Павлодар қаласының №25 жалпы орта білім беру мектебі

9 СЫНЫПҚА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК ОҚУ ҚҰРАЛЫ

ТАҚЫРЫБЫ: «АҒЫЛШЫН ТІЛІ САБАҒЫНДА ДЕМЕУЛІКТЕРДІ ҚОЛДАНУ»

Павлодар, 2015ж

Алғы сөз

Ағылшын тілі - БҰҰ-ның алты тілінің бірі болып саналады. Ағылшын тілі - дүние жүзіне ең кең таралған тіл. Әлемдік өркениетке ілесе біздің мемлекетіміздің халықаралық деңгейде әр салада түбегейлі өзгерістер енгізуі, достық, ынтымақтастық қатынастар орнатуы, шет тілінің маңыздылығын арттырып отыр. Шетел тілін үйрене отырып оқушы , өз білімін шыңдайды, басқа ел туралы кең көлемде мағұлматтар алады, салт - дәстүрін, мәдениетін таниды. Сауатты жазып сауатты сөйлеу үшін оқушыға тек қана сөздік қорды молайту жеткіліксіз, сонымен қатар оқушы грамматикалық сауатты болуы шарт. Ағылшын тілінде грамматиканы жақсы үйрену тілді жақсы үйренудің негізгі шарты. Грамматика - тілдің құрлымдық ерекшелігі. Грамматика жоқ жерде тіл туралы айтуға болмайды. Сондықтан грамматиканы жақсы меңгерту - тілдің құрлымдық ерекшеліктерін танымдық жақтан дәл анық түсіндіру. Осы орайда бұл бағдарламалық курстың оқушыға пайдасы зор. Бағдарламада берілген грамматикалық тақырыптарды меңгере отырып оқушы оны іс-жүзінде көрсетіп, жеке тапсырмалар арқылы бекітеді.

Use of prepositions - ағылшын тіліндегі демеуліктерді қолдану
Ағылшын тілінде демеуліктердің негізгі үш түрі қолданылады:

1.Уақыт демеуліктері (prepositions of time).
2.Мекен-жай демеуліктері (prepositions of place).
3.Бағыт демеуліктері (prepositions of direction).

4. Фразалық демеуліктер.

5. Идиомалар.
6. Тестер.

AT, IN, ON УАҚЫТ ДЕМЕУЛІКТЕРІ

PREPOSITIONS OF TIME: AT, IN, ON

Қолданылуы:

• at for a PRECISE TIME

• in for MONTHS, YEARS, CENTURIES and LONG PERIODS

• on for DAYS and DATES

at
УАҚЫТТЫ

НАҚТЫЛАП АЙТУ

in
АЙЛАР, ЖЫЛДАР, ҒАСЫРЛАР, ҰЗАҚ МЕРЗІМДЕР

on
АПТА КҮНДЕРІ мен ДАТАЛАР

at 3 o'clock

in May

on Sunday

at 10.30am

in summer

on Tuesdays

at noon

in the summer

on 6 March

at dinnertime

in 1990

on 25 Dec. 2010

at bedtime

in the 1990s

on Christmas Day

at sunrise

in the next century

on Independence Day

at sunset

in the Ice Age

on my birthday

at the moment

in the past/future

on New Year's Eve

Мысалы:

• I have a meeting at 9am.

• The shop closes at midnight.

• Jane went home at lunchtime.

• In England, it often snows in December.

• Do you think we will go to Jupiter in the future?

• There should be a lot of progress in the next century.

• Do you work on Mondays?

• Her birthday is on 20 November.

• Where will you be on New Year's Day?

«at» уақыт демеулігінің төмендегі уақыт сөзтіркестерінің қолданылуын ескеру қажет:

*Бірақ "on the weekend" және "on Christmas".

«in» және «on» уақыт демеуліктерінің қолдану түрлері:

When we say last, next, every, this we do not also use at, in, on.

• I went to London last June. (not in last June)

• He's coming back next Tuesday. (not on next Tuesday)

• I go home every Easter. (not at every Easter)

• We'll call you this evening. (not in this evening)

Task 1.

Fill in the "AT, IN, ON" prepositions

1.Don't call me ________lunch time, please. I won't be able to hear you in the restaurant.

2You should come __________time. It's impolite to be late.

3Could you come ________Monday morning?

4I'm going to do the presentation at their company___________next week.

5They're getting married __________two months.

6This beautiful building was built ___________the 16th century.

7The situation ___________present is very difficult.

8John's away on holiday ____________the moment.

9I've got two days off ___________Easter.

10We told him about it ____________the following day.

11You can wait for him. He'll be back ____________ten minutes.

Keys: 1.at, 2.on, 3.on, 4.- , 5.in, 6.in, 7.at, 8.at, 9.at,10. - , 11.in, 12.on.

БАҒЫТ ДЕМЕУЛІКТЕРІ

PREPOSITIONS OF DIRECTION

Prepositions of Direction, яғни, бағыт-бағдарға қатысты көмекші сөздер: down, up, from, to

down - төмен қарай, төменге қарай, төменге. Қозғалыстағы дене биік, жоғары орыннан төмен орынға қарай бағытталғанда down сөзін қолданамыз.

Мысалы:

He came down the hill - Ол қырдан төмен қарай түсті (келді).

My sister is coming down the stairs - Менің әпкем (қарындасым) баспалдақпен төменге қарай түсіп келе жатыр.

up - жоғары қарай, жоғарыға. Бұл сөздің мағынасы жоғарыдағы down сөзінің мағынасына қарама-қарсы. Қозғалыстағы дене төменнен жоғарыға қарай бағытталғанда up көмекші сөзін қолданамыз. Мысалы:

He went up the hill - Ол қырға (жоғарыға) қарай кетті.

Қазақ тілінде бұл мысалдағы "қырға" және "жоғарыға" деген сөздерді қатар қолдануға болмайтындықтан (екеуі бір мағынаны береді) "жоғарыға" деген сөзді алып тастауымызға болады. Немесе, "Қырға қарай шығып кетті" деп айтуымызға да болады.

from - қозғалыстың қандай орынан (мекеннен) бастау алғандығын білдіреді. From-ның қазақша тікелей немесе жанама аудармасы жоқ, қолданыс аясы өте кең көмекші сөз. Дегенмен, бағытқа қатысты қолданылатын жағайда "жақтан" деген көмекші сөзді балама етіп алуымызға болады. Тағы шығыс септігінің (кімнен? неден? қайдан?) -нан (-нен), -тан (-тен), -дан (-ден) жалғауларын зат есімге жалғау арқылы сөйлемдегі from көмекші сөзінің орнын толтыруға болады. Мысалы:

Where is Anar from? - Анар қай жақтан (қайдан) болады?

She is from Aktau - Ол - Ақтаудан (Ақтау жақтан).

to - қозғалыстың қандай орынға (мекенге) бағытталғанын білдіреді. To-дың қазақша тікелей немесе жанама аудармасы жоқ, қолданыс аясы өте кең көмекші сөз. Дегенмен, бағытқа қатысты қолданылатын жағайда "жаққа" деген көмекші сөзді балама етіп алуымызға болады. Тағы барыс септігінің (кімге? неге? қайда?) -ға (-ге), -қа (-ке) жалғауларын зат есімге жалғау арқылы сөйлемдегі to көмекші сөзінің орнын толтыруға болады. Мысалы:

I'm going to Aktobe - Мен Ақтобеге (Ақтөбе жаққа) барғалы жатырмын.

Can you come to me? - Сіз маған (менің үйіме) келе аласыз ба?

From мен to көмекші сөздеріне қатысты екі түрлі тұжырымдама:

А)Бір жерден екінші жерге қарай бағытталған қозғалыс: From мен to көмекші сөздерінің мағыналары мен бағыттарын down және up көмекші сөздері секілді антонимдер (мағыналары қарама-қарсы) ретінде қарастыруға болмайды. From мен to көмекші сөздері қозғалыстағы дененің шыққан жері мен баратын жерін бағыт арқылы ғана білдіреді. Яғни, бір жерден екінші жерге баруды түсіндіреді. Мысалы: From Almaty to Shymkent - Алматыдан Шымкентке;

B) Бір жерге (орынға) ғана қатысты қозғалыс: From мен to көмекші сөздерінің мағыналары мен бағыттары бір-біріне қарама-қарсы болып келеді. Себебі, қозғалыстағы дене бір жерден шығып, сол жерге қайта оралады (қайтады). Мысалы: I'm coming from Almaty - Мен Алматыдан келе жатырмын; I'm going to Almaty - Мен Алматыға келе жатырмын.

Соңғы екі мысалдан қозғалыстың бағытына байланысты, жерге (орынға) байланысты from және to көмекші сөздерінің мағыналарының әр түрлі екендігін көреміз. A нұсқасында бағыттас, B нұсқасында қарама-қарсы бағытта.

ASKING AND GIVING DIRECTIONS

Task 1. True or false?

TRUE FALSE

1.The jewelery store is behind the Italian restaurant _____ ______

2.The bar is on Second Avenue _____ ______

3.The police station is on the left from Fire Department _____ ______

4.The toy store is across from the Chinese restaurant _____ ______

5.The movie theater is opposite the Book store _____ ______

6.The sporting goods store is behind the Furniture store _____ ______

7.The bar is next to the Chinese restaurant _____ ______

Task 2. Look at the map. Choose the correct name of the building!

1. Take the first street on the left. Take the next street on the right. Go straight on and cross the road. It's on the left. ___________________________________

2.Take the first street on the left. Go down the street. Turn on the right. Take the next street on the right. Go straight onааа and cross the road. Go straight on. It's in front of you on the other side of the road. ______________________________________

3. Take the first street on the left. Take the next street on the right. Take the next street on the right. Pass the Fire Department. It's on your left. ___________________________________

Task 3. Fill in the missing preposition.

1. The Women's wear is __________the Jewelry Store.

2. The Movie Theater is __________the Book Store.

3. The Women's wear is __________the Jewelry Store and the Bar.

4. The Toy store is _________of Main Street and Forest Street.

5. The Jewelry Store is ________the Italian Restaurant.

Task 4. Choose from the menu the preposition(s) that best complete the sentences below.

AROUND = in a circular direction

AT = in the (general) direction of something

AWAY FROM = leaving a place, a person or an object

DOWN = descending motion

DOWN TO = descending motion expressing a final destination

FOR = having the view or destination of something

INTO= a destination within something

ONTO= a destination on something

OUT OF = a destination outside of something

TO = in the specific direction of something

TOWARDS = in the general direction of something

UP = ascending, in a general motion

UP TO = ascending, expressing specific destination

1. I'm upset because my mother shouted ___ me again. That's the second time today!

2. The deer ran ____ the woods and into the road before we hit it.

3. John ran _____ his responsibilities as a parent and left his family.

4. They were throwing darts ____ the target on the wall when I saw them.

5. He got ____ the top rung of ladder and was too scared to come down.

6. The snow fell ____ the ground and seemingly covered it in a thick white blanket.

7. We were traveling ____ Athens when the earthquake occurred.

8. He ran ____ the room shouting FIRE! FIRE!

9. He set the open book ____ the desk and asked the child to read.

10. We walked all ___ the city center but couldn't find the store.

МЕКЕН-ЖАЙ ДЕМЕУЛІКТЕРІ

PREPOSITIONS OF PLACE

Суреттердегі ағылшын тіліндегі демеуліктердің жалпы мекен демеуліктерін көрсетіп тұр.

Мекен демеуліктері заттың қай мекенде тұрғанын белгілейді.

"Where?" (қайда?) деген сұраққа жауап береді.

Төменде мекен демеуліктерінің тағы басқа түрлері ұсынылады.

IN FRONT OF

A band plays their music in front of an audience.

The teacher stands in front of the students.

The man standing in the line in front of me smells bad.

Teenagers normally squeeze their zits in front of a mirror.

BEHIND

Behind is the opposite of In front of. It means at the back (part) of something.

When the teacher writes on the whiteboard, the students are behind him (or her).

Who is that person behind the mask?

I slowly down because there was a police car behind me.

BETWEEN

Between normally refers to something in the middle of two objects or things (or places).

There are mountains between Chile and Argentina.

The number 5 is between the number 4 and 6.

There is a sea (The English Channel) between England and France.

ACROSS FROM / OPPOSITE

Across from and Opposite mean the same thing. It usually refers to something being in front of something else BUT there is normally something between them like a street or table. It is similar to saying that someone (or a place) is on the other side of something.

I live across from a supermarket (= it is on the other side of the road)

The chess players sat opposite each other before they began their game.

(= They are in front of each other and there is a table between them)

NEXT TO / BESIDE

Next to and Beside mean the same thing. It usually refers to a thing (or person) that is at the side of another thing.

At a wedding, the bride stands next to the groom.

Guards stand next to the entrance of the bank.

He walked beside me as we went down the street.

In this part of town there isn't a footpath beside the road so you have to be careful.

NEAR / CLOSE TO

Near and Close to mean the same thing. It is similar to next to / beside but there is more of a distance between the two things.

The receptionist is near the front door.

This building is near a subway station.

We couldn't park the car close to the store.

Our house is close to a supermarket.

ON

On means that something is in a position that is physically touching, covering or attached to something.

The clock on the wall is slow.

He put the food on the table.

I can see a spider on the ceiling.

We were told not to walk on the grass.

ABOVE / OVER

Above and Over have a similar meaning. The both mean "at a higher position than X" but above normally refers to being directly (vertically) above you.

Planes normally fly above the clouds.

There is a ceiling above you.

There is a halo over my head. ;)

We put a sun umbrella over the table so we wouldn't get so hot.

Our neighbors in the apartment above us are rally noisy.

Over can also mean: physically covering the surface of something and is often used with the word All as in All over.

There water all over the floor.

I accidentally spilled red wine all over the new carpet.

Over is often used as a Preposition of Movement too.

UNDER / BELOW

Under and Below have a similar meaning. They mean at a lower level. (Something is above it).

Your legs are under the table.

Monsters live under your bed.

A river flows under a bridge.

How long can you stay under the water?

Miners work below the surface of the Earth.

Sometimes we use the word underneath instead of under and beneath instead of below. There is no difference in meaning those they are less common nowadays.

Task 1. Match preposition and picture

Task 2. Observe the map and choose the correct preposition

1. The music store is ________Santos Dumont Street and Rosa e Silva Avenue.

2. The hospital is ________the pet shop.

3. The toy store is ________the music store and the restaurant.

4. The supermarket is _________the restaurant.

5. The fast food restaurant is _______Amelia Street.

6. The bookstore is _________the supermarket.

7. The bank is on Santos Dumont Street _______the flower shop.

8. The school is ________Amelia Street and Rosa e Silva Avenue.

9. The pet shop is ________Amelia Street.

10. The flower shop is _________Santos Dumont Street.

Task 3. Fill in AT, ON or IN

1. The headquarters of the United Nations is_____ New York.

2. In the most countries people drive _________ the right.

3. I usually buy a newspaper _________ my way to work.

4. Last year we had a lovely skiing holiday __________ the Swiss Alps.

5. San Francisco is ___________ the west coast of the United States.

6. She spends most of the day sitting ________ the window.

7. The report about the accident was ________ the front page of the newspaper.

8. In the theatre we had seats ________ the front row.

9. Write the name and address __________ the front page of the envelope.

10. It's dangerous to play football ________ the streets.

11. I'll meet you ________ the corner of the street at 10.

12. We got stuck in a traffic jam _______ the way to the airport.

13. Look at the horses _______ that field.

14. ______ the end of the street is a path to our house.

15. Do you want sugar ________ your coffee?

Task 4. Complete the text with prepositions of place.

I'm Peter and I live _______ Germany. _______ summer I like to travel ______ Italy, because ______ the weather and the people there. Last summer I took a plane ________ Munich to Rome. _______ the airport we went to our hotel bus. We stopped ______ a small restaurant for a quick meal. The driver parked the bus _______ the restaurant. Nobody could find the bus and the driver, so we waited _______ the restaurant _____ one hour. The driver was walking _______ the small park _______ the restaurant which we did not know. So we were very angry _______ him. But my holidays were great. We sat _______ campfires and went dancing the early mornings.

PREPOSITIONAL PHRASES

ON MERIT - по заслугам/ лайықты:

Did he get this job on merit or he pulled strings? - Он получил эту работу заслуженно или он воспользовался своими связями?

ON BALANCE - взвесив все, в итоге/ қорытындылай келе:

On balance the judge condoned the official's abuse of authority - Взвесим все, судья закрыла глаза на превышение полномочий чиновника.

ON REFLECTION - хорошенько подумав/жақсылап ойланғаннан кейін:

On reflection they declared an armistice - Хорошенько подумав, они объявили временное перемирие.

BY CHOICE - по собственному желанию/ өз еркімен:

He paid her a charming compliment by choice and nobody instigated him to do it - Он сделал ей прелестный комплимент по собственному желанию, и никто его не подговаривал это сделать.

BY STEalt="Методическое пособие по английскому языку для 9 класса на тему Prepositions"H - тайком, украдкой/жасырын түрде:

A robber picked the pocket of a passer-by by stealth - Грабитель тайком залез в карман прохожего.

IN PASSING - мимоходом /жол жөнекей:

They said something in passing that made him change countenance - Они что-то сказали мимоходом, что он изменился в лице.

AT SHORT NOTICE (on short notice - AE): тотчас же, в короткий срок/ сол мезетте:

We can't call of the meeting at short notice - it will be disrespectfully for our part - Мы не может сразу же отменить собрание - это будет неуважением с нашей стороны.

IDIOMS.

ИДИОМАЛАР

LIGHT AT THE END OF THE TUNNEL - Тығырықтан шығу / Найти выход из ситуации

NOT FOR ALL THE TEA IN CHINA - Не айтсаң да көнбейтін / Ни за что, ни за какие коврижки

ON GOOD TERMS WITH SOMEONE - Біреумен жақсы қарым-қатынаста болу / В хороших отношениях с кем-либо

STRAIGHT FROM THE HORSE'S MOUTH - Алғашқы есту / Из первых уст

TO BE LIKE TWO PEAS IN A POD - Аумай қалу / Быть похожими как две капли воды

A SECOND BITE OF THE CHERRY - Тағы бір мәрте / Еще одна попытка

A WHOLE NEW BALL GAME - басқа әңгіме / Совсем другое дело

AN OLD HEAD ON YOUNG SHOULDERS - Жасына қарамастан ақылды / Мудр не по годам

BORN WITH A SILVER SPOON IN HIS MOUTH - Жолы болғыш /Родившийся под счастливой звездой

KEEP ONE'S FEET ON THE GROUND - Аяғына нық тұру/Твердо стоять на земле

TO BE ON THE HOME STRAIGHT - Мәреге бет алу / Быть на финишной прямой

TO BE ON THE RIGHT TRACK - Дұрыс жол таңдау / Быть на правильном пути

TO KEEP AN EYE ON SOMETHING - Көзден таса қылмау / Следить за чем-либо, не спускать глаз

TO KEEP ONE'S EYE ON THE BALL - көз алмай бақылау жүргізу / Держать руку на пульсе

TO KEEP ONE'S SHOULDER TO THE WHEEL - Жұмысқа кірісіп кету / Энергично взяться за работу

TO LET THE CAT OUT OF THE BAG - құпияны жайып салу / Разболтать секрет, проговориться

TO PUT ALL YOUR EGGS IN ONE BASKET - Тәуекелге бел буу / Поставить все на одну карту

TO PUT THE CAT AMONG THE PIGEONS - Астан-кестенін шығару / Вызвать переполох

TO PUT TWO AND TWO TOGETHER - Тез арады шешім қабылдау / Смекнуть, что к чему, сделать вывод из фактов

TO SEND SHIVERS UP AND DOWN SOMEONE'S SPINE - Шошытып жіберу / Заставить кого-либо сильно испугаться

TO TAKE IT ON THE CHIN - Еңсені түсірмеу / Не падать духом

TO TEAR ONE'S HAIR OUT - Қатты қапалану / Сильно рассердиться, расстроиться

TO GIVE ONE'S RIGHT ARM FOR SOMETHING OR SOMEONE - Біреу үшін ештеңені аямау /Отдать все за что-либо или кого-либо

TO HAVE AN EYE FOR SOMEONE OR SOMETHING - Өз ісінің шебері болу / Быть знатоком; знать толк в ком-либо чем-либо

TO HAVE BUTTERFLIES IN YOUR STOMACH - Мазасыздану / Чувствовать нервную дрожь

TO HAVE EYES IN THE BACK OF ONE'S HEAD - Барлығын да сезіп отыру, көзден таса қылмау / Все замечать (дословно: иметь глаза на затылке)

TO HAVE ONE'S FINGER IN TOO MANY PIES - Барлық істерді бір жасау / Заниматься многими делами одновременно

TO HAVE ONE'S HEAD IN THE CLOUDS - Арманшыл болу / Витать в облаках