5 сынып. Эфемиз, дисфемизм

Сабақтың тақырыбы: Эвфемизм мен дисфемизм

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушыларға эвфемизм мен дисфемизмдерді мысалдар арқылы түсіндіріп, тапсырмалар мен жаттығуларды орындату арқылы меңгерту.

2.оқушылардың ой-өрісін, сөздік қорын, есте сақтау қабілетін дамыту.

3. Оқушыларды әдепті, тәртіпті, мәдениетті сөйлеуге, елін сүюге, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: жаттығу, түсіндіру, сұрақ-жауап, іздену

Сабақтың көрнекілігі: тірек сызба, кесте, ақылды тақта, тапсырма, вэнн диаграммасы

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдасытыру кезеңі

Амандасу

-Қане, балалар, мені көріп тұрғандар «бір» шапалақ, естіп тұрғандар «екі» шапалақ, көрсетіп тұрғандар «үш» шапалақ ұрыңдаршы. Керемет! Шапалақ даусынан сендердің бүгінгі сабаққа ерекше дайындалып келгендерің сезіліп тұр.

2. Үй тапсырмасын сұрау

Тыйым сөздерді жатқа сұраймын.

3. Үй тапсырмасын пысықтау

Сұрақтар: 1.Табу сөздер дегеніміз не?

2. Қай халықта көп тараған?

3. Кімге атымен атамайтын болған?

4. Кімдерге ат қойған?

5.Қазақ тілінде тағы неге байланысты қалыптасқан?

4. Жаңа сабақ

Сабақтың тақырыбын, мақсатын айту

Мысалы:

Мылжың-сөзуар

өтірік айту-қосып айту

ұрланды-қолды болды

ұрлық жасамау-ала жібін аттамау

өлді-дүниеге аттанды,жан тәсілім етті, қайтыс болды, дүние салды

Қырт, қыртпа-сөзшең

Боқмұрын-жас

Эвфемизм

дисфемизм

Жаттығулармен жұмыс

106-жаттығу. Мәтіндегі дөрекі, әдепсіз қолданылған сөздерді тауып, адамға қалай әсер ететінін айтыңыздар.

Өңшен осы мүйіздің, Үрит соқ! Сүзістіріп алдық, өліп, Қоянжырық, Поштабайдың баласы, бітеу қара, ожар, томырық, топас, хайуанырақ, ит жылман, ұры көз

107-жаттығу.

Ақ саусақтар - қолынан түк келмеу, жалқау

Ит терімді - ұрысты, балағаттады

Түзге жөнелді - дәрет сындыру

Оқыс сөйлейтін - байқаусызда сөйлеу

Бейілі кедей - сараң

Тапсырма Сөздерді эвфемизммен ауыстырып жазыңыздар. Әдепті сөйлеуге үйреніңдер.

Ұры-қолынын қыстырмасы бар

Өсекші-сөз қосып айтушы, аузы жеңіл

Қырт-сөзшең

Саңырау-құлағы мүкіс, қиын, ауыр есту

Соқыр-көһзі нашар көрет

Ақсақ-аяғының сылтамасы бар

Мылқау - кемтар адам

Топас - ақымақ, ақылсыз

Жынды - жын соққан адам

5. Жаңа сабақты бекіту

Түрлері

Табу сөздер

Эвфемизм

Дисфемизм

Мысалдар

Кекілдім

+

Төре жігіт

+

Аяғының сылтамасы бар

+

Аузы жеңіл

+

Жай түсу

+

Көк мылжың

+

Жіңішке ауру

+

Антонимнің сыңарын тап

Ақ -

Алыс -

Үлкен -

Жақсы -

Су жүрек -

Шығармашылық тапсырма

6. Жаңа сабақты пысықтау

Салыстыр

Эвфемизм

Ортақ

дисфемизм

7. Сабақты қорытындылау

8. Үйге тапсырма