Конспект урока казахского языка по теме: Қазақстанның өзен-көлдері

№4 8 сынып. Қазақ тілі.

Тақырыбы: " Қазақстанның өзен- көлдері ".

Мақсаты: тақырып бойынша білім беру, сөз қорын молайту,етістік туралы білгендерін пысықтау.

Тыңдау, түсіну, сөйлеу, сөздерді орынды қолдануға, жазуға , ойларын айтқызуға үйрету.

Қазақстан көрікті жерлерін білуге , отанын сүюге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: аралас сабақ

Сабақ әдісі: Қайталау, әңгімелеу, сұрақ- жауап, топтық жұмыс мазмұндау , диалог

Көрнекілігі: тірек сызба, презентация,карта

Сабақ барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі

2. Сабақ мақсатымен таныстыру.Үй тапсырмасын тексеру

Лексикалық сөйлесім.

- Бүгін ауа райы қандай?

- Жетісуды неліктен солай атаған?

-Қостанай қандай өзеннің жағасында орналасқан?

- Астана қай өзеннің жағалауында орналасқан?

4. Сөздік жұмысы- қайталау :

Тақырып бойынша қандай көлдер мен өзендерді білесіздер?

.Мәтін жұмысы: /« Қазақстанның өзен- көлдері» мұғалімнің оқуы,оқушылардың тыңдауы../

Өзен жүйелері және өзен алаптары

Қазақстан аумағында ірілі-ұсақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000 км-ден асады. Қазақстан өзендері

Ұзындығы 1000 км

Өзен

Ұзындығы

Қазақстанда

Ертіс

4 248 км

1 700 км

Есіл

2 450 км

1 400 км

Жайық

2 428 км

1 082 км

Сырдария

2 219 км

1 400 км

Тобыл

1 591 км

800 км

Іле

1 439 км

815 км

Шу

1 186 км

800 км

Ұзындығы 500 км

Өзен

Ұзындығы

Қазақстанда

Нұра

978 км

978 км

Торғай

825 км

825 км

Ойыл (өзен)

800 км

800 км

Сарысу

800 км

800 км

Жем

712 км

712 км

Талас

661 км

453 км

Үлкен Өзен

650 км

260 км

Кіші Өзен

638 км

395 км

Елек

623 км

км

Ырғыз

593 км

593км

Сағыз өзені

511 км

511 км

Шідерті өзені

502 км

502км

Республиканың барлық өзендері Солтүстік Мұзды мұхит және ішкі тұйық көлдер алаптарына құяды. Екі алап арасындағы суайрық Сауыр-Тарбағатай тау жүйесінің қырқасы мен Сарыарқа, Торғай үстірті арқылы өтіп, Оңтүстік Оралға тіреледі.

Солтүстік Мұзды мұхит алабы өзендерінің су ағыны тұрақты келеді. Бұл алқапқа жататын өзен Ертіс (Есіл және Тобыл салаларымен).

Республика өзендерінің едәуір бөлігі ішкі тұйық алапқа жатады. Ішкі тұйық алап ірі көлдерге құятын өзендер жүйесімен келесі сатыдағы кіші алапқа бөлінеді. Бұл көлдердің ірілері - Каспий, Арал теңіздері және Балқаш көлі. Ішкі тұйық алапқа ұсақ көлдерге құятын, құмға барып сіңіп кететін, сондай-ақ уақытша ағатын өзендер де жатады.

Каспий теңізі алабы Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға Жайық, Жем, Сағыз, Ойыл, Сары өзен, Қара өзен және т.б. жатады.

Арал теңізі алабына Оңтүстік және Орталық Қазақстанның оңтүстік бөлігінің өзендері жатады. Өзендер шөл зонасында орналасқан және өзен желісі сирек. Басты өзендері Сырдария, Арыс саласы мен Шу,Сарысу, Торғай, Ырғыз, Талас өзендері. Бұлардың ішінде Сырдариядан басқасы Арал теңізіне жетпей құмға сіңіп кетеді.

Балқаш-Алакөл көлдер жүйесіне Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы өзендер кіреді. Олар: Қаратал, Лeпci, Ақсу, Іле, Тентек, Сарқан, Басқан және т.б.

Көлдері

Облыс аймағында 1600-ге жуық көл бар, оның ішінде 200-ден астамының ауданы 1 шаршы км-ден асады. Облыс жерінің онтүстік-шығыс бөлігінде су айдыны көлемі жағынан Қазақстаңдағы үшінші көл - Балқаш жағалауы кіреді. Көл Батыстан Шығысқа қарай созылыңқы (614 км) орналасқан. Ең терең жері - 26 м. Тұздылығы біркелкі таралмаған, Батыс бөлігі Іле өзенінің суымен тұщыланады,. Облыстың аласа таулы және қыратты Шығыс, Оңтүстік-Шығыс аймақтарындағы көлдердің қазаншұңқырлары кіші, таяз, аласа жағалаулы болып келеді. Қуаң жылдары олар құрғап қалады. Неғұрлым терең көлдерінің суы жыл бойы сақталады (Үлкенкөл). Үлкен тұйық ойыстардағы көлдер бежі және жер асты су ағындарының негізі болып саналады. Солардың бірі - Қаркаралы ауданында орналасқан Қарасор адырлы-жазықты тұйық ойыс. Ол өңірде 50-ге жуық (Қарасор, Саумалкөл, Балықтыкөл, т.б.) көлдер бар. Көл түбінде емдеу мақсатында пайдаланатын күкіртгі-сутекті шипалы балшық тұнған. Облыстың Солтүстік-Батысында мына көлдер орналасқан - Шошқакөл, Барақкөл, Саумалкөл, Құнақай, Әжібексор, Тассуат т.б., Солтүстігінде Шыбынды, Қаракөл, Оңтүстік-Батысында - Дөңсары, Алакөл, орталық аймағында - Көктіңкөлі т.б. Тұздылығына байланысты олардың суы аса пайдаланылмайды. Облысты сумен тұрақты қамтамасыз етуде су қоймалары мен каналдардың маңызы зор. Су қоймалары: Самарқан (Нұра өзені), Шерубай-Нұра (Шерубай-Нұра өзені), Кеңгір (Кеңгір өзені), Жезді (Жезді өзені) т.б., 1973 жылдан бері облыс аймағында Ертіс-Қарағанды каналы жұмыс істейді. Қарағанды, Теміртау сияқты ірі, және кіші қалаларды сумен қамтамасыздандырады. Су тасымалдау үшін 20-ға жуық насос стансалары іске қосылған. Облыс аймағында беткі су қорлары жеткіліксіз болғандықтан, жер асты суларының маңызы зорл су бере алады. 

тест

1 Қазақстан аумағында ірілі-ұсақты неше мың өзен бар?А) 1600 Ә)85 Б) 12

2.. Ұзындығы 1000 км-ден асатын қандай өзендерді білесіздер? А) Ертіс, Тобыл, Есіл, Жайық, Сырдария, Іле, Шу,Ә) Сырдария, Іле, Шу, Балқаш ? Б) Ертіс ,Есіл және Тобыл

3. Ұзындығы 500 км-ден асатын неше өзендер бар? А) 1600 Ә)85 Б) 12

4. Республиканың барлық өзендері қайда құйылады? А) Солтүстік Мұзды мұхит Ә) . Балқаш-Алакөл көлдер Б)Каспий теңізі

5. Қандай өзендерінің су ағыны тұрақты келеді?. А) Солтүстік Мұзды мұхит алабы Ә) . Балқаш-Алакөл көлдер алабы Б)Каспий теңізі алабы

6. Арал теңізі алабына қандай аймақтардың өзендері жатады? А) Оңтүстік б) Орталық Қазақстанның Б) Оңтүстік және Орталық Қазақстанның оңтүстік бөлігінің

7. Балқаш-Алакөл көлдер жүйесіне Қазақстанның қай жерінің өзендері кіреді? А). оңтүстік -шығысындағы ә)солтүстік Б) солтүстік - шығысындағы

8. Облыс аймағында нешеге жуық көл бар? А) 1600 Ә)85 Б) 12

9. көлемі жағынан Қазақстаңдағы үшінші көл қандай? А) Тобыл Ә) Арал Б) Балқаш

10.Ертіс-Қарағанды каналы қандай қалаларды сумен қамтамасыздандырады? А) Қостанай ,Қарағанды.Ә) Қарағанды, Теміртау Б)Қарағанды, Шымкент

жауаптары:1. -Ә, 2-А, 3-Б, 4-А, 5-А, 6-Б, 7-А,8-А,9-Б,10-Ә

Синтаксистік талдау Каспий теңізі алабы Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Облысты сумен тұрақты қамтамасыз етуде су қоймалары мен каналдардың маңызы зор. Су тасымалдау үшін 20-ға жуық насос стансалары іске қосылған.

3-тапсырма - етістіктерді талдау.

Қорытындылау

Кластермен есте қалғанын қайталау

" Қазақстанның сулары."-диалог құру жұптық жұмыс.

Кестені толтыру

Бүгін сабақта

Білдім

үйрендім

түсінбедім

Үйге тапсырма: Монолог дайындау .Етістік ережесін қайталау.