Конспект урока по марийской литературе на тему С. Вишневскийын илыш корныжо да творчествыже

9 классыште марий литератур урок

Теме: С.Вишневскийын илыш корныжо да творчествыже.

Урокын цельже:

С.Вишневскийын илыш корныжо да творчествыже нерген шинчымашым пуаш.

С.Вишневскийын творчествыжым келгынрак шымлаш кумыландаш.

Поэзий кумылым ылыжташ, шочмо йылме деке шÿмандаш.

Кучылтмо материал: компьютер, проектор, хрестоматий, С.Вишневскийын произведенийже-влак выставке, газет материал-влак, йоча-влакын ямдылыме презентацийышт.

Урок радам:

1. У темым тунеммаш, пенгыдемдымаш.

Йоча-влак тетрадьышке числа ден темым возат.

1 слайд. С Вишневскийын илыш корныжо да творчествыже.

2 слайд С.Вишневскийын портретше экраныште ончыкталтеш. Туныктышын каласкалымыже.

Семен Алексеевич Вишневский 1920 ий 23 майыште Волжский район, Черкесола ялеш нужна кресаньык ешеш шочын. Ачаже моткоч йорло улмыжлан кöра шуко орланен. Еш кугу лийын. Неле жапыште куд йоча гыч кокытшо гына (Йыван ден Семён) илыше кодыныт. Элексе кугыза кузе гынат, нине кок эргыжым илыш корныш шогалташ шонен пышта.

3 слайд

Теве те слайдыште С.Вишневскийын шочмо суртшым да аваж ден ачажым ужыда…

4 слайд

Кандаш ийым темымеке, ончыклык поэт Помар шымияш школыш тунемаш пура да 1935 ийыште тудым сайын тунем пытара. А вес ийынже артист лияш шонен, Йошкар-Олашке толеш. Палантай лÿмеш музыкально-театральный училищышке тунемаш пура да икмыняр ий гыч тудым тунем пытара.

С.Вишневский изинекакак сылнымут деке шÿман лийын. Школышто тунеммыж годымак почеламут-влакым возкален, возымыжо пырдыжгазетыште лектын шоген. Училищыште тунеммыж годым поэзий деке утларак шÿманын.

Палантай лÿмеш училищым тунем пытарымеке, С Вишневский «Марий коммуна» газет редакцийыште пашам ышта. А 1940 ийыште октябрь тылзыште Йошкар Армий радамыш кая.

1941 ийыште Кугу Отечественный сар тÿналме шучко увер кажне енын илышыжым вашталта. С.Вишневският сар жапым Йошкар Армийыште вашлиеш да туштак фронтышко логалеш.

5 слайд Йочан ямдылыме презентацийже да выступленийже.

Сар жап нерген ик тунемшын каласкалымыже.

(Тунемшын ямдылыме презентацийжылан каласкалаш ямдылыме текстше.)

1 слайд

Сар корно С.Вишневскийын кÿчык лийын огыл. Фашист войскан мемнан элыш керылт пурымыж годым тудо границыште служитлен. Тудын частьше Белоруссий мланде вошт пеш неле бой-влак дене чакнен толын.

Кугу сарын первый кечылаштыжак шуко нелым чыташ логалын.

Кугу Отечественный сар жапыште поэт ден писатель-влак ончылан у задача шогалын: совет калыкым шочмо элым аралымашке кумыландаш да тудын чолгалыкшым моктен мураш, тушман деке ужмышудымо шижмашым ылыжташ.

С.Вишневский моло марий поэт-влак семынак неле сар жапыште бой деч вара, окопышто але блиндажыште патриотический шÿлышан почеламут-влакым возен. Нунын гоч шочмо марий калыкым фашизм ваштареш кучедалаш кумыланден.

Тудын сар жапыште произведенийже-влак кум сборник дене савыкталт лектыныт.

2 слайд

С.Вишневскийын сар жапысе поэзийжын тÿн лирический геройжо-сенымашлан ушаныше совет воин. Тудын шÿмжö тушман деке ужмышудымаш дене ташлен.

Поэт сарын шучкылыкшым ныл ий жапыште шке шинчаж денак ужын. Садлан тудо сарын нелылыкшым чын сÿретла.

Поэтын война жапысе творчествыштыже кумда верым шочмо-кушмо кундемым, Юл воктенысе вер-шöрлам шийла йылгыж йогышо Элнет энерым, йöратыме ÿдырым шарнымашан почеламут-влак налыт.

Поэт воин шочмо калык, пошкудыжо-влакше, йöратыме ÿдыржö ончылно тушманым сенымеке гына мöнгö пöртылаш товатла.

3 слайд

1945 ийыште тудо нелын сусырга. Пел ий наре госпитальыште лиеш.

4 слайд

Тушман дене лÿдде кредалмыжлан С.Вишневскийым «За отвагу» медаль дене да Йошкар шÿдыр орден дене наградитленыт.

С.Вишневский сар жапыште творческий корныш пенгыдын шогалеш. Кучедалме тул коклаште тудын йÿкшö виянеш, пенгыдемеш. Сар жапысе творчествыжым иктешлен тыгерак каласыме шуэш: поэт почеламут-влакшым Неле фронтовой илышыште возен, туге гынат, шке йÿкшым муын - тудын творчествыже ончычак палемдыме лирика корно дене виян толын.

5 слайд Кучылтмо литератур:

Тиде презентацийым ямдылаш газет материал-влакым кучылтынна. Тыгак марий литератур учебникыште, Семен Черныхын «Кум поэт» книгаж гыч да Семён Вишневскийын «Ачий титакан огыл» книгаж гыч сар жапысе шарнымаш-влакым лудна.

Сар деч варасе поэзий (Йоча-влакын каласкалымышт.)

1 слайд

1945 ий кенежым, вич тылзе госпитальыште кийымекыже, С.Вишневский марий кундемышке пöртылеш да шочмо-кушмо «Передовик» колхозышто пашам ышта. 1949 ийыште угыч «Марий коммуна» газет редакцийыш толеш. Тунамак 1948 ийыште книгам лукшо Марий издательствыште поэтын «Чапле корно» (1948) очерк книгаже лектеш. А 1949 ийыште Мирон Большаков, Вениамин Иванов дене пырля «Мемнан мурына» почеламут сборникым савыктен луктын. 1955 ийыште «Ик олаште» ойлымаш-влак сборник савыкталтеш.

2 слайд

1948-1952 ийлаште С.Вишневский Н.К.Крупская лÿмеш Марий кугыжаныш педагогический институтын марий йылме да литература факультетыштыже тунемеш. Институтышто тунеммыж годым руш литературым йöратен лудеш. Руш писатель-классик-влакын возымыштым шымла.

3 слайд (сборник-влак)

1949 ийыште «Мемнан мурына» почеламут сборник тÿням ужеш. 1957 ийыште книгам лукшо Марий издательство С.Вишневскийын «Шÿм гыч шÿмыш» почеламут сборникым савыктен луктеш. Тиддеч посна «Тыйын лÿмеш» (1962), «Йöратем» (1964), «Ӱшанем» (1970), «Рвезылык сем» (1973), «Шÿм волгыдо», (1980), «Шулдыран муро» (1990) да моло книга дене лудшо-влак палыме лийыт.

4 слайд

С.Вишневский мер паша дечат öрдыжтö лийын огыл. 1953-1958 ийлаште Марий АССР Писатель ушем правленийын вуйлатышыжлан ыштен. Марий АССР Верховный Советын, Йошкар-Ола горсоветын депутатшылан ик гана веле огыл сайлалтын. Кужу жап республиканский радиокомитетыште литературный радиовещаний шотышто редакторлан, тыгак Писатель ушемын ответственный секретарьжылан ыштен.

Туныктышын каласкалымыже.

6 слайд Умбакыже тудо ешанеш. Пелашыже дене коктын кум икшывым ончен куштат.

7 слайд С.Вишневский тÿн шотышто поэт-лирик. Тудо совет енын ваш-ваш келшымышт, йöратымышт нерген утларак чон шижмаш дене воза. Автор, айдемын шÿм-чонышкыжо пурен, эн ныжыл кумылжым тарватен мошта. Тидым «Тыйын лÿмеш», сборникыш пурышо мурылаште раш шижына. Марий калык поэтын сылнын возымо почеламутшо-влак марий композитор-влаклан семым шочыкташ кумылым тарватат. Тыге Кузьма Смирновын, Алексей Искандаровын, Андрей Эшпайын, Эрик Сапаевын, Иван Молотовын возымо семыштлан марий поэтын почеламутшо-влак мурыш савырненыт. Нунын кокла гыч «Натале», «Тылат» «Тол йöратымаш» «Шÿвыр», «И мÿндыр, и лишыл» муро-влакым южо енже кызытат сайын пала. Таче ме тыланда ик мурыжым муралтен ончена. (Муро йонга)

Поэт шке мурылаштыже тÿн идейым шындара. Йöратымаш - тиде айдемын чоным волгалтарыше, тудым у пашашке кумыланден шогышо кугу вий. Илышыште икте-весым йöратымаш эн шергакан.

8 слайд Калык поэтын произведенийже-влак нерген туныктышын каласкалымыже. Выставкысе книга-влак нерген ойлен кодымаш.

Семён Вишневскийын тÿн произведенийже-влак:

«Фронтовой корно», (1943 ий), «Эрвел мардеж» (1944 ий), «Шÿмем ÿжеш» (1946 ий), «Чапле корно» очерк (1948 ий), «Мемнан мурына» (1949 ий), «Ик олаште» (1955 ий), «Шÿм гыч шÿмыш» (1957 ий), «Тыйын лÿмеш» (1962 ий), «Ош йÿксö» повесть, (1967 ий) «Йöратем» (1964 ий), «Митяй ден Витяй» легенде ден поэме (1968 ий), «Ӱшанем» (1970 ий), «Рвезылык сем» (1973 ий), «Шÿм волгыдо» (1980 ий), «Шулдыран муро» (1983 ий), «Шарналтыме муро» (1983 ий), «Ачий титакан огыл» повесть ден ойлымаш, шарнымаш-влак (1995 ий).

• Семен Вишневскийын эпический сынан произведенийже-влак нерген ик тунемшым ямдылыме презентацийже почеш выступлений.

1 слайд.

Семён Вишневский шке сылнымут пашажым поэзий дене тÿналын. Илыш умылымашыже келгемме, мастарлыкше виян кушмо семын тудын поэзийже эпический сыным налеш. Тыгай произведений-влак авторын мастарлыкшым, кушмым, илышым иктешлен моштымыжым ончыктат. Икте почеш весе шочыт С.Вишневскийын эпический сынан произведенийже-влак.

2 слайд

• С.Вишневскийын произведенийже-влак эн ончычак «Ончыко» журналлаште савыкталтыныт. Варажым посна книга денат лекташ тÿналыныт.

• С.Вишневскийын возымо поэмыже-влак лывырге, тÿрлö чиян, тудым лирический отступлений ден тÿрлö сылнештарыме йöн-влак сöрастарат. А тидыже поэтын виян улмыжым ончыкта.

• Кеч-могай поэт тыгай эпический сынан произведенийым возымо годым шке ончылныжо кугу нелылыкым вашлиеш, вет тиде у форма тудын деч мастарлыкым веле огыл, тыгак илышым келгын да кумдан палымым йодеш. Сылне повесть ден романым возаш поэтлан утларак чолга талант, пусö уш-акыл, шÿм-чон тул да кугу кумыл нöлталтмаш кÿлеш. Теве те икмыняр провизведенийжым слайдыште ужын кертыда. Южо книгажым мемнан библиотекыштат муаш лиеш. Мый таче тыланда «Митяй ден Витяй» книга гыч ик поэмыж нерген кучыкын ойлен лектам.

«Чапле корно» очерк (1948 ий)

«Ош йÿксö» повесть (1962 ий)

«Мÿндыр корно» поэме (1972 ий)

«Митяй ден Витяй» легенде ден поэме (1968 ий)

«Ӱшанем» поэме (1970 ий)

«Рвезылык сем» поэме (1979 ий)

«Пиал» поэме (1955-1957)

«Кочам ойлен» (1990 ий)

«Ачий титакан огыл» повесть ден ойлымаш, шарнымаш-влак (1995)

3 слайд

Мый тыланда «Ачий титакан огыл» книгажым лудын лекташ темлем. Тиде книгаште турло ойлымаш-влак пуреныт. Ойлымаш-влакын лÿмыштат онай улыт. Теве икмыняр ойлымашын лумышт.

«Первый йöратымаш», «Шолыштмо окса», Йомшо презе», «Пиалан шерева», «Шояк герой» да молат. Тиддеч посна сар жапысе ойлымаш-влак тиде книгашке пуреныт. Мыскара ойлымаш-влакат пеш онайын возалтыныт. Шарнымаш статья-влакым лудмеке, южгунам шинчавÿдат толеш. С.Вишневскийын илыш-корныжо, чынак, моткоч неле ыле. Поэтын шарнымашыже гоч ожнысо калыкын нелым сенен лекмыже нергенат пален налына.

• Туныктышын руш да иза-шольо йылмышке кусарыме произведенийже-влак нерген каласкалымаш.

9 слайд

• С.Вишневскийын ятыр произведенийже-влак руш да моло иза-шольо йылмышке кусарыме улыт. 1953 ийыште книгам лукшо Марий книга савыктыш поэтын «Родное раздолье», 1959 ийыште москвасе «Советский писатель» издательствеш «Снова лето», а 1969 ийыште Й-Олаште «Листопад» рушлаш кусарыме почеламут сборникше-влак лектыныт. «Рождение песни» почеламут сборник 1972 ийыште лектын. Тиддеч посна эше тыгай произведений-влак кусаралтыныт. «Память» (1978 ий), «Два крыла» (1981 ий), «Сенокос» (1984 ий), «Весёлые стихи» (1986 ий), «Подхалим в приёмной» (1987 ий) икмыняр книгажым выставкыште ужын кертыда.

• Газетысе материал-влак дене палдарымаш.

10 слайд

Семен Вишневский нерген ятыр статьям тÿрлö газет ден журналлаште муаш лиеш. Теве икмынярже тендан ончылно.

Черных С.Я. Голос сердца.- «Марийская правда», 15.09.1957.

Колумб В.Х. поэт Семен Вишневский. - «Марий коммуна», 27.12.1961.

Ток А. Талантливый поэт. - «Марийская правда» 27.12.1961.

Борисов В.Б. Слово верной любви. - «Марийская правда», 04.09.1969.

Писатели Марийской АССР: библиографический справочник. 1988 ий.

Писатели Марий Эл: библиографический справочник. 2008 ий.

11 слайд

С.Вишневскийын литературный да общественный пашажым кÿкшын аклен, Марий АССР Верховный советын президиумжо поэтым шуко гана Почетный грамотыж дене наградитлен, а 1970 ийыште Марий АССР-ын калык поэтше почетный лÿмым пуэн.

Иктешлымаш

Йоча-влак урок эртыме нерген шке шонымашыштым ойлат. С.Вишневскийын творчествыже почеш у темым умылымыштым пенгыдемден кодат.

Туныктышын ешарымыже:

• С Вишневскийын лÿмжö, тудын творчестве поянлыкше марий кундем деч торашке шарлен. Тудын лирике сынан поэзийже лудшо-влаклан лишыл. Поэтын возымыжо, сылнымут вийже калыклан пöлеклалтын. С.Вишневскийын илыш-корныжо - айдеме тукымын илыш биографийжын ужашыже. Поэт, чынжымак, калыкын эргыже.

Мöнгысö паша: 1 радам. С.Вишневскийын творчествыже почеш тестым ямдыла.

2 радам. Викториным ышта.