Дидактические материалы по казахскому языку

Қазақ әдебиеті сабақтарында келесі тірек схеманың үлгілерін ұсынамын. 9 сынып.

Тірек сызбалардың түрлері

Қасым Аманжолов

(1911-1955)

Қ.Аманжолов Қарағанды облысы,

Қарқаралы ауданында дүниеге келген.

Ақын өлендерінде қимыл, мінез, сезімдерді көркем суреттеген.

А.Пушкинді,

М.Лермонтовты,

Низамиди қазақ тіліне аударған.

«Бурабай толқындары»,

«Өзім туралы»,

«Жас дәурен»,

«Дариға сол қыз»,

«Орал» өлеңдері образға, әсерлі сезімге өте бай.

Қ.Аманжоловтың өлендерінен ақынның мінезі байқалады.

Жамбыл Жабаев

(1846-1945)

Ж.Жабаев Жамбыл облысы Жамбыл тауының етігенде туған.

Жамбыл ХХ ғасырдың Гомері атанған

«Шағым» өлеңін 10-11 жасында жазған. «Кедей күйі», «Зілді бұйрық», «Өмір жыры», «Тарас», «Отанды сүю», «Ленинградтық өрендерім»

атты өлеңдер жазған.

«Өтеген батыр»,

«Сұраншы батыр» атты

тарихи тақырыпқа

арналған поэмалары бар. Ж.Жабаевқа Мемлекеттік сыйлық берілген.

Жамбыл Жабаев жүз жасаған ақын.

Көне дәуір мұралары

Күлтегін

жазбалары

Қорқыт ата

кітабы

Оғызнама

эпосы

Авторлары әрі ақын,

ойшыл, мағыналары өте терең.

Семантикалық талдау

Шәкәрім

Құдайбердіұлы

Ол кім ?

Туған

жері

Әдебиетке

қосқан үлесі

Кімнің туысы?

Қай поэманың

авторы ?

Философиялық шығармалары

Шығармалардағы кейіпкерлер бейнесі

Шығарманың аты

Тараулар

Басты оқиғалар

Кейіпкердің іс-әрекеті

Қазақ әдебиеті сабақтарында тірек сызбалардан басқа белгілі жазушылардың жалпы өмірбаянымен танысқаннан кейін жоғарыда көрсетілген семантикалық талдауды орындатуға болады. Белгілі бір шығармамен танысқаннан кейін сол шығарма бойынша кестені толтыртуға болады. Осындай жұмыстар өте ыңғайлы деп есептеймін.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қараев Ж.. Деңгейлік оқыту технологиясы.

2. Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде №5, №6 2010ж.

3. Қадашева К. Қазақ тілін оқыту әдістемесі. -А: Мұрагер, 2005. 168 б.

1 сынып

Сабақтың тақырыбы: Ойын сабақ.

Сабақтың мақсаты: 1. Модуль бойынша өткен сөздерді бекіту ;

2. оқушылардың қазақ тіліне қызығушылығын

арттыру, тілін, ойлау қабілетін дамыту, жазбаша

сауаттылығын қалыптастыру ;

3. қазақ еліне, мемлекеттік тілге деген құрмет

сезімін тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Ойын сабағы.

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, суреттер, сөзжұмбақ, мақал,

жұмбақ, қималар.

Сабақтың әдісі: сұрақ - жауап, ойын тапсырмаларын орындату,

«Мектеп» мәтінін әңгімелету, сабақты

қорытындылау.

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі;

Амандасу, оқушыларды түгендеу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ІІ. Өткен сабақты қайталау;

Сөзжұмбақты шеш:

М

Е

К

Т

Е

П

1. ручка

2. окно

3. дверь

4. доска

5. тетрадь

6. класс

ІІІ. Ойын сабақ

«Мектеп» мәтінін әңгімеле.

«Артық сөзді тап» ойыны.

«Адасқан әріптер » ойыны. Дыбыстарды тіркестіріп сөз жасаңдар.

1. Р, О, Б (бор)

2. П, А, Т, І, К (кітап)

3. М, А, Л, А, Қ (қалам)

4. Р, Е, Т, П, Ә, Д (дәптер)

5. Ш, Ы, Ғ, З, Ы, С (сызғыш)

6. Ш, І, Г, Р, І, Ш, Ө (өшіргіш)

Жұмбақты шеш.

Үндемес серік,

Ақылы берік. (кітап)

Ауызы біреу, тілі екеу, жаны жоқ,

Сөйлейтұғын сөздерінің саны жоқ. (қалам)

Мақалды оқы.

Оқу- білім бұлағы,

Білім- өмір шырағы.

Оқусыз білім жоқ,

Білімсіз күнің жоқ.

«Түсіп қалған әріпті тап» ойыны.

О..ушы, д..птер, та..та, сыз..ыш, сын..п, қал..м, к..тап, өшірг..ш.

Серігіту сәті.

Қолды белге қояйық,

Басты оңға бұрайық.

Басты солға бұрайық.

Бір отырып, бір тұрып,

Бір отырып, бір тұрып,

Біз демалып қалайық.

Деңгейлік тапсырмалар үлгісі. 9 сынып. «Жыл мезгілдері»

І деңгей.

1. «Көктем табиғаты» тақырыбындағы сөйлемдерді құрмалас сөйлемдермен толықтырыңыз.

2. «Көктем» тақырыбына шағын әңгіме құраңыз.

ІІ деңгей.

1. Мәтінге бір ортақ жоспар құрып, мазмұнын айтып беріңіз.

2. Мәтіннен 2 салалас құрмалас сөйлем, 2 сабақтас құрмалас сөйлемге синтаксистік талдау жасаңыз.

3. Мәтін бойынша диалог дайындаңыз.

ІІІ деңгей.

«Көктемгі еңбек» тақырыбындағы құрмалас сөйлемнің түрлерін қолданып, шағын шығарма жазыңдар.

Тақырып:« Қазақстан Республикасы -тәуелсіз ел»

I деңгей
1. «Қазақстан Республикасы -тәуелсіз ел» атты мәтінді оқы.
Бұл дүниеде біздің бір ғана Отанымыз бар. Ол - тәуелсіз Қазақстан. Мемлекеттік тәуелсіздігіміз жарияланған бері Қазақстанды әлемнің жүзден астам елі таныды. Біздің еліміз бірқатар аса беделді халықаралық ұйымдарға, оның ішінде Біріккен Ұлттар Ұйымына, Халықаралық валюта қорына мүше болып қабылданды.
Егеменді ел болып, халқымыз өз еркімен тұңғыш Президентін сайлады.
Елтаңбамызды, Туымызды белгіледік. Қазақ тіліне мемлекеттік мәртебе берілді.
Біздің туымыз - тәуелсіздік, тілегіміз - бейбітшілік, тыныштық. Еліміздің тұтастығын, жеріміздің бүтіндігін, халықтарымыздың жарастығын аман сақтау- әрбір азаматтың борышы.

2. Төменде берілген сөздердің синонимдерін тауып, оларға көптік
жалғауын жалғаңыз.
Үлгі: Отбасы+лар, жанұя+лар
Үй................................................................................
Ана .............................................................................
Ата-ана........................................................................
Дос...............................................................................
Туыс..............................................................................

II деңгей

1.Мәтін бойынша сұрақ құрастыр
2.Отан туралы 5- мақал-мәтел дәптеріңе жаз

III деңгей

1. «Қазақстан Республикасы -тәуелсіз ел» атты мәтінді оқып,мазмұнын айт.
2. Берілген есім сөздерді жұрнақ арқылы етістікке айналдыр.
Бейне,ой,бас,би.

Тақырып: «Мемлекеттік мерекелер»

I деңгей
1. «Ұстаз мерекесі» атты мәтінді түсініп оқы.

Ұрпақ тәрбиесі - ұстазға байланысты. "Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің" дегендей өнегелі ұстаздан жақсы шәкірт шығатыны сөзсіз.
Ұстаз - ұлағатты есім. Шәкірттерін білім нәрімен сусындатып, тәлім-тәрбие беру, жақсы қасиеттерді бойына дарытып, адамгершілік рухта бағыт-бағдар беруде ұстаздың еңбегі зор. Сондықтан да ол әрдайым қасиетті тұлға ретінде ерекшеленеді.
Мұғалім - байырғы мамандықтардың бірі.

2. Төмендегі сөздерге ІІІ жақта тәуелдік жалғауларын жалғап шығыңыз.
Ата-ана ,ата -әже, әке,ана,бала,қыз, ұл, тұңғыш, ортаншы,
Кенже,жеңге, жезде, немере,сіңлі, қарындас, іні, аға.

II деңгей

1. Мәтін бойынша сұрақ құрастыр.
2.Астана мерекесін өз сөзіңмен әңгімелеп бер./8-сөйлем/
3.Мына етістіктермен сөйлем құрастыр.
Орналасты,еңбектен,біледі,ақылдас ,жазылды,кеңесу,билеу.

1. Мәтінге жоспар құру.
2. «Мемлекеттік мерекелер» тақырыбында оқушылардың білімін тексеруге эссе жазылады.

Тақырып:« Кең -байтақ Қазақстаным »

«Кең -байтақ Қазақстаным» атты мәтінді түсініп оқы.
Iдеңгей
1.Қазақстан - ежелгі ел, бірақ әлемнің қазіргі картасынан 1991 жылдан бастап орын алды. Біздің Отанымыз - егеменді, тәуелсіз Қазақ мемлекеті. Жүз жиырмадан аса ұлт өкілдері тұратын осынау қасиетті мекенде, асқақтаған Алатаулы өлкеде, кеңшілігі керемет, дархан дастарқандай далада, егіні теңіздей толқыған, өндірісі өркендеген мекенде өмір сүруші әрбір адам өз Отанын жанындай сүйіп, оның көк байрағын көкке көтеруді мақтаныш тұтады!
2. Мақал-мәтелдердің мағынасын түсіндіріңіз.
1. Ер жігіттің аты жақсы болса, бір бақыт,
Алған жары жақсы болса, мың бақыт.
2. Ата-ананың қадірін
Балалы болғанда білерсің;
Ағайынның қадірін жалалы болғанда білерсің.

II деңгей
1. Мәтін бойынша сұрақ құрастыр
2. Төмендегі сөздерді оқыныз.Түсіндірме сөздікті, пайдаланып,сөздердің мағынасын табыңыз
Ескертпе, бірік,қуат, сақ.
3. Нүктенің орнына керекті сөзді қойыңыз.
Қазақ елінің рәміздеріне ... жатады
а/ Байрақ, жалау, жалауша
ә/ Таңба, белгі, мөр
б/ Ту, елтаңба, әнұран
2. Қазақ елі туының түсі ...
а/ қызыл
ә/ сары
б/ көк
3. Күнге табыну ... дүниеге келген
а/ батыста
ә/ солтүстікте
б/ шығыста

III деңгей
1.Кең -байтақ Қазақстаным» тақырыбында оқушылардың білімін тексеруге эссе жазылады.

Сыныбы: 7 Күні:

Сабақтың тақырыбы: Интернет және біз

Сабақтың мақсаты: а) білімділік: Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар орындату, білімдерін дамыту.

Ә) дамытушылық: тапсырмалар орындату, ойлау қабілеттерін дамыту.

Б) тәрбиелік: Отансүйгіштікке баулу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақ

Сабақтың әдісі: түсіндірмелі
Көрнекілігі: деңгейлік тапсырмалар

Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі

1. Кезекшілер арқылы оқушыларды түгендеу.

2. Оқу құралдарының орнында болуын қадағалау.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

Сұрақ-жауап арқылы

ІІІ. Жаңа сабақ

Оқушылар, бүгінгі өтетін тақырыбымыз «Интернет және біз»

Тақырып: « Табиғат тамашасы »I деңгей
1.Мәтінді түсініп оқы
1. Адам - табиғаттың ажырамас бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз ұғым қалыптасқан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген.
Сондықтан орман-тоғайларды сақтап, қоршаған ортаның, өзен мен көлдердің ластанбауына ерекше мән берген.
2. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңыз.
1. ...ің атым .................
2. ...дің отбасымыз тату-тәтті.
II деңгей
1) Мәтін бойынша сұраққа жауап беріңіз.
1. Адамның дені сау болу үшін не керек?
2. Бүгінде жер бетінде қандай мәселе өзекті мәселеге айналды?
3. Дүниежүзілік проблема қандай?
4. Табиғатты сақтау үшін біз қандай үлес қосуымыз керек?
2) Сөздердің антонимдерін табыңыз:
1. Жақсы ...
2. Ұзын ...
3. Аққұба ...
4.Жалқау ...
5.Ақылды ...
III деңгей
1.Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: Бейнелеу өнері.

I деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы.
Бейнелеу өнері
Қазақ бейнелеу өнері белгілі қыл қалам шебері Әбілхан Қастеевтің (1904- 1973 жж.) есімімен тығыз байланысты. Оның еңбек жолы жиырмасыншы жылдардың соңынан басталады. Қастеевтің қолынан шыққан көптеген сулы бояулы және суреттер «Көне және жаңа тұрмыс» топтамасына біріктірілді. Соғыс алдындағы жылдары Қазақстанда А. Ысмаилов, ағайынды Қожықовтар, Б. Сәрсенбаев, Ұ. Таңсықбаев және т. б. қыл қалам шеберлері болды.
2. Антонимдерді табыңыз.
1.Бүгін-
2.Таңертең-
3.Күндіз-
4. Жазда-
5. Жиі-
6. Қазір-
II деңгей.
1. Төмендегі сөздерді оқыныз.Түсіндірме сөздікті, пайдаланып,сөздердің мағынасын табыңыз,сөйлем құрастырыңыз.
2. Бейнелеу өнері,шебер.
1)Сөздерге синоним жаз.
Білгір-
Ғалым-
Мағына-
Ұстаз-
Тым-
2) Сөздерге антоним жаз
Үлкен-
Қамалды-
Ыстық-
Пысық-
Жылдам-
III деңгей.
1 Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

ІҮ. Бекіту.

Сұрақ-жауап арқылы

Ү. Қорытындылау.

Сабақты оқушылар өздері қорытады.

ҮІ. Үйге тапсырма

Фонетикалық талдау.

ҮІІ. Бағалау.

Оқушыларды бағалаймын.

Тақырып: « Табиғат тамашасы »

I деңгей
1.Мәтінді түсініп оқы
1. Адам - табиғаттың ажырамас бөлігі. Сондықтан халқымызда «Жер-Ана» деген егіз ұғым қалыптасқан. Жерді өз Анасындай, Анасын Күндей қастерлеу Ата қостаған салтымыз. «Жер шоқтығы - Көкшетау», «Жер жаннаты - Жетісу» деп, бабаларымыз туған жерге, табиғатқа деген ыстық махаббатын білдірген.
Сондықтан орман-тоғайларды сақтап, қоршаған ортаның, өзен мен көлдердің ластанбауына ерекше мән берген.
2. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңыз.
1. ...ің атым .................
2. ...дің отбасымыз тату-тәтті.

II деңгей

1) Мәтін бойынша сұраққа жауап беріңіз.
1. Адамның дені сау болу үшін не керек?
2. Бүгінде жер бетінде қандай мәселе өзекті мәселеге айналды?
3. Дүниежүзілік проблема қандай?
4. Табиғатты сақтау үшін біз қандай үлес қосуымыз керек?

2) Сөздердің антонимдерін табыңыз:
1. Жақсы ...
2. Ұзын ...
3. Аққұба ...
4.Жалқау ...
5.Ақылды ...

III деңгей

1.Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: « Хайуанаттар әлемі»

I деңгей
1. « Ит -жеті қазынаның бірі» атты мәтінді оқып,аудар.
"Ит - жеті қазынаның бірі", "Ел жатпай, ит тынбас", "Ит иесін қорғайды", "Ит - үйдің құлағы" деген секілді мақал-мәтелдерде оның малды ұры мен бөріден сақтайтын күзетшілік, аңшылық қызметтері дұрыс бейнеленген. Асыл мал және жабайы жануарлар туралы мақал-мәтелдерде адамға тән жақсылы-жаманды мінез-құлықтар, іс-әрекеттер бейнеленеді, соның ішінде арамдық, пасықтық, залымдық мінез қылықтардың көбісі ит пен есек арқылы берілген десек, әсте асыра айтқандық болмас.

2. Синонимдік қатарды жалғастырыңыз.
1. Сұлу, ажарлы,.................................................................................................... қыз.
2. Батыр, ержүрек,...............................................................................................жігіт.
3. Сабырлы, салмақты,............................................................................................дос.

II деңгей
1.Мәтін бойынша 4-5 сұрақ құрастыр.
2. Тесті орында.
1.Септік жалғау…
а.заттың көптігін білдіру үшін
ә.сөздерді бір-бірімен байланыстыру үшін керек
б.заттың біреуге тән екенін білдіреді
2.Мына сөз қай септікте тұр?
Балапан
а.Атау септік ә.Ілік септік
б.Шығыс септік

III деңгей
1 Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: «Табиғат аясында » лексикалық тақырыбын өткенде оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беріледі.

I деңгей
1. мәтінді түсніп оқу.
1. Қоршаған орта - біздің ортақ үйіміз. Оны таза сақтау керек. Кез келген жерге қоқыс тастама. Өзіңді қоршаған ортаны ластама, қағазды жыртып тастама.
Суға түкірме, қоқыс тастап, бүлдірме. Ағаштың бұталарын сындырма, гүлді жұлма.
Жаңбыр жауғаннан кейін ағаш жапырақтары шаңнан тазарады. Өсімдіктер жайқалып жап-жасыл күйге енеді.Жауыннан жиналған шалшықты кешпе.
Өзен-көлдерге қоқыс тастауға болмайды. Себебі ол - балықтардың тұрағы. Балық жаны - суда. Қала маңайының тазалығы мен әдемілігін сақтап қалу - әрбір адамның қолында. Серуенге шыққанда табиғатты ластамау керек.
2. Тәуелдік тұлғасындағы сөз тіркесін көрсетіңіз
а) Мен -қазақпын
ә) Олар жастар
б) Жомарттың әкесі
в) Астанадан келді

II деңгей

1.Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді қойыңыз
... 100 жыл бар,...12 ай бар, ...4 апта бар, ...7 күн бар, ...24 сағат бар, ...60
минут бар, ...60 секунд.

2.Сұраққа жауап бер:
1.Қоршаған орта дегеніміз не?
2.Жаңбыр жауғаннан кейінгі табиғаттың көрінісі?
3.Табиғатты қорғау үшін не істеу керек?
4.Адам табиғатты қалай аялайды?

III деңгей
1. III модульдің Қорытынды бөлімінде «Табиғат аясында» тақырыбында оқушылардың білімін тексеруге эссе жазылады.

Тақырып: « Кино.Театр » лексикалық тақырыбын өткенде оқушыларға деңгейлік тапсырмалар беріледі.

I деңгей
1. Мәтінді түсініп оқы.
1. Кино - қазіргі кезде елдің беделін халықаралық деңгейде көтере білетін, халық өнері мен мәдениетін басқа мемлекеттің тұрғындарына насихаттай алатын басты құралға айналған. Әрине бұл жерде режиссерлер мен актерлердің шеберлік, іскерлік қабілеттеріне көп байланысты. Әрине, басты көрермен өзіміз бола отырып, осындай жетістіктер мен кемшіліктерді бір-бірімізбен бөлісіп, кең талқыға салсақ - бұл отандық кино өнерінің дамуына қосылған бір үлес болар еді
2. Сөйлемдерді толықтырыңыз:
Сыныптасымның аты- ........ Ол ......... жаста. Оның ...... бар. Ол ..... көшесінде
тұрады. Мінезі ........................ Оның көзі ......., шашы........, бойы......... Ол
.................... адам.

II деңгей Тест орындау.

1. 1.Көп нүктенің орнына қажетті сөзді қойыңыз.
Қазақстанның ұлттық мерекесі ..............
а/Халықаралық әйелдер күні.
ә/Республика күні
б/Адам құқықтарының күні.
2.Көп нүктенің орнына қажетті сөзді жазыңыз.
1 қазан ...........халықаралық күні.
а/Қарт адамдардың
ә/Біріккен Ұлттар Ұйымының
б/Қауіпсіздік күні
3.Той сөзінің синонимдерін белгілеңіз.
а/мейрам,мереке
ә/би,өлең
б/гүл,өсімдік
4.Антонимді табыңыз.
а/шығыс,солтүстік.
ә/күз,жаз.
б/күн,түн
5.Көп нүктенің орнына қажетті сөзді қойыңыз.
Наурыз-........деген мағынаны білдіреді.
а/жаңа күн
ә/жаңа жыл
б/ескі күн

III деңгей
1. Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: «Тарихи қайраткерлер».

І.Деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы .
Қазақ хандары.
XV ғасырда құрылған Қазақ мемлекеті үш жүзге бөлінген.
-Ұлы жүз
-Орта жүз
-Кіші жүз.
Әрбір жүз тайпаларға, тайпалар-руларға, рулар аталарға бөлінген.
Қазақ халқында қоғамның билеуші тобының жоғарғы сатысында - хан тұрған.
Халқымыздың ең ірі хандары Тәуке,Абылай және т.б.болды.
2. Төмендегі сөздерді оқып, олардың сындық мағыналарын анықтап,
тиісті зат есімдермен тіркестіріп жазыңыз. Үлгі: Тұщы су.
Тұщы. Ащы. Таза. Лас. Биік. Аласа. Жақсы. Жаман. Жұмсақ. Қатты. Жеңіл

ІІ.Деңгей.
1) Сұраққа жауап бер.
1. Абылай хан кім?
2. Абылайдың шын аты қандай?
3. Ол қай ғасырда өмір сүрді?
4. Ол қандай батыр?
5. Абылай хан кімдермен соғысты?
6 .Қазақ халқы Абылайды кандай адам деп санаған?
7. Сенің пікірің. Менің ойымша .....деп баста.
2) Сөздерге синоним жаз.
Басқарушы-
Дұшпан-
Батыр-
Күш-
Атақты-
Құрмет-
Туу-
Өлу-
Сөздерге антоним жаз.
Жоғарғы-
Қосу -
қорқақ-
Ірі-
Жоқ-
Сыртқы-

ІІІ.Деңгей.
1 Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: Бейнелеу өнері.

I деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы.
Бейнелеу өнері
Қазақ бейнелеу өнері белгілі қыл қалам шебері Әбілхан Қастеевтің (1904- 1973 жж.) есімімен тығыз байланысты. Оның еңбек жолы жиырмасыншы жылдардың соңынан басталады. Қастеевтің қолынан шыққан көптеген сулы бояулы және суреттер «Көне және жаңа тұрмыс» топтамасына біріктірілді. Соғыс алдындағы жылдары Қазақстанда А. Ысмаилов, ағайынды Қожықовтар, Б. Сәрсенбаев, Ұ. Таңсықбаев және т. б. қыл қалам шеберлері болды.

2. Антонимдерді табыңыз.
1.Бүгін-
2.Таңертең-
3.Күндіз-
4. Жазда-
5. Жиі-
6. Қазір-


II деңгей.
1. Төмендегі сөздерді оқыныз.Түсіндірме сөздікті, пайдаланып,сөздердің мағынасын табыңыз,сөйлем құрастырыңыз.
2. Бейнелеу өнері,шебер.
1)Сөздерге синоним жаз.
Білгір-
Ғалым-
Мағына-
Ұстаз-
Тым-
2) Сөздерге антоним жаз
Үлкен-
Қамалды-
Ыстық-
Пысық-
Жылдам-


III деңгей.
1 Мәтінге жоспар құру.
2.Мәтінді мазмұндау.

Тақырып: «Мемлекеттік тіл».

I деңгей.
Мемлекеттік тіл.

1.Мәтінді түсініп оқы.
Қазақ тілі - қазақ халқыныңғ ана тілі .Ол халық тарихымен бірге жасап,ұрпақтан ұрпаққа қатынас құралы ретінде қызмет етіп келеді.1989 жылы қазақ тілі мемлекеттік мәртебе алды.
Қазақ тілі түркі тілдер тобына жатады.Түркі тілдерінің ішінде қазақ тіліне ең жақындары-ноғай, қарақалпақ, татар,башқұрт, қарашай-балқар тілдері.
Қазақ тілі -Ресей,Өзбекстан,Қырғызстан,Түркменстан,Монғолия,Қытай,Ауғаныстан,Иран,Түркия,т.б елдерде тұратын қазақтардың да ана тілі.
Қазақ тілі -өркендеген мәдениеттің тілі,ғылыми тіл,ресми іс қағаздарының тілі.
2.Мәтіннен жалқы есімдерді теріп жазыңыз.

II деңгей.
1.«Мемлекеттік тіл» тақырыбына диалог құраңдар.
Тест сұрақтарына жауап беріңдер.
Әпкесі өзінен кіші қызды кім дейді?
а/қарындас
ә/апай
б/сіңлі
Келген қонақты ..............отырғызамыз.
а/босаға
ә/төрге
б/жерге
2.Көп нүктенің орнына етіс жұрнақтарын қойып жазыңыздар.
а) Мақпал мектептен сұра..ды. ә) Олар ұзақ уақыт әңгіме..ті. б)Мұғалім оқушыларға жаттығу жаз..ды.

III деңгей.
1.Мәтінді мазмұндау.
2.Мына сөздерге мағыналас сөздер табыңдар.
Қасында-
Ренжіді-
Мұғалім-
Оқушы-

Тақырып: Қазақ тілі -қазақ халқының ана тілі.

I деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы.
Қазақ тілі -қазақ халқының ана тілі.Сонымен бірге Қазақстанда туып-өскен кейбір халық өкілдері ішінде қазақ тілін ана тілім деп есептейтіндер де бар.
Қазақ халқын құраған рулар мен тайпалар тарихта өте ертеден -біздің жыл санауымыздан бұрын-ақ мәлім болған.Содан бері бұл тіл халқымыздың қатынас құралы болып келе жатыр.

2.Көп нүктенің орнына тиісті әріпті жазыңыз.
Халы..,елім..зде,өкілд..к,үйрен..п,қаза..ша,қара..ай,қ..лын,түлк..,
әд..л,мейір..мді,ұрпа..,м..лдір.

II деңгей.
1.Мәтін бойынша сұхбат құр.
2.Сын есімдерді сәйкес келетін зат есімдермен тіркестір.
Ұлттық-.........................жігіт
Қалалық-.......................киім
Мерекелік-....................дастархан
III деңгей.
1.Мәтінді мазмұндап,негізгі ойын анықта.
2.Туған жер,Отан,тіл туралы 8 -мақал-мәтелді есіңе түсіріп, жазбаша жаз.

Тақырып: Сөздіктердің түрлері.

I деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы.

Сөздіктің түрі көп.Олардың мақсаттары мен міндеттері әр түрлі.
Орфографиялық сөздікте сөздердің дұрыс жазылуы көрсетіледі.Орфоэпиялық сөздік дұрыс айтылуын ,дұрыс оқылуын үйретеді.
Түсіндірме сөздік сөздердің мағыналары мен тіліміздің байлығын ұғындырады.Екі тілді адарма сөздік басқа тілді үйретеді және оның сөздік құрамын меңгертеді.
Сөздіктер -әрбір оқушының ,әрбір сауатты адамның білім алуы,дамуы күнделікті керекті құрал.

2.Есептік сан есімдерді жазбаша түрде дәптеріңе жаз.
40,86,92,2012,192,605,120,555,3225,800.

II деңгей.
1.Мәтін бойынша сұрақ құрастыр.
2.Берілген сөздерден туынды етістік жасап,сөйлем құра.
Тіс,оқы,арқа,кел.

III деңгей.
1.Мәтінді мазмұндап,негізгі ойын анықта
2.Етістікті өткен шақ және келер шақ есімше түрінде жұптап,жекеше түрде тәуелде.
Күт,шыда,сыйла,жібер,аш,жаса.

Тақырып: Қазақ тілі сабағында .

I деңгей.
1.Мәтінді түсініп оқы.
Біз биыл 7 -сыныпта оқып жүрміз.Біздің мектепте қазақ тілінен басқа орыс,ағылшын тілдерін оқытады.Қазақ тілі сабағы аптасына төрт рет болады.Қазақ тілі сабағы өте қызықты өтеді.Біз сабақта мәтінді оқып,мазмұнын айтамыз.Мәтін бойынша бір-бірімізге сұрақ қойып,жауап береміз.Ауызша тақырыптарға диалог құрастырамыз.Диктант,мазмұндама,шығарма жазамыз.Сабақта көбінесе ауызша сөйлеуге тырысамыз.Сурет бойынша әңгіме құрастырамыз.
2.Етістіктерді келер шақ есімше тұлғасында ,I жақта жаз.
Үлгі:шақыр+ар-мын.
Шақыр,тоқта,ки,аяқта,аудар ,қуан,біл.

II деңгей.
1.Өлеңді мәнерлеп оқып,мазмұнын түсіндір.Кім болғың келеді? Не істегің келеді? деген сұрақтарға өлеңнің мәтіні бойынша жауап бер.
Ғалым болу арманым

Ғалым болғым келеді
Жер байлығын ақтарған.
Жалын болғым келеді
Гүл жасайтын тастардан.
Асқақтаған күй болып,
Шалқып тұрғым келеді.
Жарқыраған күн болып,
Балқып тұрғым келеді.
Артқа тастап ғасырды,
Тасып кеткім келеді.
Алатаудай асылды
Ашып кеткім келеді.
/Х.Талғаров/
2.Өнер ,ана,батырлық туралы 8 мақал-мәтелді дәптеріңе жаз.

III деңгей.
1.Мәтінді мазмұндап,негізгі ойын анықта
2.Етістікті тіркестерді қалау рай тұлғасында жазыңыз.
Үлгі: Айтып келдім-айтқым келеді.
Айтып келдім, күлкісі келді, біліп отырмыз, жақсы оқы, қолыңды көтеріп отыр, ән айтып бер.

1-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

учебник, ученик, звонок, перемена, резинка;

2.Берілген сөздерді септе:

кітап, дәптер, ауыл.

3.10 сөйлем құрастыр.

2-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

дома, дома, стена, пол, крыша, потолок, высокий, этаж, квартира, комната.

2.Тәуелденген сөздерді септе:

Үйім, бөлмең, қабырғасы.

3.10 сөйлем құрастырып, алғашқы 4 сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

1-деңгей

1.5 мақал-мәтелді жатқа жаз.

2.« Менің Қазақстаным»

2-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Ручка, учитель, учиться, букварь, книга, линейка, писать, урок, считать, пенал.

2.Берілген сөздерді септе:

Мұғалім, үзіліс, қоңырау;

3.10 сөйлем құрастыр.

2-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Двор, живу, площадка,микроройон, окно, дверь, сосед, лестница, форточка.

2.Тәуелденген сөздерді септе:

Ауданым, қоңырауың, үзілісі.

3. Берілген сөздерді жекеше, көпше түрде жікте:

4.10 сөйлем құрастырып, алғашқы 5 сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

1-деңгей

1.Берілген сөздерге фонетикалық талдау жаса:

Ықшамаудан, көрші.

2.« Менің қалам»

3-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Тетрадь, доска, класс, дневник, учить.

2.Тәуелденген сөздерді септе:

Оқулығым, өшіргішің, оқушысы.

3.10 сөйлем құрастыр.

2-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Голова, рот, глаз, нос, волосы, рука, зуб, губы, лоб, пальцы, нога, бровь, ресницы, лицо, грудь.

2.Берілген сөздерді жекеше, көпше түрде тәуелде:

Жұлдыз, студент, бауыр.

3.10 сөйлем құрастырып, алғашқы 5 сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

1-деңгей

1.4 жұмбақты жатқа жаз.

2.2 жаңылтпашты жатқа жаз.

3.« Менің отбасым»

4-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Овца, коза, корова, верблюд,кобыла, собака, свинья, волк, заяц, белка, тигр, медведь, слон, лошадь, лев, кошка, бобер, лиса, олень, лось.

2.Бірінші тапсырмадағы сөздермен 15 сөйлем құрастыр.

2-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Белый, черный, красный, оранжевый, синий,голубой, зеленый, коричневый, серый, розоый, желтый, фиолетовый, белый-белый, пестрый, черный-черный.

2.Берілген сөздерге фонетикалық талдау жаса:

Қуыршақ, түлкі.

3.20 сөйлем құрастыр.

1-деңгей

1.Берілген етістіктерді болжалды келер шақтың жекеше, көпше түрінде жікте:

Бар, кел.

3.« Менің мектебім»

5-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Огурец, чеснок, картофель, лук, свекла, помидор, виноград, яблоко, вишня, груша, абрикос, арбуз, дыня, клубника, смородина, морковь, чернослив, капуста, тыква.

2.10 сөйлем құрастыр.

3.Берілген сөздерді қазақ тіліне аударып жекеше, көпше түрде тәуелде:

(вишня, смородина, морковь)

2-деңгей

1.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

Ягненок, верблюжонок, козленок, зайчонок, щенок, теленок, поросенок, цыпленок, жеребенок, волчонок, медвежонок, лисенок, котенок, лосенок, олененок.

2. 10 сөйлем құрастырып, 5 сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

3.Берілген етістіктерді мақсатты келер шақтың жекеше, көпше түрінде жікте:

Айт, ойна.

1- деңгей

1.Берілген етістіктерді бұрынғы өткен шақтың жекеше, көпше түрінде жікте:

Айт, ойла.

2.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар:

страна, Родина, национальность, живем, герб, многонациональный, флаг, дружно, столица, улицы,

в городе.

3. 10 сөйлем құрастырып, 5 сөйлемге синтаксистік талдау жаса.

4. 2-ші өлеңіңді жатқа айт.

6-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Берліген сөздерді қазақ тіліне аудар. Дома, стена, дома, пол, крыша, потолок, высокий, этаж, квартира, комната.

2.Бастауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

3.Берліген сөздерді жекеше, көпше түрде жікте: ұстаз, шәкірт.

2-деңгей.

1.Сөйлемнің тұрлаулы мүшелері дегеніміз не? Мысал келтір.

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Жұмысшы» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Ұлттық валюта -теңге» . Қысқаша жазып,әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Сөйлем дегеніміз не? Сөйлемнің неше түрі бар? Мысалдар келтіріп, дәлелде.

2.«Мектеп, ауа» сөздеріне морфологиялық талдау жаса.

3.«Қазақстан Республикасының рәміздері». Қысқаша жазып,әңгімелеу.

4.«Қазақстан» өлеңін жатқа айт.

7-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Баяндауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.2 мақал-мәтелді жатқа жазып, айтып бер.

3.Берілген сөздерге фонетикалық талдау жаса: ұстаз, шәкірт.

2 -деңгей

1.Анықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берілген етістіктерді болжалды келер шақтың жекеше, көпше түрінде жікте: жүгір, жаз.

3.«Ел ордасы-Астана».Қысқаша жазып,әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Толықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Стадион» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Отаншылдық-ұлы қасиет». Қысқаша жазып, әңгілемеу.

4. Отан туралы мақал-мәтелдер жазып, жатқа айт.

8-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Толықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Ел ертеңі-жастар» .Қысқаша жазып , әңгімелеу.

3.Берілген сөздерді өткен шақта жікте: же, іш.

2-деңгей.

1.Пысықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Ұстаздар» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Бірлік пен ынтымақ елі». Қысқаша жазып әңгілемеу.

4.Тәуелденген сөздерді септе:

халқым, шекарасы, ойың.

1-деңгей.

1.Анықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берліген етістіктерді мақсатты келер шақтың жекеше, көпше түрінде жікте: серуенде, басқар.

3.«Елдестірмек елшіден». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.5 мақал-мәтелді жатқа жазып, айтып бер.

9-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1.Анықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берліген сөздерге фонетикалық талдау жаса. Ақшыл, көрші.

3.«Экология». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей.

1.Толықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Көршілер» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Табиғатты қалай қорғаймыз». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.Берліген етістіктерді нақ осы шақты жікте: сындыр, жаса.

1-деңгей.

1.Пысықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Қорғаймыз» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Байқоңыр ғарыш айлағы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.«Кел, балалар ,оқылық» өлеңін жатқа айт.

10-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Пысықтауыш дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берліген сөздерді қазақ тіліне аудар: живу, двор, площадка, микрорайон, многоэтажный, окно, дверь, сосед, лестница, форточка.

3.«Менің мектебім» (15 сөйлемнен кем болмау керек,) Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей.

1.20 зат есім жазып , оларды топта.(жалпы-жалқы , жанды-жансыз)

2.Жалаң және жайылма сөйлем дегеніміз не?

2сөйлем құрастырып, талдау жаса.

3.«Ғалымның пікірі», Қысқаша жазып , әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Жақты және жақсыз сөйлем дегеніміз не?

3сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.10 үстеу, 10 сын есім жаз.

3.«Су-тіршілік көзі». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.1-өлеңіңді жатқа айт.

11-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Жалаң, жайылма сөйлем дегеніміз не?

5 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берліген сөздерді осы шақта жікте: төсе, жаса.

3.«Ауа райы » тақырыбына диолог жаз.

2-деңгей.

1.Жақты , жақсыз сөйлем дегеніміз не?

2сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.10 үстеу, 10 сын есім жаз.

3.«Ұлы Жібек жолы» Қысқаша жазып , әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Толымды және толымсыз сөйлем дегеніміз не?

3сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.20 зат есім жазып, оларды топта. (жалпы-жалқы, жанды-жансыз)

3.«Кең-байтақ Қазақстан». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.5 мақалды жатқа жазып, айтып бер.

12- деңгейлік тапсырма.

3- деңгей.

1.Жақты және жақсыз сөйлем дегеніміз не?

2сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берілген сөздердің антонимдерін жазыңдар: мол, белгілі, қайшы келу, бұзу, жақын , алыс, алғашқы, тиімді .

3.«Оңтүстік Қазақстан аймағы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2- деңгей.

1.Толымды, толымсыз сөйлем дегеніміз не?

2сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Түйе» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Қасиетті Түркістан қаласы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.1-ші өлеңін жатқа айту.

1-деңгей

1.Жалаң және жайылма сөйлем дегеніміз не?

3сөйлем құрастырып, талдау жаса

2.«Жолбарыс » сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.« Ұлылар елі ». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.2-ші өлеңін жатқа айту.

13- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Толымды және толымсыз сөйлем дегеніміз не?

6 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Торғай» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Марқакөл-ел мақтанышы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей.

1.Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Ол нешеге бөлінеді?

Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. «Бәрі де халық игілігі үшін» Қысқаша жазып , әңгімелеу.

3. «Жылқылар» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

1-деңгей.

1.Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Ол нешеге бөлінеді?

Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Көршілер» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Шағын, орта және үлкен бизнес», Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.3-ші өлеңін жатқа айту.

14- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Құрмалас сөйлем дегеніміз не? Нешеге бөлінеді?

Мысал келтір.

2.«Сынып » сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

4.сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2-деңгей.

1.Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Тәелденген сөздерді септе: сөйлемім, мағынасы.

3.2-ші өлеңін жатқа айту.

4.«Мемлекеттік өнеркәсіп». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

4сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Тәуелденген сөздерді септе: өлеңім, өнері, күшің.

3.«Мараттың» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

4.«Үнемшіл болу». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

5.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар: производство,сырье, выгодный, поиск, вынужден, постоянно, присущий, не жалея себя.

15- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

3сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. «Дәптері» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.«Күншуақ» сөзіне фонетикалық талдау жаса.

2-деңгей.

1.Себеп-салдар салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Карта» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.Берілген сөздерді шартты райда жікте: қара, ал, көр.

4.«Уақытта бағалай біл». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Оқушылар» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3.Берілген сөздерді қалау райда жікте: көр, бар, ойна.

4.«Баспасөз өмір айнасы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

5.Берілген сөздерді қазақ тіліне аудар: местный, интересный, подросток, периодика, массовый, событие, сведение, любимый.

16- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Себеп-салдар құрамалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берілген сөздерді шартты райдың жікте: жүгір, ойла.

3.«Тілшілер» Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей.

1.Кезектес салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Берілген сөздерді бұйрық райда жекеше, көпше түрінде жікте: секір.айт.

3.«Теледидар». Қысқаша жазып , әңгімелеу

4.3-ші өлеңін жатқа айту.

1-деңгей

1.Талғаулы салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.«Қарлығаштар» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

3. Есімдік дегеніміз не? Неше түрі бар?

4.«Жарнама және біз» Қысқаша жазып , әңгімелеу.

5.5 сын есім жазып, салыстырмалы шырай жаса.

17-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Кезектес салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Сан есім дегеніміз не? Неше түрі бар?

3.«Техника ғасыры». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей.

1.Талғаулы салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Сын есім дегеніміз не? Мысал келтір.

3.«Көршілер» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

4.«Біздің өміріміздегі музыка». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

1-деңгей.

1.Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Шылау дегеніміз не? Шылау нешеге бөлінеді? Мысал келтір.

3.«Жауынгерлер » сөзіне морфологиялық талдау жаса.

4.«Әміре Қашаубаев ». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

5.Төл сөз дегеніміз не? Мысал келтір.

18- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1.Талғаулы салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Есімдік дегеніміз не? Неше түрі бар? Мысал келтір.

3.«Нұрғиса Тілендиев». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей

1.Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Шылау дегеніміз не? Жалғаулық шылауларды қатыстырып 5 сөйлем құрастыр.

3.«Шәмші Қалдаяков». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.«Ескерткіш» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

1-деңгей

1.Кезектес салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Септеулік шылауларды қатыстырып 6 сөйлем құрастыр.

3.Төлеу сөз дегеніміз не? Мысал келтір.

4.Берілген сөздерді етістіктің нақ осы шағының жекеше, көпше түрінде жікте: көтер, ойна.

5.«Өнер сайысы». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

19-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей.

1.Түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Демеулік шылауларды қатыстырып 3 сөйлем құрастыр.

3.Төл сөз дегеніміз не?Мысал келтір.

2-деңгей.

1.Үстеу дегеніміз не? Үстеудің неше түрі бар? Мысал келтір.

2.Тәуелденген сөздерді септе: мектебім , атаң, қарындасым.

3.«Ән туралы аңыз». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.Септеулік шылауларды қатыстырып, 6 сөйлем құрастыр.

1-деңгей

1.Оқшау сөздер дегеніміз не? Мысал келтір.(одағай, қаратпа сөз, қыстырма сөз)

2.Жалғаулық шылауларды қатыстырып, 6 сөйлем құрастыр.

3.«Спорт қашан пайда болды?». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.10 сын есімді қатыстырып сөз тіркестерін жаса.

5.1-ші өлеңін жатқа айту.

20- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1.Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? 2 сөйлем құрастырып, талдау жаса

2.Жинақтық сан есім қалай жасалады? 5 сөйлем құрастыр.

3.Диолог дегеніміз не? Мысал келтір.

2-деңгей

1.Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? 2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Реттік болжалдық сан есімдерді қатыстырып 6 сөйлем құрастыр.

3.«Қазақстан мерейін өсірген спорт» Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.Болымысз етістік дегеніміз не? Мысал келтір.

1-деңгей

1.Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? Себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? 2 сөйлем құрастырып, талдау жаса

2.Топтау, бөлшектік сан есімдерді қатыстырып 6 сөйлем құрастыр.

3.«Денсаулығыңды шыңда». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

4.Салыстармалы шырай дегеніміз не? Салыстырмалы шырайға 5 сөйлем құрастыр.

5.2 жаңылтпаш жазып, жатқа айт.

21- деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1.Қарсылықты бағыныңқы сабақтас сөйлем дегеніміз не? 2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Болжалдық сан есім дегеніміз не? 4 сөйлем құрастыр.

3.«Тоғызқұмалақ». Қысқаша жазып , әңгімелеу.

2-деңгей

1. Себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса

2. Топтау, бөлшектік сан есім дегеніміз не? Мысал келтір 6 сөйлем құрастыр.

3. «Кереует» сөзіне морфологиялық талдау жаса.

4. «Шахмат қалай пайда болды?». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

1-деңгей

1. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. Реттік, болжалдық сан есімдер қатыстырып, 6- сөйлем құрастыру.

3. «Компьютер» сөзіне морфологиялық талдау жасау.

4. «Тарихи мәдени ескерткіштер». Қымқаша жазып, әңгімелеу,

5.Қожа Ахмет Йассауи кім?

22-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1. Себеп бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. Тәуелденген сөздерді септе: добым, теннисі, уақытың.

3. «Теннистің де тарихы бар». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

2- деңгей

1. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Фонетикалық талдау жаса: қауырсын, көгершін.

3. «Ұлттық байлық дегеніміз не?». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

4.Ауыспалы өткен шақта жікте: серуенде, көр.

1-деңгей

1. Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. Бұрынғы өткен шақта жікте: сөйлес, жүгір

3. «Тарих ғажайыптары». Қысқаша жазып, әңгімелеу

4. Мекен үстеу қандай сұраққа жауап береді?

3 сөйлем құрастыр.

5. Демеулік шылауларды қатыстырып, 4 сөйлем құрастыр

23-деңгейлік тапсырма

3-деңгей

1. Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2. Одағайды қатыстырып 3 сөйлем құрастыр

3. «Ғажайып ғимарат». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

2-деңгей

1.Қимыл-сын бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Қыстырма сөздерді қатыстырып, 4 сөйлем құрастыр

3. «Тұмар патша». Қысқаша жазып, әңгімелеу

4. 3-ші өлеңін жатқа айту..

1-деңгей.

1.Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не? 2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Сілтеу, өздік есімдіктерін қатыстырып , 6 сөйлем құрастыр.

3.«Көне Отырар». Қысқаша жазып, әңгімелеу

4.10 мақал- мәтелді жатқа айт.

5.Еліктеуіш сөзді қатыстырып 3 сөйлем құрастыр.

24-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1. Мақсат бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Атаулы сөйлем дегеніміз не? Мысал келтір.

3. «Марқакөл-ел мақтанышы». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

2-деңгей

1.Мезгіл бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Белгісіздік есімдіктерін қатыстырып, 4 сөйлем құрастыру.

3.Сөйлемнің біріңғай мүшелері дегеніміз не? Мысал келтір.

4. «Балқаш пен Алакөл». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

1-деңгей

1.Қимыл-сын бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?

2 сөйлем құрастырып, талдау жаса.

2.Болымсыздық есімдіктерін қатыстырып, 4 сөйлем құрастыру.

3. «Тіл ұлттың игілігі». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

4.Есімше дегеніміз не? Мысал келтір.

5.Ырықсыз етістікке мысал келтір.

25-деңгейлік тапсырма.

3-деңгей

1.Өзгелік етіске мысал келтір.

2.5 мақал-мәтел жазып, жатқа айт.

3. «Өмір талабы». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

2-деңгей

1.Ырықсыз етіске мысал келтір.(3 сөйлем)

2.Себеп үстеу дегеніміз не? Мысал келтір (2сөйлем)

3.Жалпылау есімдіктерін қатыстырып, 4 сөйлем құрастыру.

4. «Тіл ұлттың игілігі». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

1-деңгей

1.Ортақ етіске мысал келтір.( 3сөйлем)

2.Сын-бейне үстеуге 4 сөйлем құрастыр.

3.Септеулік шылауларды қатыстырып, 6 сөйлем құрастыр.

4. «Өмір талабы». Қысқаша жазып, әңгімелеу.

5.Болымсыздық етістіктерін қатыстырып, 4 сөйлем құрастыр.

8-сыныпқа арналған олимпиада тапсырмалары

(Орыс тілінде оқытатын мектептер)

І тур

Мазмұндама

Не тәтті?

Жиренше шешен бір күні жолда бір баланы көріпті де, былай деп сұрапты:

- Дүниеде ең тәтті не, балам?

Сонда бала былай жауап беріпті:

- Бал тәтті, - деген екен.

- Ал жұмсақта не жұмсақ?

Мамық жұмсақ.

- Қаттыда не қатты?

- Тас қатты.

Бұл баланың жауабын екінші бала тыңдап тұрыпты. Ол Жиренше шешенге былай депті: «Осы сұрақтарға мен де жауап берейінші, рұқсат етіңіз».

- Ал, айта ғой, не тәтті? - депті Жиренше шешен.

- Ананың сүті, - деп жауап беріпті бала.

- Не жұмсақ?

Ананың қолы.

Ал енді не қатты?

Әкенің жүрегі, - депті бала.

Жиренше шешен екінші балаға риза болып, балаға батасын беріпті. (30 ұпай)

8-сынып

Тест

1. «Оңай» деген сөздің антонимін табыңыз.

а)ауыр

ә)қысқа

б)қиын

в)ұзын

2. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсетіңіз

а)айттым

ә)киімім

б)білім

в)жүзім

3. Тура мағынадағы сөз тіркесін табыңыз.

а)биік ой

ә)биік ағаш

б)биік тұлға

в)биік арман

4. Қай сөз тіркесі дұрыс?

а)кең алма

ә)кең бөлме

б)кең тіс

в)кең шаш

5. Асты сызылған сөзге қандай сұрақ қоюға болады? Мен ертең үйде боламын.

а)қалай? ә)қандай?

б)қашан в)қанша?

6. Жедел өткен шақтағы етістігі бар сөйлемді табыңыз.

а)Бүгін кешке мен теледидар көремін.

ә)Сен осы жерде тұрасың ба?

б)Оқушылар мұғалімді тыңдап отыр.

в) Мен үйге автобуспен келдім.

7. Мақалды аяқтаңыз: Күлме досыңа ...

а)ойлап сөйле ә)өз тіліңді құрметте б)қызыл тіл в)келер басыңа

8. Пысықтауышы бар сөйлемді белгілеңіз.

а)Оқушылар мұғалімді тыңдап отыр

ә)Кешке дейін ініммен үйде болғым келеді

б)Халық батырына риза болады

в)Менің анам -тамаша адам.

9. Қай сөздің жазылуында қате бар?

а)мұрын ә)кереует б)бөлме в)құлақ

10. Жіктік жалғау 2 жақ, көпше тұрған сөзді табыңыз.

а)барамыз

ә)барасыңдар

б)барасыз

в)барады (20 ұпай)

2 - тур

1. Мәтінді оқыңыз. Мазмұны бойынша сұрақтар құрастырыңыз.

Ыбырай Алтынсарин Қостанай облысында туған. Ол - қазақтан шыққан тұңғыш ұстаз. Қазақ балаларына арнап алғаш рет мектеп ашып, өзі ұстаз болған.

Балаларды оқу-білімге шақырып, өлең, ертегі, әңгімелер шығарды. Өзінің бүкіл өмірін ұстаздық іске арнаған ол «Қазақ хрестоматиясы» деген оқулық жазды.

2. Берілген тақырыпқа әңгімелеп беріңіз.

3. Асты сызылған сөйлемдегі сөздерге жазбаша түрде морфологиялық талдау жасаңыз.

4. Өзіңізге ұнайтын өлеңді мәнерлеп жатқа айтыңыз.

8 - сыныпқа берілген арнаулы тақырыптар

1. Менің сүйікті жануарым

2. Менің сүйікті тағамым

3. Менің арманым

4. Білімнің өмірдегі маңызы туралы.

5. Менің сүйікті кітабым (50 ұпай)

9-сыныпқа арналған олимпиада тапсырмалары

Мазмұндама

Жақсылардың жақсысы

Баяғыда бір ақылды қарияның жалғыз қызы болыпты. Қария бірнеше бөлмелі, жарық, биік, өте әсем үйде тұрыпты. Үйінің айналасы бау-бақша екен. Қарияның кішкене қызы бақшаны, барлық бөлмелерді аралайды. Қыз кірмеген жалғыз ғана бөлме қалады. Ол бөлме жабық тұрады екен.

Бір күні қыз қарияға:

- Әке, маған жабық тұрған бөлмеге кіруге рұқсат етіңіз. Осы бөлме басқа бөлмелерге қарағанда, жақсырақ қой деп ойлаймын, - дейді.

- Оның дұрыс, қызым. Жақсылардың ең жақсысы сонда. Бірақ сен әлі жассың. Өскенде бұл бөлмені саған беремін. Сен оған өмір бойы риза боласың, - деп жауап қайтарады әкесі.

Ай өтеді, жыл өтеді, қыз есейіп бой жетеді. Қария қызына жабық бөлменің кілтін ұсынады. Қыз қуанып есікті ашып жібереді. Сонда оның көргені - ұршық пен өрмек және кітап. Олардан өзге түк жоқ. Қыз әкесіне жылап келіп:

- Әке, сен жабық бөлмеде жақсылардың ең жақсысы бар деген едің. Мен одан ұршық, өрмек, кітаптан басқа еш нәрсе таппадым, - дейді.

- Міне, жақсылардың жақсысы деген - осылар, қызым! Ұршық пен өрмек болса, еңбегің жанады. Ал кітап оқысаң, білім артады. Дүниеде бұдан артық жақсы жоқ. Дүниедегі мүліктің бәрі еңбекпен, біліммен табылады, - деп түсіндіреді қария. (30 ұпай)

Тест сұрақтары

1. «сұлу» деген мағынаны білдіретін фразеологизмді табыңыз

а)көзді ашып жұмғанша

ә)көзі көрген

б)ай десе аузы, күн десе көзі

в)ит өлген жерде

2. Мақалды аяқтаңыз: Өнер алды ...

а)ойлап сөйле

ә)өз тіліңді құрметте

б)қызыл тіл

в)келер басыңа

3. Тұрақты сөз тіркесін көрсетіңіз.

а)көзді ашып жұмғанша

ә)көзіңді аш

б)көзіңді жу

в)тез бар

4. Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойыңыз. ... көріп келдім.

а)өзіне

ә)өзінде

б)өзін

в)өзінің

5. «жаман» сөзінің синонимін табыңыз.

а)олақ

ә)тамаша

б)тәуір

в)нашар

6. Мақсатты келер шақтағы етістігі бар сөйлемді табыңыз.

а)Кеше кешке мен теледидар көрдім

ә)Сен осы жерде тұрасың ба?

б)Мен ауылда болғанмын

в)Мен бүгін үйге ерте бармақпын

7. Септік жалғауы бар сөзді анықтаңыз.

а)сыныбында ә)баяғыда б)ұмытпа в)арманда

8. Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшаны табыңыз.

а)лар ә)ның б)пін в)хана

9. Айтылуы бойынша дұрыс жазылған сөзді табыңыз

а)Айтбек ә)өсүмдүк б)басшы в)көзқарас

10. Мына сөйлемнің дұрыс аудармасын табыңыз. Олжас хотел учиться.

а)Олжас оқуға барды.

ә)Олжастың оқығысы келді.

б)Олжас оқуды армандады.

в)Олжас оқығысы келеді.(20 ұпай)

9-сынып

ІІ тур

Мәтінді оқыңыз. Оған қандай ат қоюға болады? Мазмұнын айтып беріңіз.

Қазақстан Республикасының жері кең-байтақ. Оның биік таулары мен айдын көлдері, қалың ормандары мен жасыл жайлауы бар. Жер астында орасан зор табиғи байлықтар жатыр.

Республикамыздың астанасы - Астана қаласы. Ол еліміздің бас қаласы. Қазақстанда көптеген әсем қалалар бар. Олар: Алматы, Қарағанды, Шымкент, Семей, Атырау, Орал, Түркістан, Қостанай, т.б.

2. Берілген тақырыпқа әңгімелеп беріңіз.

3. Асты сызылған сөйлемдегі сөздерге жазбаша түрде морфологиялық талдау жасаңыз.

4. Өзіңізге ұнайтын өлеңді мәнерлеп жатқа айтыңыз.

9-сыныптың 2-ші тапсырмасы бойынша арнаулы тақырыптар

1.Менің мектебім

2.Менің сүйікті мейрамым

3.Менің сүйікті пәнім

4.Маған ұнайтын спорт түрі

5.Қазақстан табиғаты (50 ұпай)

I тур

10 сынып

Мазмұндама

Ала мысық

Бекежан оянғанымен, жылы төсектен тұрғысы келмеді. Тұруға ерініп, көзін бір ашып, бір жұмып, ұйқылы-ояу маужырап жата берді. Ол бір сәт көзін ашып жатып, бір нәрселер ойлаған болып еді, көзі өзінен-өзі жұмылып, мызғып кетті. Әлгі ойы түс сияқты бұлдыр тұманға айналды. Содан қайта ояна беріп, тағы бір нәрсе ойлайын деп еді, құлағына жіп-жіңішке үн ызың ете түскендей болды. Сергіп алып, құлағын түріп еді, үн жалғыз емес, бірнешеу болып үзік-үзік естілді және дәл өз төсегінің астынан шықты. Бекежан әп-сәтте жерге қарғып түсіп, етпеттеп барып, төсектің астына үңілді. Түкпірге таман, өзінің ала мысығының бауырында қыбыр-қыбыр етіп жатқан қызылшақа балаларды көрді. Ала мысықтың бір баласын қолына алып, аялағысы келді. Еңбектеп жақындайын деп еді, ала мысық көзі оттай жанып, пыр-пыр етіп, айбат шекті. Бекежан ала мысықтың бұл мінезіне әжептәуір ренжіп, не істерін білмей тұрып қалды. Кетейін десе, оларды қимайды, жақындайын десе, ала мысық жолатпайды.(30 ұпай)

Тест сұрақтары

1. Жедел өткен шақтағы етістігі бар сөйлемді табыңыз.

a) Бүгін кешке мен теледидар көремін.

b) Сен осы жерде тұрасың ба?

c) Оқушылар мұғалімді тыңдап отыр.

d) Мен үйге автобуспен келдім.

e) Мен Астанада болғанмын.

2. Мақалды аяқтаңыз: Күлме досыңа, ...

a) Ойлап сөйле

b) Өз тіліңді құрметте

c) Қызыл тіл

d) Келер басыңа

e) Өзің түсесің

3. Пысықтауышы бар сөйлемді белгілеңіз.

a) Оқушылар мұғалімді тыңдап отыр.

b) Кешке дейін ініммен үйде болғым келеді.

c) Халық батырына риза болады.

d) Менің анам - тамаша адам.

e) Мектеп ауласы таза.

4. Қай сөздің жазылуында қате бар?

a) Мұрын

b) Кереует

c) Бөлме

d) Құлақ

e) Мұғалім

5. Жіктік жалғау 2 жақ, көпше түрде тұрған сөзді табыңыз?

a) Барамыз

b) Барасыңдар

c) Барасыз

d) Барады

e) Барайық

6. Септеулік шылауды көрсетіңіз.

a) Және

b) Сондықтан

c) Ау

d) Ғана

e) Туралы

7. Жақты сөйлемді табыңыз.

a) Менің киноға барғым келеді.

b) Сабаққа үнемі дайындалу керек.

c) Ауылдың шетінде құс фермасы бар.

d) Денсаулықты жас кезіңнен сақтауың керек.

e) Оның ештеңе істегісі келмейді.

8. Қай сөйлемде жанама толықтауыш бар?

a) Оспан ешкімнен қорықпайды.

b) Мен кітап оқыдым.

c) Сабақ оқыдық.

d) Даланы суреттеп отыр.

e) Мен досымды шақырдым.

9. Еліктеу сөзі бар сөйлемді көрсетіңіз.

a) Еһе, бұл қиын жұмыс қой.

b) Үйде адам бар ма?

c) Әрине, талабың күшті болса, жеңесің.

d) Баяғы заманда бір шал болыпты.

e) Қоңырау шылдыр етті.

10. Түбір мен қосымша аралығындағы ілгерінді ықпалды көрсетіңіз.

a) Отрядқа жаңа адам қабылданды.

b) Сәнқойлық - талғампаздықтың бір түрі.

c) Сөзшең адамның бәрі шешен емес.

d) Түнгі самал егін басын тербейді.

e) Өзен жағасына бардық. (20 ұпай)

10 сынып

2 - тур

1 . Мәтінді оқып, мазмұнын өз сөзіңізбен айтып беріңіз. Мәтінге қандай ат қоюға болады? Мәтін бойынша бірнеше сұрақ құрастырыңыз.

Біреудің екі баласы бар екен. Бірі еріншек екен. Тек «жатсам» дей береді екен. Екінші баласы ерінбейді екен. Үнемі «жүрсем», «қыдырсам» дей береді екен. Ағайынды екеуі осылай «жатсам», «жүрсем» деп ерегеседі.Ағалы-інілі екеуі әкесіне барып жүгінеді. Әкесі оларға былай депті.

Жатқанға жан жуымайды, жүргенге жөргем ілінеді. (добыча найдется)

2. «Қазақ тілі не үшін керек?» тақырыбына диалог құрастырыңыз. Достық туралы қандай мақал-мәтелдерді білесіз?

3. 1-тапсырмадағы мәтінде асты сызылған сөйлемге жазбаша түрде синтаксистік талдау жасаңыз.

4. Өзіңізге ұнайтын өлеңді немесе прозалық шығармадан үзіндіні мәнерлеп жатқа айтыңыз. (50 ұпай)