Конспект урока по казахскому языку М. Жұмабаев «Батыр Баян»

Астана қаласы № 8 орта мектеп

қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі

Бейсенбаева алтынай Оспановна

Бұл сабақ әдебиет сабағында тарихпен байланыстыра отырып, ата-бабаларымыздың басқан ізінен мағлұмат беру, туған жеріне, халқына, тарихына деген жас ұрпақтың сүйіспеншілігін арттыру мақсатында құрылған. Сонымен қатар оқушылар бұл сабақта өздері ізденіп,зерттеушілік қабілеттері дамиды, еркін сөйлеуге дағдыланады.

Сынып: 8 «Ә»

Пәні: қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: М.Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасы

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасынан алынған үзіндідегі әдебиет пен тарихтың өзара үндестігін зерттеу арқылы оқушылардың білімін тереңдете түсу;

2. Дамытушылық мақсаты: оқушылардың зерттеушілік қабілеттерін дамыту, еркін ойлау және еркін сөйлей білу қабілеттерін арттыру, өздігінен арттыру, өздігінше жұмыс істеуге дағдыландыру;

3. Тәрбиелік мақсаты:Туған тілін, елін, жерін, халқын, тарихын сүюге, жас ұрпақты елжандылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сараптама жасау сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілі: зерттеу, зерделеу, түйіндеу.

Пәнаралық байланыс: тарих, өзін-өзі тану

Сабақтың көрнекілігі: М.Жұмабаевның шығармалар жинағы, интерактивті тақтамен жұмыс: слайд, кестелер, сызбалар.

Сабақ барысы:

І Ұйымдастыру кезеңі

1.Сәлемдесу

2. Сабақ мақсатымен таныстыру

ІІ Жаңа сабақ

Ескерту: оқушыларға жазушының өмірі мен шығармашылығы туралы мәліметтер жинау, оны кестеге түсіру алдын-ала тапсырылады.

Мағжан, ең алдымен, сыршыл ақын. Ол жүректің қобызын шерте біледі, оның жүрегінен жас пен қан аралас шыққан тәтті сөздері өзгенің жүрегіне тәтті у себеді. Мағжан не жазса, сырлы, көркем, сәнді жазады.

Оқушының жүрегіне әсер бере алмайтын құрғақ өлеңді, жабайы жырды Мағжаннан таба алмайсыз.

Жүсіпбек Аймауытов

Мағжанды сүйемін. Еуропалығын, жарқыраған әшекейін сүйемін. Қазақ ақын- дарының қара қордалы ауылында туып, Еуропадағы мәдениет пен сұлулық сарайына барып, жайлауы жарасқан арқа қызын көріп-сезгендей боламын.

Мағжан - мәдениеті зор ақын... бүгінгі күннің бар жазушысының ішінен келешекке бой ұрып, артқы күнге анық қалуға жарайтын сөз - Мағжанның сөзі.

Мұхтар Әуезов

ақын

психолог лирик

алаштың ардағы ұлт мақтанышы

ұстаз дала ұлы

азамат

Өмірдерек

Реті

Мерзімі

Өмірі мен шығармашылық жолы

1.

1893 жыл

25 маусым

Солтүстік Қазақстан облысы қазіргі М. Жұмабаев ауданының Мағжан ауылында дүниеге келген.

2.

1897 жыл

Әкесі Бекеннің ауыл балаларына арнап ашқан мектебінде 4 жасынан бастап оқып, білім алады. Содан соң Қызылжар медресесінде 4 жыл оқиды, араб, парсы, түрік тілдерін үйренеді.

3.

1910-1912 жылдар

Уфадағы Медресе-Ғалияға түсіп, онда ұстаздық ететін атақты татар жазушы-сы Ғалымжан Ибрагимовпен, медресе шәкірті Бейімбет Майлинмен таны-сады, өзара пікірлес, мақсаттас, мүдделес тіршілік етіп, ғұмыр кешеді.

4.

1912 жыл

Қазан қаласында «Шолпан» атты тұңғыш жинағы жарық көреді.

5.

1913-1917 жылдар

Омбы қаласындағы Сібір университеті атанған Омбы мұғалімдер семинария-сында оқиды.

6.

1917 жыл

«Алашорда» партиясының құрылтай сьезіне қатысып, Омбыда құрылған Ақмола облыстық үкіметіне, оның оқу комиссиясына мүше болып сайланады,

7.

1919 жыл

Қызылжардағы «Бостандық» газетінде редактор болып қызмет етеді.

8.

1922 жыл

Ташкентке келіп, «Ақ жол» газетінің, «Шолпан», «Сана» жур-налдарының жұмысына белсене араласады, бұл жылдар ақын шығармашылығының жемісті жылдары болады. Ташкенттегі Қазақ-қырғыз институтында сабақ береді

Мәскеуде оқитын қазақ жастары ақын өлеңдерін талқылап, оған «ұлтшыл, түрікшіл, ескі өмірді көксейді, т.б. айыптар тағады.

9.

1924 жыл

Басына тағы да қатердің қара бұлты төнген Мағжан амалсыз Ташкенттен Мәс-кеуге келеді, «Күншығыс» баспасында аудармашы болып қызмет етеді.

10.

1924-1927 жж.

Мәскеудегі В. Брюсов атындағы Көркем әдебиет институтында оқиды.

11.

1928 жыл

Бурабайда техникумда, Қызылжарда Партия-Кеңес мектебінде сабақ беріп, бой тасалап жүреді, өйткені бұл кез - Ф. Голощекиннің Қазақстанға «Кіші Қазан» төңкерісін жасауға кірісіп, «ұлтшыл», «байшыл» жазушылардың ізіне түскен жылдар еді.

12.

1929 жыл

Қазақ зиялыларының бір тобына жазықсыз жала жабылғанда, Мағжан да ұсталып, Мәскеудегі Бутырка түрмесіне қамалады, содан соң Карелияға жер аударылады. Беломор - Балтық каналын қазысады.

13.

1936 жыл

М. Горькийдің әйелі Пешкованың көмегімен жер аударудан босанып, елге келеді.

14.

1937 жыл 18 наурыз

Сәкен Сейфуллиннің шақыртуымен Алматыға келеді, заман сергелдеңін бастан кешіреді. Осы жылдың 30 желтоқсанында қайтадан қамауға алынады.

15.

1938 жыл

19 маусым

Қайта ушыққан репрессия тырнағына ілініп, жазықсыздан-жазықсыз атылады.

Сараптама жасайтын тақырып: М.Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасы

Сараптамалық мақсаты: «Батыр Баян» поэмасынан зерттеу арқылы әдебиет пен тарихтың өзара үндестігін табу.

ІІ Үй тапсырмасын тексеру

Оқушыларға алдын-ала берілген сараптама жасаудың Зерттеу, Зерделеу бөлімдері бойынша білімдерін тексеру. Кестелер бойынша зерттеу, зерделеу жұмыстарын түсіндіру.

Сараптамалық талдау жұмыстары

Сараптама жасайтын топтар:

1. Тарихшылар тобы

2. Әдебиетшілер тобы

І Зерттеу

Зерттеу жұмыстары

1. Жұмыс түрі: топтық жұмыс

Тапсырма:

Тарихшылар тобы

Әдебиетшілер тобы

Міндеттері:

«Батыр Баян» поэмасына арқау болған ХІХ ғасырдағы тарихи кезең сипатын анықтау.

Міндеттері:

«Батыр Баян» поэмасында суреттелетін тарихи кезеңнің поэмадағы сипатын таныту.

2. Жұмыс түрі: жеке жұмыс

1-тапсырма:

Тарихшылар тобы

Әдебиетшілер тобы

Міндеттері:

1. Қоғамның сипатын анықтау.

2. Қоғамдағы басты оқиғаларын

нақтылау.

3. Тарихи тұлғаларды қосымша мәлімет-

тер арқылы таныту.

Міндеттері:

1. Поэманың мазмұнын талдау, тақырыбы

мен идеясын ашу 2. Композициялық құрылысына талдау

жасау,

3. Поэма кейіпкеріне салыстырмалы тал-

даулар жасау.

1-кесте

Поэма оқиғасына арқау болған тарихи кезең сипаты

Поэманың мазмұны

Тақырыбы, идеясы

2-кесте

«Батыр Баян» поэмасының композициялық құрылысы

Поэманың композициялық құрылысы

Реті

Бөлімдері

Оқиғалардың реті

1.

Оқиғаның басталуы

2.

Оқиғаның байланысы

3.

Оқиғаның дамуы

4.

Оқиғаның шиеленісуі

5.

Оқиғаның шарықтау шегі

6.

Оқиғаның шешімі

3-кесте

Салыстырмалы талдаулар

1. Салыстырмалы талдау

Ой үндестігі

Түйін.

4-кесте

2. Салыстырмалы талдау

Ой үндестігі

Түйін.

3. Жұмыс түрі: ұжымдық жұмыс

Әдебиетшілер мен тарихшылар топтары өз жұмыстарының нәтижесін кестеге түсіреді.

Сараптама жасаудың ІІ бөлімі - Зерделеу

ІІ Зерделеу

Жұмыс түрі: топтық жұмыс

Тапсырма:

Тарихшылар тобы

Әдебиетшілер тобы

Тапсырма:

1. Тарихи кезең туралы тарихи деректер

жинау.

2. Тарихи кезеңнің қазақ халқы үшін

маңызын анықтау.

Тапсырма:

1. Тарихи кезең туралы әдеби дәйектер

жинау.

2. «Батыр Баян» поэмасының маңызын

таныту.

Жұмыс түрі: ұжымдық жұмыс

Тапсырма:

Әдебиетшілер мен тарихшылар топтары өз жұмыстарының нәтижесін кестеге түсіреді.

ІІ Зерделеу

Тарихшылар тобы

Әдебиетшілер тобы

Тарихи деректер

Әдеби дәйектер

Тарихи маңызы

Әдеби маңызы

ІІІ Жаңа сабақ

Сараптама жасаудың үшінші бөлімі - Түйіндеу

ІІІ Түйіндеу

Жұмыс түрі: ұжымдық жұмыс

Қорытындылау

Тұжырымдау

Түйіндеу

Сараптамалық жұмысты қорытындылау:

Әдебиет пен тарихтың үндестігін табу

8-кесте

М. Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасы бойынша сараптамалық жұмыстың нәтижесі