22 -наурыз ұлыстың ұлы күні

22 Наурыз - ''Ұлыстың ұлы күні''

Сабақтың мақсаты: Оқушылардың бойында осы дәстүрге деген

сүйіспеншілікті одан ірі амыту.

Білімділік:Ұлыстың ұлы күні туралы оқушыларға жұмбақтар, мақал-

мәтелдер, ойын арқылы мәліметтер беру.

Дамытушылық: 22 наурыз туралы оқушылардың көз қарастары

арқылы сөздік қорын байыту. Соның негізінде

оқушылардың ойын бақылау.

Тәрбиелік:Осы мейрам туралы мәліметтер негізінде оқушыларға өз

ұлтының салт-дәстүрлерін сүйіп құрметтеуге үйрету,

данышпандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың барысы:Ұйымдастыру кезеңі, сүретпен жұмыс, наурыз

туралы сүрет салу.

Мұғалімның наурыз туралы әңгімесі .

НАУРЫЗ - қазақша ай аты. Көне түркі тайпаларының мүше есебінде наурыз айының бірінші күні (ескі санат бойынша 9 наурыз, жана санат бойынша 22 наурыз), яғни күн мен түн тенелетін күн - жыл басы. Наурыз деген саз қазақ тіліне көне парсы тілінен енген дейміз 22 наурызда ирандықтар мерекелік кілем үстіне жай5аса отырып «наурызды» қызықтайды.

Дастарқанға піскен түрлі дәмдер, тірі балықтар мен жасыл жапырақтар, боялған жұмыртқалар қойылады.

Қазақ жерінде «наурыз» мейрамы 1926 ж. делін өткізіліп тұрған. Ал Орта Азия республикаларында «наурыз» - көктем, еңбек мейрамы ретіне 60-шы жылдардың басынан бері тойланып келеді.

Біздің республикамызда тек 1988ж. ғана, яғни 62 жылдан кейінқайта қолға алып (екі жылдан кейін). Бүкіл халықтық мереке ретінде атап етіп бастады. Тұңғыш президентіміз Нұрсұлтан Назарбаевтың 1991ж. 15 наурыздағы жарлығы бойынша «22 наурыз халықтық мереке - Наурыз мейрамы», болып жарияланды. Наурыз мейрамы жылдан жылға өзінің мән -мағынасын жетілдіріп, маңызын арттырып, ауқымын кеңейте түсуде.

Наурыз қазақтың шын мағынгысындағы ұлт мейрамы. Наурызды Қазақстан және басқа да Үндістан, иран, Букар, Кавказ тұрғындықтары мейрам етеді.

Енді осы мерекеге арналған тәрбие сағатымызды сайыс түрінде бастайық.

Ең алдымен мен сендерді үш топқа бөлемін.

1-ші топ: Құлагер.

2-ші топ: Тайбурыл

3-ші топ: Қыран

І сайыс: Наурыз туралы әңгіме құрастыру.

Наурыз - бұл ежелгі түркі халықтарының жаңа жыл мейрамы. Парсы тілінен аударғанда «Наурыз» сөзі «жаңа күн» деген мағынаны білдіреді, яғни бұл күні ата - бабаларымыз, арғы тегіміз мыңдаған жылдардан мерекелеп келе жатқан жыл басы. Оны барлық түркі халықтары: қазақтар, қырғыздар, өзбектер, тәжіктер және т.б. атап өтеді. Бұл мейрам күн мен түннің теңелген мерзімі 22 наурыз күні өтеді. Наурыз мейрамы қазақтарға елінің тәуелсіздік алуымен бірге қайта оралды. Наурыз кезінде қазақтар наурыз-көже дайындайды. Көже жеті тағамның қосындысынан тұрады: арпа, бидай, күріш, қара бидай, сүт, ет, май. Наурыз - көже мейрамның көктем келгендігінің белгісі. Наурыз көп ұлтты қазақстанның барлық халықтарының мейрамына айналды. Наурыз тойы - Ұлыстың Ұлы күні. Жер әлемді жайнатып, әнші құстарды сайратып, наурыз тойынтойлатып ҰлыстыңҰлы күні келді. Бұл күн мен түн теңеліп күн ұара береді. Ұлыстың Ұлы күні - жаңа күн болғандықтан көп жаңалық, қуаныш, игілік осы күннен бастауға тиіс. Жас баланың тұсауын кесу, баланы атқа мінгізу.

Ал кәзір сіздері «Бесікке салу» рәсімінің куәгері болуға шақырамыз.

Бесікке салу рәсімін көрсету.

• Наурыз тойында әрбір адам өз шамасына қарай өнер көрсетеді, ән айтады, тақпақ, жыр, күлдіргі сөзер айтып, жұрттың көңілін көтереді.

Қойылым а) Молдеке мен үй иесі.

ә) Хан мен қожа.

б) Ақын мен қожа.

- Наурыз тойының өзіне тән үлкен ырым-асы Наурыз - көже жеті түрлі заттан жасалады. Көбіне ақ мол болу керек. Оның мәні - жаңа жылда тойымшылық, молшылық мәнді де, дәмді, татымды өмір болсын деген ырымды тілекті паш ету.

Көже тапқызу (жюрилерге көже беру

ІІ сайыс Жұмбақтар сайысы

1. Қалқайған құлағы бар,

Төрден алар тұрағы бар (домбыра)

2. Киген аппақ бөрі бар,

Төбесінде көзі бар,

Тыңдай қалсаң ішінде,

Даңғыр-дұңғыр сөзі бар. (киіз үй)

3. Төрт жасында

Орамалы басында (дастарқан)

4. Өзінің үсті басы кір қожалақ

Ауланы тылым таппай жүр тазалап (Сыпырғыш)

5. 7 ағайынды бір-бірден өтер.

саны жетімен бітер (апта, күндер)

6. белен бекем буды,

Бұл бір оның шулы,

Атқа мініп жігіт,

Ару қызды қуды (Қыз қуу)

7. Суан алады,

Суға салса өледі (Тұз)

8. 2 ешкім бар, бірі күндіз жойылар,

Бірі түнде жойылар (ай, күн)

9. Үсті тас, асты тас,

Ортасына піскен ас (таба нан)

10. 3 қазық, 2 желі. 9 ноқта,

Теңселіп, тербеледі адам соқса,

Шешен тіл, сөзге жүйрік болғанымен

Не пайда үндемейді аам жқта. (домбыра)

11. Дүниеде бір айдаһар білесің бе жаны жоқ қимылдауға денесінде

Ішінде сүйектері бақша-бақша

Жарқылдар жалғыз көзі төбесінде (киіз үй)

Сылыр сұйық су емес,

Ішсең сусын қанады,

Ақ болса да қар емес,

Шешуін кім табады? (Сүт)

ІІІ сайыс Наурыз туралы сурет салу

ІҮ сайыс Қазақстың салт-дәстүрлері

1. Қазақтың салт-дәстүрлерін ата (бесікке салу, шілдехана, сүнет тойы)

2. Киіз үйдің бөліктерін ата (шаңырақ, кереге, уық, босаға, түндік)

3. Қазақтың ұлттық музыкалық аспаптары (дмбыра, қобыз, дауылпаз)

4. Мал сүтінен жасалған тағамдар: (айран, ірімшік, құрт, май)

5. Қазақтың тыйым сздерін ата (табалдырықты аттама, ақты төкпе)

6. Ұттық ойындар (аударыспақ, асық ойнау, алтыбақан, ақсүйек, ат жарыс, арқан тарту, көкпар тарту)

Ү сайыс: Ойын

Көзді жауып, шашылған картопты жинап алу

ҮІ сайыс: Менің өнерім

Шашу шашады.

Сәлем анам алтын күн

Сәлем қарты халқымның

Уаытыма риза боп,

Бақытыма алқыдым.

Ашық болсын күніміз

Ашылды жырымыз

Бай тұлғалы өңіре

Айтылады жырымыз.

Күн мен айғға әлемнің,

Берем ыстық сәлемін.

Қарттарыма сыйынып,

Сәлем берем иіліп.

Орындалды ойлары

Құтты блсын тойларың!

Күрей алтын күрекпен

Қарды еріткен науырыз.

Жатыр көктем түлетіп,

Бүрлеп бақша-бауымыз.

Ұлы күні Ұлыстың

Күн мен түні теңелген

Тәтті дәмін ырыстың

Таттық Науры көжеден.

Жайнатамын бар гүлді

Сайратамын бұлбұлды.

Мейрам етіп бұл күнді.

Көктем тойы әніміз

Көркем өнер сәніміз

Өлең әнмен тй сәнін

Өрнектейміз бәріміз.

Жарқыраған жас нұрлы

Жаса, наурыз дәстүрлі.

Кел, балалар, келіңдер,

Тамашаны көріңдер

Бізде қызық ойын бар,

Барлығын ден қойыңдар.

Өлең өрлеп жыр самғай,

Үлесті әсем сәніміз

Болады екен жыл сондай

Қандай болса Наурыз.