Внеклассное мероприятие на трех языках Абай - 170 лет

Ы.Алтынсарин атындағы дарынды балаларға арналған облыстық

қазақ гимназия-интернаты

Жауапты: ағылшын тілі мұғалімі

Искакова Дианара Сериковна

Павлодар, 2015

Ы.Алтынсарин

атындағы дарынды балаларға

арналған облыстық

қазақ гимназия-интернаты

«Тіл - руханият өзегі» тілдер айлығының шеңберінде өткізілетін

«Абай - дана, Абай - дара қазақта»

атты әдеби - сазды кештің әзірлемесі

Мерзімі: 18.09.2015 ж c15:00

Өткізілетін орны: мәжіліс залы

Қатысушылар: оқушылар, қызметкерлер.

Көрнекті материалдар: фонограммалар, планшет, подиум,

Барысы:

Абай туралы деректі фильм.

Фанфар

Сахнаға жүргізушілер шығады.

1. жүргізуші:

Шам-шырағы қазақтың -ұлы Абай,
Бағдарымсың бет түзер Құбыладай!
Ана тілдің арқасы, ұғып келем,
Желілерін ойыңның үзіп алмай.

2-жүргізуші:

Талант таудың ұшпағы -ұлы Абай,
Таңдан, әлем, қазақтың ұлы қандай!
Әр тасыңнан бастау-ап, өлең-бұлақ,
Сыбдыр қаққан балбөбек тілі балдай.

1-жүргізуші:

Қазақтың рухани кемеңгері, ойшылы, білім мен бостандық жолындағы
қажымас күрескері - Абай бұл күндері бүкіл адамзатқа ортақ тұлғаға айналып отыр.
«Қазақтың бас ақыны -Абай Құнанбаев.Онан асқан бұрынғы-соңғы
заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған...» , - деп жазған Ахмет Байтұрсынов.

1-жүргізуші: Қазақтың бас ақыны- Абайға арналған «Абай-дана, Абай -дара қазақта!»
атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!

2-жүргізуші: Өлең сүйер,өнер сүйер, көпшілік қауым! Өлмейтін артына сөз қалдырған
кемеңгер Абай Құнанбаевқа - 170 жыл толып отыр. Абай атамыздың мерейтойы
қарсаңында ұйымдастырылып отырған үш тілді әдеби кешіміз - Абай рухына арналмақ.

1-жүргізуші:

Қазағымның данышпаны, данасы,

Ұлы тұлға Құнанбайдың баласы.

«Абай» атты бір періште келгенде

Тербеліпті ұлы қазақ даласы

Абай- қазақ халқының маңдайына біткен дара тұлға. Ол туралы Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Абай- қазақ халқының рухани қазынасына өлшеусіз үлес қосқан ғұлама ғана емес, сонымен қатар ол қазақ халқының ел болуына ұлан-ғайыр еңбек еткен данагер. Абай-әлемдік деңгейдегі ойшылдардың қатарындағы ғажайып тұлға» -деді. Енді осы тұлғаның өмірбаянына кезек берейік.

Абайдың өмірбаяны үш тілде бейнероллик.

1- оқушы:

Анель 5 Б

Абай- қазақтың ұлы ақыны, данышпан ойшыл, қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы. Ол ХІХ ғасырдың екінші жартысында қазақ саз өнерін жаңа биікке көтерген ұлы тұлға.

Абай-(Ибраһим) Құнанбайұлы 1845 жылы 22 тамызда қазіргі Шығыс Қазақстан облысы (бұрынғы Семей обл,) Абай ауданында, Шыңғыстау бөктерінде Қасқабұлақ жерінде дүниеге келген. Әкесі Қүнанбай аға сұлтан болып, ел билеген, қайраткер адам болған. Әжесі Зере немересі Ибраһимді еркелетіп Абай деп атаған. Анасы Ұлжан өте сабырлы, сөзге ұста, тапқыр, шешен кісі болған. Анасы мен әжесі Абайға ертегі, аңыз-әңгімелерді көп айтатын.

2-оқушы:

Абай әуелі ауылдағы Ғабитқан молдадан сауатын ашады да, 10 жасқа толған соң, Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқиды. Медресенің үшінші жылында қосымша орысша оқыды. Өз өлеңдерін қағаз бетіне түсіруді 1880 жылдардан бастайды. Абай 1904 жылы 5 шілдеде қайтыс болды.

3-оқушы:

Абай «Қалың елім, қарағым қайран жұртым», «Жасымда ғылым бар деп ескермедім», т.б. өлеңдерін, «Ескендір», «Масғұт», «Әзімнің әңгімесі» поэмаларын, қарасөздерін, аудармаларын қалдырыд. Алғашқы жинағы 1909 жылы «Қазақтың ақаны Ибраһим Құнанбайұлының өлеңдері» деген атпен Петербургте басылды.

4-оқушы:

Лирический поэт Абай. Абай его творчество на природе лирики. Природа занимает особое место в жизни человека. Природа любимая тема для художников поэтов, писателеи. Эта тема проявляется в стиле Абая.

5-оқушы:

He was a well-known Kazakh poet, a great thinker, composer, philosopher, the founder of written Kazakh literature, and its first classic.
The heritage he left his nation is rich in songs and poems, translations and prose. His translations of the poetry written by Russian writers and poets such as Pushkin, Lermontov, and Krylov became the national patrimony of Kazakhstan. He translated the works of Schiller, Goethe, and Byron into Kazakh language. The name of Abai is known worldwide just as Shakespeare, Goethe, and Pushkin are well-known in many countries, because his great words became a spiritual patrimony of not only one nation, but of the entire humankind.

Сахнаның сыртында 1-жүргізуші:

Құлақтан кіріп бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар.

Әнді сүйсең менше сүй - деп Абай атамыз айтқандай, әуеленген әнге кезек берейік.

«Желсіз түнде жарық ай» Шәкәр Мадина

Музыкалық фон. Сахна сыртындағы дауыс.

2- жүргізуші:

Жырымен жан сусынын қандырған кім?

Өзіне -өзі орнатып ескерткішті,

Мұра қып, кейінгіге қалдырған кім?

Ерте оянып,ойланып , ер жеткен кім?

Талабын тас қияға өрлеткен кім?

Құбажан, құрбақан құм, құла қырда,

Өлеңнің бесігін детер беткен кім?

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өскен кім?

Үнінен әділдіктің лебі ескен кім?

Арманына тандырып келешекке ,

Біздермен осы күнгітілдескен кім?

Тайсалмай, мыңмен жалғыз алысқан кім?

Жауына найза сөзін шанышқан кім?

Өзендей құйған барып көк теңізге,

Лермонтов, Пушкиндермен табысқан кім?

Сахнаға Абай, Лермонтов, Байрон шығады.

(Ердаулет, Бектас, Нұрсұлтан)

Абай:

Жүрегімнің түбіне терең бойла,

Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла,

Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім,

Мыңмен жалғыз күрестім кінә қойма.

Мақсатым тіл ұстарту өнер шашпақ,

Наданның көзін ойып, ойын ашпақ.

Үлгі алсын деп ойлы жас жігіттер,

Думан, сауық ойда жоқ әуел баста-ақ.

Лермонтов:

Выхожу один я на дорогу;
Сквозь туман кремнистый путь блестит;
Ночь тиха. Пустыня внемлет богу,
И звезда с звездою говорит.

В небесах торжественно и чудно!
Спит земля в сияньи голубом...
Что же мне так больно и так трудно?
Жду ль чего? жалею ли о чем?

Уж не жду от жизни ничего я,
И не жаль мне прошлого ничуть;
Я ищу свободы и покоя!
Я б хотел забыться и заснуть!

Но не тем холодным сном могилы ...
Я б желал навеки так заснуть,
Чтоб в груди дремали жизни силы,
Чтоб дыша вздымалась тихо грудь;

Чтоб всю ночь, весь день мой слух лелея,
Про любовь мне сладкий голос пел,
Надо мной чтоб вечно зеленея

Темный дуб склонялся и шумел.

Байрон:

There is a pleasure in the pathless woods,
There is a rapture on the lonely shore,
There is society, where none intrudes,
By the deep sea, and music in its roar:
I love not man the less, but Nature more,
From these our interviews, in which I steal
From all I may be, or have been before,
To mingle with the Universe, and feel
What I can ne'er express, yet cannot all conceal.

1 жүргізуші:

Әннің де естісі бар,есері бар
Тыңдаушының құлағын кесері бар.
Ақылдының сөзіндей ойлы күйді,
Тыңдағанда көңілдің өсері бар,- дегендей әсем әнге құлақ түрейік!

«Айттым сәлем қаламқас» Қабдолла Диана

2-жүргізуші:

Өлең - сөздің патшасы сөз сарасы,

Қиыннан қиыстырар ер данасы.

Тілге жеңіл жүрекке жылы тиіп,

Теп - тегіс жұмыр келсін айналасы.

Үш тілдегі Абай өлеңдеріне құлақ түрейік.

Үш тілдегі әдеби монтаж

Шам сөндірулі. Баяу музыка ойнатылып тұрады. Оқушылар партада отырып,

үш тілде өлен оқиды.

Наргиз:

Өлсем, орным қара жер сыз болмай ма?
Өткір тіл бір ұялшақ қыз болмай ма?
Махаббат, ғадауатпен майдандасқан
Қайран менің жүрегім мұз болмай ма?

Амалсыз тағдыр бір күн кез болма ма?
Біреуге жай, біреуге тез болмай ма?
Асау жүрек аяғын шалыс басқан,
Жерін тауып, артқыға сөз болмай ма?

Сонда жауап бере алман мен бишара,
Сіздерге еркін тиер, байқап қара.
Екі күймек бір жанға әділет пе?
Қаны қара бір жанмын, жаны жара.

Жүрегіңнің түбіне терең бойла,
Мен бір жұмбақ адаммын оны да ойла.
Соқтықпалы, соқпақсыз жерде өстім.
Мыңмен жалғыз алыстым, кінә қойма!

Жасымда албырт өстім, ойдан жырақ,
Айлаға, ашуға да жақтым шырақ.
Ерте ояндым, ойландым, жете алмадым,
Етекбатсы көп көрдім елден бірақ.

Ой кіргелі тимеді ерік өзіме,
Сандалмамане күн кешкен түспе ізіме.
Өзі ермей, ерік бермей, жұрт қор етті,
Сен есірке, тыныш ұйықтат, бақ сөзіме!

Ішім толған у мен өрт, сыртым дүрдей.
Мен келмеске кетермін түк өндірмей.
Өлең шіркін өсекші жұртқа жаяр,
Сырымды тоқтатайын айта бермей.

Дильназ:

В белой шубе, плечист, весь от снега седой,
Слеп и нем, с серебристой большой бородой,
Враг всему, что живет, с омраченным челом
Он, скрипучий, шагает зимой снеговой.

Старый сват, белый дед натворил много бед.
От дыханья его - стужа, снег и буран.
Тучу шапкой надвинув на брови себе,
Он шагает, кряхтя, разукрашен, румян.

Брови грозно нависли - нахмуренный вид;
Головою тряхнет - скучный снег повалит.
Злится он, словно бешеный старый верблюд,
И тогда шестистворная юрта дрожит.

Если дети играть выбегают во двор,
Щиплет нос он и щеки им злою рукой;
В армяке, в полушубке дубленом пастух
Повернулся к холодному ветру спиной.

Конь разбить безуспешно пытается лед,
И голодный табун еле-еле бредет.
Скалит жадную пасть волк - приспешник зимы,
Пастухи, день и ночь охраняйте свой скот!

Угоняйте на новое место табун,
Не беда, если вам не придется поспать,
Лучше вам с бедняками делиться скотом!
Не давайте волкам средь степей пировать!

Жансая:

When summer in the mountains gains its peak,
When gaily blooming flowers begin to fade,
When nomads from the sunshine refuge seek
Beside a rapid river, in a glade,
Then in the grassy meadows here and there
The salutatory neighing can be heard
Of varicouloured stallion and mare.
Quiet, shoulder-deep in water stands the herd;
The grown-up horses wave their silky tails,
Lazily shooing off some irksome pest,
While frisky colts go folicking about
Upsetting elder horses, at their rest.
The geese fly honking through the cloudless skies.
The ducks skim noiselessly across the river,
The girls set up the felt tents, slim and spry,
As coy and full of merriment as ever.

1-жүргізуші:

Жаманға «жар» деген-ақ ,ән көрінер,
Жақсы ән білсе, айтуға кім ерінер
Жарамды әнді тыңдасаң, жаның еріп
Жабырқаған көңілің көтерілер,-деп бізде осы жерде ән салып жіберсек қайтеді?
2-жүргізуші: Ендеше, Абайдың әні «Көзімнің қарасын» тыңдайық.

«Көзімнің қарасы» видео

1-жүргізуші: Жуырда ақынның туған жері Семейде, киелі Жидебайда өткен республикалық «Абай - Шәкәрім» оқуларына қатысып, арнайы номинация иегері аттанған мектебіміздің 9 б сынып оқушысы Жанбау Марғұланды өз төл туындыларымен сахнамыздың төріне шақырамыз.

«Толағай тұлға»

«Ей, Шыңғыс тау!»

Музыкалық фон

Кигіз үйдің суреті.

1 -жүргізуші: Абайдың Философиялық тұрғыда жазылған «Қара сөздері» - тақырып ауқымдылығымен, дүниетанымдық тереңдігімен, саяси-әлеуметтік салмақтылығымен құнды. Жалпы саны қырық бес бөлек шығармадан тұратын Абайдың қара сөздері тақырыбы жағынан бір бағытта жазылмаған, әр алуан. Оның алты-жеті үлгісі қысқа болса, қайсыбіреуі мазмұн, тақырып жағынан өзгешелеу, ауқымды болып келеді.Ендеше, үш тілдегі Қара сөздерге кезек берейік.

31 сөзі - Бейсенғали Зейнел

Естіген нәрсені ұмытпастыққа төрт түрлі себеп бар: әуелі - көкірегі байлаулы берік болмақ керек; екінші - сол нәрсені естігенде я көргенде ғибрәтлану керек, көңілденіп, тұшынып, ынтамен ұғу керек; үшінші - сол нәрсені ішінен бірнеше уақыт қайтарып ойланып, көңілге бекіту керек; төртінші - ой кеселі нәрселерден қашық болу керек. Егер кез болып қалса, салынбау керек. Ой кеселдері: уайымсыз салғырттық, ойыншы-күлкішілдік, я бір қайғыға салыну, я бір нәрсеге құмарлық пайда болу секілді. Бұл төрт нәрсе - күллі ақыл мен ғылымды тоздыратұғын нәрселер.

Слово Девятое: жизнь среди них - не жизнь - Алмас Дильназ

Я сам казах. Люблю я казахов или не люблю? Когда б любил, одобрил бы их нравы, нашел бы в их поведении какую-нибудь малость, что принесла бы мне радость или утешение, позволила бы довольствоваться не теми, как иными их качествами, и не померкла бы надежда моя. Но нет этого. Когда б не любил, не стал бы говорить с ними, делиться сокровенными мыслями, советоваться, входить в их круг, интересоваться их делами, спрашивая "что там делают, что происходит?", полеживал бы себе спокойно, нет,- так вовсе откочевал бы от них. Надежды такой, что они изменятся или я образумлю, исправлю их, тоже не питаю. Не испытываю ни одного из этих чувств. Как же так? Должен бы склониться к чему-то одному.

Я хоть и живу, живым себя не считаю. Не знаю, от досады ли на людей, от недовольства ли собой, а может, и по какой иной причине. Внешне жив, внутри все мертво. Сержусь, но не испытываю гнева. Смеюсь, но не могу радоваться. Слова, произносимые мной, и смех кажутся мне не моими. Все чужое.

В молодые годы и не помышлял о том, что можно оставить свой народ, любил казахов всей душой, верил в них. Когда же довелось узнать людей, когда постепенно угасла моя надежда, обнаружил: нет уже той силы, которая позволила бы покинуть родные края, породниться с чужими. Поэтому в груди у меня сейчас - пустота. А вообще думаю: может, оно и к лучшему? Умирая, не буду страдать: "Увы, не привелось изведать еще такой то радости!.." Не терзаясь сожалениями о земном, утешусь надеждой на предстоящее.

WORD SIXTEEN - Iranova Dinara
The Kazakh does not worry whether his prayers please God or not. He does what other people do: he gets up and falls face to the ground in supplication. He treats God as though He were a merchant who has come to collect a debt: «That's all I have, take it if You will, but if You will not - don't ask me to get livestock out of nowhere!» The Kazakh will not take trouble to learn and purify his faith: «Well, that's all I know, I can't get any wiser at my age. It's enough that people cannot reproach me for not praying. And if my speech is uncouth, that doesn't matter in the least.»
But is his tongue made differently from other people's, I wonder?

2-жүргізуші:

Қазақтың мың бұралған биі қандай,
Әсемдік әлемінен құйылғандай.
Сахнаға шыққанда сұлу қыздар,
Тағаты көрерменнің тиылғандай, - дегендей мың бұралған бишілерді сахна төріне шақырайық.

Үш тілдегі би. Қыздар тобы.

1-жүргізуші: Барша қазақ баласы Абайды тануға,білуге,Абаймен мақтануға тиіс. Ұлы ақын өз халқын өркендеген,өскен,еркін халық ретінде көруді арман еткен. Сол Абай аңсаған арманына жетіп отырмыз. Үш тілдегі әдеби - сазды кешімізді қортындылау үшін қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің майталман ұстазы Қасенова Тұрсын Қомшабайқызына сөз кезегін береміз.

2-жүргізуші: Артына өлмейтін мұра қалдырған ұлы Абай данышпанымыздың 170 жылдығына арналған әдеби-сазды кешіміз аяқталды.Көңіл қойып,тыңдағандарыңыз үшін көп-көп рахмет!