- Экии, эш!

- Экии, бистин найыралдыг болуувус!

- Экии, аалдап келген, башкылар!

Психологтуг угланыг.

- Бо хунгу клазывыс шагынын темазын тып корунерем, уруглар. (На-йы-рал.)

- Эр хейлер! Найырал чуден эгелээрил?

Хор-биле: Найырал хулумзуругден эгелээр.

- Шын-дыр. Ынчангаш мен силерге бодумнун хулумзуруумну аранарда чугаалажырынарга чылыг, ажык, найыралдыг боорунга дузалаар кылдыр, белекке бериксеп тур мен, уруглар.

- Ам бот-боттарынарга хулумзуруунерни берип корунерем, уруглар.

Оюн «Эжишкилер».

(Ийи оол чангыс сандайга олурар дээш, бот-боттарын ишкилеп турарлар.)

1-гизи: Чылып алам!

2-гизи: Сен чылып алам!

1-гизи: Чок, сен чыл даан!

2-гизи: Чече, чылбас мен!

1-гизи: Мен база чылбас мен!

2-гизи: Айслан, анчыг диин сен!

1-гизи: Бодун, анчыг диин сен!

- Оолдар, маргышпанар. Кандыг улусту эжишкилер дээрил, харыылап корунерем?

2-гизи: Бистер эжишкилер-дир бис.

- Ёзулуг эжишкилер ындыг болур бе?

(Уругларнын харыылары.)

- Кым «Ёзулуг эжим бар» деп чоргаар чугаалап болурул? (Уругларнын харыылары.)

- Кандыг кижини эш дээрил? (Уругларнын харыылары.)

Эш - ол дээрге эжи дээш сагыш-човап, дүвүреп чоруур, эжи дээш өөрүп чоруур кижи-дир. Кижиниӊ эжи кижи дээш харыысалгалыг болур ужурлуг.

- А найырал деп чул, уруглар? (Уругларнын харыылары.)

Найырал - дээрге бот-боттарынга бүзүрежир, чоок харылзаалыг, чаӊгыс аай сонуургалдыг кижилерниӊ аразында харылзаа-дыр.

Шулук номчулгазы. «Өӊнүктер». Елена Стеквашова.

Конфеталар чииримге,

Өӊнүктерим көвүдей бээр.

Конфеталар төне бээрге,

Эштерим-даа эсти бээрлер.

Конфет чиксээн эштерим,

Холдарымдан былаап чиирлер.

Ындыг найырал кымга херек?

Бодум база конфетага

Ынаам аажок оол боор мен.

- Шулукте ёзулуг эштер дугайында чугаалап турар бе?

- Кандыг эшти ёзулуг эш дээрил, уруглар?

- Чугле кижи кижиге оннук бооп болур бе? (Дириг амытаннар база оннук бооп болур.)

Оюн «Найыралдын ромашказы».

- Чуу деп бодаар силер, уруглар? Кижинин эжи кандыг мозу-будуштуг болур ужурлугул?

Кады демниг сайгарып коорунерем, уруглар. Кижи бурузу бо стол кырында чыдар чечектин кезектерин чангыстап алгаш номчааш, эки шынарлыг состерни самбырага азып корунерем, уруглар:

эки сеткилдиг

каржы чугаалыг

мегелээр

шыдамык

чөпшээрежиичел

дузааргаак

чүве херекке албас

сагыш-човаачал

харам

шынчы

беримчелиг

карбаӊ

багай сеткил чок

шыдамык эвес

адааргак

эвилеӊ

харыысалгалыг

багай

бодун бодаар

мактаныкчы

ээлдек

- Найыралдын Ромашка (хой-караа) чечээ болу берди.

(Класста ийи плакат аскан. Биргизинде «Найырал класска херек чок», а оскезинде - «Найырал класска херек».)

- Бистин клазывыска найырал херек бе? Чуге? (Уругларнын харыылары.)

Найыралдын ордени-биле таныжылга. (Слайд.)

1994 чылдын марттын 2-де №442 РФ-нын президентизи доктаал ундурген. Баштайгы орден (хорек демдээ) 1972 чылда унген. Автору чурукчу Александр Борисович Жук. Жук Найыралдын хорек демдээ-биле шаннаткан.

Орден-биле чоннар аразында найырал быжыктырар болгаш эки ажылдар кылган кызымак ажылдаар кижини шаннаар.

Болуушкуннарны сайгарары.

- Карточкаларда бижип каан таварылгаларны номчааш, тондур чугаалаар.

- Бир эвес эжим бир чувеге чедиишкинниг болган болза, мен …

- Бир эвес мен эжимни хомудадыпкан болзумза, мен …

- Бир эвес мээн эжим менээ чурум урээлем дээн болза, мен ...

- Бир эвес мен дээш эжимни кончуп турар болза, мен …

- Бир эвес эжим онаалгазын кылып чадап турар болза, мен …

Туннели:

- Бистин Найыралывыстын Ромашказы кажан-даа онмас боорунга бузурээр мен.

Мимиктиг чапсар

- Бот-боттарынарже коржуп алгаш, хулумзуруунер солчунар.
- Найыралдыг шырайлыг кижиден коргузунер.

- Найырал чок кижинин шырайын коргузуп корунерем, уруглар.

- Холдар найыралдажырынга дузалап болур бе?
- Холдар кандыг болурул? (Эки, каржы.)
- Холдарынарны тутчуп корунерем. Чуну чугаалап болурул?

- Эр хейлер. Дыштанып алдывыс.

Оюн «Дурген харыыла». (Мозговой штурм)

- Дараазында айтырыгларга дурген болгаш кыска харыы бээр.

- Диис, ыт кижинин оннуу бооп болур бе?

- Кыс кижи биле оол кижи оннуктер бооп болур бе?

- Кандыг эштиг болуксаар сен?

- Найыралды чунун-биле уреп болурул? (Сос, багай чорук-биле.)

Викторина «Кым кым-биле эжишкилерил?»

- Улуг-даа, бичии-даа кижилер тоолдарга кончуг ынак болгай бис. Тоолдар оранында чурттап турар тоолдар маадырлары аразында база найыралдыглар.

- Мен тоолчургу маадырнын адын адаарымга, силер оон эжин адаар силер. Эгелээлинер.

- Белоснежка болгаш …(Чеди гномнар)

- Буратино болгаш …..(Пьеро, Мальвина)

- Крокодил Гена болгаш …..(Чебурашка)

- Винни-Пух болгаш ….(Пяточёк)

- Бурундуки Чип болгаш …(Дейл)

- Золушка болгаш …(Принц).

- Эр хейлер!

Оюн «Чүректер».

Чуректерге чанында олурар эжинин эки аажы-чанын бижип бээр.

Чуректерин солчуп алгаш, номчуур.

Оюн «Үлегер домакты шын тургус».

- Найырал дугайында чоннун чиге соглээн улегер домактары кайы ковей. Болуктерге улеп каан карточкаларны номчааш, улегер домактарны шын тургузуптар.

Эжин чок болза - диле, а эштиг аппарзынза … камна.

Быжыг найыралды балды-биле-даа … чарып шыдавас.

Эжишкилер … билчип аар. (Бергеге)

Эштери чок кижи, … … ыяш-ла. (Дазылы чок)

Оюн «Чааскаан боорга багай».

- Силернин столдарынарда фигуралар чыдар. Кымда фигура чогул?

- Чааскаан артып каарга кандыг боор-дур?

- Эки эштиг боорга эки-ле. Найыралдажырынга бичиизинден тура ооренир болза эки.

Найыралдыӊ дүрүмнери.

- Ам силер чаа-ла найыралга ооренип турар силер, уруглар. Найыралынар быжыг болурун кузээр болзунарза, оон дурумнерин сагыыры чулугла. Чамдык дурумнерни коолунер.

* Эжиӊеге дузала: бир эвес эжин бир чүвени кылып билбес болза, өөредип кал; бир эвес багай чүвеге таварышкан болза, дузалап шыдаар шааӊ-биле эжиӊге дузалаш.

* Эштериӊ-биле үлеш: бир эвес сенде солун ойнаарактар, номнар бар болза, а эштериӊде чок болза, үлежип ойна.

* Эжиӊни соксат. Багай чүве кылып турар болза эжиӊни соксат. Эки найыралдажыр дизе, эжинге шынын чугаалаары болур. Бир эвес эжиӊ сеӊээ хамаарыштыр бир-ле чүвени шын эвес кылып турар болза, аӊаа чажыт хорадаарыныӊ орнунга чугаала.

* Эштериӊ-биле маргышпа. Ойнаарда азы ажылдаарда оларныӊ-биле найыралдыг бол, херек чок чүве дээш, маргышпа. Эки кылып билир чүвеӊ дээш мактанма, адааргак болба. Эжиӊниӊ чедиишкини дээш өөрү. Бир эвес багай чүве кылган болзуӊза, эпчоксунуп ыядып турбайн, буруӊну минин.

* Эштериӊниӊ дузазын, сүмезин, сагындырыын хүлээп өөрен.

- Бир эвес бо шупту дурумнерни сагып чоруур болзунарза, ёзулуг эш бооп болур силер, уруглар.

(Дурумнерни улеп бээр.)

Проект кылыры. Практиктиг ажыл.

- Берген дурумнернин кыдыын хоолап аары-биле кыдыын каастаар проектини кончуг дурген чогаадып кылыптынар, уруглар. Эн-не каас чараш хоону кым кылыптарыл, коолунер.

(Ажылдарны делгээр.)

Рефлексия.

- Бис бо хун найырал дугайында чугаалаштывыс. Кым менээ чугаалаптарыл, кым-биле найыралдажып болурул?

- Ада-иези-биле найыралдыг бооп болур бе? Кырган-авазы, кырган-ачазы-биле? Башкызы-биле? А дириг амытаннар-биле? Бойдус-биле? Бойдус, дириг амытаннар-биле канчаар оннуктежирил?

- Ном-биле оннуктежип болур бе? Найырал дугайында номнар дыка хой. Ындыг номнарны номчуп тургаш, литературлуг оннуктер база тып алыр силер.

- Салган сорулган чедип алдын бе? Чаа чуну билип алдын? Найырал чуден эгелээрил? Кандыг кижини эки эш дээрил? Чуге?

- Кымнар эки харыылады? Эн-не идепкейлиг харыылаан эжин кым болду?

- Бо хунгу клазывыс шагын туннеп тургаш, клазывыстын найыралынга тураскаадып байырлалдын салюдун адаалынар, уруглар.

- «Кызыл» деп состу адаарымга - шупту оореникчилер адыш часкаар.

- «Сарыг» деп состу адаарымга - аалчы башкылар часкаар.

- «Ногаан» дээримге - шупту денге адыштарывысты часкаар бис.

Эгелээлинер:

- «Кызыл», «Сарыг», «Ногаан».

- Шупту денге туруп келгеш, эн-не эки болгаш эн-не шыдамык диис Леопольдтун чугаазын чугаалаалынар: «Уруглар, найыралдыг чурттаалыӊарам!»

Онаалга.

- Найырал дугайында улегер домактар тывар, чечен чугаалар номчуур.

- Найыралдын дурумнерин каастааш, бажынынга азып алыр.

7