“Әз Наурызым-қош келдің!” колледж көлемінде өткізілген салтанатты іс-шараның сценариі

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

РМҚК «Р.С.Байсеитов атындағы Семей қаржы-экономикалық колледжі»

"Әз Наурызым-қош келдің!" колледж көлемінде өткізілген

салтанатты іс-шараның сценариі

Дайындаған: Мукушева Л.А.

2015-2016 оқу жылы

Арнайы пәндер циклдық комиссиясы-1 отырысында қаралып, талқыланды

Хаттама №_____ «___­_­»____________2016ж.

Циклдық комиссия төрайымы__________ Мукушева Л.А.

Мақсаты: 1. Қазақ халқының ежелден сақталып, атадан балаға мұра етіп қалдырған салт-дәстүрін, наурыз мейрамының мәнін түсіндіру, әрі дамыту және көркейту.

2. Окушылардың ойлауын дамыта отыра, ой қиялын, өрісін, іздену негіздерін дамыту.

3. Оқушыларды ұлтжандылыққа, имандылыққа, инабаттылыққа, халқымыздың салт-дәстүрін қастерлеуге, сақтауға тәрбиелеу.

Білімділік: «Әз Наурызым-қош келдің!» іс шара арқылы оқушыларды Наурыз мейрамының мәнісімен, Наурызды қарсы алу дәстүрімен, тарихымен және ырымдарымен арнайы көріністер арқылы оқушыларды жүйелі түрде таныстыру.

Тәрбиелік: Наурыз түні мен күнін қарсы алу жолдарымен тереңірек таныстыра отырып оқушыларды ішпейілділікке, бауырмалдылыққа, мейірімділікке үйрету, өз еліне, халқына,жеріне, дәстүріне деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу

Дамытушылық: Жоғарыдағы айтылған ұғымдармен таныстыра отырып оқушылардың бойында патриоттық сезімдерін оятып,қазақ халқының тарихымен,дәстүрімен таныстыра отырып ой-өрістерін дамыту.

Көрнектілігі: Сахна сахналық көрініске сай заттармен безендіріледі.

Өткізу орны: мәдениет залы

Өткізу күні: 18.03.16

Өткізу уақыты: 13.00

Барысы:

(Ән орындалады)

1-жүргізуші:

Армысыңдар ағайын!

Наурыз тойын жұп жазбай,

Қошеметпен қарсы алайық!

Досқа құшақ ашайық,

Өлең-жырға басайық.

Қазақтың бір салты деп,

Тойға шашу шашайық!

2 жүргізуші:

Добрый день дорогие друзья, дорогие гости. Сегодня мы встречаем праздник «Наурыз» в нашем колледже.

1 жүргізуші:

Наурыз келсе құт келгені халайық. Есік ашып, шашу шашып, қол соғып Ұлысты қарсы алайық!

(Шашу шашылады)

1 жүргізуші:

Уа, халайық, халайық,

Ақ сандықты ашайық.

Бұл мереке, бұл тойдың,

Жыр шашуын шашайық.

(Ән орындалады)

1 жүргізуші:

Наурыздың мағынасы - Наурыз, март (парсыша «нау» (жаңа) және «руз» (күн) - Жаңа жылдың бірінші күні деген мағынаға ие. Ол - күнтізбелік жылдың үшінші айы (31 тәулік), көктемнің басы. Қазақтар бұл мейрамды Әз-Наурыз мейрамы деп те атайды. Халықтың ежелгі наным-сенімінде наурыздың алғашқы үш күнінде жер-көкті жарып ерекше дыбыс (гуіл) естіледі. Мұны тек қана жұмақтан шыққан қой, сол арқылы оны бағып жүрген қойшы ғана естиді. Бұл күні бүкіл табиғатқа, тіршілік иесіне, өсімдік, жан - жануарға ерекше сезім, қуат, қасиет нұры құйылады. Сол себепті, халқымыз «Әз болмай, мәз болмайды» деген.

2-жүргізуші:

22-Наурызды Ұлыстың ұлы күні деп неге атаған? Бұл жөнінде мынандай аңыз бар: Бір күні Нұх пайғамбардың кемесі Қазығұрт тауына келген сәтте жердің бетін жайлаған топан су кері қайтады. Сол сәт жер бетіне табаны тиген барлық тіршілік иелері көк аспаннан түскен қасиетті қазаннан бірге дәм татады. Содан, бұл күнді - ұлыстың ұлы күні деп жариялайды. Парсының «нау» сөзі әртүрлі өзгерістерге ұшырағанымен, сол мағынада көп халықтың тілінде сақталып қалған. Ол орысша - нов (ай), немісше - нойе, латынша - нео. Осылайша «нау» сөзі индо - еуропалық халықтар дараланудан да бұрын пайдаланылған. Ал одан бергі мерзім ғана 5 мың жылдан асады. Қазақтың көне шежіресінде де Наурыз, Алаш деген сөздер бар.

1-жүргізуші:

Көне мейрам Наурызды әлемнің көп халықтары тойлаған, қазір де тойлайды. Сондықтан да оны халықаралық мейрам деп те атауға болады. Наурыз мейрамын ежелгі гректер «патрих», бирмалықтар «су мейрамы», тәжіктер «гүл гардон», «бәйшешек», «гүлнаурыз», хорезмдіктер «наусарджи», татарлар «нардугаш», буряттар «сагаян сара», соғдылықтар «наусарсыз», армяндар «навасарди», чуваштар «норис ояхе» деп әрқилы атап, тойлаған.

2-жүргізуші:

Ал енді, Рим республикасында біздің дәуірімізден бұрынғы VIII ғасырдың орта шенінен бастап қолданылған күнтізбеде Жаңа жыл наурыз айынан басталып, қа- зіргі күнтізбелерінде әлі күн- ге дейін сақталып отыр. Римдіктер жылдың бірінші айын соғысқа тиым салушы құдай Мартиустың атымен март деп атаған.

1-жүргізуші:

Наурызды кім қалай тойлаған? Ұлы ғұламалар Әбу Райхан Бируни, Омар Һайям тәрізді әлем таныған тарихи тұлғалардың еңбектеріндегі Шығыс халықтарының Наурыз мейрамын қалай тойлағаны туралы деректерге назар аударсақ, парсы тілдес халықтардың Наурызды бірнеше күн тойлағанын білеміз. Яғни, олар Наурыз күндерінде мынандай салт-дәстүр, ырымдар жасаған:

1. Әр жерде үлкен от жағып, отқа май құйған.
2. Жаңа өнген жеті дән- ге қарап болашақты болжа-ған.
3. Жеті ақ кесемен дәс- түрлі ұлттық көже «сума-лық» ұсынған.
4. Ескі киімдерін таста-ған.
5. Ескірген шыны аяқты сындырған.
6. Бір-біріне гүл сыйлаған.
7. Үйлерінің қабырғасына дөңгелек ою - «күн символын» салған.
8. Үйлеріндегі тіреу ағаш-қа гүл ілген.
9. Жамбы ату тәрізді түрлі жарыстар өткізген.
10. Бұл күні кәрі-жас мәз болып, бір-біріне жақсы ті- лектер айтқан, араздаспаған.

Бұл дәстүрлерге түсінік Мұндағы бірқатар салт-дәстүрлер ежелгі Тәңірлік танымға сәйкес орын алған

(Ән орындалады)

1 жүргізуші:

Сонымен қазақ елі Наурызды қалай қарсы алған? Қызыр түні-жаңа жыл табалдырық аттап, үйге енгенде, жалғыз шала сәуле болмас-деген төрге қос шырақ жағылып қойылады.

(Осы жерде ортадағы ақ жайылған дастарханға екі шырақ жағып қояды-екі қыз...)

2 жүргізуші

Итак, как встречали казахи праздник Наурыз? Прежде всего, на почетном месте төр ставили 2 свечи-для встречи Нового года-Қызыр түн.

1 жүргізуші

Жаңа жыл мұнтаздай таза үйге кірсе, ол үй ауру сырқаудан, пәле- жаладан аман болады деген сеніммен Наурызға шейін үй ішіндегі жиһаз, мүліктің шаңы қағылып, жуылып тазартылады.

2 жүргізуші:

Есть поверье: Новый год приходит абсолютно чистый дом, т.е. Новом году в этом доме никогда не будет никакой нечести, горя и болезней!

1 жүргізуші:

«Береке бастан басталады» демекші, «жыл басы жақсы болса, аяғы да жақсы болады». «Жыл бойы ақ мол, дән тасқын-тасқын, жауын шашын көп болсын деген үмітпен Қызыр түні барлық ыдысты арпа, бидай, тары, сұлы, жүгері, сүт, айран, құрт, шұбат, шалап, қымызға толтырып дастарханға қояды».

2 жүргізуші:

«Как год начнется, так он весь проведется» В святую ночь Қызыра люди желают друг-другу, семье и родным всех благ, всю посуду наполняют пшеницией, овсом, просом, кукурузой, молочными продуктами: молоком, кефиром, изюмом и кумысом.

(Осы жерде ыдысқа салынған нәрселерді үстелге қояды 4 қыз)

1 жүргізуші:

Халқымыздың мирасының түсінігі бойынша наурыздың 21- түні даланы Қызыр ата аралайды екен. Сол себепті осы түнді «Қызыр түні» деп атаған. Қызыр ата адамдарға өмірдегі бар жақсылықты тілеу үшін құдайдың өзі жіберген адамы болып саналады.

2 жүргізуші:

По народной мифалогии в ночь на 21 число странствует Қызыр- ата. Потому это ночь названа его именем. Считается, что он посланник самого аллаха, который ниспаслал его для благих пожеланий людям. Пока Қызыр-ата находится среди нас, загадайте свое заветное желание и Қызыр ата исполнит их.

(Саханаға Қызыр ата ата- ақ ішігімен басына сәлде орап шығады)

1-жүргізуші:

Той әкелген ғаламға

Қыдыр атам аман ба?

Бас иеді барша жұрт

Өзіңдей дана адамға

Қыдыр ата:

- Ау, аманба, жараңдар!

Алтын таңға қараңдар

Ерте жайнап атты таң

Естіліп тұр шаттық ән

Жұрағатым қуанып

Рақатын тапты жан

Келе жатыр жылымыз

Мейрамдайық мұны біз

Жас балаша нұрланып

Жадырасын күніміз

Күннің жаңа нұры бар

Мұның ғажап сыры бар

Халық сүйген мейрам бұл

Би билейік тұрыңдар.

Би (ортада биші билейді)

1-жүргізуші Қыдыр атаға:

Оу, ағайын!

Елімізге тыныштық дарытып

Аузымызды асқа жарытып

Даңқымызды даламыздан асырып

Бақ дәулетімізді, бірлігімізді тасытқан

Қыдыр бабамыздан мынау Ұлыстың ұлы күні ертеңгі ерен еліміз үшін деп, кең байтақ қазақ жеріміз үшін деп, осынау тойды өткеріп жатқан барлық бас үшін деп бата тілейік.

Қыдыр ата:

(Қызыр ата үстел басына отырып көрермендерге бата береді.

Ия, Аллам!

Адам болсаң адамдарға қас қылма

Сорлы қылма көк аспанның астында

Мынау келген Ұлыстың ұлы күні оң болсын!

Ақ мол болсын!

Қайда барсаң жол болсын

Ұлыс бақты болсын

Төрт түлік ақты болсын

Ұлыс береке берсін

Пәле-жала жерге енсін

Әумин!

Барлығы:

Әумин!

1 жүргізуші:

Күн сәулесі жер шарының шығыс бөлігінен таңғы сағат 6-да себелеп атқан кезде біздің өңірімізде бұл сәт түнгі сағат 3-те болады екен. Содан біз Наурыз түнін-яғни жаңа жылды түнгі 3-те 21 күні қарсы алады екенбіз.

2 жүргізуші:

Когда первые солнечные лучи освещают восток к 6 часам утро, в наших краях только 3 часа ночи. Значит праздник наурыз- Новый год по восточному стилю, мы встречаем 21 числа в 3 часа ночи.

1 жүргізуші:

Бұл түні ауыл бойжеткендері яғни қыздар өздері ұнатқан жігіттеріне арнап соғымнан қалған етін уызға салып пісіріп дәмді тағам дайындап дастарханға шақырады. Бұл дәстүр «Ұйқы ашар» деп аталады.

2 жүргізуші:

В эту ночь девушки готовили бесбармак......... и приглашали юношей на праздничный дастархан этот обычай назывался «Ұйқы ашар»

1 жүргізуші:

Ал жігіттер қыздарға айна, тарақ, иіссу сыйлайды. Айна-таза махаббаттың белгісі. Тарақ әдемілік пен сұлулықтың белгісі. Иіссу-бүршігін жаңа жарған жауқазындай құлпырудың белгісі. Бұл дәстүр «Селт еткізер» деп аталады.

2 жүргізуші:

А юноши дарили девушкам зеркала, расчески, духи. Зеркало-это символ любви, расческа-символ красоты, а духи- это символ грации. Этот обычай назывался «Селт еткізер».

(Осы жерде 3 жігіт, 3 қыз ортаға шығып, қыздар жігіттерді столға шақырып отырғызады, жігіттер сыйлық береді, дәмнен ауыз тиіп, тұрып кетеді).

1 жүргізуші:

Осылайша түнгі 3-те «Ұйқы ашар» жасап ұйқысын ашқан соң жастар бір асау тайыншаны ертіп мойнына қоңырау тағып малды үркітіп елді оятады.

2 жүргізуші:

так, в 3 часа ночи молодежь ловили бычка и подвесив колокольчики, будили людей.

1 жүргізуші:

Ұлыс күні аппақ қар жауса, нұр жауады, туар жыл жақсы жыл болады деген. Наурыз айында жауған қар ерекше «үлпілдеген» «ақша қар» деп аталады.

2 жүргізуші:

В народе говоря «Если в день Наурыза выпадает пушистый снег-быть пладородию и благополучию».

Осы жерде ақша қар шығады, қазақша киінген бір қыз ақ қар шашып сахнадан өтеді)

1 жүргізуші:

Ән қабыл алыңыздар

1 жүргізуші:

Наурыз мейрамы күні ел үстеріне бұрын кимеген жаңа киім- дерін киеді. Бұл күннің ерекшелігі-бұл күн көрісуден басталады. Ұлыс күні адамдар бір-біріне иіліп «Ұлыс оң болсын» Өмір жасың ұзақ болсын деген жақсы тілектер білдіреді.

2 жүргізуші:

На новый год-Наурыз люди одевают новое, красивое особенность этого дня-приветствие и поздравления людей, пожелания друг другу счастливой и долгой жизни.

(Осы жерде 4 оқушы-ұлдар бір-бірімен амандасып, сахнадан өтеді)

1 жүргізуші:

Ұлыс күні жеті түрлі тағамнан тұратын «Наурыз көже» жасалады. Наурыз көже-соғымнан қалған ет, құрт, сүт, қойдың басы, бидай, миіз, тұз, сәбіз салынып жасалады.

2 жүргізуші:

Символичным блюдом благополучия и признаком наступления нового года считается Наурыз көже, состоящий из 7 компонентов. Это: мясо согума, баранья голова, молоко, курт, пшеница, лук, морковь, соль.

1 жүргізуші:

Салт бойынша қойдын басын ауылды басқарушы үлкен адамға тартады.

2 жүргізуші:

По традици баранью голову преподносят обычно авторитетному, уважаемому человеку, возглавляемого род, коллектив.

(Осы кезде қойдын басын сыйлы адамға табақ тарту рәсімімен апарады)

1 жүргізуші:

Наурыз көжені тоя іш-жыл бойында тоқ жүрудің ырымы. сондықтан наурыз көжені тоя ішіңіздер!

(Осы кезде 7 қыз аталған көжелерді ұлттық киіммен сахнадан түсіп, отырған директор, директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары, бөлім меңгерушілері, оқытушыларға таратады.)

2 жүргізуші:

В этот день обязательно нужно досыта наесться Наурыз-көже, чтобы весь год быть сытным и жить в достатке.

(Ән орындалады)

1 жүргізуші:

Осылайша таң атады. Таң сәулесі түсісімен жастар қолдарына күрек, кетпен алып, «Бұлақ көрсең көзін аш» дегендей жатқан бұлақтардың көзін ашып, Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын деп жастар, кәрілер ағаш егеді. Ал әйелдер келе жатқан күнге тәу етіп «Армысың қайырымды Күн-Ана» деп иіліп сәлем береді.

2 жүргізуші:

Так, наступает утро. С первыми лучами солнца участники берут лопаты и идуть расчищать родники, ведь не даром народная мудрость гласит «Бұлақ көрсең көзін аш». Затем и стар и млад заняты посадкой деревьев: Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын деп. Какая глубина мысли в этой мудрой пословице!

1-жүргізуші:

Кел балалар, келіңдер,

Тамашаны көріңдер.

Бізде қызық ойын бар,

Ойынға әбден тойыңдар.

Ұлыс келді!

Ұлыспенен жеріме тыныс келді,

Ақ боз аттың уығы күмістелді.

Торғай біткен топырлап шұқынып жүр,

Бітіре алмай жүргендей бір істерді.

Ауылымыздың бар жасы игі іс бастап

Бұлақ көзін ашқанды дұрыс көрді.

Олар еккен жас ағаш жайқалғанда,

Жібергендей билетіп алып жерді.

(Осы жерде жас шыбықтарды сахнада отырғызылып, үстел басында отырған әжеге қарай барады)

Әже:

Айналайын қыздарым-қызғалдағым!

Қазан толы көжемді сізге арнадым

Ойыны бір, ойы бір ерге берсең

Орындалар іштегі ірі арманың

(Әже кесеге ақ құйып береді, қыздар жігіттерге алып береді, жігіттер көжеден бір-бір ұрттап, қыздармен бірге қасиетті ағашқа қарай беттейді сүт шашу ырымын жасайды)

(Осы сәтте сахнаға жүргізушілер шығады)

1 жүргізуші:

Міне таң, да атты ендігі жерде күні бойы ән-күй, салт-дәстүр, өлең жыр тартылады.

2 жүргізуші

Вот и наступило утро. Теперь очередь за весельем: музыка, песни, игры, обычаи традиции.

1 жүргізуші:

Көктем тойы әніміз

Көркем өнер сәніміз

Жұрттың көңілін көтеріп

Ән-шырқайық бәріміз.

1 жүргізуші

Сіздерге өзінің әсем әнін силайтын .........(қарсы алыңыздар)

2 жүргізуші:

Күй тартылып, ән шырқалсын қашанда

Қазақтардың тойы жаған болған ба?

Тебірентіп, тамылжытып салатын Міне қара, нағыз қазақ- Домбыра!

Сіздердің назарларыңызға күй, орындайтын ........

1 жүргізуші:

Сөз кезегі колледж директоры Арғынғазин Думанғазы Семейғазыұлына беріледі

2 жүргізуші:

Слово предоставляется директору колледжа Арғынғазину Думанғазы Семейғазыұлына

1 жүргізуші:

Болсын лайым амандық

Жоламасын жамандық

Қабыл болсын бар тілек

Наурыз тойда айтылған

2 жүргізуші:

Концертная программа посвященная празднованию Наурыз, закончилась Наурыз-Новый год, пусть несет Вам, вашим семьям, родным и близким мир, добра и радость!

Бірге: Келесі кездескенше хош-сау болыңыздар!

Ән, орындайтын .......

Соңы

БЕКІТЕМІН

Директордың әлеуметтік және тәрбие ісі жөніндегі орынбасары

___________Б.Ж.Бахтиярова

«____»_____________2012 ж.

«Наурыз айы туғанда....» атты колледж көлемінде өткізілетін

іс-шараның өткізілу жоспары

1. Ұйымдастыру кезеңі

№

Іс-шараның атауы

Күні

Жауаптылар

1.

«Наурыз айы туғанда...» концерттік бағдарламаның сценариін жазу

15.03.09.

Мукушева Л.А.

2.

Концерттік бағдарламаның жоспарын жазу

15.03.09

Мукушева Л.А.

3.

Наурыз мейрамына арналған қабырға газетін шығару

10.03.09

Мукушева Л.А.

3 қысқ.ПО-1 тобы

4.

Іс-шараның өтуі туралы хабарлама ілу

19.03.09

Мукушева Л.А.

5

Іс-шараны мультимедиамен жабдықтау

20.03.09

Мукушева Л.А.

Амежанов Ж.Ж.

7.

Сахнаны безендіру, костьюмдер дайындау

19.03.09

Мукушева Л.А.

Конарбаева М.С.

3 қысқ.ПО-1 тобы

8.

Көрнекіліктер дайындау

19.03.09

Мукушева Л.А.

3 қысқ.ПО-1 тобы

2. Негізгі кезең

№

Іс-шараның атауы

Күні,сағаты

Жауаптылар

« Наурыз-жаңару»

1.

Іс-шараға қатысатын топтарды акт залына түсіру

20.03.09.

12.45

Мухтарова М.Н.

Павлова М.А.

2.

Нарыз мейрамына арналған іс-шараны өткізу.

20.03.09.

13.00

Мукушева Л.А.

3 қысқ.ПО-1 тобы

3.

Іс-шараны фотаға түсіру

20.03.09

3 қысқ.ПО-1 тобы

4.

Музыкаға жауапты

20.03.09

Жүсіпов М.

Конкашева К.С.

5.

Сахна артындағы жауапты

20.03.09

Мукушева Л.А.

Бутабаева Г.К.

6.

Мультимедияға жауапты

20.03.09

Амежанов Ж.Ж.

Несвельдинова С.М.

7.

Концертті реттеу

20.03.09

Мукушева Л.А.

3. Қортынды кезең

№

Іс-шараның атауы

Күні

Жауаптылар

1.

«Наурыз айы туғанда...» атты іс-шараны талдау

20.03.09.

3 қысқ.ПО-1 тобы

2.

Акт залын жинастыру

20.03.09

Мукушева Л.А.

3 қысқ.ПО-1 тобы

Оқытушы Л.А.Мукушева

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

РМҚК «Рымбек Байсеитов атындағы қаржы-экономикалық колледжі»

КЕЛІСІЛДІ

Білім беру қызметінің сапа менеджменті бөлімінің жетекшісі

________А.Н.Тельжанова

«____» _______2012 ж.

«Наурыз айы туғанда....» атты іс-шараны өткізу үшін

оқуға ұсынылатын әдебиеттер тізімі

Өткізу күні: 20.03.12ж

Оқытушы Л.А.Мукушева

РГКП «Семипалатинский финансово-экономический колледж имени Р.С. Байсеитова»

Сертификационные требования

Издание 1

Подготовка и проведение мероприятия посвященное празднику Наурыз «Наурыз айы туғанда...»

№

Требования

Ответственные лица

Сроки

Соответствие требованиям

Создание комиссии по проведению мероприятия

Б.Ж.Бахтиярова

12.03.12

Составление плана подготовки проведения мероприятия

Л.А.Мукушева

13.03.12

Вывешивание газеты

Л.А.Мукушева

группа 3 сокр.ПО 1

10.03.12

Подготовка сценария концертной программы

Л.А.Мукушева

14.03.12

Утверждение плана проведения мероприятия

Б.Ж.Бахтиярова

Л.А.Мукушева

14.03.12

Проверка выполнения плана подготовки мероприятия

А.Н.Тельжанова

15.03.12

Обсуждение текста объявления

Б.Ж.Бахтиярова

Л.А.Мукушева

15.03.12

Подготовка материалов мультимедийного сопровождения

Ж.Ж.Амежанов

С.М.Несвельдинова

17.03.12

Фотографирование мероприятия

3 сокр ПО 1

20.03.12

Подготовка объявления о проведении мероприятия

Л.А.Мукушева

17.03.12

Сбор материалов мероприятия

Л.А.Мукушева

26.03.12

Руководитель отдела менеджмента качества

образовательной деятельности А.Н.Тельжанова