Н.4.02-02

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университеті

БЕКІТЕМІН

ОӘК шешімімен

Төраға ___ а. о..ак.доц. А.Қ.Құрманова

(қолы) (аты-жөні, тегі)

«29» _тамыз_ 2014__ ж.

Қазақ тілі кафедрасы

(кафедраның толық атауы)

аға оқытушы А.Т. Магзумова

(автордың аты-жөні, тегі)

Кәсіби қазақ тілі пәні бойынша

(5В010700 Бейнелеу өнері студенттеріне арналған)

СӨЖ өткізудің

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЫ

Көкшетау

Кәсіби қазақ тілі пәні бойынша (5В010700 Бейнелеу өнері студенттеріне арналған)

Практикалық сабақ өткізудің әдістемелік нұсқауы оқу жоспары мен бағдарламасының талаптарына сәйкес құрылған және студенттердің өздік жұмыстарының талаптарын орындауға барлық қажетті мәліметтерді қамтиды.

Қазақ тілі кафедрасының отырысында талқыланды

№ 1 хаттама «28» тамыз 2014 жыл

Кафедра меңгерушісі _____________ ф.ғ.к.,доцент Ө.Ж.Жұмағұлова

Филология факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды

№ 1 хаттама «29» тамыз 2014 жыл

Әдістемелік комиссияның төрағасы ____ аға оқыт.ак.доцент А.Қ.Құрманова

СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫ:

№1 СӨЖ

1. Бейнелеу өнері дегеніміз - айналамыздағы өмір көрінестерін, жазықтықта әрі кеңістікте бейнелеу арқылы суреттейтін өнер түрі.

2. Петроглифтер-тас бетіне қашап салынған бейнелер,таңбалар

3. Бейне-сурет туындыларындағы кескін-келбет,мүсін,сымбат

4. .Таңба-жазудың айрықша түрі

5. Күн басты адам-денесі түгел салынып,басынан күн сәулесі жан-жаққа тарап тұрған адам бейнесі

6. Шатқал-жіңішке,жартасты терең сай

Тапсырмалар:

1. Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. Жазықтық,кеңістік деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3. Петроглиф сөзі қандай тілден енген?

4. Берілген сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Күн басты адам-денесі түгел салынып,басынан күн сәулесі жан-жаққа тарап тұрған адам бейнесі

5. Мына өлеңді мәнерлеп оқыңыздар. Өз ойларыңды ортаға салыңыздар. Өлең құрылысына көңіл бөліңіздер.

Тау үлкен, адам да таудан үлкен,

Өмірдің шын құзынан құрған дүкен.

Отанда талайлар бар сол сықылды,

Бағасы олқы емес содан бір кем.

Жаралған барлық жаннан адам қымбат,

Не терең адамда ғой сыр мен сымбат.

Адамның істеп кеткен істері мол,

Бетінде ақ қағаздың неше мың қат.

Бар ма екен осы адамның алмайтыны,

Көп ұшса құстың да жоқ талмайтыны.

Қандай бейнет көрсе де адам талмас,

Сондықтан оның ойдан қалмайтыны.

Тапсырма. Өлең шумақтары бойынша төмендегі кестені толтырыңдар.

Зат есім

Сан есім

Сын есім

Есімдік

6.Топтық жұмыс.

Жағдаят:

Ойлануға берілетін сұрақтар (ми шабуылы):

Мәселе: Ш.Ш. Уәлиханов петроглифтерді қалай зерттеп,жинақтады?

1. Ш.Ш. Уәлиханов бейнелеу өнерінің кәсіптік салаларында еңбек еткенін тұңғыш суретшінің бірі екендігін дәлелдеген кім?

2. Ш.Ш. Уәлиханов неше жасынан бастап сурет салған?

3. Шоқан атамыз тас мүсіндерді қалай зерттеген?

4. Тастардан қағаз бетіне қандай бейнелерді түсіріп отырған?

5. Неше жасында «Жастақ»атты суреттемесін жазады?

6. Ол суреттемеде нені бейнелейді?

7. Петроглифтер туралы қандай еңбектерінде айтылады?

8. Ойларыңызды тілдік байланыстырушы тілдік құралдарды пайдалана отырып тақырпты ашыңыз.

салыстыратын болсақ, ...

салыстыра қарағанда, ...

Талдай келе, ...

Талдайтын болсақ, ...

бұрынғыға қарағанда, ...

Рефлексия

Кейсті талқылау. Топтар өз шешімдері мен ұсыныстарын дискуссия кезінде көрсетеді

Өз көзқарастарын эссе арқылы жеткізеді.

№2 СӨЖ

1. Живопись- жазықтық бетінде бояу түрлері арқылы орындалатын көркем шағарма.

2. Монументтік живопись-үлкен көлемді көркем безендіруде орындалған шығарма

3. Пейзаж-табиғат корінісі бейнеленген көркем шығарма

4. Майлы бояу-өсімдік майы,жаңғақ,зығыр және әр түрлі қосылыстан тұратын бояу

5. Тарихи жанр - белгілі бір оқиғалар мен тарихи кезеңдерді бейнеленген көркем шығарма.

6. Баталдық жанр дегеніміз - соғыс оқиғалары бейнеленген көркем шығарма.

7. Анималистык жанр-жан- жануарларды бейнелеген көркем шығарма.

8. Пастель-живопистік құрғақ бор тәріздес бояу

9. Палитра-бояу езуге,араластыруға арналған жұқа тақтайша

10. Графика-қағаз,картон бетіне қарындаш,көмір,тушь арқылы орындалатын сурет

11. Мүсін-әртүрлі материалдармен (тас,ағаш,металл,сазбалшық,ермексаз) дөңгелек көлемді кеңістікте сомдалған көркем шығарма.

12. Сәулет өнері-үйлер,ғимараттар,көшелерді жобалау және оны жасау өнері.

13. Сәндік қолданбалы өнер-

14. Дизайн-

15. Сурет- бір заттың қағазға не басқа бір нәрсеге түсірілген бейнесі

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз

2. Төменде берілген өзара мағыналас бірнеше тірек сөз-терминдерменді пайдаланып, шағын мәтін құрастырыңыз.

Майлы бояу,пейзаж,тарихи жанр,кескіндеме,сурет,палитра

3.Кескіндеме түрлерін жазыңыз.Бір-бірімен салыстырып, ұқсас белгілерді табыңыз.

4.Қарамен жазылған сөздерге морфологиялық талдау жасаңыз.

Майлы бояу-өсімдік майы,жаңғақ,зығыр және әр түрлі қосылыстан тұратын бояу

5.Берілген жалғаулықтарды пайдаланып термин-сөздерімен қарсылықты құрмалас сөйлемдер құрыңыз.

бірақ,дегенмен,әйтсе де,сонда да

6.

7.Берілген жалғаулықтарды пайдаланып термин-сөздерімен кезектес құрмалас сөйлемдер құрыңыз.

бірде,біресе,кейде

8.Сен білесің бе?

Берілген мәліметпен танысыңыз

Қытай сурет өнерінің символикасы негізінен «Төрт мәртебелі» деген ұғыммен түсіндіріледі. . Негізінен төрт түрлі өсімдік бейнеленеді - қара өрік, бамбук, хризантема және орхидея.

Бамбук картиналары жаздың, күш-қуаттың символы ретінде суреттеледі. Бамбуктің 140-тан аса түрі бар. Кез келген суретші өзі қалағанын таңдап алады. Және оның сыртқы түрі ауа райы мен жыл мезгіліне байланысты. Әдетте суретшілер жаңбырдағы, қар астындағы бамбукты, бамбуктың гүлденуін салғанды жақсы көреді. Олар бейнелеуде жасыл, қызыл және күлгін түстерді таңдаған. Дегенмен бамбуктің негізгі бейнесін дәстүрлі қара түс береді.

9. Суретке қарап, сипаттама жазыңыз.

10.Терминдерді жаттаңыз.

№3 СӨЖ

1.Реалистік живопись-шынайы бейнеленген көркем шығарма.

2.Галерея-көркем шығармалар жинақталған орын.

3.Гармония-бояу үйлесімділігі.

4.Колорит-ең басым бояу тұсі.

5.Қылқалам-бояумен жұмыс істеуге арналған құрал.

6.Пленэр-табиғат көрінісін тікелей бейнелеу.

Тапсырмалар:

1. Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасаңыз.

Қылқалам, табиғат

3.Ауыл өмірін шынайы сипаттап жазыңыз,суретін салыңыз.

4.Сұрақ-жауап

1.Бұл мұражай қалай аталады?

2.Ол қайда орналасқан?

3.Мұражайда қандай көркем шығармалар жинақталған?

5. Сыр шертеді мың бояу

Төмендегі өлеңнің мазмұны бойынша сурет салып,бояу үйлесімділігін көрсетіңіз.

Елім үшін ат терлетіп шапқаным,

Ұйқтамадым, отырмадым, жатпадым.
Ал, қолымда жаңа заман жабдығы,
Тіл қанжары, сөз жебесі - атқаным.
Ұрпақ мені ұмытпады - мақтаным,
Ойыма тек ел намысын сақтадым.

6.Жаз айларындағы басым бояу түстерін жазыңыз.

7. Ғажайып сурет салу құралы

Төмендегі суреттерді пайдаланып сөйлемдер құрыңыз. Ғажайып сурет салу құралы жайлы ертегі құрастырыңыз.

8.Тіл дамытамыз,жаттаймыз:

.1. Көркемсурет - өнердің ішіндегі ең қолжетімдісі

Гете И

2.Қандай ғажап - өмірде болмайтын дүниеге көркемсуреттен көріп таңдану қандай ғажап!

Эжен Делакруа

3. Өнер салаларының ішінде көркемсурет өнеріне адам жан-тәнін арнауы керек.

Ж. Давид

9.Сурет бойынша кім жылдам сөздер мен сөз тіркестерін жазып,сұхбаттасады

10.Терминдерді жаттаңыз.

№4 СӨЖ

1. Портрет дегеніміз - адамның бет пішіні бейнеленген көркем шығарма.

2. Коллекция-бейнелеу өнері шығармаларын жинақтау

3. Классика-озық үлгідегі өнер

4. Контраст-қарама-қайшы рең немесе бояу

5. Картина- көркем шығарма немесе живопись туындысы.

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. «Озық үлгідегі өнер» деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Өзіңізге ұнаған живопись туындысы жайлы әңгімелеңіз.

4.Суретте кім бейнеленген? Суреттеңіз.

5.

6.Берілген сойлемдерді аударыңыз.

Собираю минералы, горные породы, украшения из камней самоцветов, произведения камнерезного искусства - маленькие шкатулочки, статуэтки, просто красивые камни, в том числе такие, которые нахожу сама. Коллекция итальянской обуви Loriblu - ультрасовременная и стильная обувь. Коллекция картин знаменитых художников Казахстана была выставлена в художественных павильонах.

7. Берілген сөз тіркестерін пайдаланып сөйлемдер құрыңыз.

Қолөнердің, декоративті өнердің, скульптуралық, графикалық шығармалары,20 мыңнан астам экспонаты, А. Қастеев атындағы Орталық өнер мұражайы,озық үлгідегі өнер.

8.Берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Суретте не бейнеленген?

2.Бояу түстерін атаңыз.

3. Қарама-қайшы рең немесе бояу пайдаланды ма?

9.

№5 СӨЖ

1.Натюрморт дегеніміз - заттар мен бұйымдарды үйлесімді етіп бейнелеген көркем шығарма. «Натюрморт» -француз сөзі, дәлме-дәл мағынасы «өлі табиғат» деген ұғымды білдіреді.

2.Акварель-суға жақсы еритін бояу

3.Колер-бояу ізденісі,түс таңдау

4.Эскиз-

Тапсырмалар:

1. Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. «Үйлесімді етіп бейнелеу» деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3. Акварель,колер бояуларын қолданаласыз ба?

4. Берілген сөздерге лексикалық талдау жасаңыз.

Акварель,дәлме-дәл,ұғым

Акварель

«Акварель» деген атау латынның "agua" ("су") дейтін сөзінен шыққан. Бұл сөз суға езілетін бояуды да, сол бояумен салынатын шығармаларды да білдіреді.

Акварель бояу қағаз бетіне мөлдіреп түседі, сол мөлдірлік акварель туындыларының ең басты құнды қасиеті болып табылады. Суреттің бояу мөлдір жағылған жерлерінде қағаздың өз түсі көрініп жатады.

Бояуды қалың жағу керек тұстарға, әлденеше бояу қабаты түсіріледі, бірақ суретші сонда да мөлдірлікті жоғалтпауға тырысады. Көптеген суретшілер бір түс пен екінші түстің арасында кереғар айырмашылық болмау үшін де акварель бояуларын пайдаланады: олар бір - біріне жігін білдірмей жалғасып, өте бір биязы жұмсақ реңк танытады.

Әр түсті бояулардың мұндай жымдаса атасуы акварельге өте - мөте тән.

Өнер туындыларының қандай болмасын үлкен - үлкен көрмелеріне арнайы каталогтар шығарылады. Онда шығармалары көрмеге қойылатын суретшілердің атақ - жөндері мен туындыларының аты жазылады. Ал, шығарманың атынан кейін әдетте «акварель"» «майлы бояу», «гуашь» деп, оның қандай бояумен салынғаны көрсетіледі. Ондай жазулар шығармаға жапсырылған жарлықтарда да ұшырасады.

Сөздік

Бояу - краска

Езу - разжижать

Мөлдір - прозрачный

Қағаз бетіне - на поверхность бумаги

Басты құнды қасиеті - главное ценное свойство

Түс - цвет

Реңк - тон, оттенок

Кереғар айырмашылық - противоположная разница

Жік - грань

Өнер - искусство

Туындылар - произведения

Көрме - выставка

Атақ - звание

Ұшырасады - встречается

Тапсырмалар

1. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2. Сұрақтар құрастырып, оларға жауап беріңіз.

3. Берілген сөзідерді жіктеңіз:

мүсінші, қайраткер, мақтаншақ .

4. Берілген сөздерге тиісті жіктік жалғауларын жалғаңыз:

мен кәсіпкер... , біз жұмыскер.... , сендер маман.... , сіз суретші..., олар кәсіпкер..., сіздер мүсіншілер... .

5. Берілген сөздермен сөз тіркестерін құрастырыңыз:

кереғар, қасиет, жік, құнды, туынды, көрме, акварель.

6. Көп нүктенің орнына "о" немесе "ө" әрпін қойып жазыңыз:

Ж...ндері, ж...ғалтпау, ж...ғары, к...птеген, ...те, қ...лданбалы, ...нер, қ...ғам, к...рме.

7. Берілген сөздерді жуан, жіңішкелігіне қарай топтап жазыңыз:

Аталған, шығарма, көрме, керек, жігін, жұмсақ, қолдану, каталог, жазылады, суретшілер, бояу, түс, тұстар, мөлдір, қағаз.

8. Қазақ тіліне аударыңыз:

Работа акварельными красками на природе, с натуры, требует быстроты и отработанной техники. Вместе с тем, под рукой должен быть сосуд с чистой водой и губка, которая, как правило, участвует в процессе наравне с кистями. Качество акварельной бумаги является очень важным для работы, но самая дорогая и лучшая бумага не всегда доступна начинающим художникам, и потому вполне можно приспособиться к уже имеющейся - настолько, что даже на самой хорошей, но непривычной бумаге результат может оказаться слабее.

9. Көп нүктенің орнына қажетті жалғауын қойыңыз:

Акварель ... жұмыс істегенде ең алдымен салатын зат ... өңі ... ұқсас бояу ... бастаған орынды. Бояу үйлесімділіг ... іздеп табуды ес ... шығармау керек.

10. Қазақ тіліне аударып, жалғаулардың түрін анықтаңыз:

Краски делятся на две группы - теплые и холодные. К теплым относятся желтые, оранжевые, красные, коричневые, то есть все краски, которые в основе своей содержат то или иное количество красного или желтого цвета. К группе холодных - голубые, синие, зеленые, фиолетовые, если в них преобладают холодновато-синие оттенки. Зеленые, фиолетовые, серые и черные цвета могут быть как холодными, так и теплыми в зависимости от особенностей колера и

Сурет бойынша кім жылдам сөздер мен сөз тіркестерін жазып,сұхбаттасады

№6СӨЖ

1..

2.Картина-көркем шығарма немесе живопись туындысы

3.Кенеп-кендір жіптен тоқылған мата

4.Гуашь-суға езілетін қою бояу

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2 «.Кендір жіп» деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3. «Күзгі пейзаж» атты тақырыпта сұхбат құрыңыз.

Берілген сөздерге лексикалық талдау жасаңыз.

Пейзаж,көркем шығарма.

Гуашь

Гуашь масатының бетіндей біртегіс жұмсақ боп жағылады. Балалар, әсіресе, сәбилер осынау айқын да жарқын бояуды өте жақсы көреді. Онымен жұмыс істеу де өте оңай. Егер қағаз бетіне жаққан бояуың ұнамаса, оны үстінен басқа бір түсті бояу жағып өзгерте саласың. Орта ғасырларда гуашьтың көмегімен кітаптар әшекейленді. Кейін,гуашьпен салу техникасын портреттерді, эскиздарды және басқа да даярлану жұмыстарын орындау кездерінде қолданған. Рессейдегі «Бейнелеу әлемі» суретшілер одағы, гуашьпен үлкен станоктік шығармаларды, театрлық декорацияларды, киім-кешектердің суретін салуға қолданып отырған.

Сөздік

Жұмсақ - мягкий

Жарқын - яркий

Акварель сияқты - как акварель

Айқын - ясный

Өйткені - потому что

Түс - цвет

Қағазға тигізбес бұрын - не накладывая на бумагу

Суға езіп алу - растворить в воде

Тегіс - равномерно

Әсіресе - особенно

Бір түсті бояу - краска одного цвета

Ақ ұнтақ - белый порошок

Қалың жағылады - накладывается толстым слоем

Ұнамаса - не понравится

Өз түсінігіңізді айқындайтын сұрақтар:

1. Акварель мен гуашьтың айырмашылығы неде?

2. Жарқын бояуды кімдер жақсы көреді?

3. Гуашьтың акварельге қарағанда қалың жағылуының себебі неде?

4. Гуашь дегеніміз не?

5. Гуашь қандай боп жағылады?

6. Қағаз бетіне жаққан бояуың ұнамаса, не істеуге болады?

Тапсырмалар

1. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2. Мәтін бойынша берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

3. Жақшадағы сөздерді қазақ тіліне аударып, сөйлемді толықтырыңыз:

а) (Некоторые работы художника ) топтасып, жинақталып, жалпы және арнайыға бөлінеді.

в) (Қыл қалам, жақтау, тиянақ таған) сурет салуға қажетті құралдар.

4. Қазақ тіліне аударыңыз:

Гуашь - вид акварельных красок, более плотный и матовый, чем обычная акварель. Гуашью выполнялись книжные миниатюры уже в Средние века. В эпоху Возрождения художники применяли технику гуаши для эскизов, картонов и других подготовительных работ, а также для портретных миниатюр. Гуашью можно работать не только на бумаге, но и на грунтованном (не размываемом) холсте, на ткани, картоне, фанере. Гуашь широко применяется в декорационной живописи, при выполнении различных эскизов. Очень часто используют её для цветных набросков. Гуашь удобна в работе и, что важно, даёт возможность вносить исправления в процессе работы. Слой краски средней толщины сохнет от 30 минут до 3 часов в зависимости от влажности воздуха. Плакатная гуашь отличается от художественной большей кроющей способностью и цветовой насыщенностью.

5. Берілген сөздер мен сөз тіркестерінен сөйлем құрастырыңыз:

қалың ,ұнамаса, қателік, қыл қалам, жақтау, тиянақ таған

6. Сөйлемдегі сөздерге тиісті жалғауларды жалғаңыз:

Сурет салу кезеңінде жіберілген қателіктер…. түзеу үшін, гуаш … жұмыс істеу ыңғайлы болып келеді. Гуашьпен ашық түсті бояу … қаралау бояу … жабуға болады. Гуашьпен салынған кепкен сурет, жаңа ғана салынған сурет … ашықтау болады. Сондықтан,бояу түрін таңдап алу қиын… соғады. Егер бояу тым қалыңырақ жағылса,суретте кішкентай жырықшақ … пайда болады.

7. Төмендегі сөздерді буын түрлеріне бөліп жазыңыздар:

Жарқын, түс , топтасып, жинақталып, айқын, жұмсақ ,жалпы, кезеңінде, жіберілген, өйткені, қателіктер, салу.

8. Көп нүктенің орнына дүрыс жалғауларды қойып,сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз:

Зат... қарап сурет салғанда қағаз бетіне нәрсе... жоғарғы және төменгі шекаралар... белгілеп алу керек. Сурет... шекаралар... белгілегенде нәрсе... негізгі пропорциялар... белгіленеді. Егер осы кезде қателік... кетіп, ол дер мезгілінде түзелмесе, онда нәрсенің форма... дұрыс шықпайды, сурет мүлдем жарамсыз болуы мүмкін.

9.Суретші картинасын немен салған?

10.Ә.Ысмайылов туралы газет материалдарынан мәліметтер жинап,хабарлама жасаңыз:

11.Терминдерді жаттаңыз

№7 СӨЖ

1.Колорит- ең басым бояу түсі

3.Контур-затты белгілеудегі сыртқы тұтас сызық

4.Перспектива-кеңістік бейнелеу тәсілінің заңдары

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. «Бояу түсі» деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Песпектива деген сөз нені білдіреді?

4.Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасаңыз.

Бояу түсі,перспетива

Перспектива

Перспектива - бір шаршы кенепте қағаздың бетінде кеңістікті қалай бейнелеу туралы ілім. Ол бізге көз алдымыздағы болмысты сол көрініп тұрған қалпында бейнелеуге мүмкіндік береді.

Перспективаның заңдары өте көп, соның ең басты екеуін суретшілер қалайда білуге тиісті. Біріншісі, зат бізден неғұрлым алыс тұрса, ол солғұрлым кішкентай боп көрінеді. Екіншісі, параллель сызықтар бізден алыстаған сайын арасы жақындап, көкжиекте бір нүктеге тоғысып тынады.

Перспектива заңдылығын алғаш ашқандардың бірі - Қайта өрлеу дәуіріндегі атақты итальян сәулетшісі және суретшісі Брунемески. Оны зерттеумен Паоло Учелло, Пьероделла Франческа, Леон - Баттиста Альбертилер және сол дәуірдегі басқа да итальян суретшілері шұғылданған.

Сөздік

Кеңістік - пространство

Көкжиек - горизонт

Тоғысу - сойтись в одном месте

Неғұрлым - поскольку, насколько

Солғұрлым - настолько

Кенептер - холсты

Тапсырмалар

1. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2. Сұрақтар құрастырып, оларға жауап беріңіз.

3. Мәтіннен етістіктерді тауып, жасалу жолын түсіндіріңіз.

4. Берілген етістіктерден мақсатты келер шақ формасын жасаңыз:

пайдалану, кесу, әзірлеу, бекіту, қолдану, қорғау.

5. Мына етістіктерді мақсатты, болжалды, ауыспалы осы шақта жіктеңіз:

орындау, салыстыру, бейнелеу,дайындау.

6. Cөйлемдерді қазақ тіліне аударып, етістіктерден мақсатты келер шақ формасын жасаңыз: .

Перспектива - наука об изображении предметов в пространстве на плоскости или какой-либо поверхности в соответствии с теми кажущимися сокращениями их размеров, изменениями очертаний формы и светотеневых отношений, которые наблюдаются в натуре.Способ изображения объемных тел, передающий их собственную пространственную структуру и расположение в пространстве. В изобразительном искусстве возможно различное применение перспективы, которая используется как одно из художественных средств, усиливающих выразительность образов.

7. Қазақ тіліне аударып, етістіктерден болжалды келер шақ формасын жасаңыз.

Основные виды изобразительного искусства: живопись, графика, скульптура, архитектура,искусство предметного мира. Абильхан Кастеев- казахский живописец и акварелист, народный художник Казахской ССР, основоположник казахского изобразительного искусства. Ребята, в ходе рисования вы особенно уделите внимание перспективе, удачно расположите композиционный центр картины

8. Мына тақпақ бойынша салынған сурет қай жанрға жатады?

Құлагер, шешең - сұңқар, әкең - тұлпар

Соғып ең дөненіңде сегіз арқар.

Салбырап сапты аяқтай төменгі ернің,

Бота тіресек, қыз сағақ, сандал керім.

Құлпырған күлте жібек құйрығың-ай.

Суретті сипаттаңыз

Терминдерді жаттаңыз.

№8 СӨЖ

1.Дизайн-заттардың көркемдік үлгісін жасау

2.Диптих-бір тақырыпта орыңдалған қос шығарма

3.Декоратор-сахна көрінісін безендірушісі

4. Декорациялық кескіндеме дегеніміз - театр сахнасын безендіруде қолданылатын бейнелеу өнерінің бір түрі.

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. «Көркемдік үлгісі» деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Безендіруші деген сөз нені білдіреді?

Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасаңыз.

Декоратор,көрініс

Қандай суретшінің қаламынан туындаған шығармалар?

№9 СӨЖ

1. Графика дегеніміз - қағаз немесе картон бетіне қарындаш, қаламұш, қылқалам немесе басқа машиналармен орындалған сурет. «Графика» атауы гректің «жазамын», «сурет саламын»деген сөзінен шыққан.

2. Линогравюра- ақ және қара бояудан ғана тұрады.

3. Литография- арнаулы әк тасқа салынады.

4. Гравюра - таңдап алынған материал бетіне арнаулы аспаптармен ойып салынған сурет. «Гравюра» атауы француздың «ою - нақыштау» деген сөзінен шаққан. Декорациялық кескіндеме дегеніміз - театр сахнасын безендіруде қолданылатын бейнелеу өнерінің бір түрі.

5. Қарындаш-сырты ағаштан,өзегі графиттен жасалған сызу құралы

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2 «.Қылқалам,қарындаш» деген сөздердің мағынасын ашыңыз,

3.»Орындалған сурет» деген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

Қағаз немесе картон бетіне қарындаш, қаламұш, қылқалам немесе басқа машиналармен орындалған сурет

Қарындаш

Осы заманғы қарындашты ХҮІІІ ғасырдың аяғында француз оқымыстысы Н. Конте ойлап тапты. Сурет салуға қажетті қарындаштың ұзындығы көбінесе - 18см. болып келеді. Ал, олардың сыртқы түрі әр түрлі болып келуі мүмкін, ол әр суретшінің өз талғамына байланысты. Көп жағдайларда алты қырлы қарындаштар қолдануға қолайлы. Себебі, бұл қарындаштың ұшымен ғана емес, оның қырымен де сурет салауға ыңғайлы. Дөңгелек қарындашқа келетін болсақ, саусақтарда тұрмай жылжи береді.

Қарындаштар қатты, жұмсақ боп екіге бөлінеді. Қатты қарындаштар сызуға пайдаланылады. Олардың сыртынан Т, 2Т, 3Т деген жазуларды көруге болады. "Т" орыстың "твердый" деген сөзін білдіреді, ал 2,3 деген цифрлар қарындаштың қаншалықты қатты екенін білдіреді. Мәселен "2Т" деген қарындаш жай "Т" - дан қаттырақ, ал - "3Т" әлгі екеуінен де қатты.

Сурет салуға жұмсақ қарындаш қолайлы. Олардың сыртына орыстың "мягкий" деген сөзін білдіретін "М" әрпі жазылады. "М" әрпінің қасындағы цифр неғұрлым көп болған сайын, қарындаш та солғұрлым жұмсақ болады. Суретшілер италия қарындашы деген арнаулы қарындашты пайдаланады. Ол жай қарындаштардан гөрі жуан жұғады, қағаз бетіне жұмсақ қара сызықтар салады.

Сөздік

Оқымыстысы - ученный

Ойлап тапты - придумал

Көруге болады - можно увидеть

Қатты - твердый

Жұмсақ - мягкий

Өз түсінігіңізді айқындайтын сұрақтар:

1. Қарындашты кім ойлап тапты?

2. Қарындаштың түрлерін ата.

3. Жұмсақ түрі қалай белгіленеді?

4. Суретшілер қандай қарындашты пайдаланады?

5. Қатты түрі қалай белгіленеді?

6. Сурет салуға қандай қарындаш қолайлы?

7. Суретшілер Италия қарындашын неге пайдаланады?

Тапсырмалар

1. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2. Мәтін бойынша берілген сұрақтарға жауап даярлаңыз.

3. Көп нүкте орнына тиісті септік жалғауларын қойып жазыңыз:

Мен сурет... жұмсақ қарындаш... салдым.

Бұл қарындаш... француз... оқымыстысы Н. Конте ойлап тапты.

Мұражай... грек шеберлері... қолы... шыққан тамаша туындылар... көрдім. Мүсінші... тас..., мәрмәр... қашаған шығармалары... көрдім.

4. Берілген сөздерден септік жалғаулы сөздерді теріп жазып, құрамына қарай талдаңыз:

суретшілерге, жүйелерден, жұмыстарды, алаңының, қарындаштармен, жобасы, құрылысты, қаржылар, жазуларды, шарттары.

5. Берілген сөздерді септеңіз:

оқымысты, қарындаш ,суретші.

6. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз:

Рисунки простым карандашом это лучший способ для начала знакомства с основами техники рисования. Картинки, нарисованные карандашом, получаются красивые и естественные. Карандаш хорош тем, что им можно рисовать и в помещении и на природе. Графитный карандаш прост в использовании может быть, поэтому его часто так и называют - простой карандаш. Качество карандашного рисунка зависит не только от твердости карандаша, но и от степени заостренности его грифеля. Следует также учитывать силу нажима на карандаш и, конечно, качество используемой для рисования бумаги.

7. Мына мақал - мәтелдерді жаттап ал.

а) Өнерлінің өзегі талмас.(Мастер не знает нужды.)

ә) Сабағы жаман жемістің дәні де жаман.(От плохого семени не жди хорошего племени.)

б) Жеті рет өлшеп, бір рет піш.( Семь раз отмер, один раз отрежь)

8. Сөйлемдерді орыс тіліне аударыңыз:

Суретшінің негізгі және басты міндеті - бояуды, қалам ізін, мәрмәр мен қоланы жанды бейнеге айналдыра білу. Кез-келген картина, оның ішінде портрет те бар, суретшінің жанында көптеген әсерлердің қосылуындағы образдардан туындайды, бояуға да, не мәрмәрға да еш ұқсамайды. Әрбір суретші ішкі сырын сыртқы ортақ тілге «аударумен» айналысады.

9.С.Күлмешеновтың Астанада өткен көрмесі жайлы слайд-шоу жасаңыз.

Терминдерді жаттаңыз.

№10 СӨЖ

1. Бюст- кеуделік мүсін

2.. Контур- затты белгілеудегі сыртқы тұтас сызық

3.. Жұмыр мүсін- үш өлшемді тұтас массалы денеден тұрады.

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2.Кеуде,дене деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Тұтас массалы дене деген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз.

Жұмыр мүсін- үш өлшемді тұтас массалы денеден тұрады.

Пікірлесейік:

1. Мүсінді сомдауда кездесетін қиындықтар туралы досыңызбен бөлісіңіз

2. Мүсіннің түрлері, өлшемдері туралы әңгімелеңіз.

Терминдерді жаттаңыз.

№11 СӨЖ

1. Ритм- ырғақты үйлесімдік.

2. Контраст- қарама- қайша түрлердің бірден айқын болып көрінуі

3. Динамика- қозғалыстық үйлесім, қимылдық іс- әрекетті көрсетеді.

4. Симметирия - тепе- теңдік үйлесім

5. Асимметрия - екі нәрсенің бірін - бірі қайталамауындағы үйлесімдік

6. Коллаж - әр түрлі маталарды жапсыру арқылы орындалатын көркемдік жұмыс

7. Гобелен - сурет салып тоқылған кілем. Париждік бояушылардың

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. « Үйлесімдік» деген сөздің мағынасын ашыңыз

3. «Қарама-қайшы,тепе-теңдік» деген сөздер нені білдіреді?

4. Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасаңыз.

Үйлесім, гобелен

Мәтінді жалғастырыңыз.

Гобелен тоқу үшін:
1. Гобеленші-суретші алдымен тоқылмақшы гобеленнің суретін кіші қағазға түсіріп алады.
2. Гобеленші-бояушы суреттегі түрлі-түстерге сәйкес жіптерді алу үшін ақ жіптерді әр түрлі гүлдердің жапырақтарын, тамырларын, ағаш қабықтарын пайдаланып бояйды.
3. Гобеленші-картоньер кіші қагаздағы суретті тоқылмақшы гобелен елшеміндей картонға бояулы етіп салады.
4. Гобеленші-тоқымашы салған суреті бойынша ...............................

5.Суретте қолданбалы өнердің қандай түрі?

Сурет бойынша мәлімет беріңіз.

6.Терминдерді жаттаңыз

№12 СӨЖ

1.Зергер - әшекейлі бұйымдар жасайтын адам.

2.Әшекей- киімді, тұрмыстық бұйымдарды безендіруге пайдаланылатын, сәндік үшін жасалынатын бұйымдар және зат, бұйымның бетіне салынатын ою-өрнек, түрлі нақыштар

3. Зергерлік өнер - сән өнерінің және қолөнердің ежелгі түрлерінің бірі. Металды асыл немесе жартылай асыл тастармен әшекейлеуге негізделген. Зергерлік өнерге әсемдік бұйымдар мен ыдыс-аяқ жасау, қару-жарақ пен ат әбзелдерін әшекейлеу де жатады

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2.Зергер деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Әшекейлі бұйымдардене деген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз.

Зергер - әшекейлі бұйымдар жасайтын адам.

5.Алтын,күміс әшекей бұйымдарды қалай сақтауға болады?

Достарыңызға кеңес беріңіз

6. Қыз-келіншектерге арналған газет-журналдаынан әйелдер әшекей бұйымдары жайлы мәлімет беріңіз.

7.«Қолөнер - ұлттық тәрбие көзі» тақырыбында шығарма жазыңыз.

8.Зергерлік өнерді зерттеуші Ш.Тоқтабаева жайлы мәлімет жинап,презентация жасаңыз

9.Терминдерді жаттаңыз.

№13 СӨЖ

1. Мозайка - смальта мен асыл шынының түрлі - түсті сынықтарынан құрастырылған сурет.

2. Витраж - терезеге салынатын шытыра сурет.

3. Панно - үйдің ішкі және сыртқы қабырғасын безендіру үшін қолданылатын көлемді живописьтық сурет.

4. Ою-матаға немесе қағазға ойып салынған өрнек

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2.Ою-өрнек деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.қабырғаны безендірідеген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз.

Сөз тіркестерін құрыңыз

1. Көркемдік а)бағалайды

2. Аса ә)пайдаланылады

3. Қазақ б )мұралары

4. Оқып в )алу

5. Сәндік г )құнды

6. Қазіргі ғ )халқының

7. Түсініп е )өнері

8. Сақталып ж )кезде

9. Кеңінен з )үйрену

Берілген мәтінді жалғастырыңыз.

Қазақ халқының ою-өрнек өнері - байырғы ұлттық өнерлердің ішіндегі ең ежелгісі, әрі кең таралған түрі. Қазақтың сан ғасырлық тарихымен біте қайнасқан бұл өнер түрі халықтың шынайы рухани-эстетикалық танымымен астасып, этнографиялық мәнге ие көрінісімен ерекшелене түскен. Демек, ою-өрнек - ұлтымыздың мәдени дамуының шежіресі, халықтың өткен тарихы - рухани, мәдени-материалдық өмірінің айнасы.

.....................................................................................................................................

Суретте бейнеленген қандай ою?

Ою деген сөзбен бірнеше сөз тіркесін құрыңыз.

Терминдерді жаттаңыз.

№14 СӨЖ

1.Бедер (рельеф)- көлемді бейненің жазықтық бетінде сәл шығыңқы етіп бейнеленген түрі.

2.Дөңгелек мүсін- бейнеленген нәрсенің көлемді бейнеленуі.

3.Панно - үйдің ішкі және сыртқы қабырғасын безендіру үшін қолданылатын көлемді живописьтық сурет.

4.Готика-ортағасырлық Еуропа өнері

5.Ғимарат-сәулеттік құрылыс

6.Монумент-тарихи жағдайларға,жеке қайраткерлерге арналған ескерткіш

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. Сәулеттік құрылыс деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Ғимарат деген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз.

Дөңгелек мүсін- бейнеленген нәрсенің көлемді бейнелен

5.Суретпен жұмыс

1.Суретте не бейнеленген?

2. Сөйлемдер құрастырып,жазыңыз.

Терминдерді жаттаңыз.

№15 СӨЖ

Ескерткіш-бір маңызды оқиғаны немесе адамды мәңгі есте сқтау үшін жасалған монументті бейне немесе құлпытас

Тапсырмалар:

1.Терминдерді пайдаланып, бірнеше сөйлем құрыңыз.

2. Мәңгі есте сақтау деген сөздің мағынасын ашыңыз,

3.Ескерткіш деген сөз нені білдіреді?

4. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз.

Ескерткіш-бір маңызды оқиғаны немесе адамды мәңгі есте сқтау үшін жасалған монументті бейне немесе құлпытас

Суретпен жұмыс

Суреттен қарап,картинаның бояуын,өрнетерін сипаттаңыз.

«Түркістан-екінші Мекке» тақырыбына прзентация жасаңыз.

Терминдерді жаттаңыз.