Сынып сағаты Нашақорлық 6-сынып

Мақсаты: Оқушыларға денсаулықтың қымбаттылығын, өмір сүру қажеттілігінің бағалы байлық екенін түсіндіру. Денесін шыңдауға, шымыр да шапшаң, ұқыпты да жинақы, талғампаз да қанағатшыл, таза да әдемі болуға тәрбиелей отырып, білім беру, шығармашылық қабілетін дамыту, сөйлеу шеберліктерін жетілдіру.

Міндеттері:

1. Денсаулықты сақтау және нығайту туралы білім беру.

2. Өзін-өзі тәрбиелей білу, жағымсыз іс-әрекеттерден аулақ болу.

3.Салауатты өмір салтына тәрбиелеу.

Күтілетін нәтиже:

• Оқушылар салауатты өмір салтын ұстанады;

• Зиянды заттардан бойларын аулақ ұстайды;

• Спортпен шұғылданады;

• Салауатты өмір салтын ұстанады.

Көрнекілігі: Жасөспірімдерге арналған ереже, темекіден, арақтан болатын аурулар, "темекінің, арақтың адам ағзасына зияны" тақырыпта түсірілген слайдтар, темекі тартуға қарсы ұйымдастырылған сурет көрмесі, ұлы адамдар сөзінен цитаттар ,видео, буклет

Сабақтың барысы:

Назар аударайық!

• Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдаған "Қазақстан-2030" стратегиялық бағдарламасының негізгі жеті басымдығының, төртіншісінде- Қазақстан азаматтарының әл-ауқаты, білімі және денсаулығы туралы атап көрсеткен. Халықтың салауатты өмір сүруіне қол жеткізу үшін негізгі үш бағытта күрес жүргізу керек деді.

• Бірінші бағыт-"Темекі шегуді тоқтату"

• Екінші бағыт-"Нашақорлыққа, наркобизнеске қарсы күрес"

• Үшінші бағыт-"Маскүнемдікпен араққа қарсы күрес"

Ойлан/жұптас/талқылы стратегиясы

Топқа бөлу(үш топқа бөлеміз денсаулық, спорт, өмір) Топқа бөлініп мәтінмен жұмыс жасаймыз. Мәтінмен танысып 3 тірек схема құрастырамыз. Соны құраймыз. Әр топтың өз ұстанымдарымен таныстырып айтып кетеміз.

Мәтінмен жұмыс. Зиянды әдеттер.

Күн сайын адамдар темекі шегу, ішімдікке салыну, нашақорлықтан түрлі дертке, бақытсыздыққа шалдығады. Зиянды әдеттер адамның өмір бойы өзін-өзі тұлға ретінде іске асыруына мүмкіндік берместен кедергі жасайды. Зиянды әдеттер арқылы адам өзінің өмірі мен денсаулығына қауіп төндіреді, жақын адамдарына ауыртпалық түсіріп, қоршаған ортаға зиян келтіреді.

Кейбіреулер қиындыққа кездескен жағдайда ойланып, ақылға салмастан зиянды заттарды пайдалануға әуес болады. Сөйтіп оған үйреніп, тәуелді болатындарын ойламайды. Осы зиянды заттарға тәуелді болудың салдары өздерін азапқа түсіретіндерінен бейхабар болады. Қиындықтан шығудың жолы, шешілмей қоймас.

Зиянды әдеттерден денсаулыққа қауіптілігі мынада:

-адам өзін-өзі бүлдіреді, өзін құрметтеп күтуден қалады;

-табиғат берген мүмкіндіктер ашылмайды;

-өтірік айтуға, ұрлық істеуге, қатігездікке, ақымақтыққа ұрынады;

-отбасын қайғы-қасіретке бөлейді;

-түрлі келеңсіз жағдайларға соқтығады.

• Зиянды әдеттерге нелер жатады?

• Зиянды әдеттердің адам өміріне тигізетін залалы қандай?

• Қиындықтар кездескенде оларды қалай жеңуге болады?

• Зиянды әдеттер денсаулыққа қалай әсер етеді? Мысал келтіріңдер.

Оқушылардың зиянды әдеттер туралы ойларын, түсініктерін тыңдап, слайд бойынша тірек схемасы арқылы білімдерін тиянақтап, бекіту.

Зиянды әдеттер денсаулыққа қалай әсер етеді?

1- топ «Темекіден түтін сорсаң улайсың,өзіңді-өзің жіпсіз байлап шырмайсың»

Темекінің адам өмірі мен денсаулығына тигізетін залалы.

2- топ «Есірткіге жолама,жетелейді молаға»

Есірткінің адам өмірі мен денсаулығына тигізетін залалы.

3- топ «Болар бала кісілікке үйір,тозар бала ішімдікке үйір»

Ішімдіктің адам өмірі мен денсаулығына тигізетін залалы

Сахналау. Оқушылардың алған білімдерін тиімді меңгерту мақсатында сахналық қойылым. Тұрысбек Еділбаевтің «Үш пәледен аулақ бол» кітабынан көрініс)

Бала :/ «арақтың» жанына келіп/

-Ассалаумағалейкүм! Сен кімсің?

«Арақ»:

-Мен арақпын, арақпын,

Жер жүзіне тараппын.

Жұрттың құмар асы боп,

Керегіне жараппын.

1-оқушы «темекіні» жанына ала келіп/

- Ассалаумағалейкүм! Сен кімсің?

«Темекі»:

-Мен темекішылыммын,

Аузына елдіңіліндім.

Қаншамені тартса да,

Демеді ешкім бүліндім.

2-оқушы «есірткінің» жанынакеліп/

- Ассалаумағалейкүм! Сен кімсің?

«Есірткі»:

-Мен есірткі нашамын,

Уытымды шашамын.

Атымшулап турғанда,

Алшаңдап аяқбасамын.

/Сахнағаересек бала шығады/

Ересек бала:

-О, жаратқан, жаратқан,

Жұрттың аузын қаратқан.

Ағайынды үшеуін,

Қандай пәле таратқан.

-О, адамдар, санаң бар,

Үшпәлеге қараңдар.

Үшеуі де үлкенжау,

Бүкіл әлемалаңдар!

/Екі бала бірігіп/:

«Арақ», «Темекі», «Есірткі»

Үшеуі де ауырдерт.

Бүкілелдібүлдірмей,

Арамызданаулақ кет!

Балалар қолындағы қамшымен үш пәлені соғып қуып шығады/

(видео ішімдіктен аулақ бол)

Мұғалім:Шылым шегу, маскүнемдік, нашақорлық, ұрлық, жұқпалы аурулар, бұзақылық.
«Арақ- арыңа нұқсан,темекі тегіңе нұқсан» демекші балалар бұл зиянды әдеттерден аулақ болуымыз керек.
Темекінің шығу тарихы:

Гиспаньола аралында тұратын үндістер мендуанаға ұқсас шөпті жаққанда шыққан түтінді танауларымен ішіне тартып, содан мас болған. Олар оны табако деп атады. Темекі Еуропада ерекше тез тарады. 1560 жылы француздың әйел патшасы Екатерина Медичеге басының сақинасы ұстағанда дәрі-дәрмек ретінде берген.

Темекіні осыдан емді шөп ретінде пайдаланған.

« Шылым шегудің пайдасы »

( Сахнаға ақ сақалды дана қарт пен жас бала шығады )

Бала: Ата , мен шылымшегуді үйреніп жүрмін. Қалай ойлайсыз , бұлден саулыққ пайдалыма ?

Ата: Шылымшегудің үштүрлі «пайдасы» бар , балам. Біріншіден , шылым шеккен адам ешқашан да қартаймайды.

Бала: Қалайша ?

Ата:Себебі , олар қартайып үлгермейді. Шылымшегетіндерді4 өмірі қысқа болады , олар жастай өліп кетеді , балам. Екіншіден , олардың үйін ешқашан ұрыт онамайды.

Бала: Қалайша ?

Ата: Себебі , шылымшегетін адамның өкпесі таза болмайды да күндіз-түні күркілдеп жөтел мен болады. Ұрылар үй иесінің көкжөтелін естіп , үйге жақындай да алмайды. Үшіншіден , шылымшегетін адамды ешқашанда ит қаппайды.

Бала: Қалайша ?

Ата: Себебі , олар өте ерте мүгедек болыпқалады да , таяққа сүйеніп жүреді. Ал қолында таяғы бар адам ғаитжақындайма ,айналайын?

( Ақсақалқуланажымияды. Ал бала ойланыпқалады )

Көрдіңдерме балалар. Темекінің сізге қаншалықты зиян екенін, қанша құрамында улы зат бар екеніне көз жеткізіп отырмыз. Әр темекі адам өмірін 15 минутқа қысқартады екен.

«Арақ - арыңа нұқсан, темекі - тегіңе нұсан» демекші, темекі сенің бүкіл өміріңе нұқсан келтіреді, ұрпағыңа кесірін тигізеді. Сол үшін мұндай оғаш қылықтардан аулақ болуымыз керек. Оғаш қылықтар дегеніміз: арақ, темекі, есірткілер.

Есірткінің зияны туралы Үкілім Мұратбаеваның «Тағдырыңның кілті сенде» атты көрініс.(видео 3)

Нашақорлыққа қарсы жарнама: «Сандар сөйлейді»

1. Жылқыны сеспей қатыру үшін 7 - 8 тамшы никотин жеткілікті.

2. Егер адам күніне 1 қорап темекі тартса, 1 жылда оның өкпесіне 1 литр шамасында шайыр (смола) жиналады екен.

3. Ауаның қалыпты құрамын, өкпедегі қан айналымын бұзу үшін 1 дана темекі жетіп жатыр.

4. Бүкіл дүние жүзінде 1 млрд - тан астам адам темекі тартады екен.

5. Темекі зардабынан күніне 10000 немесе 3,5 млн адам қайтыс болады екен.

6. Қазақстан Республикасында 3,2 млн - дай, яғни 33% адам темекі тартады екен.

7. Жүректің ишемиялық ауруынан болатын өлімнің 20% қатерлі ісік ауруынан болатын өлімнің 30%, өкпе қатерлі ісігінің 90% темекінің зардабынан болады екен.

8. Ішкен адамда алкоголь зардабы 21 созылады.

9. Этил спирті сырада 5 - 7%, шарапта 15 - 20%, ликер мен коньякта 40 - 50% , арақ пен вискиде 65 - 70% бар екен, ал этил спирті аса зиянды химиялық қоспа.

10. Ішімдік адам өмірін 10 - 15 жылға қысқартады.

11. Балаларға 10г. арақ, жасөспірімдерге 40 - 50г арақ қауіпті әсер етіп, өлімге душар етеді.

12. Маскүнемдердің балалардың 38% кемтар.

13. Нашаның 0,5 граммы иіскеу үшін, ал тамырға салуға 0,1 граммы сананы улауға жеткілікті.

14. Нашақорлардың ең төмен жасы 8 - 9 жас

15. Есірткінің 130- дан астам түрі бар.

16. 2005 жылғы мәлімет бойынша Қазақстанда ресми тіркелген нашақорлардың саны 40505, тіркелмегені қаншама. Олардың 1927 - сі кәмілетке толмағандар, 4420 - сы әйелдер.

17. Жылына елімізде 10 тоннадан астам есірткі тәркіленеді

Назар аударайық! Адам денсаулығындағы өміршеңдік ережесі:

Әр адамның ережесі өз жүрек қалауымен жүру және батыл әрекет жасау. Әр уақытта өз денсаулығына жете мән беріп кездескен қиыншылықтарды жеңе білу.

Адамдар көңіл көтеріп, демалу үшін, ренжігенін басу үшін шылым шегіп ішімдік ішеді, бұл адам өміріне зиян екендігін өздері білсе де, сезінбейді.

Мұндай сезімнен арылу үшін жанға жайлы музыка тыңдау керек, жақсы ән мен музыка жан азығы. Ол ас қорыту тізбегіне де жағымды әсер етеді. Сыбызғы үні қан айналымына, жүрек тамырларына пайдалы әсер етсе, скрипка мен Фортепионо адамның жанын жай таптырып жүйкесін тынықтырады, ал домбыраның күмбірлеген үні, қобыздың жүрек елжіретер сырлы сазы қалай сізді бей-жай қалдыра алады. Қытай мен Грекияда музыканың емдік қасиеті жайлы ертеде-ақ белгілі болып ол біздің дәуірімізге музыка терапия немесе вокало терапия ретінде жетіп отыр. Музыканың дыбысына ырғағына емдеуге, олардың алдын алу мақсатында пайдаланатыны белгілі.

Қорытынды.

ББҮ стратегиясы

Білемін

Білігім келеді

Үйрендім

Зиянды әдеттерден аулақ болу

Сапалы тамақтану, спортпен шұғылдану

Зиянды әдеттерден аулақ болу

Жарайсыңдар ! Мен сендерге сенемін ! Кей адамдар көңіл көтеріп, демалу үшін , ренжігенін басу үшін шылым шегіп , ішімдік ішеді. Ал оның адам өміріне соншалықты зиянды екендігін өздерің де атап өттіңдер. Бұндай сезімнен арылу үшін жанға жайлы музыка тыңдау керек. Күй .

3-топ бірге

Ей, ұрпағым, есіңді жи, азбаңдар
Қиыршық құмдай үгітіліп тозбаңдар.
Бойыңдағы қуатыңды жоғалтып
Жақсы үмітпен, сеніміңнен таймаңдар
Салауатты өмір салтын сақтаңдар
Болашаққа нық қадам бастаңдар!!!