Сценарий внеклассного мероприятия Родной язык - наше богатство Устный журнал с участием родителей и учащихся 4 класса. Любовь к родному языку сродни любви к матери. народные традиции способствуют сохранению родного языка

«О богатстве родного языка» / Устный журнал с участием детей и родителей/. О роли семьи в сохранении семейных традиций. Сохранить национальные традиции - сохранить родной язык. Любовь к родному языку сродни любви к матери./ Данный сценарий удостоен Дипломом победителя конкурса республиканской организации Профсоюза работников образования и науки РФ в 2008 г. Басанкиева В.Б.

Төр: «Хамгин үнтә зөөр»

Күслнь:

- сурһульчнрин эк- эцкнриг хальмг өрк-бүлин авьясмудла таньлдулх, өдгә цагт ямаран авг-бәрцән бүл болһнд хадһлгдҗ йовхнь медүлх

- эврәннь бүлин тууҗарн болн уңг- тохмарн соньмсулҗ, эк-эцкнрән күндлх болн омрхх сана орулх

- төрскн келндән дуран өгч дасҗ, терүгәрн үрдүдтән үлгүр болҗ сурһмҗ өгх

- классин коллективин, сурһульчнрин болн эк-эцкнрин, теднә өрк-бүлмүдин хоорндк негдлһнд тус күргх.

Орлцачнр: классин һардач, сурһульчнр (4кл.), эк-эцкнр, сурһлңгин санан - седклч, хальмг келнә багш.

Урднь белдх көдлмш.

1. Эк-эцкнрт дуудлһ йовулх

2.Өрк-бүлмүдт бәәх кезәнк юм болн зургуд цуглулх

3.Сурһульчнрин өрк-бүлмүдин төрл - садна «Җура мод» тогтах

4. Ватман, будг, биирс, фломастер н.ч. кергтә

4. «Төрлмүд мини». Зургудын һәәхүл белдх.

5. Багш, эк-эцкнр, сурһульчнр ахр сценкс белдцхәнә «Сән, му йор»

Кецәлд керглх дөңцл эв-арһ:

1. Һәәхүл «Садта күн - салата модн » бүлмүдин «жура модд»

2. Һәәхүл «Төрлмүд мини» элгн-садна зургуд болн өрк-бүлин үнтә юмс.

3. Магнитофон

4. Дуд(кассет): Манҗин А. «Төрлмүд», «Мама», «Ээҗдән»

5. Самбрт кецәлин төр, эпиграф бичх

6. «Камб» цаасар кесн - эк-эцкнр болн күүкд күцәх даалһврта.

7. Компьютер болн проектор

8. Олн-зүсн зургуд - слайд

Кецәлин йовуд.

1. Бүрдәлһн. Көгҗм - дун «Төрлмүд мини». Сурһульчнр болн эк-эцкнр дуңһру күцәһәд сууцхана.

Эк-эцкнрин комитетин ахлач хурлһ эклнә: төрнь болн диг-дараһнь медүлнә.

2. Нүр әңгнь.

Классин һардач. Күн болһнд гер, өрк - бүл бәәнә. Альд эс йоввчн күн болһн герүрн темцнә. Гер гисн - хоосн нег ората дөрвн эрс биш. Гер гисн - тана өрк - бүл, өөрхн элгн - садн: эннь - ээҗ, аав, эк, эцк, ахнр-дүүнр.

Хальмг улс болхла, ик кезәнәс авн уңг- тохман күндлдҗ долан үйн ясан меддг авьясмудта бәәсмн. Кен ахан күндлҗ, кен баһан эрклүлҗ - гидг мана өвкнрин заңшал гер болһнд хадһлҗ бәәх зөвтәвидн. Юнгад гихлә эн мана зөөр.

Санан - седклч. Өрк - бүл гисн күүнә кишг. Кишг болхла - чик җирһлин үүл. Мана бурхн шаҗна сурһмҗар цугтан чик хаалһар йовх зөвтәвидн - чикәр ухалад санх, чикәр келх, чикәр үүлән күцәх. Тегәд, өрк-бүлән ухаһарн залҗ, керг-үүләрн батрулҗ йовх кергтә. Хальмг улст бичкдүдиг чикәр сурһх өрк-бүлин арвн зокал бәәнә:

- үрдүдән чикәр дурлх (дурнь - дотран, чаңһнь -һазань)

- үрдүдән чикәр харсх (аюлас гетлүлх, болв әәмшгнь медҗ авг)

- эк-эцкнр үрдүдтән сән үлгүр болх зөвтә

- эк-эцкнр үрдүдтәһән хамдан ямаранчн керг-үүл күцәх зөвтә (көдлх, амрх, хотан уух н.ч.)

- эк-эцкнр үрдүдтәһән наадд наадҗ, сурһулярнь соньмсҗ, амн урн үгин зокъялмуд дасҗ күүндх зөвтә

- тодлвртаһар бәәҗ, бүлдән үлгүр болх сурһмҗиг - күүкдт дасхх кергтә

- күүкдин чидлин күчнь теднд бийднь үзүлх кергтә

- күүкдиг күүнә үгд ордгиг сурһх кергтә

- күүкдәс җирһлин сән- мууһинь нуухмн биш (уульх кем бас бәәдмн)

- бичкндк цагнь кецү сәәхн тодлвр үлдәхин төлә - күүкд чикәр бәәхиг сурһх кергтә.

Аштнь келхд, ни бәәх өрк - бүлд үрдүд байрта - кишгтә өсдг болҗана.

III. Күцәсн дамшлтан үзүлһн.

Классин һардач. Эндрк харһлтдан мадн кесгтән белдҗ, олн-зүсн керг-үүл күцәвидн.

Тадн хамдан - эк-эцкнр болн сурһульчнр - элгн-садна зургуд цуглулад, гертәсн кезәнк хувц-хунр, өлг-эд, ааһ-сав н.ч. юм авчрад, эн хойр ик һәәхүл белдҗ кевүт.

1. Эк-эцкнрт даалһвр. «Садта күн - салата модн» гидг һәәхүлд тадн күүкдтәһән эврәннь уңг тохмин «җура мод» зурҗ тогталат. Ода болхла, тадн энүгәр дамҗҗ мадниг эврәннь өрк-бүлин тускар келҗ, өөрхн элгнләрн таньлдултн.

Хальмг улст эцкин элгн-садн «өөрхн төрлд» ордг бәәсмн. Эцкин нер-ус зүүсн элгн эн «җура моднд» орлгдсмн. «Аавиннь әмдд кү тань» гидмн.

Тегәд, өвк эцкин, аавин, эцкин элгн садн - эн цугтан тана өөрхн төрл.

Сурһульчнрт даалһвр. Эк-эцкнртән келвр тогтахднь дөңнх. Элгн-садна туск үлгүрмүд келх.

2. «Төрлмүд мини» һәәхүл шинҗлһн (Манҗин А. дууһин айс соңсулһн).

Сурһульчнр: элгн-садна туск шүлгүд умшцхана.

IV. Күүндвр. Кезәнк хальмг әмтнә өрк - бүлин авъясмуд.

Хальмг келнә багш. Хальмг өрк-бүлин арвн зокалас негнь иигҗ келҗәнә: бичкдүдиг күүнә үгд ордгиг эс гиҗ кү соңсдгиг сурһх кергтә. Кезәнә тиим сурһмҗ өгхин төлә мана өвкнр «сән болн му йор» олзлдг билә. Үлгүрнь:

- күүнә герт шаһаҗ ордмн биш

- күүнә герт инәҗ ордмн биш

- күүнә герт уульҗ ордмн биш

Багшин цәәлһвр.

- «Күүнә герт шаһаҗ ордмн биш». Кезәнә хальмгуд ишкә герт бәәдг билә. Тегәд, күүнә герт орхин өмн, өөрдҗ йовад - хоолан ясад (ханясн болад), давхргарн ә һарһад - «би аашнав» гисн докъя өгдг бәәсмн. Тагчгар күүнә герт орснь - му йорта күн (хулха кевтә).

- «Күүнә герт инәҗ ордмн биш». Күүнә герт орхларн ик байран дотран бәрәд, «гош-гош» гиһәд инәлго - төвшүнәр орх кергтә. Юнгад гихлә, тер орҗ йосн герт нег ямаранчн зовлң учрсн болвза. Байрта-инәдтә ирснд - эвго болх(бас му йор)

- «Күүнә герт уульҗ ордмн биш». Эврәннь зовлңган (ууляд, гейүрәд) күүнә герт орулдмн биш. Күүнә герин байр - кишгиг бузрдмн биш (му йор)

Өдгә цагт эн һурвн «йориг» - этическ (бийән бәрлһнә) диг - гиҗ болхмн.

Эк-эцкнр ямаран йормуд меддгән бас келәд хувалцна. Йормудын тәәлвринь олцхана.

Му йор:

- герт бичкн күүкд дегәд альвлад, дөгәд бәәхлә

- һазр деер нульмхла

- нурһан теврдмн биш

- өскәһәрн йовдмн биш

- үүднә эрк деер суудмн (зогсдмн) биш

- нарн суусн цагт гертәсн һардмн биш

- хара зөңгдән һазр малтдмн биш

- ик (му) дууһар хәәкрдмн биш

- толһадан давхр махла өмсдмн биш

- көлдән өрәсн һос (өөмс) өмсдмн биш

- орндан орчкад ду дуулдмн биш (уульдмн биш)

V. Эк-эцкнр болн сурһульчнр зәрм му йор олзлад ахр сценкс(зурасмуд) үзүлнә.

1-ч зург. Көвүн ишкрәд орҗ ирнә.

Эцкнь: Санл, герт ишкрдмн биш!

Санл: юнгад, баав?

Эцкнь: эннь му йор - кишг (мөңгн) иршго!

2-гч зург. Эк һарч йовна (үүднүр), көвүн орҗ йовна (үүднә ца).

Көвүн: (зогсн) Аак, буйн болтха, өмәрән һартн!

Экнь:(бас зогсчкад) Уга, чи түрүләд орхнчн.

Көвүн: Юнгад, аак? Чи ах күмбч.

Экнь: Түрүләд орҗ йовх күүг орулдмн! Орсн күн - олз орудлг.

Күүндврин ашнь: күн му йор эс һарһхла - тернь цугтаднь сән болх, сән йорин то икдх.

VI. Экин туск тодлвр «Экин санан - үрнд».

Зург «Төрскн һазр - эк» Рокчинский Г. (слайд, проектар үзүлх).

Көгҗм - «Ээҗин дун» (дууч Ильцаранова)

Классин һардач. «Оратҗ илдкгсн йиртмҗин экән,

Орчлң үүдәгсн күмни ээҗән,

Ода юунлаһан дүңцүлхв чамаһан?» -

гиҗ нег дуунд дуулгдҗана. Эк - Төрскн һазр - әдл ик ачта.

Һазр деерк әмтә - киитә юмнд җирһл өгснь - Эк!

Җирһлин, дурна, буйнта седклин, хөвтә иргчин эклц - Эк!

«Экин санан - үрнд» гидг хальмг үлгүр бәәнә. Җирһл өгснәс авн, нидр насн күртл Эк маднд ээврәннь килмҗән өгч хәләнә. Мана җирһлд байр, эс гиҗ зовлң учрв чигн, түрү цагтан хамгин түрүнд экәсн сүв-селвг сурад, түшг олнавидн.

Фонограмм «Долан тоһрун» Өльдшә Э. шүлгин тасрха соңсулх.

Икрхг саната килнцәс әәдго,

Ичрән барсн әмтн харһхла

Теднә зута йовдл урлһиг

Тесҗ экм зүркндән даала.

Уулас ик һундл болвчн

Ууляд нульмсн мемлздг болвчн

Харал тәвәд, өшә некх

Хар санаһас экм зулла.

«Үгдән күрдг бол!» гиҗ

Үлгүр болмар эврән сурһла.

Эңкрлдг күүкдиннь зовлң-байринь

Элвг зүркндән бактадг билә.

Классин һардач. Мана бичәчнр болн шүлгчнр (цугтан) эврәннь үүдәврмүдән Экт нерәдсмн.

Йирднь келхд. Кезәнк амн үгин зокъялмудт болвчн, өдгә цагин үүдәврмүдт болвчн - Экин дүр һоллгч орм эзлнә. «Ухата эк - бүлин кишг» хальмг үлгүрт келгднә. «Ээҗ», «Аак» «мама» иим сәәхн, өкәрлсн үгмүдәр мадн экнрән дууднавидн.

Ээҗд, аакд нерәдсн дуд, шүлгүд йир олн.

Фонограмма дун «Мама» Манҗин А.

Шүлгүд сурһульчнр умшцхана.

Эк гисн күндтә нернәс

Эңкр нерн делкәд бәәхий?

Эцк кедү эңкр болвчн

Эклә тер әдлҗ чадхий?

Аак, ачта-туста аак

Алтн делкәд намаг һарһлат

Дурта төләдән уурган өгәд

Даңгин өрчдән шахад өскләт…

Аак,мини аак

Альк насндан Таниг мартхв

Алтн шарһ нарншң хәәртә

Аак, Таниг кенлә дүңцүлхв?

Дала үг келщгов

Дарунь иигәд ахрар төгсәнәв

Эк - Тана күргсн ачиг

Эн насндан хәрүлҗ чадшгов!

VII. «Зөөрәс даву зөөр». Самбрт эпиграф бичәтә.

«Төрскн келән һәәхлә -

Тегәд кениг хәәрлхвчи?

Һарһсн ээҗән һолхла -

Һазр чамаг даахмби?»

Калян Санҗ.

Классин һардач. Эндрк мана харһлтд мадн элгн-садна тускар күүндвидн. Кезәнк хальмг авьясмуд мана өрк-бүлмүдт хадһлгдҗ бәәнә. Юнгад гихлә, мана ээҗнр үйәс үйнүр амн үгин зөөриг уул келәр маднд соңсулҗ йовсмн.

Ээҗин келн - төрскн келн. Авъясмуд - мана өрк- бүлин зөөр. Өрк- бүлин кишг - Эк. Тегәд, эктән дурго күн һазр деер бәәхий?

Классин һардач эпиграф умшна.

Хальмг бичәч Калян Санҗ Эклә төрскн келиг дүнцүлҗәнә. Төрскн келн болн һарһсн эк хойр - хааҗ болшго нарн. Төрскн келән һәәлсн күн - ээҗән һолснла әдлд тоолгдҗана. Тернь - үннәс даву үнн!

Хальмг келән эс медхлә - хальмг келн уга болҗ уурх. Хальмг келн уга болхла - хальмг келн улсин тохм һазр деер тасрх.

Тегәд, төрскн келнә - ээҗин келнә чинр өдгә цагт йир ик.

Сурһульчнр шүлгүд умшцхана:

«Хальмг келн» Калян С.

«Эцкин өрк» Тачин А.

Хальмг келнә багш. «Хальмг келн - мини келн» гиҗ хальмг күн болһн тодлх зөвтә. Тадн эк-эцкнр эврәннь үрдүдтәһән төрскн келән күндлҗ, олн-әмтнд үлгүр болад, өдлүлх арһан күчлтн.

Тана күүкд, дорас өсҗ йовх бичкдүд хальмг сойлыг цааранднь өргҗүлҗ, ирх үйнрт күргх улс болҗана. Хальмг келн улс һазр деер бәәхинь тадна үлмәд орҗахнь - лавта мөн.

«Би - хальмгв» гисн нерән эс геехин төлә, мадн цугтан хамдан арһ - чидлән негдүлх зөвтәвидн.

Сурһульчнр багшта хамдан шүлг умшна (андһар кевтә).

Багш: Келн, келн, келн,

Кен чамаг заясмб?

Келнәс талдан белн

Кишг күмнд бәәхмб?

Багш: Хальмг келн -

Сурһульчнр: мини келн - Зөөрәс даву зөөр!

Багш: Хальмг келн -

Сурһульчнр: мини келн - Хазнас даву хазн!

Багш: Хальмг келн -

Сурһульчнр: мини келн - Хааҗ болшго нарн!

Классин һардач. Энүгәрн мадн эн харһлтан тәгсәҗәнәвидн.

Эк-эцкнрт, күүкдт, багшнрт ик ханлтан өргҗәнәвидн. Тадн йир ик көдлмш кеҗ күцәвүт. Даңгин иигҗ орлцад, мана үрдүдт сурһмҗ өглһнд дөңгән күргтн гиҗ эрҗәнәвидн. Сән менд харһий!

Онц темдг. Бичкдүдин садт(эс гиҗ эклц класст) давулсн цагтан күүкдин дуд, шүлгүд олзлх кергтә - наснднь ирлцүләд.

Эн сценариг олн-зүсн кевәр олзлҗ болхмн: марһан - наадн, нәр-наадн, асхни харһлт, сурһульчнр угаһар (талдан предметин багшнр дуудад) н.ч.

Дөңцл материалмуд.

«Элгн-садн». Үлгүрмүд.

1. Күн муурхла - нойн дала,

Күн сәәрхлә - элгн дала.

2. Ухата селвг - ухани сергмҗ,

Ухата эк - бүлин кишг.

3. Күн - ахта, девл - захта.

4. Ач эндр гихлә,

Зе маңһдур гидг.

5. Һаһа эгч - һартл ортл,

Наһц эгч - наадн инәдәр.

6. Усна экн - булг,

Күүнә экн - наһцнр.

7. Экн уга - һол уга,

Ээҗин дурго - үрн - уга.

8. Бөл учрсан хувадг.

9. Эк-эцкин кесн үрнд.

10. Экин санан үрнд,

Үрнә санан - көдәд.

11. Үгин ахрнь сән,

Элгнә батнь сән.

12. Аавиннь әмдд - кү тань.

13. Зеенрт тохм тасрдг.

14. Садта күн - салата модн.

Элгн-садн. Тодлх үгмүд.

Эцк - отец, баав - папа эк - мать, аак - мама

Эмг эк(ээҗ) - бабушка по отцу наһц эк(ээҗ) - бабушка по матери

Өвк эцк(аав) - дедушка по отцу наһц эцк(аав) - дедушка по матери

Авһ - дядя(брат отца) наһцх - дядя(брат матери)

Һаһа - тетя(сестра отца) наһц эгч- тетя(сестра матери)

Көвүн - сын

Күүкн - дочь

Ууһн - старший(ая)

Отхн - младший(ая)

Ачнр - внуки(дети сыны): ач күүкн, ач көвүн

Зеенр - внуки(дети дочери): ач күүкн, ач көвүн

Җичнр - правнуки

Ах - ст.брат

Дү көвүн - мл.брат

Эгч - ст.сестра

Дү күүкн - мл.сестра

Сән йор

- бичкдүд нөөртән инәхлә

- меңгтә күүкдиг - кишгтә

- хар бамб цецг теегт харһхла

- өвртә моһа харһхла - цаһан альчур моһан өмн делкчкәд, шар-улан мөңг тәвәд, өврнь сурдмн

- бор туула хаалһ керчәд гүүхлә

- өмнәһүр зөв эргәд шаазһа хәәкрхлә

- хүрмлә хур орхла

- болсн хотла харһад ирхлә

-үүднә хоорнд цаһан идән асхрхла

- һал тәәҗәсн цагла харһад ирхлә

- кеер шаһа олҗ авхла

- хорма деер шөлн, тосн асхрхла

- һазаһас ноха ирәд, эврән бәәршлхлә

Му йор.

- элкән теврхлә

- нурһан үүрхлә

- нохашлҗ суудго

-өвдгән теврхлә

- хоосн сав йовулдго

- күүнә өмн ус(бог) асхдго

- салаһарн мөңг бәрдго

- күн хол хаалһд эс гиҗ кергәр гертәсн һархла - гер ахулдго

- күн гертән эс хонсн болхла, орндг деернь үзүртә юм тәвдг