Сабақтың тақырыбы: Көшпелі мал шаруашылығы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Темір дәуіріндегі тұрғындардың отрықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысуы,тебіндік жайылым,төрт түлік мал туралы түсінік бере отырып, тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Тарихи-танымдық қабілеттерін арттыру.

Дамытушылық: Оқушылардың ой өрісін, қабілетін дамыта отырып,жаңа тақырыпты меңгерту.

Тәрбиелік: Оқушыларды отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Топқа бөлу, СТО элементтерін пайдалану. АКТ пайдалану, Оқытуды басқару- көшбашылық.

Қолданылатын ресурстар: интерактивті тақта, оқулық , сурет, карта, стикер,тірек-сызба маркер,плокат, бор.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі(3мин)

А) сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу

Б) оқушылардың зейінін сабаққа аудару

В) сыныпты топқа бөлу.

Сыныптың қағидасы:

Бір-бірімізді тыңдаймыз.

Басқаның пікірін сыйлаймыз.

Тақырып көлемінде ғана сөйлейміз,

Болжам жасай білеміз.

ІІ.Үй тапсырмасы (8мин)

Қола дәуіріндегі Қазақстан тақырыбын қайталау.

Сыныпты 3 топқа бөліп, әр топқа 5 сұрақтан қоямын.

"Қола дәуірі " тобы

1.Қазақстан жерінде қола дәуірі қай уақыт аралығын қамтиды? /б.з.д. 2-1 м.ж./

2. Орталық Қазақстанаумағында қола дәуіріне тән неше қоныс,неше обаны зерттеді? /30 қоныс, 150 оба/

3.11000тонна қолайышығарылғанШығыс Қазақстандағы кен орындары ата? /Нарын мен Қолба кен орындары/

4. Қола дәуірінің кезеңдерін ата?/Ерте қола-Нұра кезеңі, Орта қола-Атасу кезеңі,Кейінгі қола- Беғазы Дәндібай мәдениеті./

5. Орта тас дәуірі қай ғасыр аралығын қамтиды? /5-3 м.ж./

"Андронов" тобы

1.Қазақстанның қай аймағынан 80-нен аса Андрон мәдениетінің қоныстарын зерттеді?

/ Солтүстік және Батыс Қазақстан/

2.Андрондықтардың сырт бейнесін сипаттап бер? /Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен, кескін-кейпі ірі, жігерлі келбетті адамдар болған./

3.Андронов мәдениетінің таралу аймағы. /Алакөл және Федоров мәдениеті/

4. Тастан жасалған еңбек құралдарды ата? /Шапқы, қырғыш, кескіш, бұрғы, қашау балға т.б./

5.Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай неше түрге бөлінеді? /Бұлақтық,өзендік, көлдік,үңгірлік./

"Беғазы-Дәндібай" тобы

1. Беғазы-Дәндібай мәдениеті Қазақстанның қай аймағынан табылды? /Орталық Қазақстан аймағынан/

2. . Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі қалай кездесті? /Обалар/

3.Қазақстан аумағында қола дәуірінің ерекшеліктері /Метел өндіру игерілді. Мал бағудың көшпелі түрі қалыптаса бастады. Жер өңдеудің қарапайым түрі теселі егіншілік дамыды/

4.Қола дәуірін жоспарлы зерттеу қай жылы басталды? /1946жыл/

5. Қола дәуіріндегі шаруашылықты ата? /Отырықшы және жартылай көшпелі мал шаруашылығы/

ІІІ. Жаңа сабақ (20мин)

Көшпелі мал шаруашылығы өнімді шаруашылық.

Жоспары:

1. Темір дәуіріне сипаттама

2. Отырықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысу

3. Тебіндік жайылым

4. Төрт түлік мал

Адамзат дамуының тарихи үш кезеңі

Тас дәуірі Қола дәуірі Темір дәуірі

Б.з.б 5мыңжылдықта жаңа тас ғасыры неолитте тас өңдеу неғұрлым биік деңгейге көтерілді. Бұл кезеңде адамдар тасты жылтыратуды, тегістеуді үйренді. Еңбек құралдарының жаңа түрлерін үккіш келі, балта, қайланы т.б ойлап тапты.

Б.з.д.2-1м.ж аралығын қамтиды. Қола табиғатта таза күйінде кездеспейді. Ол негізінен мыс пен қалайының қоспасынан алынады.

Адам баласы темірді ойлап тауып, одан құрал жасаған кезеңді темір дәуірі деп атайды.

Ерте темір дәуірі б.з.б 8 ғасырдан б.з-дың 5 ғасырына дейінгі аралықты қамтиды.

Темір дәуірі - адамзат тарихындағы аса маңызды өзгерістерді

дүниеге әкелген жаңа кезең. Темір берік әрі салмақты металл.

Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. 2 мыңжылдықтың соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды. Әр түрлі өсімдіктерге бай дала қатты тікенді жантақ пен изенді сорға, сусыз құмды жапан далаға айнала бастады. Табиғатта құрғақшылық бел алып, жауын-шашын азайды. Егіншілікпен шұғылдану қиындады.

Мұндай жағдайда дала тұрғындары шаруашылықтың жаңа тәсілін - көшпелі мал шаруашылығын ойлап тапты. Олар бірте-бірте көшпелі өмір салтына көшті. Олар үзеңгіні, ауыздықты, ерді ойлап тапты. Қыштан, шыныдан, металдан жасалған көлемді заттар анағұрлым жұмсақәрі жеңіл материалдармен: былғары, киіз, ағашпен алмастырылды.

Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы -терімшілер сияқты емес, көшпелілердіңөздері өнім өндірді. Малшылар жылқы, түйе, қой мен сиыр ұстады.

Төрт түлік мал

Түйе - жүк көлігі ретінде пайдаланылды. Олар жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

Сиыр - тебіндеп жайылуға икемсіз, арнайы жемшөп әзірлеуді қажет етеді.

Жылқы - суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады, арнайы қораның да қажеті жоқ.

Қой - көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді. Суық пен ыстыққа төзімді.

Төр түлікке қатысты мақал-мәтелдер.

1.Мал өсірсеңқой өсір,

Өнімі оның көл-көсір.

2.Сиыр су ішсе, бұзау мұз жалайды.

Әрі қарай оқушылардан сұраймын.

IV. Жаңа сабақты бекіту.Ой қорыту (6мин)

Сәйкестігін тап:Түйелер

Көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.

Олар суық пен ыстыққа төзімді

Қойлар

Тебіндеп жайылуға икемсіз, сондықтан оларға жемшөп әзірлуді қажет етеді.

Жылқылар

Жүк көлігі ретінде пайдаланады.жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

Сиырлар

Суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады.

І-топ. Тиісті сөздерді тап. (3мин)

1. .................берік әрі салмақты металл

2. Біздің еліміздің тарихында ерте темір дәуірі..................................

аралықты қамтыды

3. Мал басының көбеюі ......................................... қажет етті?

4.Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. ............................................соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды.

5. Көшпелілер ат әбзелдерін үнемі жетілдіріп отырды. Олар ...............................................................ойлап тапты.

ІІ- топ. Сәйкестігін тап (3мин)

1. Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі мал шаруашылығымен айналысуға көшу себебі?

2. Көшпелі мал шаруашылығы үшін ертедегі тұрғындар малдың қандай түрлерін таңдаған?

3. Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны не ретінде пайдалануға мүмкіндік берді?

4. Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында өсірілетін түлік

5. Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлейтін түлік?

V. Үйге тапсырма: Көшпелі мал шаруашылығы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал.

VI. Рефлекция

Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойын стикерге жазып, тақтаға іледі

ҮIІ.Оқушыларды бағалау (1мин)

Формативті бағалау.

Оқушылардың балдарына қарап, мұғалім ортақ баға шығарып бағалайды.

Деңгейі баға

Өте жақсы 5

Жақсы 4

Қанағаттанарлық 3

ң айырмашылығы тақырыптарында түсіндіре отырып, шаруашылыққа бейім, еңбекқұмар азамат тәрбиелеу

Сабақтың тақырыбы

Көшпелі мал шаруашылығы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал.

Жалпы мақсаты

Темір дәуіріндегі тұрғындардың отырықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысуы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал туралы түсінік бере отырып, тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Тілін, сөздік қорларын дамыту арқылы сабаққа деген қызығушылығын арттыру

Күтілетін нәтиже

Оқушылар көшпелі мал шаруашылығының пайдасымен танысады

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Топқа бөлу, СТО элементтерін пайдалану. АКТ пайдалану, Оқытуды басқару- көшбашылық.

Қолданылатын ресурстар

Интерактивті тақта, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, оқулық,тірек-сызба,тақырыптық карта, бор.

Сабақ барысы

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

I.Ұйымдастыру кезеңі (3 мин)

Геометриялық фигуралар арқылы оқушыларды 3-топқа бөлу.

Әр топқа бағалау парағын таратып беру.

Фигуралармен бағалау әдісімен бағалау үшін фигуралар таратып беру

«Сандарды бейнеле» ойыны

арқылы психологиялық ахуалды жақсарту

Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшыларын сайлайды.

Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.

Бағалау парағы арқылы топбасшылар өз топ мүшелерін бағалап отырады.

Фигуралар арқылы топтар өзара бағалайды.

Әртоп өздеріне берілген сандарды дене мүшелерімен,қимылымен бейнелеу.

II. Үй тапсырмасы (8мин)

Миға шабуыл

Интерактивті тақтаға «Қайталау-оқу айнасы» әр түрлі деңгейдегі сұрақтар беріледі,

Интерактивті тақтадағы сұрақтар арқылы оқушылардың кезекпен жауап беруі сұралады.

"Қола дәуірі " тобы

1.Қазақстан жерінде қола дәуірі қай уақыт аралығын қамтиды? /б.з.д. 2-1 м.ж./

2. Орталық Қазақстанаумағында қола дәуіріне тән неше қоныс,неше обаны зерттеді? /30 қоныс, 150 оба/

3.11000тонна қолайышығарылғанШығыс Қазақстандағы кен орындары ата? /Нарын мен Қолба кен орындары/

4. Қола дәуірінің кезеңдерін ата?/Ерте қола-Нұра кезеңі, Орта қола-Атасу кезеңі,Кейінгі қола- Беғазы Дәндібай мәдениеті./

5. Орта тас дәуірі қай ғасыр аралығын қамтиды? /5-3 м.ж./

"Беғазы-Дәндібай" тобы

1. Беғазы-Дәндібай мәдениеті Қазақстанның қай аймағынан табылды? /Орталық Қазақстан аймағынан/

2. . Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі қалай кездесті? /Обалар/

3.Қазақстан аумағында қола дәуірінің ерекшеліктері /Метел өндіру игерілді. Мал бағудың көшпелі түрі қалыптаса бастады. Жер өңдеудің қарапайым түрі теселі егіншілік дамыды/

4.Қола дәуірін жоспарлы зерттеу қай жылы басталды? /1946жыл/

5. Қола дәуіріндегі шаруашылықты ата? /Отырықшы және жартылай көшпелі мал шаруашылығы/

Оқушылар интерактивті тақтадан кез-келген ұяшықты таңдайды да,топ мүшелері кезектесіп жауап береді. Оқушылар еске түсіреді, талдайды.

"Андронов" тобы

1.Қазақстанның қай аймағынан 80-нен аса Андрон мәдениетінің қоныстарын зерттеді?

/ Солтүстік және Батыс Қазақстан/

2.Андрондықтардың сырт бейнесін сипаттап бер? /Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен, кескін-кейпі ірі, жігерлі келбетті адамдар болған./

3.Андронов мәдениетінің таралу аймағы. /Алакөл және Федоров мәдениеті/

4. Тастан жасалған еңбек құралдарды ата? /Шапқы, қырғыш, кескіш, бұрғы, қашау балға т.б./

5.Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай неше түрге бөлінеді? /Бұлақтық,өзендік, көлдік,үңгірлік./

III. Жаңа сабақ (20мин)

Көшпелі мал шаруашылығы,тебіндік жайылым,төрт түлік мал.

Темір дәуірі - адамзат тарихындағы аса маңызды өзгерістерді

дүниеге әкелген жаңа кезең. Темір берік әрі салмақты металл.

Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. 2 мыңжылдықтың соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды. Әр түрлі өсімдіктерге бай дала қатты тікенді жантақ пен изенді сорға, сусыз құмды жапан далаға айнала бастады. Табиғатта құрғақшылық бел алып, жауын-шашын азайды. Егіншілікпен шұғылдану қиындады.

Мұндай жағдайда дала тұрғындары шаруашылықтың жаңа тәсілін - көшпелі мал шаруашылығын ойлап тапты. Олар бірте-бірте көшпелі өмір салтына көшті. Олар үзеңгіні, ауыздықты, ерді ойлап тапты. Қыштан, шыныдан, металдан жасалған көлемді заттар анағұрлым жұмсақәрі жеңіл материалдармен: былғары, киіз, ағашпен алмастырылды.

Қолдану

Жигсо пайдалану

Ырыс -береке» Постермен өткен тақырыпты қорғау

Осы көрстелген жаңа тақырыпты оқушыларға жинақтау үшін жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындық жасату.Кітаппен жұмыс жасату Постер арқылы тақырыптарын қорғату

Түйе-жүк көлігі ретінде пайдаланады. Ауыр жүк көтере алады.Олар сусыз және қорексізұзақ күнге шыдайды.

Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлеуді қажет етеді

Оқушылардың мақсаты мұғалімді тыңдау, өз ойлары мен пікірлерін айту

Постер арқылы бар білімдерін топпен талқылап отаға топтан оқушы шығып, тапсырманы постер арқылы қорғайды және өз пікірлерін ортаға салады., бір-біріне түсіндіреді, тақырыпты жинақтайды

Суыққа төзімді тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады, арнайы қораның қажеті жоқ.

Қой- көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.

Талдау (5мин)

Ойлан тап

Әр топқа тапсырма бойынша сүрақтар таратылады. Картамен жұмыс.

Әр топтан оқушы шығып жаттығулар орындайды

Жинақтау (4 мин)

Топтарға тапсырма мен сұрақтар беріледі, әр топқа уақыт беріледі, қай топ бітсе, сол топ ортаға шығып жауаптарын көрсетеді

І-топ. Тиісті сөздерді тап. (3мин)

1. .................берік әрі салмақты металл

2. Біздің еліміздің тарихында ерте темір дәуірі..................................

аралықты қамтыды

3. Мал басының көбеюі ......................................... қажет етті?

4.Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. ............................................соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды.

5. Көшпелілер ат әбзелдерін үнемі жетілдіріп отырды. Олар ...............................................................ойлап тапты.

ІІ- топ. Сұрақтарға жауап бер? (3мин)

1. Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі мал шаруашылығымен айналысуға көшу себебі?

2. Көшпелі мал шаруашылығы үшін ертедегі тұрғындар малдың қандай түрлерін таңдаған?

3. Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны не ретінде пайдалануға мүмкіндік берді?

4. Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында өсірілетін түлік

5. Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлейтін түлік?

Берілген тапсырманы уақытылы орындау, сұрақтарға нақты жауап беру керек. Қай топтың тапсырмасы мен сұрақтары дұрыс болса сол топ жеңімпаз болады

III-топ. Сөйлемді толықтыр!

Еттен және сүттен жасалынған тағамдарды ата?

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Бағалау (2мин)

Бағалау шкаласы мен бағалау парақтарын тарату

Әр топқа бағалау парақтарын тарату, бағалау шкаласын тақтаға ілу керек

Әр топ бағалау парақшасын өздерін бағалайды

Рефлексия (2мин)

Екі жұлдыз , бір тілек

Стикерлерді толтыру

Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойынын стикерге жазып, тақтаға іледі

Оқушылар кері байланыс арқылы өздерінің сабақтан алған әсерлерін, ұсыныс, тілектерін жазады.

Үйге тапсырма (1мин)

Көшпелі мал шаруашылығы,тебіндік жайылым, төрт түлік мал. Төрт түлік туралы өлеңдер оқу. мәнерлеп оқу.

Бағалау парақшасы

Топ басшы......................................................................

2

3

4

5

6

7

4 тапсырмаға - «5»

3 тапсырмаға- «4»

1-2 тапсырмаға - «3»

мүлдем қатыспаған оқушыға - «2»

..............................................................................................................................................................................

Сәйкестігін тап:Түйелер

Көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.

Олар суық пен ыстыққа төзімді

Қойлар

Тебіндеп жайылуға икемсіз, сондықтан оларға жемшөп әзірлуді қажет етеді.

Жылқылар

Жүк көлігі ретінде пайдаланады.жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

Сиырлар

Суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады.

І-топ. Тиісті сөздерді тап. (3мин)

1. .................берік әрі салмақты металл

2. Біздің еліміздің тарихында ерте темір дәуірі..................................

аралықты қамтыды

3. Мал басының көбеюі ......................................... қажет етті?

4.Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. ............................................соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды.

5. Көшпелілер ат әбзелдерін үнемі жетілдіріп отырды. Олар ...............................................................ойлап тапты.

Төрт түліктің төлін ата?

---------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------

---------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------

ІІ- топ. Сұрақтарға жауап бер. (3мин)

1. Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі мал шаруашылығымен айналысуға көшу себебі?

2. Көшпелі мал шаруашылығы үшін ертедегі тұрғындар малдың қандай түрлерін таңдаған?

3. Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны не ретінде пайдалануға мүмкіндік берді?

4. Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында өсірілетін түлік?

5. Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлейтін түлік?

"Қола дәуірі тобына

1.Қазақстан жерінде қола дәуірі қай уақыт аралығын қамтиды?

2. Орталық Қазақстанаумағында қола дәуіріне тән неше қоныс,неше обаны зерттеді?

3.11000тонна қолайышығарылғанШығыс Қазақстандағы кен орындары ата?

4. Қола дәуірінің кезеңдерін ата?

5. Орта тас дәуірі қай ғасыр аралығын қамтиды?

"Андронов" тобы

1.Қазақстанның қай аймағынан 80-нен аса Андрон мәдениетінің қоныстарын зерттеді?

2.Андрондықтардың сырт бейнесін сипаттап бер?

3.Андронов мәдениетінің таралу аймағы.

4. Тастан жасалған еңбек құралдарды ата?

5.Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай неше түрге бөлінеді?

"Беғазы-Дәндібай" тобы

1. Беғазы-Дәндібай мәдениеті Қазақстанның қай аймағынан табылды?

2. . Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі қалай кездесті?

3.Қазақстан аумағында қола дәуірінің ерекшеліктері

4.Қола дәуірін жоспарлы зерттеу қай жылы басталды?

5. Қола дәуіріндегі шаруашылықты ата?

Сабақтың тақырыбы: Көшпелі мал шаруашылығы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Темір дәуіріндегі тұрғындардың отрықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысуы,тебіндік жайылым,төрт түлік мал туралы түсінік бере отырып, тақырыпты түсініп оқи білуге баулу. Тарихи-танымдық қабілеттерін арттыру.

Дамытушылық: Оқушылардың ой өрісін, қабілетін дамыта отырып,жаңа тақырыпты меңгерту.

Тәрбиелік: Оқушыларды отансүйгіштікке, ұлтжандылыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі:Аралас сабақ

Қолданылатын әдіс-тәсілдер: Топқа бөлу, СТО элементтерін пайдалану. АКТ пайдалану, Оқытуды басқару- көшбашылық.

Қолданылатын ресурстар: интерактивті тақта, оқулық , сурет, карта, стикер,тірек-сызба маркер,плокат, бор.

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі(3мин)

А) сәлемдесу, оқушыларды түгелдеу

Б) оқушылардың зейінін сабаққа аудару

В) сыныпты топқа бөлу.

Сыныптың қағидасы:

Бір-бірімізді тыңдаймыз.

Басқаның пікірін сыйлаймыз.

Тақырып көлемінде ғана сөйлейміз,

Болжам жасай білеміз.

ІІ.Үй тапсырмасы (8мин)

Қола дәуіріндегі Қазақстан тақырыбын қайталау.

Сыныпты 3 топқа бөліп, әр топқа 5 сұрақтан қоямын.

"Қола дәуірі " тобы

1.Қазақстан жерінде қола дәуірі қай уақыт аралығын қамтиды? /б.з.д. 2-1 м.ж./

2. Орталық Қазақстанаумағында қола дәуіріне тән неше қоныс,неше обаны зерттеді? /30 қоныс, 150 оба/

3.11000тонна қолайышығарылғанШығыс Қазақстандағы кен орындары ата? /Нарын мен Қолба кен орындары/

4. Қола дәуірінің кезеңдерін ата?/Ерте қола-Нұра кезеңі, Орта қола-Атасу кезеңі,Кейінгі қола- Беғазы Дәндібай мәдениеті./

5. Орта тас дәуірі қай ғасыр аралығын қамтиды? /5-3 м.ж./

"Андронов" тобы

1.Қазақстанның қай аймағынан 80-нен аса Андрон мәдениетінің қоныстарын зерттеді?

/ Солтүстік және Батыс Қазақстан/

2.Андрондықтардың сырт бейнесін сипаттап бер? /Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен, кескін-кейпі ірі, жігерлі келбетті адамдар болған./

3.Андронов мәдениетінің таралу аймағы. /Алакөл және Федоров мәдениеті/

4. Тастан жасалған еңбек құралдарды ата? /Шапқы, қырғыш, кескіш, бұрғы, қашау балға т.б./

5.Неолиттік тұрақтар орналасу сипатына қарай неше түрге бөлінеді? /Бұлақтық,өзендік, көлдік,үңгірлік./

"Беғазы-Дәндібай" тобы

1. Беғазы-Дәндібай мәдениеті Қазақстанның қай аймағынан табылды? /Орталық Қазақстан аймағынан/

2. . Беғазы-Дәндібай мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі қалай кездесті? /Обалар/

3.Қазақстан аумағында қола дәуірінің ерекшеліктері /Метел өндіру игерілді. Мал бағудың көшпелі түрі қалыптаса бастады. Жер өңдеудің қарапайым түрі теселі егіншілік дамыды/

4.Қола дәуірін жоспарлы зерттеу қай жылы басталды? /1946жыл/

5. Қола дәуіріндегі шаруашылықты ата? /Отырықшы және жартылай көшпелі мал шаруашылығы/

ІІІ. Жаңа сабақ (20мин)

Көшпелі мал шаруашылығы өнімді шаруашылық.

Жоспары:

5. Темір дәуіріне сипаттама

6. Отырықшылықтан көшпелі мал шаруашылығына ауысу

7. Тебіндік жайылым

8. Төрт түлік мал

Адамзат дамуының тарихи үш кезеңі

Тас дәуірі Қола дәуірі Темір дәуірі

Б.з.б 5мыңжылдықта жаңа тас ғасыры неолитте тас өңдеу неғұрлым биік деңгейге көтерілді. Бұл кезеңде адамдар тасты жылтыратуды, тегістеуді үйренді. Еңбек құралдарының жаңа түрлерін үккіш келі, балта, қайланы т.б ойлап тапты.

Б.з.д.2-1м.ж аралығын қамтиды. Қола табиғатта таза күйінде кездеспейді. Ол негізінен мыс пен қалайының қоспасынан алынады.

Адам баласы темірді ойлап тауып, одан құрал жасаған кезеңді темір дәуірі деп атайды.

Ерте темір дәуірі б.з.б 8 ғасырдан б.з-дың 5 ғасырына дейінгі аралықты қамтиды.

Темір дәуірі - адамзат тарихындағы аса маңызды өзгерістерді

дүниеге әкелген жаңа кезең. Темір берік әрі салмақты металл.

Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. 2 мыңжылдықтың соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды. Әр түрлі өсімдіктерге бай дала қатты тікенді жантақ пен изенді сорға, сусыз құмды жапан далаға айнала бастады. Табиғатта құрғақшылық бел алып, жауын-шашын азайды. Егіншілікпен шұғылдану қиындады.

Мұндай жағдайда дала тұрғындары шаруашылықтың жаңа тәсілін - көшпелі мал шаруашылығын ойлап тапты. Олар бірте-бірте көшпелі өмір салтына көшті. Олар үзеңгіні, ауыздықты, ерді ойлап тапты. Қыштан, шыныдан, металдан жасалған көлемді заттар анағұрлым жұмсақәрі жеңіл материалдармен: былғары, киіз, ағашпен алмастырылды.

Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы -терімшілер сияқты емес, көшпелілердіңөздері өнім өндірді. Малшылар жылқы, түйе, қой мен сиыр ұстады.

Төрт түлік мал

Түйе - жүк көлігі ретінде пайдаланылды. Олар жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

Сиыр - тебіндеп жайылуға икемсіз, арнайы жемшөп әзірлеуді қажет етеді.

Жылқы - суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады, арнайы қораның да қажеті жоқ.

Қой - көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді. Суық пен ыстыққа төзімді.

Төр түлікке қатысты мақал-мәтелдер.

1.Мал өсірсеңқой өсір,

Өнімі оның көл-көсір.

2.Сиыр су ішсе, бұзау мұз жалайды.

Әрі қарай оқушылардан сұраймын.

IV. Жаңа сабақты бекіту.Ой қорыту (6мин)

Сәйкестігін тап:Түйелер

Көп күтімді қажет етпейді, кермек суды іше береді, тіпті су жоқ болса, қар жейді.

Олар суық пен ыстыққа төзімді

Қойлар

Тебіндеп жайылуға икемсіз, сондықтан оларға жемшөп әзірлуді қажет етеді.

Жылқылар

Жүк көлігі ретінде пайдаланады.жылдам қозғалады, ауыр жүк көтере алады. Олар сусыз және қорексіз ұзақ күнге шыдайды.

Сиырлар

Суыққа төзімді, тебіндеп жайылады, керек азығын қар астынан тұяғымен аршып алады.

І-топ. Тиісті сөздерді тап. (3мин)

1. .................берік әрі салмақты металл

2. Біздің еліміздің тарихында ерте темір дәуірі..................................

аралықты қамтыды

3. Мал басының көбеюі ......................................... қажет етті?

4.Қазақстан далаларында шамамен б.з.б. ............................................соңына қарай егіншілікпен шұғылданудың пайдасыз екені белгілі болды.

5. Көшпелілер ат әбзелдерін үнемі жетілдіріп отырды. Олар ...............................................................ойлап тапты.

ІІ- топ. Сәйкестігін тап (3мин)

1. Ежелгі Қазақстан тұрғындарының көшпелі мал шаруашылығымен айналысуға көшу себебі?

2. Көшпелі мал шаруашылығы үшін ертедегі тұрғындар малдың қандай түрлерін таңдаған?

3. Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны не ретінде пайдалануға мүмкіндік берді?

4. Батыс Қазақстанның шөлді аудандарында өсірілетін түлік

5. Тебіндеп жайылуға икемсіз, жемшөп әзірлейтін түлік?

V. Үйге тапсырма: Көшпелі мал шаруашылығы, тебіндік жайылым, төрт түлік мал.

VI. Рефлекция

Оқушылар бүгінгі сабаққа деген ойын стикерге жазып, тақтаға іледі

ҮIІ.Оқушыларды бағалау (1мин)

Формативті бағалау.

Оқушылардың балдарына қарап, мұғалім ортақ баға шығарып бағалайды.

Деңгейі баға

Өте жақсы 5

Жақсы 4

Қанағаттанарлық 3

Т.Б.Нұртазаева,

№1.М.Әуезов атындағы жалпы орта мектебінің

тарих пәнінің мұғалімі.

Шардара қаласы

Мақсаты

Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихын АКТ ,тақырыпқа байланысты карта арқылы түсіндіре отырып, Жібек жолының сауда мен шаруашылықты дамытушы ғана емес, халықаралық қатынастар мен мәдениетті таратушы жол ретінде маңызын ашып көрсету.

Жалпы мақсат

Тақырып бойынша ойларын айқын тұжырымдайды.Диалогтік оқытудағы жоғары және төменгі мәртебелі сұрақтарды қойып үйренеді. Оқушының сыни ойлауы қалыптасады .

Күтілетін нәтиже

Бүгінгі күндегі жағдайыменсалыстыра отырып бағалауды үйренеді.Сыни тұрғыдан ойлау қабілеті дамиды.Ойларын жетік жеткізе біледі.

7 модульдің қолданылуы

АКТ", "Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер", "Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау", "Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету", "Оқытуды басқару және көшбасшылық".

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

Миға шабуыл, Ой қозғау, Автор орындығы

Қолданылатын ресурстар

Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, карта,реферат,бор.

Ұйымдастыру кезеңі

Тренинг

Оқушыларды 2 топқа бөлу

1-топ. Лазурит тобы

2-топ. Нефрит тобы

Оқушылар топқа бөлініп, өз топбасшыларын сайлайды.

Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.

Сабақ кезеңдері

Тапсырма

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Білім

Қызығушылық

тарын ояту

Оқушылардың ынтасын жаңа білімді меңгеруге көтеру. Оны "Полиглот" ойыны арқылы орындау.

1-ші сұрақ: Қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаған ....... ақын Абай.

(ұлы, великий, qreat)

2-ші сұрақ: Қағанат жерінде жібек саудасының дамығандығын қаған ордасында болған қытай монахы Сюань Цзяньнің мына жазбасынан анық байқауға болады. Ол: "Қаған жасыл ........тен желбегей шапан киген".

(жібек, шелк,silk).

3-шісұрақ: М.Әуезовтың атақты романы: "Абай ............"

(жолы, путь, way).

Олай болса, балалар,бүгінгі жаңа тақырыбымыз:

Мұғалім берген тапсырмасын орындау арқылы оқушылардың сабаққа дайындықтарын тексеру.

Түсіну

Ұлы Жібек жолының пайда болуы және оның дамуы

1 топ: Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихы мен таралу аймағы.

2 топ:Ұлы Жібек жолының шаруашылық -тың дамуына тигізген әсері.

Сауда және тауар алмасу.

Жұптық және топтық жұмыстарды ұйымдастыру.

Жауаптарын қабылдап, бағыт беру.

Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға бейнеклип көрсету.Өз ойларын, пікірлерін ашық айту.

Келесі тірек сызба арқылы мағлұмат беру.

Лазурит жолы Нефрит жолы

Дала жолы

Картадан керуен жолдарды көрсету.

.Оқушылардың мұндағы мақсаты видиороликтегікөрсетілгеноқиғаны талдау, өз ой-пікірлерімен санаса білу.

Топпен жұмыс жасау: Оқушылар көлемді мәтінді әрқайсысы жеке-жеке топ ішінде оқып шығып топпен талқылайды.

Қолдану

Оқулық тақырыбына «Авторлық орындық» әдісін пайдалану .

Тақырыбы: Жібек жолын басып өтетін Оңтүстік Қазақстан қалалары

Жаңа тақырыпты оқушыларға қысқаша түсіндіру мақсатында осы көрсетілген әдіс бойынша жаңа материалдарға байланысты ресурстар беру, өз бетерінше дайындап келген жұмысын жасату, топ арқылы пікір алмасу

Көне Отырар қаласы

Көне Испижаб

Сығанақ қаласы

Түркістан қаласы

Тараз қаласы

Оқушылардың өздері дайындап келген рефераттарын қорғайды.

Әдіс бойынша жаңа тақырыпты меңгереді және өз пікірлерін ортаға салады.Ортаға тақырыпты жақсы менгерген оқушы шыгып сабақты түсіндіреді

Талдау

10 сұрақ тест

Екі топқа 5 сұрақтан тест беріледі

Оқушылар сұрақтарға жауап береді

Бағалау

Фармативтібағалау

Сынақ кітапша толтыру

Үйге тапсырма

Ұлы Жібек жолы арқылы тараған діндер.

Ұлы Жібек жолы арқылы жүріп өткен тұлғаларды анықтау.

Нұртазаева Балқия

Менің жаңа сабағымның тақырыбы"Ұлы Жібек жолының пайда болуы және оның дамуы" деп аталады.. Өтудегі мақсатым Ұлы Жібек жолының пайда болу тарихын АКТ , тақырыпқа байланысты карта арқылы түсіндіре отырып, Жібек жолының сауда мен шаруашылықты дамытушы ғана емес, халықаралық қатынастар мен мәдениетті таратушы жол ретінде маңызын ашып көрсету.

Бүгінгі талап оқушыларға білім берумен бірге оны білікті түрде қолдана алуына, оны дағдыға жеткізіп қана қоймай баланың ақыл ойын , қабілетін дамытуға әрекет нәтижесінде белгілі тұжырым жасай алуға үйретуге негізделеді. Өз тәжірибеме келетін болсам, сабақтарымда сыни тұрғысынан ойлау, АКТ модульдерін жиі қолданамын.

Топтық жұмыс бұрын-соңды көп қолданылмаған тәсілдердің бірі.Топтық жұмыс, біріншіден оқушыларға бірігіп жұмыс істеу мүмкіндігін тудырса, екіншіден, ұйымшылдыққа тәрбиелейді, бірін-бірі оқытуға, бірінен-бірі үйренуге жағдай жасайды және көшбасшыны анықтауға мүмкіндік береді.

1)Ұйымдастыру кезеңі. Жаңа сабақты бастамас бұрын оқушыларды екі топқа бөлдім. Психологиялық дайындық жасадым.

Сабақтарымның кіріспе, негізгі және қорытынды бөлімдерінде мұгалім мен оқушы іс-әрекеттерін толық жазу арқылы сабақ барысында мұғалім- нұсқаушы, оқушы ізденуші екендігі айқындалды.

Сабақтарымда жұппен жұмыс, топпен жұмыс және жеке жұмыстар жасалса, парталардың орналасуында өзгерістер болды және оқушыларымның өз сөздерін "Менің пікірім былай", "Менің ойымша" деп бастауларын талап еттім.

Мыс: сабағымның кіріспе бөлімінде оқушылардың қызығушылықтарын ояту арқылы "полеглот" ойынын орындау.

Жаңа сабақты бастамас бұрын ой қозғау мақсатында оқушыларға бейнеклип көрсету. Өз ойларын, пікірлерін ашық айту.

Оқулық тақырыбына «Авторлық орындық» әдісін пайдалану арқылы

Жібек жолын басып өтетін Оңтүстік Қазақстан қалалары туралы өз бетерінше дайындап келген жұмысы арқылы пікір алмасты.

Қорыта келгенде, сабақтарды осындай әдіс-тәсілдермен өткізу мен оқушының білімді өз бетімен оқып үйрене алатынына, өзінің оқу үшін өзі жауапты екендігін сезінетіндігін, олардың ой еркіндігі дамитындығына көзім жетті.

Маман пікірі

Берілген бағдарлама тарих пәні бойынша жоғарғы сынып оқушыларына арнап түзілген. Бағдарлама авторы Ахетов Нұрлан жас маман болғанымен бағдарлама барысында жоғарғы сынып оқушыларының жастық әрі психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып,жан-жақты зерттей отырып, берілген мәтінді сабағына еңгізіп отыр. Бағдарлама тарихи фактілермен деректерге суйене отырып құрастырылды. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алғанына дейінгі даму жолын зерттеп зерделей отырып, тәуелсіздік жолындағы күрес пен аса ірі көтерілістер мен толқулар,олардың ұлттық сана -сезімнің оянуына тигізген әсері туралы сөз қозғалады. Жас еліміздің дамуына осы қозғалыстар мен ереуілдер үлесі зор болғаны сөзсіз.

Бағдарламаны пайдалану барысында тірек-сызбалар мен картографиялық мәліметтер,слайдтар мен өзге дидактикалық материалдар қолданылатынын ескерсек,сабақтардың қызықты өтетініне сенім білдіремін.Бағдарламаға енген сабақтар лекция оқу,пікірталастар мен диспуттар,зерттеу сабақтары мен семинарлар топтамаларынан тұрады. Автор сөзіне қарағанда сабақ барысында топтық,жұптық және индивидуалды тапсырмалар беріліп орындалады.

Бағдарлама оқу барысында оқушылардың ҰБТ-ға дайындығы да пысықталары хақ. Тәуелсіздікке барар жол бағдарлама тақырыбы болуы бекер емес. Ол ұлттық тәрбие мен Отанымыз Қазақстан Республикасын ерекше қорғап қастерлеуге үндейді деп есептеймін.

Тарих пәнінің мұғалімі: Айдарбекова М