Конспект урока башкирского языка на тему Мажит Гафури (5 класс)

Баш3ортостан Республика8ы Благовещен районы муниципаль районы хакими9тене4 м91ариф б7леге

«(29би9т йылына» арнал1ан и4 я3шы д9рес 89м синыфтан тыш сара эшк9ртм98ен9 район конкурсы

М9жит !афури "Г5лд9р ба3са8ында" #ылым( 3абатлау)

(5-се класс)

Баш3ар2ы:

М.А.Киняшов исеменд9ге 6- сы

урта д5й5м белем бире7 м9кт9бе

муниципаль бюджет м91ариф

учреждение8ыны4

баш3орт теле 89м 929би9те

у3ытыусы8ы

За8итова З58р9 Т9л19т 3ы2ы.

Благовещен - 2015

Тема; М9жит !афури "Г5лд9р ба3са8ында".#ылым( 3абатлау)

Максат: 1 М. Гафури2ы4 тормош юлы мен9н таныштырыу2ы дауам ите7; "3ылым" тема8ын 3абатлау:

2.Ши1ыр2ы4 й5км9тке8ен 89м т5п фекерен асы3лау,тасуири укыу к7некмәләрен,логик фекерл97 89м аралашыу 89л9тен, 85йл97 телм9рен 76тере7;872лек запасын байытыу,

3.Матурлыкны, т9би19тте4 г7з9ллеген к7рерг9 5йр9те7, хезм9т кеше8ен9 ихтирам 89м у4ай сифаттар т9рбиял97.

Йы8азландырыу: М9жит !афури портреты, компьютр, карточкалар,видеоя2ма

Дәрес тибы: я4а материалды 72л9штере7.

Метод: аңлатыу, эзләнеү, күрсәтеү.

Алымнар: у3ытусы 8үзе, у3ыусы 8үзе, дәреслек менән эшләү, әңгәмә, язма эш.

Технологияләр:компьютр һәм мультимедиа технологияләре

Эш төрләре: яттан 8өйләү, у3ыу, әңгәмә.

Д9рес барышы.

I. Ойоштороу м9ле. Психологик у4ай 89л9т тудырыу.

- Х9йерле к5н, балалар! *аумы8ы1ы2 ,у3ыусылар!*9р ирт9бе2,89р д9ресебе2 ошо я1ымлы 87229р29н,ихлас с9л9мл9729н башлана..Бер-беребе2г9 я3шы к9йеф,у4ыштар тел9п,д9ресебе22е башлайы3.Ултыры1ы2.

2.Я4а тема. Дәрестең тема8ы һәм ма3саты менән таныштырыу.

У3ытыусы: У3ыусылар, экранга игътибар итеге2 әле.-2015 йыл нинд9й йыл тип и1лан ителде?

- Р9с9й Федерация8ене4 президенты В.В.Путин 89м Баш3ортостан Республика8ыны4 президенты Р.З.Х9митов указы буйынса, 2015 йыл-929би9т йылы .Нисек 8е2 а4лай8ы1ы2?

-Баш3орт хал3ыны4 нинд9й халы3 ша1ир2арын бел98еге2?

а) теманы асыклау 5с5н видео я2ма к7р89тел9. Был видеола кем тура8ында 872 бара?-М9жит Гафури -Тим9к б5г5нг5 д9ресте4 тема8ы нисек атала тип уйлай8ы1ы2?-Д5р56 .Х92ер мин 8е2г9 ши1ыр у3ыйым,9 8е2 и1тибар мен9н ты4ла1ы2.

Орло3 с9стем,г5л 76те,

Хуш е6 б5рк5п ел и6те.

К5н д9 ба3са1а килдек,

С9ск9г9 8ыу2ар 8иптек

.-О3шанымы ши1ыр юлдары.Бында 872 ним9 тура8ында бара?

Ошо ши1ыр2ан сы1ып, б5г5н5г5 теманы асы3лайы3.

-Ши1ыр2а1ы а6тына 8ы2ыл1ан 87229рг9 3ара1ы2 9ле.

- Г5л,ба3са-т9ржем9 итеге2.

-Нинд9й 872 килеп сы3ты?

Табло бирел9.

а

т

П

м

9

ж

и

т

ш

А

Ф

А

р

!

а

ф

у

р

и

Л

р

о

г

5

л

д

9

Р

о

ю

б

а

3

с

а

8

ы

н

д

а

а

Р

е

н

г

ш

щ

з

х

л

(йе ,бе22е4 д9ресте4 тема8ы;

М.!афури «Г5лд9р ба3са8ында».3ылым тема8ын 3абатлау.

Д9ресте4 ма3сатын бидд9л97;(29би9т д9рест9ренд9 бе2 ним9л9р мен9н ш5г5лл9н9бе2?

Бе2, б5г5н М.!афури2ы4 «Г5лд9р ба3са9ында»тиг9н ши1ырын у3ып,уны4 эст9леген 72л9штерербе2,3ылым т5рк5мс9л9рен 3абатларбы2.

Д9фт9рг9 числоны теманы я2ыу.

3%йг9 эште тикшере7. &тк9н д9рес материалын и6к9 т5ш5р57.

1.*орау2ар1а яуап бирерг9 ине. *92 72еге22е х9б9рсел9р тип хис итеге2. «А1и2ел» журналы х9б9рсе8ен9 872 бир9йек.

1..М.!афури нинд9й кеше бул1ан? Уны4 характерына нинд9й сифаттар хас?

2«Й9нщищм9»г9зите х9б9рсе8е.

1,М.!афури 72 ма3сатын ,у3ыр1а иреше7 юлын нисек таба?

3«Й9й1ор»г9зите х9б9рсе8е.

1.Ул 3асан я2а башлай ? Т97ге ши1ыр2ары ним9 тип атала?

2.М9жит !афури нинд9й жанр2ар ижад ит9? М939л , проза, лирика.

У3ытыусы;Тим9к ,М9жит !афури 72е 7л89 л9 ,уны4 ижады,уны4 рухы бе22е4 к74елд9р29,Х5рм9тле х9б9рсел9р ,8е2 72еге2 3ы2ы38ындыр1ан 8орау2ар1а яуап тапты1ы2 тип уйлайым, Афарин.

-Бе2 уны4 нинд9й 969рен у3ы1ан инек? "#ыр 3а2ы" тиг9н хик9й98ен.

У3ытыусы; .М9жит !афури2ы4 тыу1ае ере ,бала са1ы.,у3ыуы , эше тура8ында 3абатлап кроссворд та сисеп кит9йек.

-.М.!.афури исемен й5р5тк9н урын-йорт -музей

-.!афури2ы4 ата8ыны4 исеме-Нур19ни

-! афури2ы4 8у1ыш3а 3аршы к5р9шк9нерг9 са3ырыусы ши1ыры-Ажда8а

-М9жит!афури Баш3ортостанды4 халы3 - ша1иры.

-Нинд9й ай2а вафат бул1ан?-октябрь

-Тыу1ан районы-!афури

-М9жит !афури Габдулла .Тукай мен9н 3ай2а осраша?-#а2ан

-Уны4 3ай2а музейы бар?

-Нинд9й газета редакция9ында эшл9й?-Урал

-#ай2а белем ала?-Троицк.

У3ытыусы 872е: : (йе,у3ыусылар, М9жит !афури - баш3орт хал3ыны4 то1ро улы. У1а беренсел9р29н булып «Баш3орт халы3 ша1иры» тиг9н ма3таулы исем бирелде. .Ошоно 9йт98е кил9, 11 й9шен9н ятим 3алып,тормощто4 асы8ын-с5с585н 72 елк98енд9 таты1ан,халы3ты4 й5р9к йылы8ынан ил8ам ал1ан ша1ир бит ул.Уны4

«Кай2а ярлы, 3ай2а зарлы,

Кай2а мо4ло к7п була.

Мин шулар янында булам,

Улар мен9н килешеп була «- тиг9н "Мин 3ай2а?" шигыры ошо турала 85йл9й . М9жит.!афури 89р ва3ыт бе22е4 арала.%ф5л9 М9жит !афури1а 89йк9л 3уйылды.,Б5г5нг5 к5нг9 тиклем Баш3орт академия драма театрына М9жит Гафури исемен й5р5т9. Баш3ортостанды4 к7п 3алаларындаМ9жит!афури.исемен й5р5тк9н урамдар бар.*9р йыл уны4 юбилейына арнал1ан республикала кис9л9р, осрашыу2ар 7т9.Тим9к у3ыусылар ,М9жит!афури бе22е4 арала т9р9н э2 3алдырыусы ша1ир.

Бе2 8922е4 мен9н уны4. "Г5лд9р ба3са8ында тиг9н ши1ырын у3ып 7т9рбе2.Ши1ыр2ы у3ыр алдынан ,таныш булма1ан 87229р2е 3арап 7т9йек.

Тамаша 3ылыу - увидеть что-то зрелищное

к7229р 3амаша - глаза ослепляются

хайран 3алып - с удивлением

й9нл9ндел9р - ожили

ем-ем килдел9р - засмеялись

ха38ы2 5257 - рвут без права на это

хуш е6 - ароматный запах

саф к74ел- чистая душа

буй - рост

3ы2ы1ып - с завистью

т7шк9 3а2ар1а - прикалывать на грудь

Мин ши1ыр2ы у3ыйым ,9 8е2 и1тибар мен9н ши1ыр2ы4 эст9леген а4лар1а тырышып ултыры1ы2.

1.Ши1ыр 56т5нд9 эшл97. А)У3ытыусы у3ый.

Б)Шигыр2ы сылбырлап у3ыу.

В)Шигыр2ы4 уры6са т9жем98ен у3ып 7т9йек.

Г)Ши1ыр2ы бер у3ыусы у3ый, 3алгандары мимикалаштырып күр8әтәләр.

(сәскәләр, ел, уң1ан, ял3ау)

2.Эст9леге буйынсаэш,8орау2ар1а яуап бире7.

• Ши1ыр2а 872 ним9 тура8ында бара?

Ши1ыр2ы бе2г9 кем 85йл9й?

-Эшс9н кеше булыу бик 2ур б9хет,

Эш-ул тормошто4 бер 729ге. М.!афури

• Ним9 тура8ында 9йтерг9 тел9г9н?

• Лирик герой с9ск9л9рг9 нинд9й 8орау бир9?Улар нисек яуап бир9л9р?

• С9ск9л9р2е4 яуаптарын табып,у3ып к7р89теге2.

• «Кемд9р ысын эшк9 3ул бирм9й29р» юлын нисек а4лай8ы1ы2?-

• Автор ундай кешел9р2е нисек атай, нинд9й кешел9р ти?

3ара эсле ,тар к74елле .

• Г5лд9р2е я3шы итеп т9рбиял97се кешел9р2е нисек итеп атай2ар? ( с9ск9 ке7ек саф к74елле)

• «Эш8ез кешел9р2е4 ха3тары ю3 8е22е т7шт9рен9 3а2ар1а - тиг9нюлдар2ы а4латы1ы2.

• М9жит !афури был ши1ыры аша бе2г9 ним9 9йтерг9 тел9й, нинд9й а3ыл бир9?#ай8ы юлдар2а был фекер асы3 к7рен9?

• у3ып к7р89теге2.

(йе ,у3ыусылар хе2м9т т5б5-х5рм9т. Бары тик эщ 85йг9н ген9 кешел9р х5рм9тк9 лайы3.Эшл9г9н кешел9р2е б5т9 кеше ярата,9эш яратма1ан кешене бер кемд9 яратмай.Бына 8е22е4 д9 эшеге2 бар. Нинд9й эш?-у3ыу.Тырышып у3ы8а1ы2 ата-9с9л9реге2г9 л9 р9х9т,у3ытыусылар да 8е22е ма3тап 3ына тора.

Хе2м9т тура8ында м939лд9р 29 к7п. 3ай8ы1ы2 бел9?Б9лки русса бел98еге2дер.

-.А1асты япра3 би29й,кешене хе2м9т би29й.

-.Хе2м9тен9 к7р9 х5рм9те.

- М9жит Гафури был ши1ырын тулыра3, й9нлер93 ите7 5с5н тел 87р9тл97 сараларыннан - й9нл9ндере7 3уллан1ан. Ним9не й9нл9ндерг9н? Й9нл9ндере7 - й9нле предметтар2ы4 72енс9лект9рен й9н8е2 предмет3а к7сереп 87р9тл97. Тормошта булмай тор1ан к7ренешт9р. Тексттан й9нл9ндере729р2е табып у3ыу(с9ск9л9р й9нл9ндел9р,ем-ем килдел9р, яуап бир2ел9р)

- С9ск9л9р бе22е4 тормошобы22а ни 5с5н к9р9к?

-Нинд9й с9ск9л9р бел98еге2?

-*е22е4 ба3са1ы22а нинд9й с9ск9л9р 769?

-С9ск9л9р2е нисек т9рбиял9й8еге2?

-Ул матурлыкты юкка сы1арыр1а яраймы?

У3ытыусы 872е: Сәскәләр-матур т9би19т күренештәренең бере8е. Шул матурлыкты күрә белергә к9рәк Сәскәләр2е тик н9м9г9 ө25ргә ярамай,ә матурлы1ына 8о3ланырга, хуш е6тәреннән ләззәтләнергә к9рәк. Әгәр урман1а бар1ас сәскәләр2е «3ыр1айларса» төб5 - тамыры менән ө28әк, алд1гы йыл1а был урында аллы - гөлл5 сәскәләр2е күрмәй9с9кбе2. Без2ең изге бурысыбы2-киләсәк быуындар өс5н тирә - я3та1ы матурлыкты 3улыбы22ан килгәнсә 8а3лап 3алыу.

Физминутка . Йыр ты4лау

Д9ресте4 грамматик 5л5ш5н9 к7сер алдынан тест,ребус сисеп кит9йек.3ылым

Нинд9й 872 килеп сы3ты?

1.( х92ер тест 8орау2арына яуап бир9бе2.*9р беребе2 72 аллы эшл9йбе2, а2а3тан тикшер9бе2. Бер минут бирел9.

.2«#ылым»таблица8ын тултырабы2.*9р кешег9 таблица таратып бир9м.,У3ыусылыр таблицаны тултыра баралар 89и 8орау2ар1а яуап бир9л9р.

-Нис9 3ылым 85йк9леше,нис9 т5рк5мс98е бар?-д7рт

*анап кит9йек.

Исем 3ылым,сифат 3ылым,х9л 3ылым,урта3 3ылым.

-#ылым т5рк5мс9л9ре 3ылым 85йк9лешен9н ним9 мен9н айырыла?

#ылым т5рк5мс9л9ре зат мен9н 72г9рм9й.

Карточкалар мен9н эш.

1.3ылым т5рк5мс9л9рен билд9л9рг9

2 карточка#ылымдар2ы к7сереп ал.

3.Х9б9р 85йк9леше 3ылымдарын затта 72г9рт.

V.Йомгаклау. Рефлексия.Ба8алау.

%йг9 эш бире7.

Ши1ыр2ы4 ике куплетын ятлар1а.

-Б5г5нг5 дәрестә нинд9й яңалы3тар белдеге2?

-Ним9л9р тура8ында 85йл9штек?

-М9жит !афури 72ене4 ши1ырында ним9 9йтерг9 тел9г9н?

Дәрескә карата у3ыусылар фикер2әрен билд9л9й29р.

-Миң9 дәрестә охшаны...

-Миң9 дәрестә охшаманы…

-Мин аңланым ...

У3ытыусы: 2015 йылда 2 августта М9жит !афури2ы4 юбилеен

билд9л9йбе2.Б5г5нг5 д9ресебе2 уны4 рухына до1а булып барып ет8ен.Уны4 ши1ыр2арын бе2 яратып у3ыяса3бы2.

(Жавап: 1880 елның 1 августында Уфа губернасы Эстәрлетамак
өязе (хәзерге Гафури р-ны) Жилем - Каран авылында)

• Балачагы нинди була? '

• Кайчан Казанга килә? (1904 елда)

• Нинди әсәрләрен беләсез?

• М. Гафури кайда, кайчан үлә? (1934 елның 28 октяберендә, Уфада)

III. У3ытыусы 872е:

Үз заманының, үз халкының тугры улларының гомере яшәлгән еллар белән генә исәпләнми. Кешеләр аңында туган җирнең, тоташ милләтнең символына әйләнә. М. Гафури шундый шагыйрьләрнең берсе. Аның язмышы, иҗаты, бөтен булмышы туган җиренә һәм халкы язмышына бәйләнгән. 11 яшеннән ятим калып, тормышның ачысың-төчесен үз җилкәсендә татыган. Халкының йөрәк җылысыннан илһам алган.

Халык шагыйренең иҗ аты халык тормышыннан аерылгысыз.

1912 нче елның язы. Уфага Г. Тукай килә. Бу хәбәрне ишеткән М.Гафури моңа бик шатлана. Олы кунакны эзләргә чыгып китә.

Кыйммәтле номерлардан эзли, тик таба алмый. Шунда «Сабах»
исемле китап кибетенә керә һәм Тукайның анда икәнлеген белә.
Тукай китап ящикләреннән ясалган карават кебек әйбер өстендә
йоклап яткан.

Алар элекке дусларча очрашалар. Икенче көнне М. Гафури
пальтосын саткан акчасын алып Тукай янына бара. Алар бик озак
сөйләшәләр. Бу аларның беренче һәм соңгы очрашулары була.

М. Гафури һәрвакыт безнең арада.-

1973 нче елда Хезмәт Кызыл Байрак орденлы Башкорт
академия драма театрына М. Гафури исеме бирелде.

Театр алдында халык шагыйренә һәйкәл куелды.

2005 нче елда аның тууына 125 еллык юбилеен билгеләдек.

Видео: (М. Гафури турында видеофильм карау).

IV. Физминутка

Болында чәчәкләр үсә,

Гүя, алар шунда җанландылар.

Нурлар чәчеп җем-җем көлделәр.

Әкрен генә искән җилдә тибрәлделәр

һәм кояшка таба үрелделәр.

V. Дәрес темасын ачыклау өстендә эшләү.

Чәчәкләр турында жыр. Максат кую: - Нәрсә турында укыячакбыз? Балаларның җавапларын тыңлау.

Укытучы: Чынлап та бүген без сезнең белән чәчәкләр, аларны
тәрбияләү турында язылган шигырь белән танышачакбыз.

- Тема ачыла, укыла, дәфтәрләргә язып куела.

VI. Сүзлек өстендә эшләү, укып аңлату өчен:

тамаша кылу - увидеть что-то зрелищное

күзләр камаша - глаза ослепляются

хәйран калып - с удивлением

җанландылар - ожили

җем-җем көлделәр - засмеялись

хаксыз өзә - рвут без права на это

язу өчен:

хуш ис - ароматный запах

буй - рост

кызыгып - с завистью

түшкә кадарга - прикалывать на грудь

VII. Шигырь өстендә эшләү. Укытучы укый.

Максат:1) рәссам булсагыз нинди рәсем төшерер идегез?

1. Хикәя итеп сөйләргә әзерләнегез.
   

2. Укучыларның хикәяләрен тыңлау.

3. Шигырьне «чылбырлап» укыту

4. Шигырьне «рольләргә»бүлеп уку

5) Шигырьне бер укучы укый, калганнары мимикалаштырып
күрсәтәләр.

(чәчәкләр, жил, уңган, ялкау)

VIII. Эчтәлек буенча эшләү, сорауларга җавап бирү.

• Вакыйга кайда, кайчан бара?

• Шигырьне безгә кем сөйли?

• Лирик герой чәчәкләргә нинди сорау бирә?

• Чәчәкләрнең җавапларын табып,укып күрсәтегез.

• «Кемнәр чын эшкә кул бирмиләр» юлын ничек аңлыйсыз?

• Автор андый кешеләрне ничек атый, нинди кешеләр ди?

кара эчле -.

тар күңелле -

• Гөлләрне яхшы итеп тәрбияләүче кешеләрне ничек атый? (чәчәк
  кебек саф күңелле)

• «Эшсез кешеләрнең хаклары юк сезне түшләренә кандарга - дигән
  юлларны аңлатыгыз.

• Мәҗит Гафури бу шигыре аша безгә нәрсә әйтергә тели, нинди
  акыл бирә?

Кайсы юлларда бу фикер ачык күренә? (укып күрсәтергә)

IX. - М. Гафури бу шигырен тулырак, җанлырак итү өчен тел -
сүрәтләү чараларыннан - сынлаңдыру кулланган.

Сынландыру - жанлы предметларның үзенчәлекләрен җансыз

предметка күчереп сурәтләү. (Тормышта булмый торган

күренешләр)

- Тексттан сынландырулар табып уку (чәчәкләр җанландылар
җем-җем көлделәр, җавап бирделәр).

X. Әңгәмә:

- Чәчәкләр безнең тормышыбызда ни өчен кирәк?

• Нинди чәчәкләр беләсез?

• Сезнең бакчагызда нинди чәчәкләр үсә?

• Чәчәкләрне ничек тәрбиялисез?

• Ул матурлыкны юкка чыгарырга ярыймы?

Нәтиҗә: Чәчәкләр матур табигать күренешләренең берсе. Шул матурлыкны күрә белергә кирәк. Чәчәкләрне кирәксезгә өзәргә ярамый, ә матурлыгына сокланырга, хуш исләреннән ләззәтләнергә кирәк. Әгәр урманга баргач чәчәкләрне «кыргыйларча» төбе - тамыры белән өзсәк, алдагы елга бу урында аллы - гөлле чәчәкләрне күрмәячәкбез. Безнең изге бурычыбыз-киләчәк буыннар өчен тирә - яктагы матурлыкны кулыбыздан килгәнчә саклап калу.

Чәчәкләрдән кроссворд чишү.

1.күз явын алып тора 4.гөл-бакчамны бизәп үсә

бигрәк матур бу чәчәк! ал,кызыл...

тотынсаң, энәләре «кызганмыйча су сип!»дия

кулыңны чеметәчәк. елмаешып карыйлар.

(гөлчәчәк) (кашкарый) 2.яз уртасы - сары чәчәк, 5.чыңлый,диләр бу чәчәкне

Җәй башында- ак мамык. әллә чын ,әллә юри

Ялгыш кына өрсәң дә шал