Ғұн тарих пәнінен ашық сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы.

Сабақтың мақсаты:

1) Ғұн атауы, «халықтардың ұлы қоныс аударуындағы» ғұндардың рөлі, ғұн мемлекеттік бірлестігінің қалыптасу тарихы туралы білім беру;

2) мемлекеттердің қалыптасуының алғы-шартын, оның белгілерін анықтай білуге дағдыландыру;

3) тарихи аңыз деректер негізінде балаларды ұлтжандылыққа тәрбиелеу, ірі саяси тұлғаны үлгі қылу.

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың түрі: сайыс сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілі: түсіндіру, талдау,іздену, өз бетінше жұмыс,ой-қозғау.

Пән аралық байланыс: Д.ж тарихы. Әдебиет.

Сабақтың көрнекілігі: оқулық , слаидтар, карта,с

уреттер, қима қағаздар.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру кезеңі: амандасу, сыныпты түгендеу

Естелігі талай сырлы заманның,

Асыл мұрам үні қалған бабамның,

Тарих менің-жыр қуытым, дарыным,

Ақ сүтімен бойға сіңген анамынң,-

Психологиялық дайындық

Міне балалар бүгін бізге қонақтар келіп отыр.

«Келгенше қонақ ұялады,

Келген соң үй иесі ұялады»,-демекші,біз ұятқа қалмауға тырысайық. Бар білімімізді ортаға салайық.

-Балалар бүгінгі сабағымыз сайыс түрінде өтеді ол үшін біз екі топқа бөлініп отырмыз. Ендеше бірінші «Жәдігерлер» тобы , Екінші «Мұрагерлер» тобы топ басшысын сайлап,

топтың ережесін жазыпңдар (2мин)

Сабағымызды бастамас бұрын әр топбасшысына бағалау парағы беріледі. Әр кезеңді мұқият және әділ бағалау керек.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру

-Балалар үйге қандай тапсырма берілді?

(Қаңлылар туралы деректер. Қаңлы қоғамы.Қаңлылардың шаруашылығы мен тұрмысы.)

ІІІ.Өткенді қайталау:- «Алтын сақа» (10мин) Асықа ойыны -

Қазақ халқының ежелгі өте кең тараған ұлттық ойын түрлерінің бірі. Оны көшпелі этномәдени өмір тудырған төлтума өнер деп танимыз. Ойынның басты объектісі де, құралы да - асық. Аталмыш ойын әсіресе балалар арасында кең тараған. Оларды ептілікке, мергендікке, ұқыптылықа, сергектікке баулыйтын тәрбиенің көзі.

1.Ежелгі Қазақстан жерін қандай тайпалар мекендеген? Сақ, Үйсін,Қаңылы, Ғұн.

2..Қаңылылар билеушісінің титулы (хан)
3.Қаңлылар туралы қандай деректер бар?Қытай тарихшысы Сыма Цянь «Тарих жазбаларында» көшпелілердің өмірі мен тұрмысын сипаттап жазған. Ежелгі Иран деректерінде. Б.з.б. 6 ғасырда жазылған «Авеста» деп аталатын қасиетті кітабінде кездеседі.
4.Қаңылы тайпаларының атамекені қай жерде орналасқан? Сырдария өзеннінің орта ағысында орналасқан
5. Қаңлылар мекендеген жерлердің табиғи-климаттық жағдайын сипаттап беріңдер? Шаруашылыққа қолайлы.
6.Қаңылылардың астанасын ата. Битян (Түркістан өңірінде)
7. Қаңылылар сауда-саттықпен айналысқанын қандай деректерден білемз? Қытай теңгелері
8.Үйлерінің қабырғалары немен қаланған? Шикі кірпішпен қаланып, балшықпен сыланған.
9.Қаңылылардың дни наным сенімдері. Күнге,айға, жұлдызға сиынған; ата-бабалар аруағына сиынды.
10. Мәдениеттің қандай түрлері жақсы дамыған? Ән-күй, музыка, би өнері.

Берген жауаптарың өте дұрыс.

IV.Келесі тапсырмада : Қаңылылардың шаруашылығы мен қоғамдық құрлысын сипаттайсындар (5мин)

І топ

І

Қаңылылардың қоғамдық құрлысыІ топ

Хан билеген

Үш орынбасары-уәзір көмектескен

Бес иелікке бөлінді әр иелікті Кіші хан басқарған

Көсемдер ру тайпаларды басқарды

V..Жаңа сабақ (5мин)

Б.з.д. 1 мыңжылдықта қазіргі Монғолияның оңтүстігінен Каспий өңіріне дейінгі Орталық Азияның кең-байтақ кеңістігін әр түрлі тайпалар мекендеген. Қытай деректерінде, «ғұн» атауы б.з.б. 3 ғасырдың аяғында пайда болған. «Ғұн» сөзі «гун, руң, хун» т.б. атаулармен берілген. Қытайлар ғұндардың басшысын «шаньюй» деп атаған. Ғұндар кезеңі б.з.б. 4 ғ. мен б.з.3 ғасыры аралығын қамтиды.Б.з.б. 55 жылы ғұн мемлекеті оңтүстік және солтүстік ғұндар болып екіге бөлінді. Ғұн қоғамы ұшы-қиыры жоқ кең-байтақ жерді жайлап, көптеген тайпаның басын біріктірді, әскери соғыс қуаты орасан зор құдіретті мемлекетке айналды. Ғұндар Қытайдың Хань әулетінің негізін қалаушы Лю-Бандыда жеңіп, Байқал көлінен Тибет тауына дейін , Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта ағысына дейінгі аралықта құдіретті Ғұн мемлекеті пайда болды.

Б.з-дың 1ғасырында ғұндар батысқа қарай жылжи отырып, Дунай арқылы Батыс Еуропаға дейін жетті.

VІ .Оқулықпен жұмыс «Баға беру» (5мин)

-Енді балалар, оқулыққа көңіл аударамыз. Оқулықта берілген Қытай деректерінде ғұн мемлекетінің тарихы қалай пайымдалыпты? Оқып , мазмұндап өз көзқарасымызды білдірейік . Оқушыларға праблемалық, сыни тұрғыда сұрақтар қойылады

1.Көрші мемлекетке ат, тіпті әйелін берген Мөде неге мал жаюға қолайсыз және ешкім тұрмайтын, бос жатқан жер үшін соғысты?

2.Отан, жер, туған ел- туралы мақал-мәтел айтыңдыр әр топқа екі мақал құрастырсын.

Тапсырманы дұрыс орындадық.

VІІ.Ендеше келесі слайдқа назар аударайық.Қоғамдық құрлысы (5мин)

VІІІ. Сергіту сәті: Ойын «Ол кім? Бұл не?» (5)

Қаңылы-тайпа

Сақ-тайпа

Мөде-билеуші

Ғұн-тайпа

Тарих-ғылым

Қазақстан-Елі

Тамирис- билеуші

Қылыш-қару

Сырдария-өзен

Хуню-Ғұндар

ІХ.Тақтамен жұмыс «Тарихи диктант» (5мин)

1. Ғұндар Енисейдің жағалауларында------------------------------------------------------------------------------ , көрші тайпаларды бағындырған.

2. Олар әскери------------------------------------------------, қару-жарақ, жебелі садақ, -----------------------------------------------

-------------------------------------------------------------------------------------

3. Ғұндар мен---------------------------------------------------- 300 жылдан астам-----------------------

созылған.

4. Ғұн мемлекеті б.з.б --------------------------------- ортасында,---------------------------------------

б.з.б. 55 жылы ------------------------------------------------------------ екіге бөлінеді.

5.Сонымен , ғұн тайпаларының---------------------------- ---------------------------------б.з.б.ғасырдан басталып, --------------------------------------------- дейін созылды.

Х.Сабақты қорытындылу тест (6мин)

1) Ғұн билеушісі қалай деп аталды?

1. хан. 2. гуньмо. 3. шаньюй.

2) Ғұн тайпалары батысқа қарай қай ғасырда жылжыды?

1. б.з.б. 55 жыл. 2. б.з.б. 2 ғасыр. 3. б.з.б. 1 ғасыр.

3)Ғұн мемлекеті қай уақытта екіге бөлінді?

1. б.з.б. 4 ғ. 2. б.з.б. 55 ж. 3. б.з.б. 1.ғ

4) Ғұндар мен Қытай елінің арасындағы соғыс неше жылға созылды?

1.555жылға 2.55жылға 3. 300жылға

5) Солтүстік ғұндардың билеушісі кім болды?

1. Чжи-Чжи. 2. Мөде. 3. Еділ.

6) Түмен басынында қанша ру болды?

1.42ру 2.24ру 3.22ру

Тест жауаптары:

1. 3

2. 3

3. 2

4. 3

5. 1

6. 2

(4мин)Мұғалімнің қорытынды сөзі:Сонымен оқушылар ғұндар қазақ жерінің қай жерін мекендеген екен? Яғни ғұндар ежелгі қазақ жерінің тайпалары.

Ғұндар ежелгі Қазақ жерінде өмір сүрген тайпалар, яғни тарихи зертеулерге сүйенсек ғұн-түркілердің арғы атасы. Ұлы ақынымыз М. Жұмабаев «Пайғамбар» деген өлеңінде өзін ғұн ұрпағымын деп есептеген.

«Қайғыланба, соқыр сорлы, шекпе зар,
Мен - Күн ұлы, көзімде күн нұры бар.
Мен келемін, мен келемін, мен келем.
Күннен туған, Ғұннен туған пайғамбар.»

«Орал тауы» деген өлеңінде

«Бір күнде сенің иең түрік еді,

Орын ғып көшіп-қонып жүріп еді.

Қорықпайтын таудан, тастан батыр түрік

Қойыныңа жайыменен кіріп еді.

Ер түрік ен далаға көрік еді,

Отырса, көшсе, қонса - ерік еді.

Тұрғанда бақыт құсы бастарында,

Іргесі жел, күн тимей, берік еді» -деп тарихтан сыр шерткен екен.

ХІ.Үйге тапсырма

20 тақырыпты оқу.

Ғұндардың әлемдік тарихта алатын орны туралы әңгіме құрастыру.

ХІІ. Бағалау топ басшысы бағалайды

Бағалау :Топ басшысы оқушыларды бағалайды.
Бағалау өлшемдері арқылы бағалау жүргізу.
- Тарихи тілде сөйлеу
- Ой пікірін жеткізу дәрежесі
- Қосымша материалмен жұмыс жасау
- Тақырыпты түсіну
Барлығын қамтыса «5»

Өлшемдердің бірі кем болса «4» пен бағаланады

Берілген өлшемнің үшеуін қамтымаса «3» бағасы қойылады

ХІІІ. Рефлексия (2мин)

-Балалар,сабақтан алған әсерлерің қандай? Сабақ несімен ұнады? Сабақтан алған әсерлеріңді алдарыңда жатқан параққа жазыңдар яғни екі жұлдыз бір ұсыныс.

Федоров ауданы әкімдігінің білім бөлімінің «№2 орта мектебі»КММ

Сабақтың тақырыбы: Ғұндар тарихы. Ғұн мемлекетінің қалыптасуы.

6 сынып

Тарих пәнінің мұғалімі: Ануар Бүрлен

2014-2015 оқу жылы