- Преподавателю
- Классному руководителю
- Классный час на тему 70 лет Победе
Классный час на тему 70 лет Победе
Раздел | Классному руководителю |
Класс | - |
Тип | Другие методич. материалы |
Автор | Шожунчап Е.К. |
Дата | 01.09.2015 |
Формат | doc |
Изображения | Есть |
1941 чылдың июнь 22-де, улуг-хүнде, даңгаар эртен хенертен оор ёзу-биле фа-шистиг Германия Совет Эвилелинче (Россияже) халдап келген. Ол хүнден эгелээш, Совет Эвилели биле фашистиг Германияның аразынга дайын эгелээн. Фашистиг Германия болгаш ооң эвилел-чилери төөгүде кижи көрүп көрбээн кө-вей чепсектиг армиялыг бистиң чурт-тувусче халдап келген: 190 дивизия
(5 миллион чедир кижилер), 4 муң ажыг танкылар, 47 муң ажыг ок-чепсек болгаш миномёттар, 4 миллион 3 муң ажыг само-лёттар, 250 чедир корабльдар. Оларга удур бистиң чурттувустан 186 дивизия
(3 миллион хире кижи), 3 миллион 9 муң ажыг танкылар, 10 муң самолёттар ту-душкан. Шак ынчаар Ада-чурттуң Улуг дайыны эгелээн. Дайын 1418 хүннер болгаш дүннер иштинде (4 чыл) үргүлчүлээн. Дайын үезинде совет солдаттар, совет чон эң-не демниг, маадырлыг чоруун көргүскен. Тиилелге дыка аары-биле чедип алдынган. Дайын үезинде 11миллион 500 муң совет кижи-лер өлүрткен, алган балыгланыышкын-нарындан өлген болгаш ис чок читкен.
1945 чылдың апрель 30-де совет солдаттар фашистиг Германияны тиилээш, тиилелгениң демдээ кылдыр рейхстахтың кырынга Тиилелгениң Тугун азыпканнар. Май 2-де Берлинниң гарнизону дүшкен. Май 8-те Берлинниң чоогунда Карлсхорстага дүн ортузунда фашистиг Германияның төлээлери чепсектиг күштериниң аштырганының дугайында актыга адын салган.
Май 9-ту Тиилелге хүнү кылдыр чарлаан.
Дайын үезинде Тыва чон база анаа олурбаан, Совет Эвилелинге канчаар-даа аажок улуг дузаны чедирип турган. Совет дайынчыларга дуза кылдыр 21 муң эжеш кидис идиктерни кылган, 70 эжеш лыжа-ларны кылган, 15 муң ажыг негей тон-нарны даарааннар, 40 муң ажыг аъттарны болгаш оон-даа өске өртектиг белектерни бергеннер.
Авиаэскадрилья тургузарынга 5 миллион 127 муң 500 рубльди чыгган-нар. Ол акшалар-биле 10 самолётту совет шериглерге садып алганнар. 395 муң ак-шаны танкылар кылыры-биле чыып бер-геннер. Госпитальдар болгаш уруглар ба-жыңнарынга 444 муң 400 рубльди бол-гаш белектерни бергеннер.
Тыва республика дайынче 12 миллион 839 муң 326 рубль түңнүг -
5 эшелон белекти чоргускан.
1943 чылда Тыва республикадан 206 кижи составтыг тыва кавалерийжи экскадрон сентябрь айда дайынче дайылдажыры-биле чорупкан. Оларның чүгле 141 дайынчызы дириг чанып келген, а 65 кижизи дайын үезинде маадырлыы-биле өлген.
Бистиң Бай-Тайга кожуундан дайынче 17 эки турачылар чораан. Оларның аразындан 11 кижи дириг ээп чанып келгеннер, 1 кижиниң салым-чолу билдинмес, а 5 дайынчылар маадырлыы-биле амы-тынындан чарылганнар.
Дириг ээп чанып келгеннери:
-
Адыгбай Хертек Сайын-оолович -
Кара-Х өл сумузундан
-
Адыг-оол Салчак Лопсанович -
Кызыл-Даг сумузундан
-
Балчыр Салчак Делгерович -
Шуй сумузундан
-
Данзын-оол Салчак Даржааевич -
Кызыл-Даг сумузундан
-
Серен-Дондуп Салчак Амыр-
Сатович - Кызыл-Даг сумузундан
-
Тежээкей Салчак Серенович -
Кызыл-Даг сумузундан
-
Очур-оол Иргит Д үктүгбеевич -
Шуй сумузундан
-
Чудурук Хомушку Эртинеевич -
Тээли сумузундан
-
Чудурукпай Иргит Эртинеевич -
Шуй-Аксы сумузундан
-
Дакай Күжүгет Калчан-оолович -
Тээли сумузундан
-
Куулар Дарыя Намзыраевна -
Кызыл-Даг сумузундан
Маадырлыы-биле өлгеннери:
-
Агбаан Иргит Эртинеевич -
Кызыл-Даг сумузундан.
Ровно хоорайда ажааган.
-
Ломбу Хертек Успунович -
Кызыл-Даг сумузундан
Ровно хоорайда ажааган.
-
Майын-Тараа Иргит Сайын-Херелович - Кара-Хөл сумузундан
Ровенщинада Сурумчи суурда ажааган.
-
Нордуп Хомушку кудурукпаевич -
Шуй сумузундан.
Дубно хоорайда ажааган.
-
Чалзып Салчак Максырович -
Кызыл-Даг сумузундан.
Дубно хоорайда ажааган.
Салым-чолу билдинмес дайынчы:
-
Байыр С.И.
-
Адыгбай кудумчузу
Кудумчуну дайын киржикчизи Адыгбай Хертек Сайын-ооловичиниң ады-биле адаан. Ол 1920 чылда Кара-
Хөл сумузунга төрүттүнген. Дайындан дириг ээп чанып келген. Ада-чурт да-йынының I-ги болгаш II-ги чергелериниң орденнери-биле шаңнаткан.
-
Серен-Дондуп кудумчузу
Кудумчуну дайын киржикчизи Серен-Дондуп Салчак Амыр-Сатовичиниң ады-биле адаан. Ол 1922 чылда Көп-
Сөөк сумузунга төрүттүнген. Дайын-дан дириг ээп чанып келген. «ТАР-ның куш-ажыл», «Ада-чурт дайынының» II-ги чергезиниң орденнери, «За воинскую доблесть», «За отвагу» медальдар-биле шаңнаткан.
-
Эки турачылар кудумчузу
Кудумчуну Бай-Тайга кожууннуң шупту эки турачы маадыр дайын кир-жикчилеринге тураскаадып адап каан.
Адыгбай кудумчузунуң эгезинде
Бай-Тайга кожууннуң эки турачы
маадыр дайын киржикчилеринге
тураскаалды кылып, ында шупту
дайынчыларның адын бижип каан.
Маадырлыг
Дайынчыларга Мөңге Алдар!