Прикладные курсы по казахской литературы 9-11 классы

Түсінік хат

Ұлы Абайдың шығармашылық мұрасы - халқымыздың ғасырлар бойы маңызын жоймайтын рухани қазынасы. Абайтану негізінен Абайдың туғанынан бастап, азамат болу кезеңдерін зерттейді. Абай және оның өскен ортасы, ақын болып қалыптасу кезеңі негізінен сол дәуірдің қоғамдық сипаты мен халықтың әлеуметтік тұрмысына байланысты өзіндік жалғасын тауып отырады.

Жалпы, курстың мақсаты - Абай Құнанбайұлының қазақ жазба әдебиетінің көшбасшысы ретінде құбылыстық сипатын, бүкіл ақындық әлемін, өлең өнеріндегі өзгешілігін, шеберлігін танытуға бағытталған. Бұл курс өзіне төмендегідей міндеттерді жүктейді:

• Абай Құнанбайұлының шығармашылығының зерттелу жайына тоқталып, абайтану ғылымының тарихынан мәліметтер беру;

• Ұлы ақынның ғұмырнамасына байланысты тың деректерге иек сүйеп, ақынның жазба әдебиеттің көшбасшы ретіндегі орынын айқындау;

• Абайдың қазақ поэзиясына әкелген жаңалығын айтып, өлең өрнектерін дамытудағы рөліне тоқталу;

• Ғұлама ойшылдың философиялық нақыл сөздерінің мән - мағынасын ашып, тәлімгерлік тағылымы жайында сөз ету;

• Ақынның аудармадағы еңбегіне тоқталу, басқа ел шығармаларын қазақ тіліне аударудағы шеберлігін айқындау.

«Абайтану» курсында Абай мұрасын жан - жақты әрі терең танытуға мүмкіндіктер жасай отырып, оқушылардың ғылыми танымын қалыптастыруды басты нысана етіп алып отыру.

Абайтану өзінің даму жолында аса күрделі қиын жолдардан өтті. Абай мұрасының жайын білу, бағалау саласында саяси - әлеуметтік жағдайларға байланысты қоғамдық ой - санада қым - қиғаш талас - тартыстар өріс алғаны белгілі. Сондықтан тәуелсіз заманның уақыт талабына орай жаңа таным мен соңғы көзқарастың ғылыми тұрғыдан тың байламдарын бүгінгі заман жастарының санасына сіңіру міндеті алға қойылып отыр.

Бұл курста әр оқушы өзі таңдаған тақырыбы бойынша ізденіп, түрлі бағытта шығармашылық жұмыстар жасауына болады.

«Абайтану» курсы бойынша тақырыптық - күнтізбелік жоспар 9- сынып

№

тақырыптар

Тақырыптың

мазмұны

Шығармашылық жұмыстар

Сағат саны

мерзімі

1

Кіріспе сабақ.

А. Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы жалпы мағлұмат

А. Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы жалпы мағлұмат

1

2

Абайдың ата - тегі, өскен ортасы.

Абайдың өскен ортасы, тегі туралы

Хронологиялық кесте жасау

1

3

Абайдың ғылым - білім тақырыбындағы өлеңдері

«Ғылым таппай мақтанба» өлеңінің философиясына үңілу. Өлеңдерін талдау.

Кітапхана және ғаламтормен жұмыс.

1

4

«Жасымда ғылым бар деп ескермедім».

Абай поэзиясының асқақ қуаты мен эстетикалық болмысын тану, өлеңдеріне шолу жасау.

Мәнерлеп жатқа оқуға жаттығу.

1

5

Абай танымындағы «Бес асыл іс».

Адамгершіліктің Абай ұсынған әдеп нормалары.

Өлеңді талдау

1

6

« Әсемпаз болма әрнеге»

Келешек ұрпаққа деген үміті

1

7

Абайдың табиғат лирикасы

Табиғатқа жан бітірген лирик - ақын

Поэзия кешін ұйымдастру

1

8

«Жігіттер ойын арзан, күлкі қымбат»

Адамдардың әртүрлі мінез - құлықтарын өлеңдеріне арқау еткен ақын жаманнан жиренуге, жақсыдан үйренуге шақырады

1

9

Абайдың 1-5 - қарасөздері

1-5- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

10

Абайдың 6- 10- қарасөздері.

6-10- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

11

Абайдың 11- 16- қарасөздері.

11-16 - қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

12

Абайдың 17 - 21 - қарасөздері.

17-21- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

13

Абайдың қарасөздері мен поэзиясындағы үндестік

Қарасөзер мен өлеңдеріндегі үндестікті табу, салыстыру, ой қорыту.

Абайдың ақын шәкірттері бойынша Венн диаграммасымен жұмыс.

1

14

Абай қарасөздерінің философиялық мәні.

Абайдың философиялық ойлары турасында.

Философиялық көзқарас дегеніміз не ? Ізденіс жаса.

1

15

Ақынның А.С. Пушкин шығармаларын аударудағы шеберлігі.

«Татьянаға хат» аудармасымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

16

М.Ю. Лермонтов шығармаларын аударудағы шеберлігі

«Қараңғы түнде тау қалғып» , «Теректің сыйы» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

17

И.А. Крылов шығармаларының аудармасы.

«Түлкі мен қарға», «Есек пен бұлбұл» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

18

Абайдың қазақ поэзиясына енгізген жаңалығы.

Қазақ поэзиясының тарихына шолу жасау және жазба әдебиетінің қалыптасуы туралы.

Баяндама

1

19

Абай өлеңдерінің көркемдік ерекшелігі.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында ойтолғау.

Өлеңнің көкемдік ерекшелігі деген не? Ойбөліс.

2

20

Абай қарасөзерінің тілі

Абай қарасөздерінің тілі турасында

Ғылыми еңбектерге шолу.

1

21

Абайдың музыкалық мұрасы.

Абай әндерінің мазмұны турасында

Зерттеу жұмыстарымен жұмыс жүргізу.

2

22

Абайдың ақындық мектебі.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында баяндама жасау.

2

23

Абай мен Шәкәрім арасындағы рухани сабақтастық.

Шәкәрімнің «Үш аңығы» мен «Ар ғылымы» арасындағы сабақтастық.

Әдебиет теориясымен жұмыс. Салыстыру жұмыстары.

1

24

Ақылбай Абайұлы шығармашылығындағы Абай тәлімі.

Абай мен Ақылбай шығармаларының үндестігі.

Шығармашылық жұмыстар орындау. Ойтолғау.

1

26

Абай және Шығыс әлемі

Шығыс шығармаларының Абай шығармашылығына ықпалы.

Ойтолғау.

1

27

Ақындық өнер мен ән - күй туралы толғаныстар

«Мен -бір жұмбақ адаммын, оны да ойла» тақырыбына әңгімелесу.

«Мен -бір жұмбақ адаммын, оны да ойла» тақырыбына эссе жазу.

1

28

Абайдың нақыл сөздері.

Абайдың өзгеге берген нәрі турасында

Ғылыми еңбектерге шолу.

2

29

Абай - заңгер.

Абайдың ел ісіндегі әділдігі турасында.

1

30

Қорытынды сабақ.

Абайдың « толық адам» туралы ілімі.

Дөңгелек үстел: «Абайтану»

1

«Абайтану» курсы бойынша тақырыптық - күнтізбелік жоспар 10- сынып

№

тақырыптар

Тақырыптың

мазмұны

Шығармашылық жұмыстар

Сағат саны

мерзімі

1

Кіріспе сабақ.

Қазақ халқының ұлы ақыны.

А. Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы жалпы мағлұмат

«Абай» қойылымын көру.

1

2

Абайдың ата - тегі, өскен ортасы.

Абайдың өскен ортасы, тегі туралы

Хронологиялық кесте жасау

1

3

Абайдың ғылым - білім тақырыбындағы өлеңдері

«Интернатта оқып жүр» , «Болмасаңда ұқсап бақ, бір ғалымды көрсеңіз» өлеңдерінің мазмұнынаүңілу. Өлеңдерін талдау.

Кітапхана және ғаламтормен жұмыс.

1

4

«Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін».

Абай поэзиясының асқақ қуаты мен эстетикалық болмысын тану, өлеңдеріне шолу жасау.

Мәнерлеп жатқа оқуға жаттығу.

1

5

Ақындық өнер мен ән - күй туралы толғаныстар.

«Өлең - сөздің патшасы, сөзсарасы» өлеңі арқылы ақындық өнерге қойылатын талаптар.

Өлеңді талдау

1

6

« Әсемпаз болма әрнеге»

Келешек ұрпаққа деген үміті. Адамгершіліктің Абай ұсынған әдеп нормалары.

1

7

Абайдың табиғат лирикасы

Табиғатқа жан бітірген лирик - ақын

Поэзия кешін ұйымдастру

1

8

«Сабырсыз, арсыз, еріншек», «Адасқанның алды жөн, арты соқпақ»

Адамдардың әртүрлі мінез - құлықтарын өлеңдеріне арқау еткен ақын жаманнан жиренуге, жақсыдан үйренуге шақырады

1

9

Абайдың 21-26- қарасөздері

21- 26- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

10

Абайдың 27-31- қарасөздері.

27-31- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

11

Абайдың 32-36 - қарасөздері.

32-36 - қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

2

12

Абайдың 36-45 - қарасөздері.

36-45- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Философиялық көзқарас дегеніміз не ? Ізденіс жаса.

2

13

Абайдың қарасөздері мен поэзиясындағы үндестік

Қарасөзер мен өлеңдеріндегі үндестікті табу, салыстыру, ой қорыту.

Абайдың ақын шәкірттері бойынша Венн диаграммасымен жұмыс.

1

14

Абай қарасөздерінің философиялық мәні.

М. Орынбековтің «Абайдың философиялық көзқарасы» еңбегімен жұмыс. Абайдың философиялық ойлары.

Баяндама жасау.

1

15

Ақынның А.С. Пушкин шығармаларын аударудағы шеберлігі.

«Онегинге хат» аудармасымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

16

М.Ю. Лермонтов шығармаларын аударудағы шеберлігі

«Жалғыз жалау» , «Жартас» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

17

И.А. Крылов шығармаларының аудармасы.

«Шегіртке мен құмырсқа», «Бақа мен өгіз» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Сен аударма жасау білесің бе?

1

18

«Ескендір» поэмасы.

«Ескендір» поэмасын оқу, түсіну, талқылау, ойтолғау.

«Ескендір» поэмасын талдау.

1

19

«Масғұт» поэмасы.

«Масғұт» поэмасын оқу, түсіну, талқылау, ойтолғау.

«Масғұт» поэмасын талдау.

1

20

Абай шығармаларының

тілі

Абай шығармаларының тілі, сөз кестесі мен өлең өрнегі.

Ғылыми еңбектерге шолу.

1

21

Ән көңілдің ажары.

Абайдың музыкалық мұрасын жинаудағы А. Затаевич, Б.Ерзакович, Л. Хамидиеңбектері.

Абай музыкаларын жинау.

2

22

Абайдың ақындық мектебі.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында баяндама жасау.

2

23

Абай мен Шәкәрім арасындағы рухани сабақтастық.

Шәкәрімнің «Үш аңығы» мен «Ар ғылымы» арасындағы сабақтастық.

Ойбөліс

1

24

Абайдың әдеби-рухани ортасы.

Ақылбай, Мағауия, Шәкәрім, Көкбай,Әріп, Әсет,т.б.

Өлеңнің көркемдік ерекшелігі деген не? Ойбөліс.

1

26

Ұлы ақын туралы мағлұмат

«Ереже» 1886 жылы бекітілген жаңа заң ақынның тікелей қатысуымен жазылған.

Ғылыми еңбектерге шолу.

1

27

Ақындық өнер.

Сөз өнерінің аса қастерлі саласы, ақын бойындағы шығармашылық қуат пен шынайы таланттың биік өлшемі турасында.

Баяндама

1

28

Абай афоризмі

Абай шығармаларындағы тәрбиелік мән - мағынасы терең адамгершілік мақсат - мұраттарын білдіретін ой толғаныстары.

Оның нақыл сөздерін тақырып бойынша топтастыру

1

29

Абай поэзиясы

«Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы»тақырыбында поэзия кешін ұйымдастыру.

Поэзия кеші.

1

30

Қорытынды сабақ.

Абайдың « толық адам» туралы ілімі.

Дөңгелек үстел: «Абайтану»

1

«Абайтану» курсы бойынша тақырыптық - күнтізбелік жоспар 11- сынып

№

Тақырыптар

Тақырыптың

мазмұны

Шығармашылық жұмыстар

Сағат саны

мерзімі

1

Кіріспе сабақ.

Қазақ халқының ұлы ақыны.

А. Құнанбайұлының өмірі мен шығармашылығы туралы жалпы мағлұмат

«Абай» қоылымын көру.

1

2

Абайдың ата - тегі, өскен ортасы. Әкенің саясы, ананың аясында.

Абайдың өскен ортасы, тегі туралы

Хронологиялық кесте жасау

1

3

Алғашқы алыс жолға шығу. Әке нұсқаған жолмен

Әке мен бала арасындағы қарым - қатынас. Құнанбайдың портреті.

Кітапхана және ғаламтормен жұмыс.

1

4

.«Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін».

Абайдың ғылым - білім тақырыбындағы өлеңдері

Абай поэзиясының асқақ қуаты мен эстетикалық болмысын тану, өлеңдеріне шолу жасау.

Мәнерлеп жатқа оқуға жаттығу.

1

5

Оқу мен өлең соңында.Ақындық өнер мен ән - күй туралы толғаныстар.

«Өлең - сөздің патшасы, сөзсарасы» өлеңі арқылы ақындық өнерге қойылатын талаптар.

Өлеңді талдау

1

6

« Әсемпаз болма әрнеге»

Келешек ұрпаққа деген үміті. Адамгершіліктің Абай ұсынған әдеп нормалары.

1

7

Абайдың табиғат лирикасы

Табиғатқа жан бітірген лирик - ақын

Поэзия кешін ұйымдастру

1

8

«Көңілім қалды достан да, дұшпаннан да»

Адамдардың әртүрлі мінез - құлықтарын өлеңдеріне арқау еткен ақын жаманнан жиренуге, жақсыдан үйренуге шақырады

1

9

Абайдың 21-26- қарасөздері

21- 26- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

10

Абайдың 27-31- қарасөздері.

27-31- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

1

11

Абайдың 32-36 - қарасөздері.

32-36 - қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Абайдың философиялық ойлары бойынша ой бөлісу.

2

12

Абайдың 36-45 - қарасөздері.

36-45- қарасөздерді оқу, түсіну, талдау, ой қорыту

Философиялық көзқарас дегеніміз не ? Ізденіс жаса.

2

13

Абайдың қарасөздері мен поэзиясындағы үндестік

Қарасөзер мен өлеңдеріндегі үндестікті табу, салыстыру, ой қорыту.

Абайдың ақын шәкірттері бойынша Венн диаграммасымен жұмыс.

1

14

Абай қарасөздерінің философиялық мәні.

М. Орынбековтің «Абайдың философиялық көзқарасы» еңбегімен жұмыс. Абайдың философиялық ойлары.

Баяндама жасау.

1

15

Ақынның А.С. Пушкин шығармаларын аударудағы шеберлігі.

«Онегинге хат» аудармасымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

16

М.Ю. Лермонтов шығармаларын аударудағы шеберлігі

«Жалғыз жалау» , «Жартас» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Абай аудармаларындағы шеберлік. Ойтолғау.

1

17

И.А. Крылов шығармаларының аудармасы.

«Шегіртке мен құмырсқа», «Бақа мен өгіз» аудармаларымен жұмыс, түпнұсқа мен аударманы салыстыру.

Сен аударма жасау білесің бе?

1

18

«Ескендір» поэмасы.

«Ескендір» поэмасын оқу, түсіну, талқылау, ойтолғау.

«Ескендір» поэмасын талдау.

1

19

«Масғұт» поэмасы.

«Масғұт» поэмасын оқу, түсіну, талқылау, ойтолғау.

«Масғұт» поэмасын талдау.

1

20

Абай шығармаларының тілі

Абай шығармаларының тілі, сөз кестесі мен өлең өрнегі.

Ғылыми еңбектерге шолу.

1

21

Ән көңілдің ажары.

Абайдың музыкалық мұрасын жинаудағы А. Затаевич, Б.Ерзакович, Л. Хамидиеңбектері.

Абай музыкаларын жинау.

2

22

Абайдың ақындық мектебі.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында.

Абай тұсындағы ақындар мен Абай оқыған ақындар жайында баяндама жасау.

2

23

Абай мен Шәкәрім арасындағы рухани сабақтастық.

Шәкәрімнің «Үш аңығы» мен «Ар ғылымы» арасындағы сабақтастық.

Ойбөліс

1

24

Абайдың әдеби-рухани ортасы.

Ақылбай, Мағауия, Шәкәрім, Көкбай,Әріп, Әсет,т.б.

Өлеңнің көркемдік ерекшелігі деген не? Ойбөліс.

1

26

Білімдіден шыққан сөз.

«Білімдіден шыққан сөз» Ойтолғау.

Ғылыми еңбектерге шолу.

1

27

Ақындық өнер.

Сөз өнерінің аса қастерлі саласы, ақын бойындағы шығармашылық қуат пен шынайы таланттың биік өлшемі турасында.

Баяндама

1

28

Абайдың нақыл сөздері.

Абайдың нақыл сөздерінің тақырыбы- оның тұтас шығармасына тән дүниелер.

Оның нақыл сөздерін тақырып бойынша топтастыру

1

29

Абай поэзиясы

«Өлең - сөздің патшасы, сөз сарасы»тақырыбында поэзия кешін ұйымдастыру.

Поэзия кеші.

1

30

Қорытынды сабақ.

Абайдың « толық адам» туралы ілімі.

Дөңгелек үстел: «Абайтану»

1

Пайдаланылған әдебиет.

1. «Қазақ энциклопедиясы» « Атамұра» баспасы.

2. Абай афоризмі Құлмат Өмірәлиев.

3. М. Әуезов «Абай жолы» роман - эпопея.

4. М. Әуезов «Абай Құнанбаев»

5. «Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде» әдістемелік журнал №8/2013

6. «Қазақ әдебиеті» оқулық «Мектеп» Алматы 2006 жыл.

7. «Абай Құнанбайұлы» М. Әуезов.