Уҡыусыларымдың ғилми-тикшеренеү эштәре, презентациялар

БАШҠОРТОСТАН РЕСПУБЛИКАҺЫ ӨФӨ ҠАЛАҺЫ

ҠАЛА ОКРУГЫ КИРОВ РАЙОНЫНЫҢ

9-сы УРТА МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ

ТӨП ДӨЙӨМ БЕЛЕМ БИРЕҮ МӘКТӘБЕ

Башҡарҙы: 9-сы класс уҡыусыһы

Хужахметова Наҙгөл

Етәксеһе: башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы

Һатлыҡова Әлфиә Мират ҡыҙы.

Өфө-2013

Й0км2тке3е

Инеш 2

1. Баш7орт музыка 7оралдары

1.1.?урай- тик баш7орттар4а 4ына хас музыка 7оралы 3 - 6

1.2.?ыл 7умы6.?умы6 7

1.3.№орнай-бик борон4о уйын 7оралы 8

1.4. Д08г0р. Думбыра 9-10

2.?урай тура3ында 26ипт2р 32м 4алимдар 11-12

Йом4а7лау 13

Музыка 7оралдарыны8 3аулы7 0с0н 232ми2те

Инеш

Баш7орт хал7ы - борон-борондан т2би42т бала3ы бул4ан. Шу4а ла улар6ы8 тормошонда халы7 музыка 7оралдары 6ур урын тот7ан: х26ерге к0нд2 л2 уйнатыл4ан 7урай 32м 7умы6 ( XIII-XIV быуаттар),7ыллы инструмент -думбыра ( XVIII- XIX быуаттар), х26ер онотола бар4ан - 7ыл 7умы6, 3орнай, д08г0р, бор4о, думбыр6а7,

ша7ылда7, ята4ан.Шулай у7 т0рл0 3ы64ырт7ыстар, а4ас 32м 1л2н япра7тары, к0нк1реш к2р2к-яра4ы, 7атын-7ы66ар6ы8 т0рл0 би621ест2рене8 шалтырауы7тары 32м баш7алар 7улланыл4ан.

XIX быуатты8 икенсе ярты3ында Европа уйын 7оралдары ки8 7улланыла башлай: гармун, тальян гармун, скрипка, мандолина. XX быуатты8 беренсе ярты3ында баян 7улланыла башлай.

?урай, думбыра, 7умы6 бик борондан 7улланыл3а ла,х26ер 62 16ене8 7улланышын ю4алтмай.Ул т0рл0 байрамдар6ы8,йыйындар6ы8 би62ге булып тора.?урай6ы -тынлы музыка 7оралдары донъя3ында 42ж2йеп н2м2, тип и92пл2й рус 262би2те классигы,бе66е8 я7ташыбы6 С.Т.Аксаков.Икенсе Бер я7ташыбы6 я6ыусы В.Зефиров баш7орт 7урайыны8 292рл2ндергес тауышын « ик3е6-сик3е6 урман 32м далалар симфония3ы » тип атай.

Баш7ортто8 й0р2к тибеше,яр3ыу рухи донъя3ы б0т23ен2н д2 бигер2к уны8 б0й0к йырсылы7 таланты,7урайсылы7 да3илы4ы аша донъя4а таныл4ан 32м донъя халы7тарыны8 м0х2бб2тен яула4ан.

1. Баш7орт музыка 7оралдары

?урай

Урал 4ына тау6ы8,ай,башында

Урай-урай 19к2н бер 7урай.

Шул 7урай6ы алып,тарттыни328,

?ай4ы-х2ср2т ба9ыла бер талай.

Баш7орт хал7ыны8 милли 7оралдары ара3ында и8 данлы7лы3ы-7урай. Был музыка 7оралы баш7орттар6ы8 рухи м262ни2те алы9 ме8 йыллы7тар т0пк0л0н2н килг2н 6ур тарихы мен2н айырыл4ы3ы6 б2йл2нг2н.?урай6а халы7ты8 й2не,й0р2ге,хыялы,м0х2бб2те,й2ш21е д2рте,к0с0,7е12те са4ылыш тап7ан.Шуны8 0с0н д2 баш7орт7а сал Урал- изге тыу4ан ер,Тыу4ан ил символы,ша4ир 32м полководец Салауат Юлаев- талант 32м 7а3арманлы7 0лг030 бул3а,йыр,7урай - хист2р таш7ыны,мо8дар даръя3ы,к0й62р ш03р2те ул.

?урай6ы музыка белгест2ре флейта,3ыбы64ы мен2н са4ыштыра,уны буй флейтаны8 й2 булма3а 3ыбы64ыны8 бер т0р0 тип атай6ар 32м уны8 бик борон4о музыка 7оралы булыуын ра9лай6ар.Был уйын 7оралыны8 борон-борондан й2ш2п килг2н и8 м03им т0р0-1л2н 7урай.Халы7 уны та7ыя башлы 7урай тип атай.» инде « та7ыя башлы,7ыр3ы6,быуын3ы6,эст2н д2,тыштан да шып-шыма был к0пш2,- тип билд2л2й профессор ;.Б. Х0с2йенов,- н2ге6 Урал 7урайы,бе66е8 я7тар6а 4ына 19ер на6лы бер 3аба7» .Йыр6ар4а ла ул ошо исем мен2н керг2н.Бына «?урай» йырыны8 31662ре:

Й1гереп кен2 мендем,ай,162нд2н

Та7ыя ла башлы 7урай4а.

?ая таш7а ба9ып,7урай тарттым,

Эшт2р китм29ме ,тип 1к у8ай4а.

?урай тура3ында йыр6ар бик к1п хал7ыбы66а.Ошо йыр6ар6ы8 31662рен2 и4тибар ит32к,7урай6ы8 к1п т0рл030 бул4ан ик2нлеге асы7лана т0ш2.

?урай -ул 1л2н.Эсе 7ыуыш к0пш2 булып 7ура4ан 1л2нд2н я3ал4ан музыка 7оралы бул4ан4а ул 7урай тип атал4ан.Артабан Инде нинд2й ген2 материалдан эшл2н32 л2,ул барыбер 7урай тип атала.» х26ер йыр 31662рен2 и4тибар ит2йек:

Ташту4ай7ай,3ине8 7амышы8ды

Сор 7урай7ай итеп тартайым,-

тип йырла4ан ялан я4ына- 192рг2нг2 килен булып т0шк2н 7атай 7ы6ы К0н3ылыу.Тим2к,хал7ыбы66а сор 7урай 6а бул4ан.» нинд2й булды ик2н 3у8 сор 7урай?

Сор 7урай6ы ысын Урал 7урайы булма4ан ер62р62 я3ап уйна4андар.Ул да,2лбитт2,7ыу 1л2н к0пш23е.Тик 7ы97ара7 32м йыуаныра7.Халы7 о9та3ы В2кил Ш042йепов 2йте1енс2,баш я4ы,3ыбы64ы 3ыма4ыра7,45-60 градустар сама3ы 7ыя итеп 7ыр7ыла,шунда у7 3ы64ырыр 0с0н тишек тишел2.Исемен2н 1к-«сор» тиг2нд2н к1рене1енс2,уны8 т242йенл2неше и8 элек сигнал бире1 х2ж2тен2н кил2 бул3а к2р2к.

?ай3ы бер 0лк2нд2р х2терл21енс2, сор 7урай ул 7ы97а 4ына,7ы66ар уйнай тор4ан 7урай булла ик2н. Кеше-ф2л2н к1рен32,ти6 ген2 е8 эсен2 ты4ып еб2рерлек о6онло7а бул4ан.Эст2н тоно7 7ына тауыш сы4арырлы7 7урай ,2 тыш я7тан 7амыш ишелеп 7уйыла ине ти62р. Тауышы 1т2 л2 мо8ло бул4ан.А7рын 4ына,ипле ген2 итеп уйна4андар 7ы66ар й2ки й2ш киленд2р тип 30йл2162р ололар.

Ялан 4ына ер62,ай,с1л 7урай,

Ф2решт2л2р 3айлап 19терг2н.

Йыр6ы8 31662рен2н 1к к1рене1енс2, яланда 19к2н 7урай6ы с1л 7урай тиг2нд2р.

Музей6ар6а 7урай6ы8 т0рл0 металдар6ан эшл2нг2н 0лг0л2ре 3а7лан4ан.Л2кин белгест2р тимер,е6 й2ки алюмин 3ыма7 материалдан был уйын 7оралын эшл216е хупламай6ар.Металл 7урай 3аулы7 0с0н зарарлы и92пл2н2.Икенсе я7тан,баш7ортхал7ыны8 класстик тароихи йыры «Ташту4ай»6а е6 7урай ха7ында4ы 31662р бар.

Й2н2 килеп, х26ерге баш7орт поэзия3ында е6 7урай,к0м0ш 7урай образы осрай. Был 7ай6ан кил2? Х2йер,1л2н 7урай6ы8 тауйшын к0м0ш ,й2 булма3а,м292л2н, « Сы8рау торна» к0й0н баш7ар4анда ,е6 сы8лауына о7шатып була тор4андыр. «12лге замандар6а а9ыл металдар6ан ( е66ен,к0м0шт2н) 7урай я3ау 16енс2 бер дан,ш03р2т 3анал4ан.Бе66е8 д21ер62 баш7орт халы7 музыка 7оралдарыны8 арсеналына 32129к2р 7урай я3ау о9та3ы «нс2р Й2н4ужинды8 0р-я8ы 7урай6ары 09т2лде.Е6 7урай6ар6ы8 тауышы са4ыу. Мо8о 1л2н 7урай6ан 7айтышыра7.Ул алы9

юл4а,походтар4а й0р0т01 0с0н 7улайлы.

?урайсы Юлай ;2йнетдиновты8 фекеренс2,7урай бынан 18 быуат элек 1к билд2ле бул4ан.С0нки «?у8ыр бу4а» эпосында у7 7урай мо8о тура3ында б2й2н ител2,2 эпоста а7 3ун (гун) т0р0кт2рене8 К0нья7 Урал4аяу мен2н килг2н са7тары са4ылдырыл4ан.Тарих буйынса был х2л- ва7и4а бе66е8 эраны8 икенсе быуатына тура кил2.

О9талар 7урай эшлг2н са7та ,барма7 урындарын 2йтемл2п тиш2л2р.?урай о6онло4о 3иге6 тотам.Уны былай тьип 2йтемл2й62р:

- ?урай

-«1.

- ?ай6а 19те8?

- Урманда.

-Кем 7ыр7ты?

-О9та 7ыр7ты.

-Ни эшл2рг2?

-Уйнар4а.

Баш7орттар6а 7урайсылы7 с2н42тене8 алы9 д21ер62р62н килг2н традицион 16енс2лект2рен 32м м03им талаптарыны8 бере3е- 7урай6ы к1кр2кк2 3алып уйнау о9талы4ы.Бе662 халы7 музыканттары 3ы64ыртып,й24ни е8ес2 0р0п кен2,уйнау6ы ысын уйнау тип и92пл2м29.

К1ренекле 7урайсылыр 212л-212лд2н 7урай6а уйнау6ы тама7 тауышы-0зл21 мен2н би62п еб2рер бул4андар. Был и32 айырыуса 6ур о9талы7,ма3ирлы7 билд23е 3анал4ан.Бе66е8 д21ер62 0зл2п уйнау Ишмулла Дилм0х2м2тов ижадына хас оригиналь к1ренешт2р6е8 бере3е .

?урай нинд2й ген2 ябай булып к1ренм23ен,барыбер б0тм29-т0к2нм29 сер62р 3а7лай 16енд2. Уны8 мо8о серле,тауышы ила3и.Б2лки,шуны8 0с0нд0р халы7 ижадында ул 16е 1к тылсымлы бер образ. ?урайсы 7урайыны8 мо8о мен2н кешел2р6е 1лемд2н 7от7арып алып 7ал4ан,7ай4ылы8 7ай4ы3ын ба97ан,тип ра9лай ри12й2т.?урай тарихын алы9 ме8 йыллы7тар т0пк0л0нд2 й2ш2г2н легендар Иск2нд2р батша замандарынан башлай баш7орт хал7ыны8 мажаралы бер 2ки2те. Шул у7 сюжет ата7лы « ?урай тарихы » 2ки2тенд2 та4ы ла ентеклер2к б2й2н ител2.

?урай мо8о ,7урай тауышы баш7орт хал7ы 0с0 ф272т к18ел асыу й2ки 3а4ыш ба9ыу сара3ы 4ына булма4ан.?урай -ул хал7ыбы66ы8 рухын 7айтарыусы,хал7ыбы66ы 7от7арыусы 32м туплаусы к0с.

Баш7орттар 1662рене8 о6он 32м ауыр тарих юлдарын йыр мен2н,7урай мен2н берг2 1тк2нд2р. ;262ти бер 7ыу 3аба7тар я3ал4ан ,7арама77а и8 ябай был уйын 7ороалы бе66е8 хал7ыбы66ы8 рухи б0й0кл0г0н,ижади да3илы4ын ра9лаусы,уны8 берс2 мо8-зарын 2йтеп бир2 алыусы,яр3ыу й2р2к тибешенбыуындар6ан-быуындар4а еткере1се донъяла4ы и8 тылсымлы музыка 7оралына 2йл2нг2н.Ул баш7орт хал7ыны8 музыкаль -поэтик гимны булып к1т2релг2н ата7лы « Урал» йырына 7анат 7уй4ан.

Урал 4ына буйы бигер2к й2мле

А7 тирм2л2р 7ороп й2йл2рг2.

?аялар4а ба9ып,7урай юндым

Уралымды ма7тап та к0йл2рг2.

Баш7орт 7урайыны8 т0р62ше- 3ыбы64ы.№ыбы64ы й2н2 7а6а7тар,татар6ар ара3ында 7улланыла.

?ыл 7умы6

?ыл 7умы66ы скипканы8 ата3ы ти62р.Был 31662р62 д0р09л0к бар6ыр,с0нки к0й сы4арыу р2те,уйнау о7шаш.Тик 7ыл 7умы6 тубы77а тер2п уйнала,2 скрипка- и8баш7а тер2л2.?ыл 7умы66ы8 уйна4ысы ( смычогы) у7 ата тор4ан й2й2не х2терл2т2.)с 7ыллы. )с 7ыллы 7ыл 7умы66ан 32м ат 7ылынан я3ал4ан уйна4ыстан шундай мо8 сы4а- и9-3уштары8 китер! ?ыл 7умы6 тура3ында м24л1м2т баш7а халы7тар6а осрамай.

?УМЫ:

?умы6 - бик борон4о 32м б0т2 Ер шарына тарал4ан музыка 7оралдарыны8 бере3е. Уны Европала, Алы9 К0нсы4ышта, К0нья7 Америкала 32м Африкала, Волга буйы 32м бик к1п

т0рки халы7тарында - б0т23е 97 милл2тт2 осратыр4а м0мкин. Тик т0рл0 ер62 аталышы т0рл0с2, т060л0ш0нд2 6ур булма4ан айырмалар бар. М292л2н, сыуаштар - уны 7апас, 1зб2кт2р - чанг-кобуз, украиндар - дрымба, итальяндар - иренле арфа, япондар мукури тип й0р0т2. Р2с2й62 был инструмент элек-элект2н варган исеме мен2н билд2ле. Бер халы7 легенда3ына ышан3а8, был инструмент 16 41мерен й2шен 3у77ан а4астан башла4ан ик2н. Шу4а ла, элек а4астан 32м 30й2кт2н эшл2нг2н 7умы66ар6ы8 да бул4анлы4ын и9к2 ал3а8, ябай6ан да ябай был кеск2й ген2 7оралды8 7ай3ы быуаттар6а барлы77а килг2нен а8лап була. Е6, ба7ыр, 7орос 7умы66ар6ы кешел2р металл таба башла4ас эшл2г2нд2р.

Бе66е8 республикала 7умы6 2леге к0нд2 т0рл0 концерт, конкурс, смотр6ар6а ки8 7улланыла.

?УМЫ:СЫ РОБЕРТ ЗА№РЕТДИНОВ

Милли музыка 7оралы 7умы66ы8 популярлаша барыуында Баш7ортостанды8 32м Р2с2й Федерация3ыны8 ат7а6ан4ан м262ни2т хе6м2тк2ре, Салауат Юлаев исеменд2ге д21л2т премия3ы лауреаты Роберт За3ретдиновты8 роле бик 6ур.

Р.За3ретдинов б2л2к2й62н 7умы66а уйнау сер62рен аса башлай. Т2би42т к1ренешт2рен2 о7шатып уйнар4а 0йр2н2.

Роберт аcай баянда ла уйнай. )ф0 музыка педагогия училище3ында о6а7т йылдар баян класында эшл2й 32м был инструмент 0с0н 300-62н ашыу пьеса ижад ит2.

« шулай 6а Р. За3ретдинов - и8 элек о9та 7умы6сы. Уны8 и8 6ур у8ышы - 1991 йылда Я7ут-Сахала ЮНЕСКО ойоштор4ан II Халы7- ара конгреста 7атнашыуы. Унда 22 илд2н килг2н 200 баш7арыусы ара3ынан беренсе урынды 32м приз ала ул! Был приз алтын ялатыл4ан платинанан автор6ы8 16ен2 ген2 исемл2п эшл2нг2н 7умы6! Америка 32м Япония конструктор6арыны8 ижад емеше. Тауышы бик к0сл0 , хатта микрофон3ы6 6а 6ур залды я84ыратып уйнап була. Конгреста ул "Х2тир2", "К2к1к" ке1ек баш7орт халы7 к0й62рен 32м 16е ижад итк2н "Ауыл кuренешт2ре", "Урал ирт23е"н - барлы4ы 21 292р уйнай.

Зал уны ал7ыштар4а к1м2. С2хн2 артында уны журналистар, х2б2рсел2р уратып ала... Американдар шунда у7"?умы6 тарихы" тиг2н фильм т0ш0р0п ала.

Роберт За3ретдинов - о9та 0зл21се л2. С2хн2л2 сы4ыш я3а4ан ва7ытта ул 7умы66а ла уйнай, 7ош булып та 3айрай, бер юлы йырлай 6а.

Роберт а4ай - 7умы6 тура3ында бик к1п м272л2л2р авторы. Токио университеты уны профессор д2р2ж23енд2 1662рен2 эшк2 са7ыр4ан, 2мм2 ул 16ебе662 эшл216е арты7 к1р2. «леге к0нд2 ул - )ф0 с2н42т институтыныm традицион музыка 7оралдары кафедра3ында у7ытыусы. Уны8 ижады баш7орт с2н42те данын арттыр6ы. Бындай я7ташыбы6 мен2н 4орурланабы6.

№орнай

№орнай а4астан й2ки м0г0662н я3ала. Форма3ы й2ки,баш7ортсалап 2йтк2нд2,р21еше м0г06г2 о7ша4ан.А4астан эшл2г2не ба7ыр 7улсалар мен2н ны4ытып 7уйыла. №2л2тле 32м бик ярат7ан ша4ир2бе6 Тамара ;2ниеваны8 ши4ырын килтер32к,3орнай6ы8 7ай3ылай эшл2нг2нлеген,ни 0с0н 7уллан4анын белерг2 була.

Торна тауышын сы4арып,

№а4ыштар4а сорнай-

№орнай.

Яуыздар4а л24н2т у7ый,

?ур7а7тар6ы хурлай-

№орнай.

Батыр6ар4а ул дан йырлай,

Ил-ерен 6урлай-

№орнай.

Походтар4а 2й62р оран,

Май6анда ла 7улай-

№орнай.

Бик борон4о 7орал ул- 3орнай.№орнай тауышын ишетк2н са7та,2лл2 7ай6ар6ан,быуаттар т0пк0л0н2н атай-олатай6арыбы66ы8 тауышын ишетк2нд2й була3ы8.

Д08г0р

Хал7ыбы66ы8 д08г0р тиг2н музыка 7оралы ла бул4ан.Уны,1ге6 7ыуы4ын эшк2ртеп,ил2к тир2се 3ыма7 тир2ск2 ны4ытып 7уй4андар 6а барма7 остары мен2н бейетеп уйнат7андар.?ай3ы бер д08г0р62р6е8 тир2сен2 б2л2к2й ген2 7ы84ырау6ар 6а та4ып 7уй4андар.

Д08г0р 3у77ан са7та тир2сен2 беркетелг2н 7ы84ырау6ар 16енс2лекле тауыш сы4арып тор4ан.

Думбыра

Баш7орт хал7ыны8 думбырасы3ы №абрау с2с2н ата7лы йырау.Борон баш7орт с2с2нд2ре 16 7обайыр6арын мотла7 думбыра4а 7ушылып 2йтер бул4ан.» баш7орттар6а думбыра уйнау6ы 72т4и тый4андар.Думбырасы -с2с2нд2р 7обайыр6арында илен 7урсалаусы батыр6ар6ы данла4андар,рухи азатлы77а са7ыр4андар.

Баш7орт думбыра3ы шул с2б2пле онотола я64ан да инде.» ул и8 борон4о музыка 7оралдарынан 3анала.Рус я6ыусы3ы Н.А.Крашенниниковты8 «Х2йбулла х26р2т» исемле хик2й23енд2 о9та бейе1се, йырсы З03р2 тура3ында я6ыла.!6е думбыра сирт2 32м 16 йыр6арын баш7ара,тип 2йтел2 унда. Тим2к,борон-борондан думбырасы 7атын-7ы66ар 6а бул4ан.

2. ?урай тура3ында 26ипт2р 32м 4алимдар

« ?урай мо8оно8 292рл2не1с2н кешег2 бар донъя3ын оноттороп л2зз2тл2ндерер,хыялын 2лл2 7ай6ар4а алып китер 16ен2 бер т0рл0 706р2те булыр.№у6ып-3у6ып уйнал4ан мо8дан к16 алдына берс2 7ыл4анлы ки8лект2ре,а7 тирм2л2ре,к0т01-к0т01 йыл7ылары мен2н ик3е6-сик3е6 баш7ортс2хр2л2ре ал4а ба9ыр,берс2 А4и6ел,Дим,Аш7а6ар,№а7мар буй6арыны8 й2мле ту4айлы7тары те6елеп 1тер,Урал 7аялары,Ир2ндек 3ырттары 3ынланып 7алыр.?урай6ы8 берс2 3а4ышлы,берс2 яр3ыу,берс2 д2ртле 0нд2рен2 ны4ыра7 7ола7 3ал3а8,хал7ыбы66ы8 элекке а3-зар6арын,3ы7тау6арын,оран,7ый7ыу-30р2н,ат тоя4ы тауыштарын, 7ылыс,308г0 сы8дарын,ая7 тупылдау6арын айырым-асы7 ишетк2нд2й була3ы8…

« т2би42тте8 16ен2н инг2н 0н- тауыштар к1пме: 7урай 0н0 бурандар ыж4ырыуын да, ям4ыр6ар шауын да,ел 3ы64ырыуын да,япра7тар елбер621ен д2,шишм2 сылтырауын да бик т2би4и итеп еткер2 3ыма7. »

;.Х0с2йенов

« …Ул,ысынлап та,ила3и мо8 мен2н уйнаны. !92 тор4ан ябай к0пш2,32м унда бары тишект2р ген2. « мо8о-донъяла4ы и8 саф мо8,32м ошо ябай мо8 мен2н берг2 классик 292р ке1ек-7ай6андыр та4ы бер бас классик 292р ке1ек- 7ай6андыр та4ы бер бас 7ушыла,7е12т 09т2й,7ай6ан ик2не-а8лашылмай.!6ен2н,эст2н сы77ан тауыш 3ыма7. У4а та4ы 0с0нс0 0н 7ушыла-тал4ын ел 0н0.;2ж2йеп.Хатта Бетховен был мо84а 1лер сикк2етеп 3о7ланыр инее,тип уйлайым мин »,- тип я6а рус 4алим23е Е.Я. Симонович-Ефимова.(« Р2ссам я6малары»,1982 йыл)

« ?урай тик баш7орттар4а 4ына хас музыка 7оралы,2йте162ренс2,тынлы инструменттар ара3ында 42ж2йеп бер к1ренеш .Уйнау 0с0-н баш7орт Ире уны а6ау тешен2 тер2й 62,ауы6ын 7ыйшайта биреп,а97ы иренд2ре мен2н тота. Баш7орттар6а та4ы бер «уйын 7оралы »- тама7 мен2н 0зл21.Уны ла мин Баш7ортостандан баш7а я7тар6а ишетк2нем булманы.Дала,тау,урамандар6ы8 7ыра4ай бала3ы баш7орт уйын 7оралдарын эшл21 тура3ында о6а7 уйлап тормай: 7урай 19к2н ер62 7урай я3ап уйнай,7урай булма3а 0зл2п еб2р2.)зл21 0с0н ауы6ын асыр-асма9 7ына торош ала ла 42ж2п 0н сы4ара башлай.Был 0н 7ай3ы са7та тама7 т0б0н2н ишетел2,йыр4а о7шамай ул,2 нинд2й6ер музыка 7оралын х2терл2т2.Бик ябай тойол3а ла ,б0т2 кешел2 булдыра алмай уны.)зл216е т21 тап7ыр ты8ла4ан кеше уны8 тауыш ик2нлеген д2 айыра алмаяса7-шул тиклем серле ул.

«мм2 баш7орт с2н42тене8 и8 ю4ары о9талы4ы тип,баш7орттар6ы8 а8лауынса,7урай мен2н 0зл216е 7ушып еб2ре1 и92пл2н2.

…Был мо8до8 т2ь9ирен а8латыуы ауыр. Баш7орт ире тама4ы мен2н 7алын тауыш сы4арып 0зл2п тор6о ла 7урай уйнап еб2р6е.И8 элек уны8 к1кр2к к0с0 хайран итте мине : тын да алмайынса бер нис2 минут буйы йырланы ла,уйнаны ла»-тип я6а я6ыусы М.В.Авдеев « Тау6ар» тиг2н 292ренд2.

Ата7лы рус 4алимы 32м я6ыусы3ы Владимир Даль баш7орт 7урайын бик т2 ю4ары ба3алай. « С.Г. Рыбаков заманында « ?урай-баш7орт музыка 7оралы» тиг2н махсус хе6м2т я6а.;0м1м2н,баш7орттар тура3ында 262би 292р62р й2ки юлъя6малар я64ан рус 32м сит ил я6ыусылары,тарихсылары 7урай мо8он 42ж2пк2 7алып ты8ла4ан.Ты8ла4ан да был музыка 7оралыны8 ф272т баш7ортто7о 4ына ик2нлеген2 ба9ым я3ап я64ан.

Йом4а7лау

Музыка 7оралдарыны8 3аулы7 0с0н 232ми2те

Матурлы7 донъя3ында й2ш2г2н кешене8 41мере о6онора7 була. С0нки ул ы4ы-зы4ы4а и4тибар итм2й,ва7-т0й2кк2 к0йм2й,16ен-16е б0т0рм2й.

?урай уйна4ан кешене8 тыны о6он,тын юлдары иркен ,к1кр2ге ки8 була. Был инде 1пк2л2р6е8 3аулы4ына килтер2.

?умы6 сиртк2н кешел2р6е8 теш 7а6налары ны7,тешт2ре 3ау булла,с0нки 7умы6 вибрация бир2 32м теште ны4ыта.

Д08г0р сиртк2н кешене8 барма7 останында4ы нервы б0т0мд2рен2 к1некм2л2р я3ала. « был 3аулы7 0с0н фай6алы.

Тим2к,баш7орт халы7 музыка 7оралдарыны8 3аулы7 0с0н д2 232ми2те 6ур ик2н. ?урай мен2н 7умы66ы 32р беребе6 я7ын ду9ыбы64а 2йл2ндерерг2 тейеш.

?улланыл4ан 262би2т

1. И.Д.Бура7аев,М.С.Бура7аева,М.Б. Юлм0х2м2тов Тормош 3аба7тары.)с0нс0 ба9ма.- )ф0 :Китап,2005, 61-79 -сы битт2р

2. Баш7орт халы7 музыка 7оралдары .)ф0 : Китап н2шри2те,1989,

123-134 -се битт2р

3. Л.Л.Тукбаева Башкирская музыкальная культура.-Бирск,2003,40-56с.