Ауыспалы осы шақ, көне түркі ескерткіштеріндегі осы шақ

26.01.2016 ж. Пәні: қазақ тілі Сыныбы: 7 «А» сыныбы

Сабақтың тақырыбы: Ауыспалы осы шақ, көне түркі ескерткіштеріндегі осы шақ

Сабақтың мақсаты:

а) Етістіктің шақтары туралы түсінік беру, оның ішінде ауыспалы осы шақтың жасалу жолдарын түсіндіру;

ә) оқушылардың ойлау қабілетін, сабаққа деген қызығушылығын арттыру, негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

б) Сабақ барысында оқушыларды сауатты, көркем жазуға дағдыландыру;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап,түсіндіру,талдау

Сабақтың көрнекілігі: үлестірмелі кеспе қағаздар,таблицалар

Пәнаралық байланыс: әдебиет

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу, түгелдеу, оқу құралдарын тексеру. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Нақ осы шақ қалай жасалады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Ауыспалы осы шақ қимыл, іс-әрекеттің дағдылы қалыпта болып тұруын білдіреді. Ауыспалы осы шақ -а, -е, -й тұлғалы көсемшенің жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: мен кел+е+мін

Жаттығумен жұмыс: 130-жаттығу. Көшіріп жазып, ауыспалы осы шақты білдіріп тұрған етістіктердің астын сызыңдар.

Топпен жұмыс: 1-топ: 131-жаттығудағы нақ осы шақты теріп жазады

2-топ: ауыспалы осы шақты теріп жазады..

Үлгі: нақ осы шақ: әкетіп жатыр

Ауыспалы осы шақ: елестейді

Тақтамен жұмыс: Ауыспалы осы шақты жіктеп жазады.

жақ

жекеше

Көпше

І

ІІ

ІІІ

Айтамын, келемін

Айтасың, келесің

Айтасыз, келесіз

Айтады, келеді.

Айтамыз, келеміз

Айтасыңдар, келесіңдер

Айтасыздар, келесіздер

Айтады, келеді.

Көсемшенің -а, -е, -ы, -и, -у, -ү тұлғалары Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінде ауыспалы осы шақ жасаған: тіке (тіге), тұта, уча (ұша), көрү (көре), баса, т.б. Уч огуз сүсі баса келті - Үш оғыз әскері шапшаң жүре келді.

Ескерткіштерде осы шақ есімшенің қазір қолданылмайтын -тачы, -течі, -дачы, -дечі жұрнақтары арқылы жасалған: өлтечісін (өлмешісің), йоңылтачысыз (жаңыласыңдар).

Білімді бекіту: Оқушылардың түсінбеген сұрақтарына жауап беремін. Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1. Етістіктің шақтары нешеге бөлінеді?

2. Осы шақ нешеге бөлінеді?

3. Ауыспалы осы шақ қандай жұрнақтар арқылы жасалады?

Білімді бағалау: Оқушылардың ынтасына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: 133-жаттығу.