Қысқа мерзімді сабақ жоспары. 5 сынып Әдебиет

Қысқа мерзімді жоспары

Пәні:

Күні:

Сыныбы: 5

Сабақтың тақырыбы

Абай Құнанбаев «Қыс» өлеңі

Сілтеме

5 сынып Әдебиет. Абай өлеңдері

Мақсаты

Ақын өлеңдерін талдай отырып, әдеби теориялық білімдерін тереңдету, сауатты жазуға, дұрыс сөйлеуге, шапшаңдыққа, тез ойлауға машықтандыру. адам мен табиғат арасындағы байланысты, ұқсастықты байқата отырып, өз ойын жинақтап, қорыта білуге, байланыстырып сөйлей алуға баулу;

Міндеті

қазақтың ұлы ақыны Абайдың өмірі мен шығармашылығы туралы жан - жақты мәлімет беру;сөйлеу, тыңдау мәдениетін, мәнерлеп оқу техникасын жетілдіру және өлеңді құрылысына қарай талдау дағдысын қалыптастыру

Күтілетін

нәтижелер

Өлеңді құрылысына талдау дағдысы қалыптасады, топта жұмыс жасау дағдысы артады, пәнге деген қызығушылығы артады

Сабақтың түрі

Жаңа білімді өздігінен меңгеру

Пәнаралық байланыс

Қолданылатын әдістер

сұрақ - жауап, Блум таксономиясы, СТО

Керекті жабдықтар

Абай Құнанбаевтың портреті, шығармашылығына арналған слайдтар жиынтығы. А4, А3 қағазы, маркер, стикерлер.

Сабақтың барысы:

Сабақ

кезеңдері

Уақыт

Мұғалім әрекеті

Оқушы әрекеті

Ұйымдас

тыру

2 мин

Сыныпты жылдың 4 мезгілімен топқа бөлу

Үй тапсырмасы:

1. Ыбырай Алтынсариннің өмір сүрген жылдары? (1841 - 1889)
2. Ыбырай Алтынсарин қайда дүниеге келген? (Қостанай облысы Затобол ауданында)
3. Ыбырай кімнің тәрбиесінде болады? (атасы Балғожа бидің)
4. Ыбырай қандай игі іс атқарды? (1864 жылы мектеп ашады)
5. 1864 жылы ашылған мектебінде Ыбырай қанша бала оқытты? (14 бала)
6. Бала оқытқанына қатты қуанған Ыбырай бір хатында не деп жазған? (Он төрт бала оқытамын. Бала оқытуға қойға шапқан аш қасқырдай тиістім. Балалар да менің айызымды қандырып, оқуды тез меңгеріп алды)
7. Ыбырайдың табиғат лирикасына арнаған өлеңін ата. (Өзен)

Оқушылар 4 топқа бөлінеді. Топ ережесін естеріне сақтайды

Қығушылықты ояту

Жұмбақ жасыру.

2 мин

Қыста бар да , жазда жоқ. ( қар)

Құлағы мен көзі жоқ,

Жоқ тіпті қол мен аяғы.

Бірақ ғажап өнерпаз,

Мәнерлеп ою ояды. (қырау)

Көлге жапқан қақпақ Сіресіп тұр-Қаттыақ. (мұз)

Аяғы жоқ желеді. Аузы жоқ ұлиды. (боран) Бес ін , бес іннің, Аузы бір ін.( қолғап)

Бұл жұмбақтар қай жыл мезгіліне қатысты айтылған?

Оқушылар жұмбақтың шешуін айтып, жауаптары қыс мезгіліне байланысты екенін айтады айтады

Ой шақыру

-Қыс дегенде көз алдымызға не елестейді?

Білу

9 мин

Абай Құнанбаев -ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетіне төңкеріс жасаған ұлы ақын, философ, сазгер, қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы.
Туған жері: қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, абай ауданы, Қасқабұлақ деген жер
Қызметі: қазақ халқының данышпаны, ұлы ақын, кемеңгер ойшыл, жазба әдебиетінің негізін салушы, ағартушы-ұстаз, әділ би, заңгер, қоғам қайраткері.
«Адамды, Алланы әділетті сүй», «Атаңның баласы емес, адамның баласыбол», «Біріңді қазақ, біріңді дос, көрмесең істің бәрі бос» деген өнегелі сөздер қалдырды.Шығармашылығы
Ол күллі Шығыста философияның негізгі мәні болып табылатын «кәміл адамды» өзекті және басты проблема етіп қарастырып, соған айрықша көңіл бөлген.Поэмалары:
«Масғұт», «Ескендір», «Әзімнің әңгімесі»(аяқталмаған)
Өлеңдері:
«Өлең сөздің патшасы сөз, сөз сарасы», «Біреудің кісісі өлсе қаралы ол», «Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін» Сөз өнері туралы
«Жасымда ғылым бар деп ескермедім», «Ғылым таппай мақтанба», «Интернатта оқып жүр»
Оқу-ғылым жайлы Табиғат» лирикасы
«Жаз», «Қыс», «Күз», «Жазғытұры
«Сегіз аяқ», «Болыс болдым, мінеки», «Қайран елім», «Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай», «Қартайдық, қайғы ойладық, ұлғайды арман», «Сабырсыз, арсыз, еріншек»
Әлеуметтік мәселелер жайлы

Оқушылар Абай Құнанбаев туралы білетіндерін айтады.

Түсіну

Сөздік жұмыс

Әдеби теориялық ұғымдар:

5 минут

Соқыр-мылқау - түк көрмейтін

Оқшырайтып - бір шекесіне сәндеп кию.

Шидем- жұқа тоқылған сырт киім.

Долданғанда-аяз, жел тым күшейгенде.

Бұрқ-сарқ- қатты дауыл, боран.

Лирика - адамның көңіл күйін білдіретін сыршыл өлең түрі. Лириканы: саяси, махаббат, философиялық, табиғат, азаматтық деп бөлеміз.
Кейіптеу - жансызды жанды түрінде суреттеу, яғни жандының іс - әрекетін, қимылын бере суреттеу.
Эпитеттер - ақ киімді, денелі ақ сақалды, ақ қырау, кәрі құда, ақ орда, жас балалар, қайран жылқы, кәрі шал.

Оқушылар топта іштей, содан кейін тізбектеп оқиды

Қолдану

Мәтінмен жұмыс

10 мин

«Қыс» тобы- Табиғат лирикасы туралы айту;
«Күз»тобы Өлеңнен кейіптеуді табу;
«Жазғытұры »тобы Өлеңде кездесетін жаңа сөздерді теріп жазу

«Жаз »тобы -«Қыстың сипаты» немесе «Қысқы ауыл» деген тақырыптар бойынша суреттер салыңдар.
- Ы. Алтынсарин «Өзен» өлеңі мен А. Құнанбаевтың «Қыс» өлеңін салыстырыңдар

Кейіптеу - Ақ киімді денелі ақ сақалды,
Соқыр, мылқау, танымас тірі жанды
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
Демалысы - үскірік аяз бен қар
Кәрі құдаң қыс келіп әлек салды.
Теңеу - ұшпадай, бұлттай.

Сергіту

2 мин

«Ойна да күл» биіне қимылдар жасау

Оқушылардың бойы сергиді, сабақтағы белсенділіктері артады

Талдау

4 мин

Өлеңге сатылай кешенді талдау жүргізу
1. Авторы - А. Құнанбаев - қазақ халқының ұлы ақыны, ойшыл - философы, композитор әрі аудармашы, реформатор.
2. Тақырыбы - қыс мезгілінің ерекшелігі, ащы аяз, долы боран кезіндегі ауыл, ел өмірі.
3. Жанр түрі - өлең. Бұл өлең табиғат лирикасына жатады. Себебі, ақын табиғаттың қытымыр қаталдығына қарсы тұруын өз көңілі, сезімі арқылы білдіреді.
4. Идеясы дегеніміз----- ақынның айтар ойы мен мақсаты. Өлеңнің идеясы - қыс сипатын күшейтіп суреттеп, адамдарды табиғаттың долы күшіне қарсы тұра білуге шақырады.
5. Шумақ дегеніміз----- аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. Өлең 5 шумақтан тұрады.
6. Тармақ дегеніміз - өлеңнің әр жолы. 22 тармақты
7. Бунақ дегеніміз - белгілі дауыс ырғағымен бөлінуі. 2-3, 3-3 бунақты
8. Буын саны - дауысты дыбыс санына байланысты. Өлең 11 буынды.
9. Ұйқас түрі.
Ұйқас дегеніміз - өлеңнің бітім, мазмұнымен тамырлас келіп, оған әуен, ерекше сөз беріп тұратын өлең тармақтарындағы сөздердің үндестігі екендігін айтып кетеді. Бұл өлең қара өлең (а-а-б-а) және кезекті ұйқаспен жазылған (а-б-в-б)

Ақ киімді, // денелі, // ақ сақалды, - А 11 б
Соқыр, мылқау,// танымас// тірі жанды. - А 11 б
Үсті - басы//- ақ қырау,// түсі суық, - Б 11 б
Басқан жері// сықырлап// келіп қалды. - А 11 б (Қара өлең ұйқасы)
Дем алысы -//үскірік, // аяз бен қар, - А 11б
Кәрі құдаң // қыс келіп,// әлек салды. - Ә 11 б
Ұшпадай// бөркін киген// оқшырайтып, - Б 11 б
Аязбенен // қызарып // ажарланды. - Ә 11 б (Кезекті ұйқас)

Ойтолғаныс

«Табиғатым - мекенім» эссе жазу.

оқушылар дәптерлеріне жазады

Жинақтау

«Ыстық орындық»

2 мин

Оқушылардың болжамды сұрақтары.

1. «Қыс» өлеңін кім жазған?

2. Абай кім?

3. Қыс несімен көңілді?

4. Автор қысты кімге теңейді?

Оқушылар өлең мазмұны бойынша сұрақтар қояды.

Қорытынды

Рефлексия

5 мин

Қыс маған ұнайды Қыс маған ұнамайды.

аларға баспалдақ суреті салынған қағаз таратылып беріледі де, сол баспалдақтағы өзінің орнын белгілеу тапсырылады. Егер оқушы өзін сабақта жақсы сезініп, сабақты жақсы түсінсе, баспалдақтың ең биік жеріне күннің суретін салады.Ал егер сабақты дұрыс түсінбесе, сабақ ұнамаса, баспалдақтың төменгі жағына бұлттың суретін салады. Сабақта оқушының көңіл-күйі орташа болып, кейбір нәрселерді түсінбесе, онда баспалдақтың ортасына бір жағы ашық, бір жағы боялған бұлттың суретін салады. Осылайша оқушының өзін-өзі бағалауы мен мұғалімнің сабағы бағаланып, өзара кері байланыс жүзеге асырылады.

Оқушылар өз ойларын жазады

Оқушылар берілген баспалдаққа өздеріне ұнаған суретті салады.

Үйге тапсырма

1мин

«Қыс» өлеңін жаттау

«Абай ата ізімен» қыс мезгіліне өлең шығару.

Оқушылар күнделіктеріне жазып алады.

Бағалау

2 мин

Топ мүшелері берілген тапсырмалар бойынша жинақтап, бірі-бірін бағалау

Топ бір-бірін бағалайды.