Комплексный анализ прозаического текста

Автор: Сұм соғыс өрті кімнің отын өшіріп, кімнің шаңырағын шайқамады десеңші?! Жалғызынан айырылған ананың, әкесін жоқтаған баланың, қызыл орамалдың астында жастығын жоғалтқан қыздың, төсегі суып үлгермеген жас жесірдің төсек астында өксіген өмірін кім ұғып, кім біліп жатыр?..Жанына жазылмас жара салған, қасірет атаулының небір түрін көрсеткен қу соғысқа, қанішер Гитлерге лағынет айтпаған адам жоқ шығар... Төңіректегі тірі пенденің қай-қайсысының да шаңырағын жоғарыдағыдай жағдай шарпып өткен бо...
Раздел Классному руководителю
Класс 9 класс
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Нет
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:


Маңғыстау облысы Қарақия ауданы «Жетібай селосының №8 орта мектебі» мемлекеттік коммуналдық мекемесі


«Атамекен» тобы

Әбіш Кекілбаев


«Бір шөкім бұлт»









Автор:

Сұм соғыс өрті кімнің отын өшіріп, кімнің шаңырағын шайқамады десеңші?! Жалғызынан айырылған ананың, әкесін жоқтаған баланың, қызыл орамалдың астында жастығын жоғалтқан қыздың, төсегі суып үлгермеген жас жесірдің төсек астында өксіген өмірін кім ұғып, кім біліп жатыр?..

Жанына жазылмас жара салған, қасірет атаулының небір түрін көрсеткен қу соғысқа, қанішер Гитлерге лағынет айтпаған адам жоқ шығар... Төңіректегі тірі пенденің қай-қайсысының да шаңырағын жоғарыдағыдай жағдай шарпып өткен болатын. Аққаймақ баяғыда заманның тыныш кезінде Қаржауды оқуға шығарып салғанда бір-біріне айтар жүрек сөздерін көзбен ғана ұғысқан еді.«Жаным, күтесің бе?»- дегенді Қаржау сөзбен емес, көзбен, жүрек соғысымен жеткізсе, Аққаймақ та: «Әрине, жаным, күтемін!..» дегенді көзімен сездіріп еді.

Сіздердің назарларыңызға ҚР халық жазушысы, сөз зергері Әбіш Кекілбаевтың «Бір шөкім бұлт» повесінен үзінді ұсынып отырмыз.







(Сахнада Қаржаудың үй-іші бейнеленді, үйде Қаржау ойланып отырады)

Қаржау: О, Аққаймақ, кел, төрлет, жоғары шық! Аққаймақ, мен бүгін оқуға жүргелі отырмын. Екеуміз бірге өстік, бірге ойнадық қой. Сені өзімнің туған қарындасымдай көремін. Мен жоқта анама бас-көз боларсың. Өзің білесің, менің анамнан басқа ешкімім жоқ қой.

Аққаймақ: Ол жағынан қам жеме. Сен жоқта анаңа өзім қараймын, алаңсыз оқуыңа атанна бер.

Қаржау: Ал енді мен тұрайын. (екеуі қоштасады)

Аққаймақ: Жолың болсын, Қаржау! Ең болмаса «Күт» деген сөзді де айтпадың-ау... Жаным-ау, менің жүрегімнің қалауы -Сен екендігін сезгің келмей ме? Мен сені өмір бойы күтуге бармын ғой. Өмір бойы!..

Автор: Арада алты ай өтеді.Оқудағы Қаржау армияға кетіп бара жатып, ауырып жатқан анасына жолшыбай соға кетеді.

Қаржау: Апа, мен армияға кетіп бара жатырмын. Сізді сырқат деген соң, соға кетуге келдім! Уақытым тығыз, қазір қайта жолға шығамын.

Анасы: Анаң сырқат, балам-ау. Осындай халге тап болдым ғой. Мына Аққаймақ қызым, мың болғыр көмектесіп тұрады. Болашақ келінім Аққаймақ болса ғой, шіркін!

Аққаймақ: Апа!... Қаржау, қашан келдің? Апа, балаңыз келіп, көзайым болып жатырсыз ба?

Анасы: Иә, құлыным, сен де отыр. Кел,кел!..

Қаржау: Аққаймақ, мен армияға кетіп барамын! Қазір жүруім керек.

Анасы: Балам-ау, сонша неге асығыссың? Менің қасымда бола тұрмайсың ба, жаным-ау? Мына жатыспен енді сені көре алам ба, жоқ па? Келші құлыным, мауқымды басып иіскейін бір!..

(«Священная война» әуені ойналады)

Аққаймақ: Апа... Апа!.. Соғыс, соғыс басталыпты!.. Енді қайттік?.. Қаржау соғысқа кететін болды ғой, апа!..

Анасы: Тұрғызшы мені, Аққаймақ!

Автор: Қарджауы-анасының тірегі, өзінің өмірдегі сүйіп өтер жалғызы соғыс бітуге санаулы күндер қалғанда, ерлікпен қаза табады деп ойлап пе еді бұл жазған?!.. Аққаймақ, осы күндерді ойлағанда, үркек аттай маңайламай қалады. Сол қасіретті ойымен, ақылымен емес, жүрегімен, жан-тәнімен, бүкіл болмысымен басынан қайта кешіргендей.Тәніндегі жан жарасын біреу қайта жаңғыртқандай болады.

Аққаймақ: Қаржауым-ау, сенен қара қағаз келгелі, өзімді жер-көкке сыйғыза алмадым-ау!..

Әкемнің күйігінен анам да көз жұмды, анаң да өмірден озды. Екі үйлі жаннан аңырап, мен жалғыз қалдым. Батысқа қарап, өзіңді күте-күте, үмітім де үзілді... Бала сүйіп, ана атанып, әйел болу бақыты менің маңдайыма жазылмаған екен де...

(Екі баласын жетектеп, Тайбағар келеді. Қызының қолында-орындық. Тайбағардың иығында-қапшық)

Тайбағар: Құлындарым, жетімектерім. Аналарыңның орнын соқыр әкелерің толтыра ала ма? Менің қол жайып тапқан азғана тиыным сендердің аш құрсақтарыңды тойдыра алар ма?Көз жастарыңа аналарың да тірі болмады-ау?!.. Сендерді қайтіп қана ел қатарына қосармын? Сендердің ер жеткендеріңді де аналарың көре алмады-ау!.. (жылайды)

Зибаш: Жыламашы, әке! Ең болмаса, ең болмаса, сен аман болшы, әкетай! Соғыстан, әйтеуір, сен аман оралдың ғой.Бір-бірімізге сүйеу болып, әлі-ақ өмір көшіне ілесіп кетерміз.

Еділ: Әке, әкетай, жыламашы. Анамыз болмаса да, сен барсың ғой. Сен жыласаң, біз қайтпекпіз?!

Аққаймақ: Ағасы, апырмай, үніңіз қандай мұңды еді? Өмірден неге түңілдіңіз?.

Тайбағар: Қарағым, даусыңа қарағанда, иман жүзді адам сияқтысың. Мен сияқты мүгедекті, екі жетім жетектеген қу соғыстың құрбанын неге сонша мүсіркедің?!.

Аққаймақ: Ағасы, соғыс өрті шарпымаған шаңырақ бар ма,сірә?! Сіздің жүрегіңіздегі жараның ізі менде де бар. Тағдырлас екенбіз.

Тайбағар: Қарағым, сенің де жүрегің шерлі екен ғой. Басымның ауған жағына кетіп бара жатырған сорлымын да.

Аққаймақ: Ағасы, мына кішкентай екі баламен қайда барасыз?!. Осында қалыңыз.

Тайбағар: Мен сияқты масыл жанды мүсіркегеніңе рахмет, қарағым.

Аққаймақ: Сіз түсінбедіңіз, ағасы. Менің сізді мүсіркегенім емес. Екі жарты - бір бүтін болайық дегенім ғой. Мен де балаға шөлдеген адаммын. Менің үйімнен де баланың шат күлкісі есітілсін де.

Келе қойыңдар, құлындарым!

Ия, Алла бергеніңе шүкір, үш бейбақ мұңдасып қалғандай бодық қой. Сендердей балаларым болсын деген тілегім орындалды. Ортайғаным толды ғой. (көпшілікке қарап)

Қаржауым, кешір мені, кеш. Мен сені өмір бойы күтемін деп едім. Бірақ, мен екеуміздің жаға алмаған отымызды осылайша тұтаттым.

Зибаш,Әділ:Апа,апа жыламаңызшы...

Автор: Дөң үсті құрғақ еді. Ойда кешелі-бұрын жауын болыпты. Аспанның да жақын да ашылған түрі бар. Манадан беру шоқы-шоқының арасынан қылтиып тұрған шөкім бұлттар түс ауау ыдырап көше бастады. Әлгі жылжып келе жатырған көлеңке бұларға да жетті. Айнала ап-ашық. Тек бұлардың үстінде ғана бір шөкім бұлт тұр.

Рөлдерде :

Аққаймақ - Бақтыгүл Амантұрлы

Қайсар Аққозы - Қаржау солдат боп ұмтылды.

Алтынай Аманқос - шерлі Ана кейпін сомдап,

Нұрмұхан -ұлы, Ұлболсын -қызы шерлі, мұңды

Ал Батырбек - Тайбағар қарттың өзі сынды.

Аққаймақ- Амантұрлы Бақтыгүл

Қаржау- Аққозы Қайсар

Анасы- Аманқос Алтынай

Тайбағар- Аманқос Батырбек

Қызы Зибаш- Аманқос Ұлболсын.

Ұлы Әділ- Амантұрлы Нұрмұхаммед

Қосымша рөлдерде ойнаған- Қанатбай Тоғжан

және Жұбатқан Нұрбек

Автордың сөзін оқыған- Ыбраева Рауана

Көріністі дайындаған:- Әбіш Кекілбаевтың «Бір шөкім бұлт»хикаяты бойынша сценарий авторы әрі көріністің көркемдік жетекшісі, оқушылары аудандық, облыстық сайыстардан драмалық қойылымдар бойынша бас жүлдеге ие болып жүрген ұстаз, ҚР білім министрлігі Құрмет грамотасының, ҚР Президентінің Алғыс хатының иегері, облысқа танымал ардагер ұстаз Қоштаева Ақатай.

© 2010-2022