ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ЖАҢА ЖАНР

Күні 15.04.08 ж. 9 "А" сынып

ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ЖАҢА ЖАНР

Тақырыбы

а)біпімділік

Сабақтың мақсаты Абай шығармашылығының күрделі, әрі ерекше саласы-қарасөздері туралы оқушы санасында белгілі бір түсінік қалыптастыра отырып, тілін дамыту.керкем сөзбен сөздік қорын молайту;

ә)тәрбиелік. Күні бүгінге дейін өзекті болып отырған Абай философиясынан керектісін алуға бағыт-бағдар беру.Абай афоризмі арқылы адами құндылықтарды қадірлей білуге баулу

б) дамытушылық. Түсінуге қиындау ұғымдарды жеңілдету жолдарын таба білуге негізгі ой мен қосымша ой ара жігін ажырата алуға ұжыммен, топпен жұмыс жасағанда өз орнын таба білуге үйрету.

Көрнекіліктер Абайдың портреті, "Абай қарасөздері" - киіз үй формасындағы плакат, 17-сөз

• түйіндеме, "Шығу парағьГ, үнтаспада 38-сөз, 31-сөздің орысша-қазақша мәтіні жазылған плакат, таза плакат пен екі түсті маркер, табиғат суреті, ынталандыру бұрыштамасы, кітапхана бұрышы, сандықша.

Әдістер Релмен оқу, үнтаспа тыңдап, пікір айту, орысша-қазақша мәтінді салыстыру,

сызба конспект жасау, елең сөз бен қарасөзді салыстырмалы талдау.

Пәнаралық байланыс Қазақ тілі, саз, кітапхана.

Сабақ түрі Дәстүрлі емес, панорамалық сабақ.

Сабақ типі Жаңа материалды игерту.

Әлеуметтік формасы Фронтальді.

Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі Сәлемдесу. Ұран: "Әдебиет - сөз өнері, біз оны үйренуіміз керек".

2) Сабақ мақсатын айту.

Жаңа сабақ Мұғалім сөзі:

KiDiene ' Еңбектеген баладан еңкейген қарияға дейін Ұлы ақын деп елеңін жатқа

^ ' айтып, сөздерін мақалға айналдырып отырған Бас ақын - Абай туралы біз

жақсы білеміз. Апайда бүгінгі тақырыбымыз - өзіндік ерекшелігі бар үлкен дүние. Қарасөздер. Бұл (тақтадағыны көрсетіп тұрып) - қазақ әдебиетіндегі жаңа жанр. Дәл осындай философиялық толғау айтып, өмірлік есеп берген ешкім жоқ шығар. Баламасын бір сезбен емес, бірнеше сөзбен келтіруге болатын қарасөзді қалай десек: слово, слова назидания, философские размышления, раздумья, т.б.

Әйтеуір мағынасы ерекше, ол сабақ барысында айқындалары хақ.

Алдымен бұған дейінгі білімімізді ортаға салайық. Қане, балалар, біз Абай туралы не білеміз? Сызба-конспект жасайықшы (ақ плакатқа бір түсті маркермен

Түсіндіоу әрқайсысы ез білгенін жазып шығады).

д - Жақсы, біз бірқатар нәрселерді біледі екенбіз. Ал қарасез туралы естігеніміз

бар ма?

• Міне, балалар, сендер шамаларың келгенше жауап беруге тырыстыңдар. Осы қарасөз тақырыбына терең бойлай алмай отырғанымыздың әз себебі бар. Сіздер білетін әдебиет жанрларына, мысалы, роман, повесть, поэма, т.б. жатпайтын, терең мағыналы философиялық толғау. Ол сюжетті шығарма да, жазушылар қолданған естелік, мемуар да емес. Стиль, мазмұн жағынан бұлар Абай өзі тапқан бір алуан керкем сез түрі.

Абай жүйесінің ерекшелігі, оның қарасездерін оқитын болсақ, тура бір езі сөз бастап, әңгіме-дүкен құрып отырғандай болады. Кез келген шығарманың дүниеге келуі үшін оған бір түрткі болатын себеп болады. Міне, 1890-1898 жылдар бойына сатылап дүниеге келтірген шығарманың пайда болу себебін Абайдың өзінен сұрайықшы (шығармалар жинағынан 1-сөзді оқимын).

• "Ел бағу?", "Мал бағу?", "Ғылым бағу?", "Дін бағу?", "Балаларды бағу?" деген сауалдарды қойып, өз сұрақтарына қарсылық білдіріп отырады да, соңында қалам мен қағазға жүгініп, қарасез жазуға жүгінеді.

Ретімен оңайдан - қиынға, жақыннан - алысқа, күлкіліден толғаулы қорытын- дыға қарай алып жүретін шексіз дүние қарасездердің саны - 45. Бірқатар әдебиеттерде 46 деп беріледі, соңғысы тарихи очерк іспеттес болғандықтан, 45- ін аламыз. Соның бірі - 17-сөз.

Енді осы сезді 3 қатар болып, үш түсті паракда жазылған түйіндеме мәтіндер бойынша релмен оқып, талдайық:

1. қатар - "Қайрат" - жасыл түсті.

2. қатар - "Ақыл" - кегілдір түсті.

3. қатар - "Жүрек" - қызғыш түсті.

Озат оқушы - "Ғылым" - ақ түсті.

Мәтінді оқып танысуға 2 минут беріледі. Релмен оқуға әр қатардан 1 адамнан (3 минут).

Келелі "Қайрат" сезі темекі шегу, нашақорлыққа, ішімдікке құмар болуға қарсы қалқан

мәселе көтеру: сияқты емес пе?

Оқушылармен ой . Сонда "Делай то, что тебе сердце подсказывает, делай с умом, и надейся на бөлісу. свою волю, на свою силу" деген емес пе?! Сіздер қалай қарайсыздар?