Bakı Biznes və Kooperasiya Kolleci

Tətbiqi proqram paketləri fənnindən mühazirələr

Power Point proqramı ilə tanışlıq.

Power Point təqdimat yaratmaq üçün istifadə olunan ofis proqramıdır.Təqdimat slaydlar ardıcıllığından ibarətdir.Hər slayda mühazirənin mətnindən əlavə müxtəlif qrafiklər , hərəkət effektləri vasitəsilə hərəkətə gətrilən şəkillər daxil edilə bilər.

Power Point proqramını işə salmaq üçün Пуск menyusundan

- - əmrini seçirik.Bu zaman ekrana proqramın pəncərəsi açılır.

Pəncərə başlığında proqramın adı və təqdimatın adı yazılır.

Başlığın altında 9 bənddən ibarət olan menyu sətri yerləşir .

Menyunun altında standart və formatlama alətlər paneli yerləşir.

Standart adlanan alətlər panelinin köməyi ilə təqdimatın açılması və bağlanması, obyektlərin və slaydların əlavə edilməsi, obyektlərin surətinin çıxarılması və göstərilən yerdə yerləşdirilməsi kimi əməliyyatlar yerinə yetirilir.

Bu panelin altında Formatlaşdırma paneli yerləşir. Formatlaşdırma panelinin düymələri ilə seçilmiş mətnin şrifti və istiqaməti dəyişdirilir, hərəkət effektləri tətbiq edilir.

Pəncərənin aşağısında Rəsm paneli yerləşir. Alətlər vasitəsilə yerinə yetirilən əməliyyatlar, menyu bəndlərinin müəyyən sətrinin seçilməsi ilə də yerinə yetirilə bilər

PowerPoint-in dialoq pəncərəsində menyusundan

əmrini seçdikdən sonra sağ tərəfdə açılan paneldən əmrini seçirik .Ekrana pəncərəsi açılır.

düyməsini sıxırıq.

Avtoməzmun Ustası kifayət qədər təqdimat maketi təklif edir. Buradakı siyahıdan aşağıdakı mövzularda təqdimatlar seçmək olar.

Ümumi məsələlər üzrə mühazirələr
Xidməti məsələlər üzrə mühazirələr
Layihələr
Ticarət hesabatları
Təklif olunan təqdimatların hamısının siyahısını Hamısı düməsini sıxmaqla görmək olar .Bu siyahıdan istədiyiniz maketi seçin.

Misal üçün, bölməsindən seçin. düyməsini sıxın. Açılan növbəti pəncərədə təqdimatın üslubunu seçin.

Burada 5 variant var:

ekranda təqdimat

İnternetdə təqdimat

ağ-qara təqdimat

rəngli təqdimat

35 mm slaydlar

Variantını seçib düyməsini sıxırıq.

Təqdimatın parametrləri pəncərəsində sahəsinə Satış planı mətnini yazın .

sahəsində Perspektiv mətnini yazın . Bu mətn hər slaydın aşağısında yazılacaq. Son Dəyişmə Tarixi və Slaydın Sayı sətirlərinin nişanlarını dəyişməyin ki, təqdimatın hər bir slaydında tarix və slaydın sayı yazılsın. düyməsini sıxın.

• düyməsini sıxın. Nəticədə ekranda strukturu göstərilən yeni təqdimat görünəcək.

Avtoməzmun Ustası tərəfindən yaradılmış struktur əsasında öz mühazirənizi qura bilərsiniz. Bunun üçün sadəcə olaraq başlıqları dəyişib, təqdimatın sahələrini dəqiq informasiya ilə əvəz etmək lazımdır. Yeri gəldikdə yeni şəkil və diaqramlar da əlavə etmək olar. Pəncərəni bağlayın.

Hazır tərtibat şablonlarından istifadə

Mühazirənin mətni əvvəlcədən müəyyən edilib hazırlanıbsa təqdimatın yaradılması üçün PowerPoint-in təklif etdiyi tərtibat şablonlarından istifadə etmək olar.
menyusundan əmrini seçin.

Pəncərənin sağ tərəfində paneli açılır.

Oradan əmrini seçin.Bu zaman ekrana təqdimat pəncərəsi açılır.

Siz birinci, sərlövhə slaydını görürsünüz. Slaydın başlığı sahəsində mausun düyməsini sıxın və təqdimatın başlığını , məsələn: "İnformasiya Texnogiyalarının Təhsildə Tətbiqi" mətnini yazın.
Başlığa izahat yazmaq üçün ikinci sahənin üzərində mausun düyməsini sıxın və "Yeni informasiya texnologiyaları" mətnini yazın.
Standart alətlər panelinin Yadda saxlamaq düyməsini sıxın. Təqdimatın yadda saxlanması pəncərəsi açılır.

Bu pəncərədə sətrindən istədiyiniz qovluğu seçə bilərsiniz.Hal-hazırda Mənim sənədlərim qovluğu açılmışdır və sizin təqdimat məhz bu qovluqda saxlanacaq. Faylın adı sətrində yazılır.Sonra düyməsini sıxın. Təqdimat bir neçə slayddan ibarət olarsa, yadda saxlanarkən təqdimatın tərkibində olan slaydların hamısı vahid bir fayl kimi bir ad altında saxlanır.

Yeni slaydların əlavə edilməsi.

Ekranda "İnformasiya Texnogiyalarının Təhsildə Tətbiqi" adlı təqdimatın sərlövhə slaydını görürsünüz.

Sərlövhəyə yeni slayd əlavə etmək üçün menyusundan

əmrini seçirik.
Bu dəfə də yeni sənəd yaratdığımız kimi sağ ərəfdə dialoq pəncərəsi çıxacaq. Buradan istədiyimiz bir görünüş tipini seçirik. və sonda OK düyməsini sıxırıq.Slayd sxemində çərçivəyə alınmış bir neçə obyekt sahəsi görürsünüz. Çərçivənin içindəki mətn verilənləri daxil etməyi təklif edir. Slaydın Başlığı obyekt sahəsinin üzərində mausun düyməsini basın. Sahədəki mətn silinir və siz istədiyiniz mətni burada yaza bilərsiniz.

Slaydlara baxılma rejimi. Adi rejim

PowerPoint-da yaradılmış slaydlara müxtəlif rejimlərdə baxmaq mümkündür.Bir rejimdən başqa rejimə keçmək, eləcədə təqdimatın nümayişinə başlamaq üçün təqdimat pəncərəsinin aşağısında yerləşən düymədən birini sıxmaq lazımdır.

Slayd rejimi ayrı-ayrı slaydlar üzərində işləmək üçün nəzərdə tutulub.

Struktur rejimi slaydların mətni üzərində işləmək üçün nəzərdə tutulub.

Slaydları nizamlama rejimi bu rejimdə slaydların ardıcıl yerləşdirilmiş minatürlərinə baxmaq olar.

Adi rejim slayd, struktur və qeyd rejimlərini özündə cəmləşdirir.

Slaydların nümayişi hazır təqdimatın nümayişi üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Rejimi dəyişmək üçün menyunun əmrlərindən də istifadə etmək olar .

Slayd və struktur rejimləri

Slayd rejimində təqdimatın pəncərəsini bir slayd tutur. Bu rejimdə obyektləri dəyişdirmək, slayda mətn və şəkil daxil etmək olar.
Bu rejimdə bir slayddan başqa slayda keçmək üçün şaquli sürüşdürmə zolağından. Növbəti slayd və Əvvəlki slayd düymələrindən, yaxud klaviaturada yerləşən Page Down və Page Up düymələrindən istifadə etmək olar.

Struktur Rejimi düyməsini sıxmaqla rejimi dəyişin. Struktur rejimi Adi rejimə bənzəyir, lakin burada struktur sahəsinə çox, slayd sahəsinə isə az yer verilir. Bu rejim əsasən mətn üzərində işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Sol tərəfdə, struktur sahəsində slaydların sıralanmış işarələri və obyekt sahələrində yazılmış mətn yerləşir.

Slaydları nizamlama rejimi. Slaydın surətinin çıxarılması və yerinin dəyişdirilməsi.

Nizamlama rejimində slaydların ardıcıl yerləşdirilmiş minatürlərinə baxmaq, bir neçə slaydla eyni zamanda işləmək olar. Bu rejimdə slaydların dizaynının eyni olub-olmadığını yoxlamaq, lazım gəldikdə slaydların fonunu, rəngini dəyişmək, slaydların yerlərini dəyişmək, slaydları bir təqdimatdan başqasına keçirmək və s. əməliyyatlar aparmaq olar.

Nizamlama rejiminə keçmək üçün menyusundan

Nizamlama rejiminə keçin. Bu zaman Formatlaşdırma alətlər lövhəsi yeni bir lövhə ilə əvəz olunur

Nizamlama rejimindən Slayd rejiminə keçmək üçün konkret slaydın üzərində mausun düyməsini iki dəfə sıxmaq lazımdır.
İstənilən slaydı bir yerdən başqa yerə aparmaq üçün mausdan, menyunun əmrlərindən yaxud alətlər lövhəsinin düymələrindən istifadə olunur.
Bu təqdimatda slaydların ardıcıllığını dəyişək.
İkinci slaydın yerini dəyişdirmək üçün mausun oxunu onun üzərinə gətirin. Mausun sol düyməsini sıxın və buraxmadan yer göstərən şaquli xətti 1-cü slaydların əvvəlinə keçirin. Mausun düyməsini buraxın. Beləliklə slayd yerini dəyişdi. Eyni zamanda slaydların sıra sayları dəyişir.

Masun vasitəsilə slaydın yerini dəyişdiyiniz zaman Ctrl düyməsini sıxılmış vəziyyətdə saxlasanız 1-cü slaydın arasında 2-ci slaydın surəti yerləşdirilir. Slaydların sıra sayları yenə dəyişir.
Bir neçə slaydın surətini çıxarmaq və ya yerini dəyişdirmək üçün bu slaydları seçmək lazımdır. Bir neçə ardıcıl yerləşən , məsələn, 3,4 və 5-ci slaydları seçmək üçün , 3-ci slaydın solunda mausun düyməsini sıxın və buraxmadan mausun oxunu 4-cı və 5-ci slaydların üstundən keçirib düyməni buraxın.
Bu əməliyyatı başqa yolla da yerinə yetirmək olar.
Mausun düyməsini hər hansı bir slaydın üzərində sıxaraq slaydların seçilməsini ləğv edin.
3-ci slaydın üzərində mausun düyməsini bir dəfə sıxın. Shift düyməsini sıxın və onu buraxmadan 5-ci slaydın üzərində mausun düyməsini sıxın.
Seçilmiş qrupa ayrı yerləşən 1-ci slaydı əlavə etmək üçün Ctrl düyməsini sıxın və onu buraxmadan 1-ci slaydın üzərində mausun düyməsini sıxın.
Seçilmiş slaydların sürətini alətlər panelinin Surət düyməsini sıxmaqla çıxarın.
Gəlin seçilmiş və surəti çıxarılmış slayd qrupunu ikinci slaydın ardınca yerləşdirək.
İkinci slaydı seçin. Alətlər panelinin Yerləşdirmək düyməsini sıxaraq seçilən - 1,3,4 və 5-ci slaydların surətini ikinci slaydla üçüncü slaydın arasında yerləşdirin. Slaydlar hər dəyişiklikdən sonra yenidən sıralanır.

Slaydın əlavə edilməsi və ləğv edilməsi.

Təqdimata yeni slaydlar əlavə etmək, gərək olmayanları isə ləğv etmək olar. Bunları Nizamlama rejimində yerinə yetirmək məsləhətdir, çünki bu rejimdə edilən dəyişikliklərin təqdimatın ümumi görünüşünə nə kimi təsir göstərəcəyi daha aydın görünür.
5-ci slaydı seçin. Alətlər panelindəki Kəsmək düyməsi ilə onu ləğv edin.

1-ci slaydı seçin. Shift düyməsini sıxın və onu buraxmadan 3-cü slaydın üzərində mausun düyməsini sıxın. 1,2 və 3-cü slaylar seçilir. Klaviaturanın Delete düyməsi ilə onları ləğv edin. Yerdə qalan slaydlar yenidən sıralanır.
Təqdimata yeni slayd daxil edin. 1-ci slaydı seçin. menyusundan Yeni Slayd düyməsini sıxın. dialoq pəncərəsində Mətn və Şəkil sxemini seçin (sağ tərəfdən). OK düyməsini sıxın. 1-ci slaydın sağında yeni slayd yaranır. Bu slaydda Adi rejimdə, Slayd rejimində yaxud da Struktur rejimində yeni obyektlər yerləşdirmək olar.

Tərtibat şablonları və rənglərin seçilməsi.

Təqdimatın xarici görünüşünu dəyişmək üçün ən asan yol şablonu dəyişdirməkdir. Şablonun dəyişdirilməsi rəng sxemini - yəni təqdimatın elementlərinin və fonunun rəngini, bundan əlavə təqdimatın formasını; mətnin susmaya görə parametrlərini və sairi dəyişdirir.
menyusundan əmrini seçin.

Sağ tərəfdə açılan menyuda müxtəlif şablonlar təklif olunur. Onlara işarələrinin üzərində mausun düyməsini sıxmaqla bir-bir baxmaq olar. bölümündən şablonlardan birini seçin.

Gördüyünüz kimi təqdimatın görünüşü dəyişdi.

Nizamlama rejiminə keçin. 4-cü və 5-ci slaydları seçin. Bu slaydların rəngini dəyişək.

menyusundan əmrini seçin. pəncərəsi açılır .

Rəng sxemlərindən birini seçin. Baxış düyməsini sıxın və yeni sxemin tətbiqinin seçilmiş slaydlara necə təsir etdiyinə baxın. Seçdiyiniz rəng sxemini bəyənirsinizsə Tətbiq düyməsilə onu seçilmiş slaydlara tətbiq edin. Rəng sxemini təqdimatdakı slaydların hamısına tətbiq etmək üçün Hamısına Tətbiq düyməsini sıxın.

Mətn obyekti

Gəlin təqdimata yeni boş slayd əlavə edək və bu slayda mətn daxil edək.

Başqa obyektlər kimi mətn də slayd üzərində bir obyekt kimi yerləşdirilir. Rejim dəyişmə lövhəsinin düyməsindən istifadə edərək Slayd rejiminə keçin. Ekranda təqdimatın birinci slaydı görünür. Yeni slayd hər zaman cari slayddan sonra yerləşdirilir. Biz növbəti slaydı əlavə etməliyik. Açılmış pəncərədə boş slaydın üzərində mausun düyməsini iki dəfə sıxın. Obyekt sahələrinə bölünməmiş boş slayd açılır. Slaydda mətn yerləşdirmək üçün menyusunun əmrini seçin.

Mausla mətn sahəsinin çərçivəsini çəkin. İçində "Bakı Biznes və Kooperasiya Kolleci" mətnini yazın. Mətni mərkəzdən yazmaq üçün, fonun ölçüsünü və rəngini seçmək üçün Format panelinin düymələrindən istifadə edin.

Siyahı üçün işarələr seçmək istəyirsinizsə, onda ya siyahını bütövlüklə seçin, seçilmiş mətnin üzərində mausun sağ düyməsini sıxın, kontekst menyudan Siyahı əmrini seçin

və yaxud da menyusundan əmrini seçə bilərsiniz.

Açılan dialoq pəncərəsindən istənilən işarəni seçə bilərsiniz.
İşarə kimi istənilən şriftin simvolları, hətta şəkil də istifadə edilə bilər. Şəkil seçmək üçün Şəkil düyməsini sıxın və təklif olunan şəkillərdən birini seçin, yaxud istədiyiniz şəkil faylını seçin.

Səhifənin parametrləri

Təqdimatın slaydları kağız yaxud şəffaf plyonka üzərində çap edilə bilər, HTML formatında qorunub saxlana bilər yaxud elektron slayd-film şəklində nümayiş etdirilə bilər.
Təqdimatın çapdan çıxarılmasının üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onu kompüterdən asılı olmayaraq nümayiş etdirmək olar.
Təqdimatı çapa verməzdən əvvəl səhifənin parametrlərini nəzərdən keçirmək məsləhət görülür. PowerPoint-in səhifə üçün seçdiyi standart parametrləri adətən şəffaf plenka çap etmək üçün və elektron slayd film üçün yararlı hesab etmək olar.
Slaydın parametrlərini nəzərdən keçirmək üçün menyusundan əmrini seçin. Açılan dialoq pəncərəsində

Slaydın Ölçüsü açılan siyahıdan standart ölçülərdən birini seçmək yaxud istədiyiniz ölçüləri : eni və hündürlüyü seçmək olar.
Təqdimat başqa bir təqdimatın ardı olarsa birinci slaydın sayını göstərməklə slaydların saylarını dəyişmək olar.
Slaydların, qeydlərin və strukturun çap edilməsi üçün səhifəni müxtəlif istiqamətlərdə istifadə etmək olar.
Adətən slaydların çapı üçün istiqamət bölməsində Albom, başqa sənədlər üçün isə Kitab istiqaməti seçilir.

Slaydların, qeydlərin və strukturun çap edilməsi

Təqdimatı çap etmək üçün menyusundan əmrini seçin. Açılan siyahıdan çap olunmalı sənədin növünü seçin.

bölməsində çap edilməli slaydlar göstərilir. təqdimata daxil olan slaydların hamısının, ekrandakı yaxud Nizamlama Rejimində seçilmiş, slaydın çap edilməsini tə'min edir.
Bir neçə slaydın çap edilməsi üçün seçəndən sonra çap olunmalı slaydların sayları göstərilməlidir.
Nəhayət qeyd edilmiş slaydları çap etmək üçün OK düyməsini sıxın.

Təqdimatda bir slayddan digər slayda keçmənin təşkili

Təqdimatı slayd-film kimi təqdim etmək üçün PowerPoint proqramının əlavə imkanlarından istifadə edə bilərik.
Adətən təqdimatın nümayişi zamanı slaydlar mausun düyməsini sıxmaqla sadəcə olaraq bir-birini ekranda əvəz edir. Slaydların keçidini təşkil etməklə nümayişi daha maraqlı, baxımlı etmək olar.
menyusundan əmrini seçin.

Açılan dialoq pəncərəsindən lazım olanları qeyd edirik.

sətrini işarələyin və yanındakı sahədə 1yazın. Beləliklə hər slayd 1saniyə nümayiş etdirildikdən sonra avtomatik olaraq başqa slaydla əvəz olunacaq.
Slaydların keçidini səslə müşayət etdirmək üçün siyahısından variantını seçin.

Ayrı-ayrı slaydlara fərqli keçid parametrləri tətbiq etmək üçün düyməsini basın, sonra keçin növbəti slayda və onun parametrlərini göstərin. Bu əməliyyatları slaydların hamısı üçün yerinə yetirmək lazımdır.
düyməsi ilə göstərdiyimiz keçid parametrlərini təqdimatın bütün slaydlarına tətbiq edə bilərik.
Slaydların nümayişinə başlamaq üçün Slaydların əmrini seçin.

Obyektlərin animasiyası (hərəkətə gətirilməsi)

Təqdimatın nümayişini daha da baxımlı etmək üçün slayda daxil edilmiş obyektləri hərəkətə gətirmək olar.

Misal. Slaydlardan hər hansı birinə Bakı Biznes və Kooperasiya Kolleci Yazırıq.Sonra menyusundan əmrini seçirikş.Bu zaman pəncərənin sağ tərəfində paneli açılır. 1. Bakı sözünü seçirik ,sonra - - əmrlərini ardıcıl seçib - düyməsini sıxırıq.

2. Biznes sözünü seçirik ,sonra - - - əmrlərini ardıcıl seçib - düyməsini sıxırıq.

3. və sözünü seçirik ,sonra - - - əmrlərini ardıcıl seçib - düyməsini sıxırıq.

4. Kooperasiya sözünü seçirik ,sonra - - - əmrlərini ardıcıl seçib - düyməsini sıxırıq.

5. Kolleci sözünü seçirik ,sonra - - - əmrlərini seçdikdə pəncərə açılır.

Pəncərədən variantını seçib - düyməsini sıxırıq. Sonda düyməsini sıxırıq.

Microsoft Publisher proqramı ilə tanişliq

Publisher proqramı çap məhsullarının - bülletenlərin, broşürlərin, elanların, sertifikatların, vizit kartlarının hazırlanması üçün nəzərdə tutulub. İngilis dilində Publisher nəşr edən, naşir, çap edən anlamını verir.Burada çox saylı hazır professional maketlərdən istifadə olunur.

Proqramı yükləmək üçün Пуск - Все программы - MS Officce Microsoft Publisher əmrlərini ardıcıl seçirik. Ekrana proqram pəncərəsi açılır.

Pəncərənin sol tərəfində tapşırıqlar paneli yerləşir.

Publisher proqramında hazırlanan nəşr məhsullarının bütün elementləri bir - birlərindən asılı deyil. İstənilən elementin yerini , ölçülərini , formasını və xarici görünüşünü dəyişmək olar.

1.Yeni informasiya bülleteninin yaradılmsı.

İnformasiya bülleteni - ictimai dəyəri olan hadisə , məsələ, iş haqqında rəsmi məlumatdır.

Proqram pəncərəsinin tapşırıqlar panelindən əmrini seçirik.

Ekrana pəncərə açılır. Pəncərənin sağ hissəsində informasiya bülletenlərinin şablonları əks olunur.

Tapşırıqlar panelindən əmrini seçirik.

Açılan pəncərədən lazım olan bülleteni seçirik.

Sonra əmrini seçirik.

Buradan sütunların sayını seçirik.

əmri ilə açılan pəncərədən öz rəng sxemimizi yarada bilərik.

Açılan şrift sxemləri variantlarından lazım olanı seçə bilərik. bilərik.

Publisher proqramında xüsusi çərçivələrdən istifadə olunur.

Bülletendə olan çərçivələrin hər hansı birini seçməklə başlığı,mətni dəyişdirə bilərik.

2.Mövcud mətn çərçivələri ilə iş.

Bülletenin görüntüsünü dəyişmək üçün standart alətlər panelindən

Masştab düyməsini seçmək lazımdır.

Çərçivədə verilmiş tövsiyyə xarakterli mətni silib,onun yerinə istədiyimiz mətni daxil edə bilərik.

Mətn çərçivələrinin ölçülərini dəyişdirmək üçün kursoru mətn sahəsinin üzərinə qoyub mışkanın sol düyməsini bir dəfə vururuq.Bu zaman çərçivə formasını dəyişir.Yenidən kursoru dairənin üzərinə qoyub (bu zaman kursor ox formasını alır) istədiyimiz istiqamətə çəkirik.

Bülletenin səhifələrini dəyişmək üçün səhifənin aşağısında yerləşmiş düymələrdən istifadə edirik.

Mətn çərçivəyə yerləşmədikdə avtomatik olaraq ona bitişik olan çərçivəyə keçir.

3.Mətn çərçivələrinin birləşdirilməsi və ayrılması

Yazdığımız məqalənin mətni bir neçə çərçivəyə yerləşmişsə, onu sedikdə sahənin sol yuxarı , sağ aşağı küncndə

düymələri görünür.

Bir biri iə bağlı olan iki mətn çərçivəsini ayırmaq üçün birinci çərçivəni sonra isə alətlər panelindən

Düyməsini sıxırıq. Bu zaman mətn çərçivəsinin aşağı hissəsində simgə əmələ gəlir ki,bu da mətnin bir hissəsinin gizlədilmiş olduğunu göstərir.Gizlədilmiş mətni göstərmək üçün ya çərçivəni böyüdürük , ya da başqa çərçivəyə yerləşdirmək üçün əvvəlcə əsas mətnin olduğu çərçivəni , sonra alətlər zolağındakı

Düyməni sıxırıq. Bu zaman mışın göstəricisi içərisində mətn olan dolça şəklini alacaq.Həmin dolçanı boş sahəyə qoyub mışın sol düyməsini sıxırıq.

4.Yeni mətn çərçivəsinin yaradılması.

Bunun üçün alətlər panelindəki düyməsini sıxırıq.

Mışın göstəricisini bülletenin lazım olan yerinə aparıb, sol düyməni basılı saxlayaraq yeni çərçivə çəkirik.

Lazım olarsa formatlama alətlər panelindən istifadə edərək ,mətnin üslubunu dəyişə bilərik.

5.Mətn çərçivələrinin uzaqlaşdırılması.

Hər hansı mətn çərçivəsini uzaqlaşdırmaq istəsək , mışın göstəricisini onun üzərinə qoyub sağ düyməni sıxırıq.Açılan menyudan

əmrini seçirik.

6.İnformasiya bukletinin yaradılması.

Bukletlər populyar olan kiçik poliqrafiya formalarından biridir. Buklet fransızca ( bouclett ) sözündən olub, halqacıq kimi tərcümə olur.O paralel qatlamaları olan vərəqdir və sırma kimi bükülür.Bu cur forma bukletə yığcamlıq verir və onu quruluşca informasiya bloklarına ayırır. Bukletlər sərgilər,təqdimatlar,reklam kampaniyaları aparılan yerlərdə insanları məlumatlandırmaq üçün ideal vasitədir. Bukletin dizaynını hazırlamaq üçün aşağıdakı elementlərdən istifadə olunur. Loqotip, əlaqə saxlamaq üçün məlumatlar,qrafik materiallar(slaydlar,fotolar,klipartlar) və mətnlər.

Ekranın solunda əks olunan əmrini seçirik.oradan isə əmrini seçirik.

Bu zaman pəncərənin sağ hissəsində informasiya bukletlərinin müxtəlif şablonları əks olunacaq.Lazım olan şablonu seçirik.

Əgər bukleti poçtla göndərmək istsəniz, onda

Tapşırıqlar panelinin

Bölməsindən variantını seçirsiniz.

Bukletə hər hansı bir forma əlavə etmək lazımdırsa, onda bölmə

sindəki variantlardan birini seçmək lazımdır.

Sifariş forması

Cavab forması

İmza forması

7.Vizit kartın yaradılması.

Hər hansı bir insan və təşkilatla əlaqə saxlamaq üçün məlumatlardan ibarət olan vizit kartlar kağızdan, kartondan yaxud da plastikdən hazırlanır.

Vizit kartların ölçüləri kişilər üçün 5*9 sm, qadınlar üçün isə 4*8 sm olur.

Vizit kartında onun sahibinin soyadı , adı, atasının adı, iş yeri və əlaqə saxlamaq üçün məlumatları (ünvanı, telefon nömrələri ,elektron poçt ünvanı ) olur.

Vizit kartları şərti olaraq üç yerə ayırmaq olar.

Şəxsi vizit kartı fərdi olur və cox zaman qeyri - formal ünsiyyət zamanı istifadə olunur.Şəxsi vizit kartı onun sahibinin arzusu əsasında fərdi maket üzrə hazırlanır.

Rəsmi vizit kart işgüzar münasibətlərdə olan tərəfdaşların , yaxud potensial müştərilərin əlaqə yarada bilməsi üçün lazımdır.Belə kartlarda soyad , ad ,ata adı , iş yeri ,vəzifə və əlaqə saxlamaq üçün məlumatlar göstərilir.Rəsmi vizit kartlarında loqotip və şirkətin simasını müəyyənləşdirən digər elementlər də ola bilər.

Korporativ vizit kartında fərd haqqında məlumat olmur.Bu növ kartda şirkətin fəaliyyəti və onunla əlaqə haqqında yetərli məlumat , eləcədə reklam xarakterli informasiya olur.

Bir üzlü vizit kartı yaratmaq üçün tapşırıqlar panelindən əmrini seçirik.

Nümunələrdən birini seçək.

Bölməsindən variantlardan birini

seçirik.

Vizit kartına loqotip yerləşdirmək istəmirsinizsə

bölməsindən variantını seçin.

Bir vərəqdə vizit kartının bir neçə nüsxəsini çap etmək üçün

bölümündə variantını seçin. Bu halda proqram bir vərəqdə 10 nüsxə çap edəcək.

İki üzlü vizit kartının yaradılması. Bu zaman vizit kartının arxa tərəfinə bşqa faydalı məlumatlar , məsələn iş yerinə gəlmək üçün sxem əlavə etmək olar.Çox zaman arxa tərəfdə üz tərəfdə olan məlumatların başqa dildə tərcüməsi verilir.

İki üzlü vizit kart yaratmaq üçün

Menyusundan əmrini seçirik.

Buradan variantını və digər başqa parametrləri seçirik.Əgər vizit kartının arxa tərəfində şirkətin devizi veriləcəksə

parametrini seçirik.

Arxa tərəfdə üz tərəfdəki məlumatların başqa dildə tərcüməsi veriləcəksə variantını seçmək olar.Bu zaman üz tərəfdəki məlumatlar arxa tərəfə köçrüləcək.

8.Microsoft Publişer proqramında veb - saytların yaradılması.

İşə başlamazdan əvvəl gələcək saytın məzmununu və strukturunu müəyyənləşdirmək lazımdır.

Ekranın solunda əks olunan tapşırıqlar panelin

dən nəşr növıəri siyahısından növünü ,sonr isə növünü seçin. Bu zaman pəncərənin sağ hissəsində veb - saytların müxtəlif şablonları əks olunacaq.

Lazım olan şablon seçildikdən sonra ekrana

Pəncərəsi açılır. Burada () müəyyən təyinatlı sahələrin siyahısı verilib ki,onlardan istədiyinizi veb sayta qoşmaq olar.Bunun üçün hər bir adın önündəki yoxlama bloksunu qeyd edib - Ok düyməsini sıxırıq.

Proqramın baş pəncərəsinin sol hissəsində

tapşırıqlar paneli veb - saytın yaradılması üçün nəzərdə tutulub.

Naviqasiya sahəsi saytın başqa səhifələrinə hiperistinadı təmin edir.Əgər naviqasiya sahəsini solda ,əlaqəli səhifələrin başlıqlarını isə hər səhifənin aşağısında yerləşdirmək lazımdırsa , onda bölümündə variantını seçin. Sol tərəfdə əks olunmasını istəyirsinizsə variantını seçin. seçdikdə naviqasiya zolağı yalnız səhifənin aşağısında olacaq.Naviqasiya sahələrinin olmasını istəmirsinizsə variantını seçin.

əmrini seçdikdə panel açılır.

Buradan movcud rəng sxemlərindən birini seçə bilərsiniz.Özünüz üçün yaratmaq istəsəniz əmrini seçirsiniz.Açılan pəncərədən öz rəng sxeminizi yarada bilərsiniz.

9.Fon görüntüsünün və fon səsinin əlavə olunması.

Yazıb saxladığımız veb - sayt faylını açırıq.Sonra Format menyusundan Fon əmrini seçirik. Bu zaman fon tapşırıqlar paneli açılır.Rəng nümunəsini və yaxud da bölməsindən seçirik.Fon üçün əlavə naxışlardan istifadə etmək istəsək,

Tapşırıqlar sahəsinin aşağı hissəsindən variantını seçirik.

Ekrana pəncərəsi açılır.Lazım olan dəyişikliyi qeyd edib - OK düyməsini sıxırıq.

variantını seçsək veb - sayta musiqi , yaxud səs effekti əlavə edə bilərik.

Microsoft Wörd mətn redaktorunun əsas anlayışları

Yeni dərsin planı:

1.Microsoft Wörd proqram pəncərəsinin əsas hissələri.

2.Menyu sətri

3.Alətlər paneli və onun sazlanması

1. Microsoft Wörd proqram pəncərəsinin əsas hissələri

Microsoft Office paketinin ən geniş yayılmış proqramlarından biri Wörd mətn redaktorudur.Wörd ingiliscədən tərcümə edildikdə söz mənasını verir.Mürəkkəb mətnlərin yıqılmasında,sənədlərin,məktub və hesabatların cədvəllərin yaradılması və hazırlanmasında tətbiq olunur.Bu proqram vasıtəsilə böyük həcmli kitablar hazırlamaq,kitabı müxtəlif fəsillərə ayırmaq,hər fəslə müxtəlif formatlı stillər tətbiq etmək və bir cox faydalı əməliyyatları icra etmək mümkündür. Wörd proqramının icraedici faylı Winwörd.exe.dir. Wörd proqramı kompüterə qoşulduqdan sonra baş menyunun Proqram altmenyusunda Wörd-ün nişanı yaranır. Proqramı bir neçə üsulla yükləmək olar.

1.Пуск-Программы- Microsoft Office -Microsoft Wörd

2.İşçi stolunda yaradılmış( kontekst menyudan-Создать- Wörd) nişanından

3. Пуск-Выполнить

Proqram yükləndikdən sonra ekrana onun pəncərəsi açılır. Pəncərə başlığında proqramın və redaktə edilən sənədin adı yazılır. Pəncərənin yuxarı sağ küncündə onun ölçülərini idarə edən düymələr, pəncərə başlığından aşağıda isə menyu sətri və alətlər paneli yerləşir.

Xətkeşlər-mətn sahəsinin yuxarı və sol tərəfində yerləşərək,səhifə kənarlarının tənzimlənməsinə və abzasın qoyulmasına xidmət edir.

Sürüşdürmə çubuqları mətn ekrana tam yerləşmədikdə şaquli və ya üfiqi istiqamətdə onun yerini dəyişməyə imkan verir. Üfiqi sürüşdürmə çubuğundan solda sənədə baxış rejimlərini seçən düymələr, Şaquli sürüşdürmə çubuğunun aşağısında isə mətn daxilində səhifələr arası keçid düymələr yerləşir.

İnformasiya sətri- Pəncərənin aşağı hissəsində yerləşərək redaktə edilən sənəddə sətirlərin,sütunların və səhifənin nömrəsi,habelə işin gedişatı prosesində istifadəçi üçün əhəmiyyətli digər məlumatları əks etdirir.

Kontekst meny-Ekranın müəyyən hissəsində mışkanın sağ düyməsini bir dəfə basdıqda həmin hissəyə aid olan əmrlərdən ibarət kontekst meny açılır. Kontekst meny-icra olunacaq əməliyyatları surətləndirmək məqsədi ilə istifadə olunur.

2.Menyu sətri pəncərə başlığının altında yerləşir və aşağıdakı əmrlərdən ibarətdir.

Файл- menyusuna sənədlərin açılması,saxlanması,bağlanması,çap işi və səhifənin ölçülərinin təyin edilməsi ilə əlaqədar əməliyyatlar daxildir.

Правка-menyusu mübadilə buferi vasitəsilə informasiya mübadiləsi,redaktə edilən sənəd daxilində axtarış və yerdəyişmə əməliyyatları,axırıncı əməliyyatların ləğvi və ya təkrarı kimi əmrlər ardıcıllığından ibarətdir.

Вид-menyusu sənədə baxış variantlarını seçməyə imkan verir.

Формат-menyusuna şriftlərin seçilməsi,abzasların, tənzimlənməsi işarələnməsi və.s.kimi format əməliyyatları daxildir.

Сервис-menyusunda orfoqrafiyanın yoxlanılması,proqramın parametrlərinin sazlanması və.s kimi funksiyalar cəmlənmişdir.

Таблица-menyusu cədvəllərin yaradılması və onlar üzərində əməliyyatları aparmaq üçündür.

Окно-menyusu eyni zamanda bir neçə sənədlərlə işlədikdə ,onlar arasındakı keçidi və onların ikinci dərəcəli pəncərələrə bölünməsini təmin edir.

Справка-menyusu Wörd proqramının informasiya sorğu sistemini çağırır.

Hər hansı bir menyunu açmaq üçün mışqanın oxunu menyu adı üzərinə gətirib sol düyməni sıxmaq lazımdır.Menyu adlarında hər hansı bir hərfin altından xətt çəkilir.Həmin menyunu açmaq üçün klaviaturadakı Alt düyməsi sıxılmlş vəziyyətdə həmin menyu adındakı altından xətt çəkilmiş hərf düyməsini sıxmaq kifayətdir.Məsələn: Fayl menyusunu açmaq üçün Alt+F düymələrini birgə sıxmaq lazımdır.

Yalnız Alt düyməsi sıxılarsa o zaman menyu çubuğundakı ilk menyu seçiləcəkdir.Bundan sonra ox işarələrindən istifadə edərək digər menyu adlarını seçə bilərik. Enter düyməsi ilə həmin menyunu aça bilərik.Açılmış menyuda əmrlərin siyahısı görsənir.Menyu adlarında olduğu kimi əmrlərin adlarında da hər hansı bir hərfin altından xətt çəkilmiş olur. Menyu əmrlərinin adlarının sağ tərəfində klaviatura düymələrinin adları göstərilir. Bunlar qısayol düymələri adlanır.Bəzi menyu əmr adlarının sol tərəfində kiçik rəsmlər göstərilir.Bunlar alət düymələri adlandırılır.Menyulardakı bəzi adlardan sonrakı ox işarəsi göstərilir ki,bunlar da alt menyular adlandırılr.

3.Alətlər paneli menyu sətrinin altında yerləşib,duymələrdən və açılan pəncərələrdən ibarətdir. Alətlər paneli menyulara daxil olan əmrləri təkrar edərək istifadəçinin işini asanlaşdırır. İstifadəçi alətlər panelini öz istəyinə uyğun olaraq dəyişə bilər. Bunun üçün kursoru menyu sətrinin sağ tərəfində boş yerə qoyub kontekst menyunu açır və yaxud da Вид-Панель инструментов əmrini seçir. Alətlər panelini sazlamaq üçün Вид-Панель инструментов - Настройка və yaxud da Сервис - Настройка əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Настройка dialoq pəncərəsi açılır. Açılmış pəncərə 3 bölmədən ibarətdir.

1. Панель инструментов- bölməsindən ixtiyari paneli seçməklə onun ekranda əks olunmasını təmin etmək mümkündür. Buradan Создать düyməsini sıxmaqla yeni alətlər paneli yaratmaq olar.

2. Команды - bölümündən istifadə edərək alətlər panelinə bu və ya digər əmrə uyğun düymələr əlavə etmək və ya ləğv etmək mümkündür. Düyməni əlavə etmək üçün kateqoriya siyahısından müəyyən kateqoriyaya uyğun tələb olunan düyməni seçib, mişqanın sol düyməsini saxlamaqla alətlər panelinə gətirib mişqanın sol düyməsini buraxmaq lazımdır.

3. Параметры - bölməsi alətlərin böyük ölçüdə ekranda əks olunmasını və digər əməliyyatların yerinə yetirilməsini təmin etmək üçündür.

Microsoft Word 2003 mətn redaktorunda sənədlərlə işləmək

Yeni dərsin planı:

1. Yeni sənədin yaradılması

2. Mövcud faylın açılması

3. Faylların yaddaşa yazılması

4. Bir neçə faylla işləmək

5. Səhifələrin formatlaşdırılması

6. Faylların çap edilməsi

1. Yeni sənədin yaradılması- Word proqramında yaradılan hər bir sənəd

*.doc tipli fayl şəklində saxlanılır. Proqram yüklənən zaman (Пуск-Программы- Microsoft Office- Microsoft Word) avtomatik olaraq yeni sənəd açır. Yenisini açmaq tələb olunarsa Файл menyusundan Создать əmrini seçirik. Bu zaman pəncərənin sağ tərəfində ofis işlərində istifadə olunan standart formalardan ibarət menyu açılır. Oradan Новый документ əmrini seçirik və yaxudda alətlər panelindən Создать, klaviaturadan Ctrl+N seçirik.

2. Mövcud faylın açılması - Kompüterin yaddaşında və ya disketdə olan

əvvəlcədən hazırlanmış hər hansı bir Word faylını və ya digər mətn fayllarını açmaq üçün Файл menyusundan Открыть əmrini seçirik. Bu zaman Открыть

документa diloq pəncərəsi açılır. Pəncərənin Папка sahəsindən faylımızın yerləşdiyi diski tapırıq. Ondan sonra lazım olan qovluğu seçib - Открыть düyməsini sıxırıq. Mövcud faylı açmaq üçün standart alətlər panelindən Открыть düyməsini və yaxudda klaviaturadan Ctrl+O düymələrini sıxa bilərik.

Word ən son açılmış fayııarın siyahısını Файл menyusunun aşağısında göstərir. Bu adlardan hər hansı birini seçdiyimiz zaman həmin fayl açılacaqdır. bu siyahıda ən çox 9 faylın adı saxlana bilər. Siyahıda ən son saxlana biləcək faylların sayını təyin etmək üçün Сервис menyusundan Параметры əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Параметр dialoq pəncərəsi açılır. pəncərənin Общие

səhifəsinə keçirik. Buradan Помнить список из файла parametrini seçib qarşısında Файл menyusundakı siyahıda görünəcək faylların sayını daxil edib (maksimum 9 ədəd) və OK düyməsini sıxırıq.

Sürətli işləmək üçün bir neçə faylı eyni anda aça bilərik. Bunun üçün Файл menyusunda Открыть əmrini seçirik. Açılan Открыть документ pəncərəsindən lazım olan faylları seçib Открыть düyməsini sıxırıq. Faylları ardıcıl seçmək üçün Shift, müxtəlif istiqamətdə yerləşənləri seçmək üçün Ctrl düyməsindən və ya mişkadan istifadə edə bilərik.

İşi tamamladıqdan sonra faylı bağlamaq lazımdır. Bunun üçün Файл

menyusundan Закрыть əmrini seçirik. Əgər bağlamaq istədiyimiz faylda dəyişikliklər etdikdən sonra yaddaşa verməmişiksə onda dialoq pəncərə açılacaqdır. Dəyişikliklərin yaddaşa yazılmasını istəsək - Bəli, əks halda - Xeyr və ya Ləğv et düyməsini sıxırıq.

3. Faylların yaddaşa yazılması - İşlədiyimiz sənəddəki yazılar

müvəqqəti olaraq kompüterin əməli yaddaşında saxlanılır. Worddən çıxarkən və ya iş prosesində mətnlərin daimi saxlanması üçün sənədləri kompüterin sabit yaddaşına və ya disketə yazaraq fayl şəklindəm saxlamaq lazımdır. Məlumatı ilk dəfə yaddaşa yazmaq üçün Файл menyusundan - Сохранить əmrini seçmək lazımdır. Bu zaman ekrana Сохранение документа pəncərəsi açılır. Pəncərənin Имя файла sətrində faylımıza ad verir, Тип файла-sətrində tipini qeyd edirik. Əgər bizim şəxsi qovluğumuz yoxdusa onda Сохранение документа pəncərəsində Создать папку düyməsini seçirik. Bu zaman Создание папки pəncərəsi açılır. Qovluğumuza ad verib OK düyməsini sıxırıq.

Sənədləri yaddaş yazarkən onlara şifrə verməklə kənar şəxslərin bu sənədlərin açılmasının və dəyişdirilməsinin qarşısını ala bilərik. Bunun üçün Сохранение документа pəncərəsindən Сервис düyməsini sıxırıq. Açılan siyahıdan Параметры безопосности əmrini seçirik.Bu zaman ekrana Безопосность pəncərəsi açılır. Pəncərədən Общие səhifəsinə keçirik. Пароль для открытия файла sətrinin qarşısında parolu daxil edib OK düyməsini sıxırıq. Bu zaman Подтверждение пароля pəncərəsi açılır. Orada parolu təkrarən daxil edib Ok düyməsini sıxırıq.

4. Bir neçə faylla işləmək -Windows sistemində işləyən bir çox proqramlarda o cümlədən Worddə eyni vaxtda bir neçə faylı açıb birindən digərinə məlumatları köçürmək, daşımaq və ayrı-ayrı faylların məzmununu müqayisə etmək mümkündür. Hazırlanmış hər bir yeni sənədin və ya açılmış hər bir faylın öz işçi pəncərəsi olur. Bu pəncərənin başlıq hissəsində faylın və ya sənədi adı yazılır. Bir pəncərədən digərinə keçmək, açıq pəncərələri nizamlamaq və digər əməliyyatları yerinə yetirmək üçün Окно menyusunun əmrlərindən istifadə edilir. Окно menyusundan Новое əmrini seçdikdə aktiv pəncərədən biridə açılacaqdır. Əgər bir neçısini ardıcıl açarıqsa onda bunlar ardıcıl 1.2.3.4.5..... nömrələnəcəkdir. Файл menyusundakı - Закрыть əmri vasitəsilə pəncərələrdən birini bağladıqda digərləridə bağlanacaqdır. Çünki bu pəncərələr eyni bir faylı təmsil edir. İki və ya daha artıq fayl pəncərəsi açıldıqda onları müxtəlif formada nizamlamaq üçün Окно menyusundan Упорядочить все əmrini seçirik. Bu zaman pəncərələr üfiqi və ya şaquli vəziyyətdə yan-yana yerləşəcəkdir.

Eyni bir sənədin müxtəlif hissələrində yerləşmiş mətnləri müqayisəli şəkildə gözdən keçirmək üçün həmin pəncərəni işçi sahəsini iki hissəyə ayıra bilərik. Bunun üçün Разделить əmrini seçirik. Pəncərənin işçi sahəsi ayırma çubuğu ilə iki sahəyə ayrılacaqdır. Mişkanın oxunu ayırma çubuğu üzərinə gətirdiyimiz zaman iki istiqamətli ox formasını alacaqdır. Bu halda mişqanın sol düyməsini sıxıb saxlayaraq uyğun istiqamətdə sürüşdürməklə sahələrin ölçüsünü dəyişə bilərik. Bu sahələrin ətrafındakı, sürüşdürmə çubuqları vasitəsilə onların ekranını sürüşdürərək müxtəlif yerlərdəki mətnləri müqayisəli şəkildə gözdən keçirə bilərik. Əməliyyatdan imtina etmək üçün Окно menyusunda Снять разделение əmrini seçirik.

Ekranda eyni vaxtda iki sənədlə işləmək üçün Окно menyusundan Сравнить рядом с əmrini seçirik. Bu zaman ekrana eyni adlı dialoq pəncərəsi çıxır. Buradan lazım olan pəncərəni seçib OK düyməsini sıxırıq.

5.Səhifələrin formatlaşdırılması- Word fayllarını çap etməzdən əvvəl səhifə parametrlərini təyin etmək lazımdır Файл menyusundan Параметры страницы əmrini seçirik. Ekrana Параметры страницы pəncərəsi açılır. Размер бумаги səhifəsindən aşağıdaki parametrləri təyin edirik.

Ориентация sahəsindən Альбомная və Книжная variantlarından birini

seçirik. Buradan çap üçün istifadə edəcəyimiz kağızın formatını seçirik. Əgər qeyri standart ölçülü kağızlardan istifadə edəcəyiksə onda Размер бумаги sahəsində ki, Ширина və Высота sətrlərində uyğun rəqəmləri daxil edirik.

Поля səhifəsindən aşağıdaki parametrləri təyin edə bilərik:

Səhifənin kənarlarını təyin etmək üçün Верхнее - üst, Левое - sol, Нижнее - aşağı, Правое - sağ sətrlərinə uyğun olaraq lazım olan rəqəmləri daxil edirik.

Переплет - səhifədən tikiş sahəsinin məsafəsini təyin etmək üçün istifadə olunur.

Источник бумаги - səhifəsindən aşağıdaki parametrləri təyin edə bilərik. Bəzən səhifədəki mətnlər səhifəni tam doldurmaya bilər. Bu zaman mətnləri bütün səhifəyə görə bərabərləşdirmək üçün Вертикалное выравнивание sahəsinin aşağı ox düyməsini sıxaraq açılan siyahıdan uyğun parametrlərin birini seçirik.

По верхнему краю - mətn səhifənin üst tərəfinə doğru sıxlaşdırılaraq bərabərləşdirilir.

По нижнему краю - mətn səhifənin aşağı tərəfinə doğru sıxlaşdırılaraq bərabərləşdirilir.

По центру - mətn səhifənin ortasında bərabərləşəcək.

По высоте - mətn bütün sahəyə görə bərabərləşəcək.

Bəzi müqavilələr və ya hüquqi sənədlərdə sətrlərin nömrələnməsi lazım olur. Bunun üçün Параметры страница pəncərəsindən Нумерация строк düyməsini sıxırıq. Bu zaman ekrana eyni adlı pəncərə çıxır.

Sətrlərin nömrələnməsi üçün Добавить нумерация строк variantını seçirik. Bu zaman aşağıdaki parametrlər aktivləşəcəkdir.

Начать с - nömrələr neçədən başlayacaqsa həmin sətrə onu daxil edirik.

От текста - sətr nömrələrinin sətrdən nə qədər uzaq olacağını göstərir.

Шаг - nömrələr arasındaki artımı göstərir.

На каждой странице - Hər səhifədə sətrlərin nömrələndirilməsinin

yenidən başlanmasını təmin edir.

В каждом разделе - Hər bölmədə sətrlərin nömrələndirilməsinin

yenidən başlanmasını təmin edir.

Непрерывно - Bütün mətndəki sətrlərin ardıcıl nömrələnməsini təmin

edir.

6. Faylların çap edilməsi - sənədi çap etməmişdən qabaq ona baxmaq üçün Файл menyusundan Предварительный просмотр əmrini seçirik. (Alətlər panelindən - Предварительный просмотр). Bu zaman Word pəncərəsi Предварительный просмотр rejiminə keçəcək. Pəncərənin yuxarı hissəsində müxtəlif düymələr yerləşir. Word avtomatik olaraq səhifənin ekranda tam görünməsi üçün bir miqyasada kiçildilmiş şəkildə göstərir. Miqyası artırıb - azaltmaq üçün Масштаб qutusuna istədiyimiz ölçünü daxil edirik və yaxud da Увеличение düyməsini bir neçə dəfə sıxırıq.

Несколько страниц - düyməsini sıxıb saxlayaraq aşağı və ya yuxarı sürükləməklə eyni anda bir neçə səhifənin görünməsini təmin edə bilərik.

Страница целиком - yazının tək səhifədə görünməsini təmin edir.

Линейка - Xətkeşlərin ekranda görünməsini təmin edir.

Подгонка страниц - Yazdığımız mətn üç səhifədən biraz artıqdırsa bu düyməni sıxdığımız zaman mətn iki səhifəyə yerləşəcəkdir.

Во вес экран - Mətni rahat görmək imkanını əldə edir.

Bütün bunlardan sonra Файл menyusundan Печать əmrini seçərək mətni çapa verə bilərik. Bu zaman ekrana Печать dialoq pəncərəsi açılır.

Имя -çap qurğusu haqqında məlumat verir.

Все - bütün səhifələri çap edir.

Текушая - kursorun olduğu səhifəni çap edir.

Выделенный фрагмент - seçilmiş sahəni çap edir.

Копии - nüsxələrin sayını göstərir.

Разобрать по копиям - çap ediləcək səhifələri avtomatik çeşidləyir. Əgər kağızın həm önünə həm də arxasına çap edəcəyiksə onda Параметры

düyməsini sıxaraq açılan pəncərənin Двусторонняя печать sahəsindən Порядок 1 parametrini seçirik. Bu zaman 1,3,5... və s. tək nömrəli səhifələr çap edilir. Sonra Порядок 2 seçirik. Bu zaman eyni çap kağızlarının arxa tərəfinə cüt səhifələr (2,4,6 ....) çap edilir. Çap qurğularının parametrlərini dəyişmək üçün Свойства düyməsini sıxırıq.

Əgər çap qurğumuz yoxdursa və Worddə hazırladığımız bir sənədi başqa bir kompüterə qoşulmuş çap qurğusunda çap etmək istəyiriksə ancaq bu kompüterdə Word proqramı yoxdursa onda aşağıdaki əməliyyatlar yerinə yetirilir. Bunun üçün Печать dialoq pəncərəsindəki, Печать в файл variantını seçirik. Açılan pəncərədən faylımıza ad veririk (məsələn letter.prn). Bu əməliyyatdan sonra yazma əməliyyatı başlayacaqdır. Səhifələr çap qurğusuna deyil fayla yazılacaqdır. Bu faylı disketə yazıb çap qurğusunun qoşulduğu kompüterə köçürürük. Bu kompüterdə Windows sisteminin olması vacib deyil.

Çapla əlaqədar bəzi parametrlər aşağıdakı kimi təyin edilir. Bunun üçün Печать dialoq pəncərəsindən Параметры düyməsini sıxırıq (Servis- Параметры).

Əgər Черновой - parametri seçilərsə sənəd eskiz formasında çap ediləcək.

В обратном порядке - səhifələri artan sıra ilə deyil azalan sıra çap edir.

Обновлять поля - çapdan əvvəl sənədlərinizdəki xüsusi səhələr yeniləşəcək.

Обновлять связи - sənədinizdə xüsusi əlaqələndirilmiş obyektlər varsa bu obyektlər çapdan əvvəl yeniləşdirilir.

Фоновая печать - çap əməliyyatı gedişində digər işlər görməkdə mümkündür.

Сведения - sənədlə birlikdə faylın xüsusiyyətləri ilə əlaqədar məlumatlar çap ediləcək

Коды полей - sahə nəticələri yerinə sahə kodları çap ediləcək. Məsələn: mətndəki formul nəticələrin yerinə formulların özü yazılır.

ХМЛ-теги - fayl haqqında verilmiş əlavə məlumatlar çap ediləcək.

Скрытый текст - sənətdəki gizli mətnlər vardırsa bunlarda çap olunacaq. Mətni gizli etmək üçün onu seçdikdən sonra Şrift dialoq pəncərəsindəki Скрытый текст parametrini seçmək lazımdır.

Графические обьекты - Worddə hazırladığımız şəkillərin çap edilməsini təmin edir.

Печатать только данные для форм - Şəkillər çap edilmədən sadəcə məzmunu (ancaq yazılar) çap edilir.

Microcoft Word mətn redaktorunda mətnin daxil edilməsi və formatlaşdırılması

Yeni dərsin planı:

1. Mətnin daxil edilməsi

2. Mətn sahələrində dolaşmaq

3. Mətni formatlaşdırmaq

1. Mətnin daxil edilməsi - Mətn sahəsindəki yanıb sönən işarə kursor

adlanır. Kursor klaviaturadan daxil ediləcək simvolun yerini göstərir. Simvollar daxil etdikcə kursor sağa doğru yerini dəyişir.

Böyük hərflərlə yazmaq üçün Caps Lock düyməsini sıxmaq lazımdır. Bu zaman Caps Lock indikatoru yanır. Yenidən kiçik hərflərlə yazmaq üçün Caps Lock düyməsini sıxmaq lazımdır. Bir neçə böyük hərfi yazmaq üçün Caps Lock düyməsini sıxmaqa ehtiyac yoxdur. Bunun üçün Shift düymələrindən birini sıxıb saxlamaqla uyğun hərf düyməsini sıxmaq vacibdir. Durğu işarələrini də daxil etmək üçün Shift düymələrindən istifadə edə bilərik.

Bir sətir dolduqda növbəti söz və kursor avtomatik olaraq yeni sətrə keçir.

Kursoru abzas məsafəsinə gətirmək üçün Tab düyməsindən istifadə edilir.

Yeni abzasdan başlamaq üçün Enter düyməsi sıxılır. Hərf və işarə səhvlərini düzəltmək üçün klaviaturadakı ox düymələri ilə kursoru simvolun sağında yerləşdirib Delete və solunda yerləşdirib Backspace düyməsini sıxmaq lazımdır.

İki simvol arasına yeni bir simvol daxil etmək üçün kursoru bu

simvolların arasında yerləşdirib uyğun düyməni sıxmaq lazımdır.

2. Mətn sahələrində dolaşmaq - Mətn sahəsində dolaşmaq yəni səhfənin müxtəlif yerlərinə gəlmək Worddə əsas mövzularından biridir.

Yeni bir sənəd açdığımız zaman kursor mətn sahəsinin yuxarı sol küncündə yerləşir. Mətnləri daxil etdikdən sonra müxtəlif redaktə işlərini görmək üçün kursoru mətnin müxtəlif yerlərinə gətirmək lazım gəlir.

Home - kursoru sətrin başlanğıcına gətirir

End - kursoru sətrin sonuna gətirir.

Page Up - kursoru bir ekran səhifəsi yuxarıya gətirir.

Page Down - kursoru bir ekran səhifəsi aşağıya gətirir.

Ctrl+Home - kursoru mətnin başlanğıcına gətirir.

Ctrl + End - kursoru mətnin sonuna gətirir.

Mətnin ekranda görünməyən sahəsinə baxmaq üçün pəncərənin alt və sağ tərəfində yerləşmiş sürüşdürmə çubuqlarından istifadə edirik. Bunun üçün sürüşdürmə çubuqlarının uclarındaki ox düymələrini sıxmaq, sürüşdürmə düyməsini sıxıb sürükləmək və ya bu düymələr arasındaki boş sahələrə bir neçə dəfə sıxmaq lazımdır.

Sənəddəki hər hansı bir səhifəyə, bölməyə, sətrə, şərhə, xüsusi sahəyə cəld keçmək üçün Правка menyusundan Перейти əmrini və yaxud da (Ctrl+G ya F5) seçirik. Bu zaman ekrana Найти и заменить pəncərəsi açılır. Pəncərənin Обьект перехода siyahısından страница seçib, onun qarşısındaki Введите номер страница qutusuna səhifənin nömrəsini yazıb Перейти düyməsini sıxırıq. Обьект перехода siyahısında aşağıdaki parametrlərdən istifadə edilir.

Страница - bir səhifəyə keçmək

Раздел - bir bölməyə keçmək

Строка - bir sətrə keçmək

Закладка - bir xülasəyə keçmək

Концевая сноска - bir sonluğa keçmək

Поле - bir sahəyə keçmək

Таблица - bir cədvələ keçmək

Рисунок - bir qrafikə keçmək

Формула - bir formula keçmək

Обьект - bir obyektə keçmək

Заголовок - bir başlığa keçmək

Microsoft Office proqramlarının müəyyən ümumi xüsusiyyətləri vardır.Bunlardan biri də yazı yazarkən buraxılmış səhvlərin avtomatik düzəldilməsidir. Bunun üçün Сервис menyusundan Параметры автозамены seçirik. Bu zaman ekrana Автозамена: английский (США) pəncərəsi açılır. Автозамена səhifəsindən aşağıdaki parametrləri təyin edə bilərik.

Заменять при вводе - sahəsindəki siyahının sol tərəfində səhvlər, sağ tərəfində isə bunların düzgün yazılışı verilir. Əgər bu siyahıya yeni işarələr və sözlər əlavə etmək istəsək Заменить sətrinə yanlış işarəni На sətrinə doğrunu daxil edib Добавить düyməsini sıxırıq. Siyahıdan hər hansı sözü və ya işarəni silmək üçün Удалить düyməsindən istifadə edirik.

Исправлять две прописные буквы в начале слова - sözün ilk iki hərfinin səhvən böyük yazılması halında növbəti sözə keçər keçməz avtomatik dəyişdirilməsi üçün yəni ikinci hərfi kiçiltmək üçün bu parametri işarələyirik.

Делать первые буквы предложений прописными - bəzən cümlələri yazrkən səhvən ilk hərf kiçik yazılır. Bu cür səhvlərin avtomatik düzəldilməsi üçün bu parametrləri işarələyirik.

Писать названия дней с прописный вуквы - Əgər həftənin günlərinin adını daxil etdiyimiz zaman ilk hərfin avtomatik olaraq böyük hərfə çevrilməsi istəyiriksə bu parametri işarələyirik.

Устранять последствия случайного нажатия Сарs Lоск - bəzən kiçik hərflərlə yazarkən barmağımız Сарs Lоск düyməsinə toxunur. Bu zaman növbəti hərflər böyük yazılır. Bu səhvləri avtomatik aradan götürmək üçün bu parametri işarələyirik.

Автозамена xüsusiyyətini ləğv etmək istəsək, yuxarıda göstərilən parametrlərin işarələrini götürürük.Автозамена xüsusiyyətindən yalnız səhvləri düzəltmək üçün istifadə edilmir. Bundan başqa bir formada da istifadə edə bilərik. Məsələn; Tutaq ki, "Azərbaycan Respublikası" yazmaq lazı gəlir. Bunun üçün Автозамена dialoq pəncərəsindən Заменить sətrinə "ar" На sətrinə "Azərbaycan Respublikası" daxil edib Добавить düyməsini sıxırıq. Bundan sonra hər dəfə "Azərbaycan Respublikası" yazmaq lazım gəldiyi zaman "ar" yazmaq kifayətdir.

3. Mətni formatlaşdırmaq - Windows sistemi altında işləyən bütün

proqramlarda hər hansı bir obyekt üzərində müxtəlif əməliyyatları yerinə yetirməzdən əvvəl həmin obyektləri seçmək lazımdır. Worddə silmə, köçürmə, daşıma, formatlaşdırma kimi əməliyyatları yerinə yetirməzdən əvvəl mətnin lzım olan hissəsini seçmək lazımdır. Bunun üçün müəyyən üsullardan istifadə olunur.

Hər hansı bir sözü seçmək üçün mişkanın oxunu sözün üzərinə gətirib sol

düyməni iki dəfə sıxırıq. Seçilmiş söz qara rəngə boyanır. Seçməni ləğv etmək üçün mətn sahəsinin hər hansı bir yerində mişqanın sol düyməsini sıxırıq.

Sətri seçmək üçün mişqanın oxunu sətrin sol tərəfindəki boş sahəyə gətiririk. Ox sağa doğru istiqamətini dəyişir. Bu vəziyyətdə mişqanın sol düyməsini sıxırıq.

Abzası seçmək üçün mişqanın oxunu sətrin sol kənarındaki boş sahəyə gətiririk. Ox sağa doğru istiqamətini dəyişir. Bu vəziyyətdə mişqanın sol düyməsini ikiqat sıxırıq.

Hər hansı bir mətn sahəsini seçmək üçün bu sahənin başlanğıcında mişqanın sol düyməsini sıxıb saxlayaraq sahənin sonuna doğru sürəkləyib düyməni buraxırıq.

Bütün mətni seçmək üçün sətrlərin sol tərəfində boş sahədə mişqanın sol düyməsini üçqat sıxırıq və yaxud da Правка menyusundan Выделить все əmrini seçirik.

Klaviatura düymələrindən də istifadə edərək seçmə əməliyyatlarını aparmaq olar.

Hər hansı bir sözü seçmək üçün kursoru sözün başlanğıcında və ya sonunda yerləşdirib Shift düyməsini və oxlardan birini seçirik. Seçməni ləğv etmək üçün ox düymələrindən birini sıxırıq.

Sətri seçmək üçün kursoru sətrin başlanğıcında və ya sonunda yerləşdirib uyğun olaraq Shift+End və ya Shift+Home düymələrini biryerdə sıxırıq.

Bir ekran səhifəsi qədər yuxarıya doğru sahəni seçmək üçün kursoru

sahənin sonunda yerləşdirib Shift+Page Up düymələrini sıxırıq.

Bir ekran səhifəsi qədər aşağıya doğru sahəni seçmək üçün kursoru sətrin

başlanğıcında yerləşdirib Shift+Page Down düymələrini sıxırıq.

Bütün mətni seçmək üçün Ctrl+A düymələrini sıxırıq. Bundan başqa Ctrl

düyməsi sıxılmış vəziyyətdə mişqanın oxunu sətrlərin sol tərəfindəki boş sahəyə gətirib sol düyməni sıxırıq.

Simvolları formatlaşdırmaq üçün Формат menyusundan Шрифт əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Шрифт dialoq pəncərəsi açılır. Шрифт səhifəsində aşağıdaki parametrləri təyin edə bilərik.

Шрифт sahəsinin sürüşdürmə çubuğundaki ox düymələrini sıxaraq yazı tipi siyahısını gözdən keçiririk. Bunlardan birini seçib sol düyməni sıxırıq. Bu zaman Образец səhəsindən seçdiyimiz yazı tipinə uyğun nümunə görsənəcəkdir.

Начертание - siyahısındakı yazı stilləri dəyişir

Обычный - düz yazı stili

Курсив - kursiv yazı stili

Полужирный - qalın yazı stili

Полужирный курсив - qalın kursiv yazı stili

Размер - siyahısında şriftlərin ölçüsünü seçirik

Подчеркивание - siyahısından verilmiş müxtəlif alt cizgi formaıarından birini seçə bilərik

Цвет текста - qutusundan yazıların rəngini seçirik

Видоизменение - seçdiyimiz mətn sahəsinə müxtəlif effektlər vermək üçün aşağıdakı parametrlərdən istifadə edirik

Зачеркнутый - sözlər üzərindən xətt çəkir

Двойное зачеркивание - sözlər üzərindən iki qat xətt çəkir

Надстрочный - üst indeksə yazır

Подстрочный - alt indeksə yazır

С тенью - hərfə kölgə verir

Контур - hərflərin kontur xətlərini verir

Приподнятый - hərfləri qabardır.

Утопленный - hərfləri sıxlaşdırır.

Малые прописные - bütün hərfləri kiçildilmiş böyük hərflərə çevirir

Все прописные - bütün hərfləri böyük hərflərə çevirir.

Скрытый - seçilmiş mətni göstərir

Simvollar arası məsafəni təyin etmək üçün Формат menyusundan Шрифт əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Интервал səhifəsinə keçirik.

Масштаб - qutusuna daxil edilən rəqəmlər simvolların genişliyini faizlə artırıb azltmaq üçündür. 100% normal genişlikdir. Simvollar arası məsafəni təyin etmək üçün aşağıdaki parametrlərdən birini seçirik.

Разреженный - genişləndirilmiş

Обычный - adi

Уплотненный - sıxlaşdırılmış

Mətni canlandırmaq üçün Анимация səhifəsinə keçirik.

Worddə mətnləri daxil edərkən bir sətrə sığışmayan söz avtomatik olaraq növbəti sətrə keçir. Buna görədə sətrə sığışmayan sözləri hecalara bölməyə ehtiyac yoxdur. Yeni abzasların təşkil edilməsi üçün Enter düyməsi sıxılır. İki Enter düyməsinin sıxıldığı yer arasında qalan sahəyə paraqraf deyilir. Mətndə Enter düymələrinin sıxıldığı yeri təyin etmək üçün Standart paneli üzərindəki Непечатаемые знаки düyməsini sıxmaq lazımdır. Paraqrafları formatlaşdırmaq üçün Абзац dialoq pəncərəsindəki parametrlərdən və formatlaşdırma alətlər paneli üzərindəki uyğun düymələrdən və şaquli xətkeş üzərindəki xüsusi düymələrdən istifadə edə bilərik.

Sətrlər arası məsafəni təyin etmək üçün Формат menyusundan Абзац əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Абзац dialoq pəncərəsi açılır. Dialoq pəncərənin Отступы и интервалы səhifəsini açırıq. Интервал sahəsindəki Междустрочный qutusunun aşağı ox düyməsini sıxaraq siyahını açırıq və oradan lazım olan boşluğu seçirik.

Одинарный - sətrlər arsında bir boşluq buraxmaq üçündür

Полуторный - sətrlər arsında 1,5 boşluq buraxmaq üçündür

Двойной - sətrlər arsında ikiqat boşluq buraxmaq üçündür

Минимум - ən kiçik sətr boşluğunu seçirik

Точно - bu parametr bütün sətr boşluqlarının eyni ölçüdə olmasını təmin edir

Множитель - sətrlər arası boşluğu faizlə artırıb azaltmaq üçündür.

Paraqraflar arası boşluqları təyin etmə üçün əvvəlcə həmin paraqrafları seçirik. Sonra Формат menyusunda Абзац əmrini seçirik. Hər bi paraqrafdan əvvəl yerləşdiriləcək boşluqları təyin etmə üçün Интервал sahəsindəki Перед sətrinə boşluq məsafəsini daxil edirik. Paraqrafdan sonra yerləşdiriləcək boşluqları təyin etmək üçün Интервал sahəsindəki После sətrinə boşluq məsafəsini daxil edirik. Nəzərə almaq lazımdır ki, iki paraqraf arasındaki boşluq Перед və После sətrlərinə daxil edilmiş məsafələrin cəminə bərabərdir. Ona görədə iki paraqraf arsındai boşluğu təyin etmək üçün bu sətrlərdən birinə qiymət daxil etmək lazımdır.

Bir paraqrafı səhifənin soluna, sağına, mərkəzinə və ya hər iki tərəfinə görə bərabərləşdirmək üçün onu seçməyə ehtiyac yoxdur. Əgər iki və ya daha artıq paraqrafın sətrlərini bərabərləşdirmək lazım g\ələrrsə onları seçmək lazımdır. Bundan sonra Формат menyusundan Абзац əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Выравнивание qutusunun aşağı ox düyməsini sıxaraq siyahını açırıq və siyahıda uyğun bir bərabərləşdirmə formasını seçirik.

По левому краю - sətrləri səhifənin sol kənarına sıxışdırmaqla bərabərləşdirir

По центру - sətrləri mərkəzləşdirir

По правому краю - sətrləri səhifənin sağ kənarına sıxışdırmaqla bərabərləşdirir

По ширине - sətrləri səhifənin sol və sağ kənarlarına görə bərabərləşdirir.

Müxtəlif formalı mətnlərdə bəzi paraqrafların sətrlərinin səhifənin içərisindən başlaması və ya sətrlərin sağ tərəfindən içəriyə doğru sıxışdırılması lazım gəlir.

Paraqraf sətrlərinin sol və sağ sərhədlərini və paraqrafların abzas məsafələrini təyin etmək üçün əvvəlcə lazım olan paraqrafı seçirik. Sonra Формат menyusundan Абзац əmrini seçirik. Açılan Абзац dialoq pəncərəsini Отступ sahəsindəki Слева və Справа kutularına uyğun rəqəmləri daxil edərək seçilmiş paraqrafların sol və sağ boşluqlarını təyin edirik.

Paraqrafın Абзац məsafəsini təyin etmək üçün Первая строка qutusunun aşağı ox düyməsini sıxaraq siyahını açırıq və lazım olan parametrlərdən birini seçib sağdaki qutuya rəqəmi daxil edirik.

Нет - seçsək paraqrafda Абзац sətri olmayacaqdır

Отступ - parametrini seçsək paraqrafın birinci sətri Абзац sətri qarşısındaki qutuya daxil etdiyimiz rəqəm isə Абзац məsafəsi kimi qəbul edilir.

Выступ - parametrini seçsək paraqrafın birinci sətrindən başqa digər sətrləri içəriyə doğru girəcəkdir.

Paraqrafın Абзац məsafəsini sol və sağ sətr boşluqlarını təyin etmək üçün şaquli xətkeş üzərindəki paraqraf düymələrindən istifadə edə bilərik.

Bəzən mətnləri hazırlayarkən müxtəlif başlıq sətrləri səhifənin başında və sonunda qalaraq digər mətnlərdən ayrı düşür. Başqa bir halda isə sonunda yer olduğu halda belə bir neçə sətrdən ibarət olan paraqraf növbəti səhifəyə keçir. Bu hallara avtomatik nəzarət etmək lazım gəlir. Bunun üçün Абзац dialoq pəncərəsinin Положение на странице - səhifəsindəki uyğun parametləri seçmək lazımdır. Bunun üçün avtomatik nəzarət olunacaq qonşu paraqrafları seçmək lazımdır. Sonra paraqrafların sətrlərinin təklənməsinin qarşısını almaq üçün Разбивка на страницы - sahəsindəki Запрет висячих строк - parametrini işarələyirik.

Bir səhifədən digərinə keçərkən paraqrafın bütün sətrlərini növbəti səhifəyə keçməsini istəyiriksə Не разрывать абзац - parametrini işarələyirik.

Не отрывать от следующего - parametri seçilərsə növbəti paraqraf səhifə sonuna yerləmədiyi zama seçilmiş paraqrafıda özü ilə birlikdə növbəti səhifəyə keçirəcəkdir.

С новой страницы - paraqrafın həmişə səhifənin başlanğıcında olmasını təmin edir.

Запретить автоматический перенос слов - sözlərin hecalanmamısını təmin edir.

Qəzet, jurnal və digər səhifələri hazırlayarkən müxtəlif paraqrafların ilk sətrlərinin birinci hərflərini nəzərə çarpacaq dərəcədə iri hərflərlə göstərmək üçün aşağıdaki əməliyyatları yerinə yetirmək lazımdır. Kursoru lazım olan paraqrafda yerləşdiririk. Sonra Формат menyusundan Буквица əmrini seçirik. Ekrana Буквица dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərənin Положение sahəsindəki formalardan birini seçirik. В тексте - Seçilmiş hərf üç sətrin əvvəlində yerləşəcək.

На поле - hərf paraqraf sətrlərinin sol kənarındakı boş bir sahədə yerləşəcək. Böyüdülmüş hərfin parametrlərini Параметры sahəsindən təyin edə bilərik.

Шрифт - hərfin yazı tipini seçmək üçün istifadə olunur. Hərfin neçə sətr hündürlüyündə olduğunu Высота в строках qutusuna daxil edirik. Hərflərlə sətrlər arasındaki məsafəni Расстояние от текста qutusuna daxil edirik.

Worddə hazırlanmış mətni kağız formatından asılı olaraq hər birinin ölçüsü minumum 1.27sm olan sütunlara bölmək olar. Sütunların maksimum sayı kağız formatından və səhifə genişliyindən asılıdır. Mətni yazmazdan əvvəl və ya yazılmış mətni seçdikdən sonra lazım olan sayda sütunlara ayırmaq üçün Формат menyusundan Колонки əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Колонки

Dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərədə Tip sahəsində göstərilmiş formalardan birini seçirik.

Одна - bir sütunlu mətnlər hazırlamaq üçündür.

Две - iki sütunlu mətnlər hazırlamaq üçündür.

Три - üç sütunlu mətnlər hazırlamaq üçündür.

Слева - ensiz və enli iki sütunlu mətnlər hazırlamaq üçündür.

Справа - enli və ensiz iki sütunlu mətnlər hazırlamaq üçündür.

Sütunların sayını Число колонок qutusuna daxil etməklə təyin edə bilərik.

Разделить parametrindən istifadə edərək sütunlar arasında xətt çəkmək mümkündür. Hər bir sütunun genişliyini və sütunlar arası boşluğu Ширина и промежуток sahəsindən təyin edə bilərik. Sütunların genişliyini Ширина, sütunlar arası məsafələri isə Промежуток qutusuna daxil edirik. Bütün sütunların eyni genişlikdə olmağını istəyiriksə onda Колонки одинаковой ширины parametrini işarələyirik. Yuxarıda göstərilən seçilmiş parametrlərin mətnin hansı sahəsinə tətbiq ediləcəyini Применить siyahısında seçməklə təyin edə bilərik.

Seçilmiş mətni müxtəlif formalı çərçivələrlə əhatə edə bilərik. Bunun üçün Формат Menyusunda Границы и заливка əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Границы и заливка pəncərəsi açılır. Pəncərənin Граница səhifəsinə keçib oradan Тип sahəsində verilmiş formalardan birini seçirik.

Нет forması mətni çərçivəsiz edir.

Рамка - mətni çərçivəyə alır.

Обьемная - çərçivəyə kölgə verir.

Тип siyahısında çərçivə xətlərinin stili seçilir.

Цвет - sahəsinin aşağı ox düyməsini sıxaraq açılan siyahıdan xəttin rəngini seçirik.

Ширина - sahəsindən aşağı ox düyməsini sıxaraq açılan siyahıdan xəttin genişliyini seçirik.

Применить - qutusundan Абзац parametrini seçirik.

Образец - pəncərədə seçdiyimiz formaya uyğun bir nümunə göstərəcəkdir. Bütün parametrlər təyin edildikdən sonra OK düyməsini sıxırıq. Bütün bu əməliyyatları alətlər panelindəki düymələr vasitəsilədə yerinə yetirə bilərik. (Внешние границы)

Mətnin fonunu və ya çərçivəsinin içərisini rəngləmək və ştrixləmək üçün Границы и заливка dialoq pəncərəsinin Заливка sahəsindəki parametrlərdən istifadə edə bilərik Onun üçün lazım olan mətn hissəsini seçirik. Sonra Формат menyusundan Границы и заливка əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Заливка sahəsinə keçirik. Səhifənin Заливка sahəsindəki rəng qutularında fon rəngini seçirik.

Нет заливки - Seçdikdə sahənin fon rəngi olmayacaq.

Узор - siyahısında naxışın stilini seçirik.

Цвет фона - qutusundan isə naxışın rəngini seçirik. Bu zaman Образец sahəsində seçdiyimiz parametrlərə uyğun nümunə görsənəcək. Biz yalnız seçilmiş mətnləri deyil həmdə bütün səhifəni çərçivəyə ala bilərik. Bunun üçün Формат menyusundan Границы и заливка əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Страница səhifəsindən səhifəyə verəcəyimiz çərçivə formasını təyin edə bilərik. Əlavə olaraq naxışlı çərçivələrdən istifadə etmək üçün Рисунок formalarından birini seçə bilərik.

Sətirləri işarələmək və nömrələmək üçün Формат menyusundan Список əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Список dialoq pəncərəsi açılır. Həmin pəncərənin Маркированный səhifəsində veruilmiş maddə işarələrindən birini seçirik. Seçdiyimiz işarənin formatını təyin etmək üçün Изменить düyməsini sıxırıq. Bu zaman Изменение маркированного списка pəncərəsi açılır. Знак маркера sahəsində verilmiş işarələrdən birini seçirik. Əgər başqa bir işarədən istifadə etmək istəsək Знак düyməsini sıxırıq. Bu zaman Символ dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərədə göstərilmiş işarələrdən birini seçib (Шрифт qutusundan başqa bir yazı tipi seçib digər işarələrdəndə istifadə edə blərik.)

OK düyməsini sıxırıq. Seçdiyimiz işarə Знак маркера sahəsindəki uyğun qutuya yerləşəcəkdir. İşarənin yazı tipini, stilini, ölçüsünü, rəngini və s. təyin etmək üçün Шрифт düyməsini sıxıb açılan pəncərədən lazım olan parametrləri təyin edirik. Maddə işarəsinin yerini Положение маркера sahəsindəki Отступ

Qutusuna daxil etməklə təyin edə bilərik. Sətrin maddə işarəsinə görə yerini isə Положение текста sahəsindəki Отступ qutusuna daxil etməklə təyin edə bilərik. Образец - sahəsində isə seçdiyimiz parametrlərə uyğun nümunə görsənəcək.

Seçilmiş sətirləri nömrələmək üçün Формат menyusundan Список

əmrini seçirik. Bu zaman ekrana eyni adlı pəncərə çıxır oradan Нумерованный səhifəsinə keçirik. Seçdiyimiz sətrlərin nömrələrinin bundan əvvəl nömrələnmiş sətrlərin davamının olmasını istəyiriksə Продолжить sahəsindəki parametri işarələyirik. Yenidən nömrələnməni istəyiriksə Начать заново parametrini işarələyirik.

Alt sətir nömrələri vermək üçün Список pəncərəsindən Многоуровневый səhifəsinə keçirik və uyğun parametrlərdən istifadə edirik.

Mətnləri daxil edərkən bəzən səhv olaraq cümlələrin, xüsusi isimlərin başlanğıcında kiçik hərflər yazırıq. Bunları avtomatik nizamlamaq üçün Формат menyusundan Регистр əmrini seçirik. Açılan pəncərədən aşağıdakı parametrlərdən birini seçirik.

Как в предложениях - cümlənin ilk hərflərini böyütmək üçündür

Все строчные - bütün hərfləri kiçiltmək üçündür

Все прописные - bütün hərfləri böyütmək üçündür

Начинать с прописных - sözlərin birinci hərfini böyütmək üçündür

Изменить регистр - hərfləri dəyişmək üçündür.

Tabulyator məsafələri paraqraflardan asılı olaraq müxtəlif formada təyin edilə bilər. Yəni hər bir paraqraf üçün ayrı bir tabulyator məsafələri təyin etmək olar. Kursoru boş bir sahədə yerləşdiririk Sonra Формат menyusundan

Табуляция əmrini seçirik. Pəncərədəki parametrləri aşağıdakı kimi təyin edə bilərik.

Simvolların soldan eyni mövqedə alt-alta yerləşməsi üçün onların başlayacağı yeri (2sm) Позиции табуляции qutusuna daxil edirik. Simvolların sola sıxışdırılması üçün Выравнивание sahəsindən По левому краю parametrini seçirik. Simvollar arsında boşluğun avtomatik olaraq nöqtəli bir xətt ilə doldurulması üçün Заполнитель qutusundaki 2 nömrəli parametri seçirik. Bunda sonra Установить düyməsini sıxaraq ilk tabulyator işarəsini təyin edirik. Növbəti tabulyator məsafəsini təyin etmək üçün Позиции табуляции qutusuna 5sm daxil edirik. Rəqəmlərin sağa sıxışdırılması üçün

Выравнивание sahəsindəki По правому краю parametrini seçirik. Sonra Установить düyməsini sıxaraq ikinci tabulyator işarəsini təyin edirik. Выравнивание sahəsindən По центри parametrini seçib Установить düyməsini sıxırıq. Lazımsız tabulyator işarəsini ləğv etmək üçün Позиции табуляции qutusundakı uyğun rəqəmi seçib Удалить düyməsini sıxırıq. Bütün işarələri silib yenidən təyin etmək üçün Удалить все düyməsini sıxırıq. Standar tabulyator məsafəsini Табуляция dialoq pəncərəsindəki По умолчанию qutusuna daxil etməklə təyin edə bilərik. Bu halda Tab düyməsini sıxdığımız zaman kursor По умолчанию qutusunda göstərilmiş məsafə qədər sağa sürüşdürüləcəkdir.

Tabulyator işarələrini birbaşa üfiqi xətkeş üzərindədə göstərə bilərik.

Worddə iki tip stil anlayışında istifadə edilir. Praqraf stilləri və simvol stilləri. Bir paraqrafa verdiyimiz farmatı başqa bir paraqrafada tətbiq etmək istədiyimiz zaman, əgər bu paraqrafa müxtəlif formalı formatlar tətbiq olunmuşsa bütün formatları yenidən seçməyə ehtiyac yoxdur. Bu işləri avtomatik yerinə yetirmək üçün Standart alətlər paneli üzərindəki Копироват формат düyməsindən istifadə edə bilərik. Stillər və onların parametrini təyin etmək üçün Формат menysundan Стили и формотирование əmrini seçirik.

Word mətn redaktorunda mətni redaktə edərək ona əlavələr etmək

Yeni dərsin planı:

7. Mətni redaktə etmək

8. Mətnə əlavələr etmək

9. Səhifələri nömrələmək

1. Mətni redaktə etmək - mətni redaktə etməmişdən əvvəl onu seçmək

lazımdır. Hər hansı mətn hissəsini silmək üçün onu seçib Delete düyməsini sıxırıq. Əgər səhv etmişiksə onda Ctrl+Z düyməsini birlikdə sıxıraq onu yenidən bərpa edə bilərik. Seçilmiş mətni Правка menyusundan Очистить - Содержимое əmrinin seçməklədə silə bilərik.

Əməliyytların nəticəsini ləğv etmək üçün Правка menyusundan Отменить, əməliyyatların yenidən icra olunması üçün Правка menyusundan Вернуть əmrini seçmək lazımdır. Eyni əməliyyatları uyğun olaraq klaviaturadan Ctrl+Z və Ctrl+Y düyməsini sıxmaqlada yerinə yetirə bilərik. Bu əməliyyatları eyni zamanda Standar alətlər panelindəki Отменить və Вернуть düymələri vasitəsilə də yerinə yetirə bilərik.

Word-də mətnin təkrarlanan hissələrini yazmağın müxtəlif yolları vardır. Bunlardan biri Правка menyusundan Копировать və Вставить, digər yolu isə klaviaturadan Ctrl+C və Ctrl+V Düymələrindən istifadə etməkdir. Əvvəlcə mətn hissə seçilir. Sonra Правка menyusundan Копировать əmri seçilir. Bu zaman mətn hissəsi bufer yaddaşına köçürülür.(Hal-hazırda mübadilə buferi 24 obyekti saxlaya bilər). Kursoru istədiyimiz yerə qoyub Правка menyusundan Вставить əmrini seçirik. Bundan başqa Ctrl düyməsindən də istifadə edərək mətin hissəsini istədiyimiz yerə köçürə bilərik. Bu zaman mişqanın oxunun aşağısında + işarəsi görsənəcək. Bu işarə məlumatların köçürüləcəyini bildirir. Köçürmə və yapışdırma əməliyyatlarını Standart alətlər panelindəki Копировать və Вставить düymələrini seçməklədə yerinə yetirə bilərik. Daşıma (yerdəyişmə) əməliyyatını Правка menyusundan Вырезать və Вставить əmirləri ilə ya da klaviaturadan Ctrl+X və Ctrl+V düymələrini sıxmaqla da yerinə yetirə bilərik. Bunun üçün lazım olan mətn hissəsi seçilir. Правка menyusundan Вырезать seçilir. Bu zaman mətn hissəsi seçilir. Kursoru mətni daşıyacağımız yerə qoyub Правка menyusundan Вставить əmrini seçirik. Kəsmə və yapışdırma əməliyyatlarını Standart alətlər panelindəki Вырезать və Вставить düymələrindən də istifadə etməklədə yerinə yetirə bilərik.

Mətn sahəsində hər hansı bir mətn parçasını cəld axtarmaq və dəyişdirmək üçün Правка menyusundan Найти və Заменить (Ctrl+Н) əmrlərini seçirik. Hər hansı mətn parçasını, sözü, simvolu axtarmaq üçün Правка menyusundan Найти əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Найти и Заменить dialoq pəncərəsi açılır. Найти sətrinə axtardığımız mətn parçasını, sözü və ya simvolu daxil edirik. Sonra Больше düyməsini sıxırıq. Bu zaman dialoq pəncərəsi genişlənəcək. Axtarışın istiqamətini təyin etmək üçün Направление qutusunun aşağı ox düyməsini sıxaraq siyahını açırıq. Oradan Назад (yuxarı) və Везде (aşağı) parametrlərindən birini seçirik. Əgər Выделить все элементы; найденные в parametri seçilərsə onda bütün mətndə axtarış aparılacaq. Dialoq pəncərəsindəki Формат düyməsindən istifadə edərək müəyyən formatlı mətnəri axtara bilərik. Seçilmiş formatları ləğv etmək üçün Снять форматирование əmrini seçirik.

Учитывать регистр - parametrini seçsək böyük kiçik hərflər nəzərə alınmaqla axtarış aparılacaqdır.

Только слово целиком - parametri seçilsə Найти sətrinə daxil etdiyimiz söz, ifadə tam söz olaraq axtarılacaqdır.

Подстановочных знаки - parametri seçilərsdə müxtəlif formada yazılan ancaq eyni cür tələffüz edilən sözlər tapılacaq.

Все словоформы - parametri seçilsə sözün bütün hallardakı formaları tapılacaq. Lazım olan parametrlər təyin edildikdən sonra Найти все düyməsini sıxırıq. Əgər axtardığımız söz və ya simvol tapılacaqsa o mətndə seçiləcək.Əməliyyat tamamlıqdan sonra Закрыть düyməsi sıxılır.

Hər hansı bir əməliyyatı tapıb dəyişdirmək üçün Правка menyusundan Заменить на əmrini seçirik. . Bu zaman ekrana Найти и Заменить dialoq pəncərəsi açılır. Найти sətrinə axtardığımız mətn parçasını, sözü və ya simvolu daxil edirik. Sonra Заменить на sətrinə əvəz ediləcək sözü yazırıq və Найти düyməsini sıxırıq. Dəyişdirmə əməliyyatını sürətləndirmək üçün Заменить все əmrini seçirik. Əməliyyat tamamlandıqdan sonra Закрыть düyməsini sıxırıq.

2. Mətnə əlavələr etmək - uzun mətnlərdə fəsillərin, bölmələrin yeni səhifənin

əvvəlindən bir neçə sütunlu mətnlərdə isə mətnin müəyyən hissəsinin yeni sütunda başlaması üçün bəzən Enter düyməsini bir neçə dəfə sıxmaqla əlavə boş sətrlər yerləşdirilir. Bununlada sürüşdürmə nəticəsində fəsil, bölmə başlıqları və ya sütunlar uyğun olaraq yeni səhifəyə və sütuna keçir. Ancaq əvvəlki fəsillərdə və bölmələrdə dəyişiklik edilməsi zamanı sürüşmə nəticəsində növbəti fəslə, bölməyə və sütuna daxil olan mətnlərdə sürüşəcəkdir ki, bu da mətnin nizamının pozulmasına səbəb olacaq. Bu cür halların qarşısını almaq üçün aşağıdakı əməlyyatları yerinə yetiririk.

Kursorun yerləşdiyi yerdən etibarən mətnin yeni səhifədən və ya sütundan başlaması üçün Вставка menyusundan Разрыв əmrini seçirik.Bu zaman ekrana Разрыв dialoq pəncərəsi açılır. Начать sahəsindəki Новую страницу parametrini seçsək kursordan sonrakı mətn yeni səhifəyə keçəcək.

Bir neçə sütunlu mətndə Начать sahəsindəki Новую колонку parametrini seçsək kursordan sonrakı mətn yeni sütuna keçəcək.

Yeni bölmə hazırlamaq üçün kursoru bölmənin başlayacağı yerə yerləşdirib Вставка menyusundan Разрыв əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Новый раздель sahəsindən aşağıdakı parametrləri təyin edirik.

Со следующей страницы - yeni bölmənin növbəti səhifədən başlamasını təmin edir

На текущей странице - yeni bölmənin kursorun olduğu yerdən başlamasını təmin edir

С четной странице - yeni bölmənin cüt səhifədən başlanmasını təmin edir.

С нечетной странице - yeni bölmənin tək səhifədən başlanmasını təmin edir.

Kompüterdə saxlanılan məlumatların tarix və saatının qeydiyyatdan keçirilməsi üçün sistem bloku içərisində elektron ssat yerləşdirilir.

Sənədləri hazırlayarkən mətnə kompüteri cari saatını və tarixini əlavə etmək üçün Вставка menyusundan Дата и время əmrini seçirik. Ekrana eyni adlı dialoq pəncərə çıxır. Pəncərədəki format siyahısından mövcud formatlardan birini seçib Ok düyməsini sıxırıq.

Müxtəlif formalı mətnlər hazırlayarkən klaviatura düymələri üzərində olmayan işarə və simvolları mətnə əlavə etmək üçün kursoru lazım olan yerdə yerləşdirib Вставка menyusundan Символ əmrini seçirik. Ekrana Символ pəncərəsi açılır. Pəncərənin simvol sahəsindəki Шрифт siyahısından müxtəlif yazı tiplərini seçərək aşağıdakı pəncərədə həmin yazı tipindən olan simvolları görə bilərsiniz. Lazım olan simvolları seçib Вставить və Закрыть düymələrini sıxırıq.

Sənədlərdə mətn ardıcıllığını pozmamaq üçün lazım olan əlavə izahatlar çox zaman bir nömrə və ya xüsusi işarə verilərək səhifənin altında və ya sənədin sonunda göstərilirki bunlarada haşiyə deyilir. Word bu cür əməliyyatları avtomatik yerinə yetirir. Kursoru haşiyə əlavə etmək istədiyimiz yerə gətirib Вставка menyusundan Ссылка - Сноска əmrini seçirik. Bu zaman Сноски diaolq pəncərəsi açılır. Haşiyənin səhifə sonunda olmasını istəyiriksə Вставка sahəsindən Сноски, sənədin sonunda olmasını isəyiriksə Концевые сноски parametrini seçirik.

Формат sahəsindəki Формат номера parametrini seçərək OK düyməsini sıxarsaq kursorun olduğu yerə bir rəqəmi yazıldıqdan sonra səhifənin altında bir haşiyə xətti çəkiləcəkdir. Формат sahəsindəki Другой parametrini seçərsək rəqəm yerinə istədiyimiz bir işarəni haşiyə işarəsi kimi istifadə edə bilərik. Xüsusi işarələri simvol düyməsini sıxaraq açılacaq pəncərədəki xüsusi yazı tiplərindən seçə bilərik. Hər haşiyə nömrəsinin özündən əvvəlkinin, davamının olmağını istəyiriksə dialoq pəncərəsinin Нумерация sahəsindəki Продолжить parametrini seçirik.

В каждом разделе - hər bölmədə nömrələnmənin yenidən başlanmasını təmin edir.

На каждой странице - hər səhifədə nömrələnmənin yenidən başlanmasını təmin edir.

Bir mətnin mündəricatı o mətndəki başlıqlardan təşkil olunur. Bunun üçün mündəricatda görünəcək başlıqları bir-bir seçdikdən sonra formatlaşdırma alətlər panelindəki stil sahəsindən bir başlıq forması seçilməlidir.

Загаловок 1, Заголовок 2, Загаловок 3 - bu quruluş ierarxikdir (yəni pilləvaridir). Başlıq 2 Başlıq birin alt başlığı və s.

Mətndəki bir sətri başlıq kimi təyin etmək üçün kursoru sətrdə yerləşdirib Формат menyusunda Стили и форматирование əmrini seçirik.

Mətndəki bütün başlıqlardan ibarət mündəricat hazırlamaq üçün aşağıdakıları yerinə yetirmək lazımdır. Kursoru mündəricatın olacağı yerə yerləşdirb Вставка menyusundan Ссылка əmrini seçirik. Bu zaman Оглавление и указатели dialoq pəncərəsi aşılacaqdır. Оглавление səhifəsinin Формат siyahısında verilmiş mündəricat formalarından birini seçirik. Уровни Qutusuna mündəricatda görsənəcək alt başlıqların səviyyələrinin sayını daxil edirik. Заполнитель qutusundan başlıq ilə səhifə nömrəsi arasındakı xətt tipini seçirik. Показать номера страниц parametrini seçsək başlıqların qarşısında səhifə nömrəsi seçiləcək. Номера страниц на правому parametri səhifə nömrələrini səhifənin sağ tərəfində yerləşdirəcək. Uyğun parametrləri təyin etdikdən sonra OK düyməsini sıxırıq. Mündəricatı nizamlamaq üçün mündəricat sahəsində mişqanın sağ düyməsini sıxaraq açılan kontekst menyuda Sahələri yeniləşdir əmrini seçirik.

Sənəddəki başlıqların Word tərəfindən avtomatik nömrələnməsini təmin edə bilərik. Bunun üçün Формат menyusundan Список əmrini seçirik. Açılan pəncərədə Многоуровневые səhifəsinə keçirik. Buradakı uyğun bir nömrələmə formasını seçdiyimiz zaman Word sənədəki başlıqları uyğun ardıcıllıqla nömrələyəcəkdir. Bundan başqa araya yeni başlıqlar əlavə etdiyimiz zaman ona uyğun bir nömrə veriləcək və digər başlıqlarda avtomatik olaraq yenidən nömrələnəcək.

Bir çox kitablarda, jurnallarda və s. yazılarda hər səhifənin yuxarısında

və aşağısında müəllif adlar, firma adları, telefon nömrələri, tarixlər, saatlar və s. yazılarla rastlaşırıq. Bunlar səhifə başlıqları və səhifə altlıqları adlanır.

Səhifələrə səhifə başlığı və ya səhifə altlığı yerləşdirmək üçün Виd menyusundan Колонтитулы əmrini seçirik. Bu zaman Колонтитулы alətlər paneli ekranda görsənir və kursor səhifənin üst tərəfində boş bir sahədə yerləşəcək. Səhifə başlığı yerləşdirmək istəyiriksə Верхний колонтитуль sahəsinə lazım olan mətni daxil edirik. Eyni səhifənin altlıq sahəsinə mətn daxil etmək üçün əvvəlcə alətlər panelindəki Верхний/Нижний колонтитуль düyməsini sıxaraq altlıq düyməsinə keçirik və lazım olan mətni daxil edirik. Başlıq və ya altlıq sahəsində səhifə nömrəsi yerləşdirmək üçün Вставить поле номера страниц düyməsini sıxırıq və açılan dialoq pəncərədən uyğun parametri seçirik.

Başlıq və ya atlıq sahəsinə kompüterin cari tarixini və ya saatını daxil etmək üçün Вставить поле даты və ya Вставить поле времени düymələrini sıxa bilərik. Sənədin mətnin ekranında görünüb-görünməməsini Основной текст düyməsini sıxmaqla təyin edə bilərik. Переход к предыдущему və Переход к следующему düymələrini sıxaraq əvvəlki və ya sonrakı başlıq/altlıq sahəsinə keçə bilərik. Bütün parametrləri seçdikdən sonra закрыть düyməsini sıxırıq.

İşçi sahənin görünüşünü böyüdüb və ya kiçiltmək üçün Вид menyusundan Масштаб əmrini seçirik. Ekrana Масштаб dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərənin Масштаб qutusuna 100% qiymətini daxil etsək səhifəni normal ölçüdə görə bilərik. Eyni vaxtda bir neçə səhifə görmək istəyiriksə Несколько страниц parametrini işarələyib altdakı düymə üzərində mişqanın sol düyməsini sıxıb saxlayaraq aşağı və ya sağa doğru sürükləyirik. Digər miqyasları Произвольный qutusuna daxil etməklə təyin edə bilərik. Wordün menyularını alətlər panelini, xətkeşləri ekrandan götürərək bütün ekranı mətin sahəsi boyunca göstərmək üçün Вид menyusundan Во вес экран əmrini seçirik. Rejimdən çıxmaq üçün Вернуть Обычный режим əmrini seçirik.

Разметка страницы parametri- Word sənədini kağız üzərində olduğu kimi göstərir. Səhifənin kənar boşluqlarını, başladığı və bitdiyi yerləri ekranda tam olaraq görmək mümkündür. Səhifələrin sayı çox olduğu zaman normal rejimdə işləmək məqsədə uyğundur. Bunun üçün Вид menyusundan Обычный əmri seçilir.

Структура - əmri çox sərlövhəli böyük həcimli sənədin ierarxiq strukturunu əks etdirməklə sənədin ayrı-ayrı sərlövhələrinə, uyğun hissələrə avtomatik keçidi təmin edir. Sənədin strukturu sərlövhəyə görə yaradılır. Структура alətlər paneli üzərindəki düymələrdən istifadə edərək sənədi asanlıqla nizamlaya bilərik.

Повысить уровень - seçilmiş sətri bir səviyyə artırır. Yəni Заголовок 2, Загаловок 1 olur.

Понизить уровень - seçilmiş sətri bir səviuyyə azaldır. Yəni Заголовок 2, Загаловок 3 olur.

Понизить до обычного текста - seçilmiş sətrin başlıq xüsusiyyətlərini ləğv edərək normal mətnə çevirir.

Вверх - başlığı yuxarı və Вниз - başlığı aşağı daşımaq üçün istifadə edilir.

Развернуть və Свернуть bir başlığın alt başlığını göstərmək və ya gizlətmək üçün istifadə olunur.

Показать только первую строку - bu düymə səviyyədəki ilk sətri göstərir. Bu əməliyyat Bce düyməsi sıxıldığı zaman yerinə yetirilir.

Отобразить форматирование - bu düymə sıxılmışsa sənəddəki başlıqlar yazıldığı yazı tipində və ya yazı stilində görünəcəkdir. Əks halda bütün başlıqlar eyni yazı tipində göstərilir.

Главный документ/структура - bu düymə sıxılarsa əsl sənəd rejiminə keçəcəyik.

Режим чтения - uzun sənədi kompüter ekranından oxumağın ən asan yolu bu rejimdən istifadə etməkdir. Sənətdəki başlıqlar sol pəncərədə, bu başlıqlar altındakı məlumatlar isə sağ tərəfdəki pəncərədə uyğun formada göstəriləcəkdir. Bu rejimə keçmək üçün Вид menyusundan Режим чтения əmrini seçirik.

Sənədi əlt sənədlərə bölmək və yeni sənədlər əlavə etmək üçün Вид menyusundan Главный документ/структура əmrini seçirik. Bu zaman alətlər paneli ekranda görsənəcəkdir. Paneldəki düymələr aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir.

Главный документ/вложенный документ - alt sənədlərə bölünmüş bir sənəddə alt sənədləri göstərir.

Создать вложенный документ - Mətnin seçilmiş hissəsini alt sənədə çevirir.

Удалить вложенный документ - mətnin seçilmiş hissəsini alt sənəddən çıxarır . Yəni əsas sənədin bir hissəsinə çevirir.

Вставить вложенный документ - başqa bir sənədi bu sənədin alt sənədinə çevirir.

Разбить вложенный документ - bir alt sənədi iki alt sənədə ayırır.

Обьединить вложенный документ - İki alt sənədi birləşdirərək bir alt sənədə çevirir.

Заблокировать документ - alt bölmənin qorunmasını təmin edir. Bununlada alt bölmədə hər hansı bir dəyişiklik edilməsinin qarşısını alır. Qorunma xüsusiyyətlərini ləğv etmək üçün eyni düyməyə təkrara sıxın.

Схема документа əmri yerinə yetirildikdə sənəd pəncərəsi üfiqi istiqamətdə iki hissəyə bölünür. Sol pəncərədə sənədin strukturu, sağ pəncərədə sənədin özü verilir. Sol pəncərədə hər bir sərlövhənin qarşısında "+" və "-" işarələri qoyulmuşdur. Bu düymələri sıxmaqla həmin sərlövhənin daxilində olan alt sərlövhənin siyahısını açmaq və bağlamaq olar.

3.Səhifələri nömrələmək - üçün Вставка menyusundan Номера страниц əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Номера страниц dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərədən aşağıdakı parametrləri təyin edə bilərik.

Səhifə nömrəsi səhifənin yuxarısında olacaqsa Положение siyahısından Вверху страницы, aşağısında olacaqsa Внизу страницу parametrini seçirik.

Səhifə nömrəsini səhifə kənarlarına bərabərləşdirmək üçün Выравнивание

siyahısından aşağıda verilmiş parametrlərdən birini seçə bilərik.

Слева - səhifənin soluna nəzərən;Справа - səhifənin sağına nəzərən;От центра - səhifənin mərkəzinə nəzərən;Снаружи - səhifə kənarlarında yəni tək nömrəli səhifələrdə sağda, cüt nömrələrdə isə solda;Внутри - səhifənin iç tərəfində yəni tək nömrəli səhifələrdə solda, cüt nömrəli səhifələrdə sağda.

İlk səhifənin nömrəsinində görünməsini isəyiriksə onda Номер на первой странице parametrini işarələyitik. Bu zaman Формат номера страниц pəncərəsi açılacaqdır. Формат номера siyahısında rəqəm və ya hərflərlə ifadə olunmuş nömrə formatlarından birini seçirik. Növbəti bölmənin əvvəlki səhifələrin davamı kimi nömrələmək istəyiriksə Продолжить parametrini işarələyirik. İlk səhifənin nömrəsinin birdən fərqli olmasını istəyiriksə Начать с qutusuna istədiyimiz nömrəni daxil edirik.

Microsoft Word 2003 mətn redaktorunda cədvəllərlə və şəkillərlə işləmək

Yeni dərsin planı:

10. Word-də cədvəllərin hazırlanması

11. Cədvəllərin formatlaşdırılması

12. Word-də şəkillərlə işləmək

4. Word-də qrafika

1. Worddə cədvəllərin hazırlanması - Word-ün əsas xüsusiyyətlərindən biri də cədvəllərlə işləməkdir. Word-ün işçi sahəsinə daxil edilən cədvəllər sətir və sütünlardan təşkil olunub. Cədvəl hazırlamaq üçün Таблица menyusunun əmrləindən istifadə edilir. Bunun üçün Таблица menyusundan Вставить- Таблица əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Вставка таблица pəncərəsi açılır. Pəncərənin Размер таблица sahəsində Число столбцов sətrinə sütunların sayını, Число строк sətrinə isə sətrlərin sayını daxil edirik. Bu zaman işçi sahəsinə hazır cədvəl daxil olacaq. Cədvəlin hər hansı bir sətrini seçmək üçün kursoru həmin sətirdəki hər hansı bir xanaya yrləşdirib Таблица menyusundan Выделить - Строки əmrini seçirik. Cədvəlin hər hansı bir sütununu seçmək üçün isə Таблица menyusundan Выделить - Столбец əmrini seçirik. Hazırladığımız cədvəlin müxtəlif hissələrinə sonradan sətir, sütun və xanalar əlavə edə bilər və ya silə bilərik. Cədvələ sətr əlavə etmək üçün kursoru alt sətrdə yerləşdirib Таблица menyusundan Вставить - Строки ниже\ Строки выше əmrlərindən birini seçirik. Sətri silmək üçün onu seçdikdən sonra Таблица menyusundan Удалить - Строки əmrlərini seçirik. Cədvələ sütun əlavə etmək üçün isə əvvəlcə sağdakı sütunu seçib sonra Таблица menyusundan Вставить - Столбцы слева\Столбцы справа əmrlərindən birini seçirik. Silmək üçün isə Таблица menyusundan Удалить - Столбцы əmrini seçirik. Cədvələ xana əlavə etmək üçün Таблица menyusunudan Вставить - Ячейки əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Добавление ячеек pəncərəsi açılır. Со сдвигом вправо parametrini seçsək kursorun sağındakı xanalar sağa sürüşdürülərək araya bir xana əlavə edilir. Со сдвигом вниз parametrini seçsək isə kursorun aşağısındakı xanalar aşağıya sürüşdürülərək araya bir xana əlavə edilir. Вставить целую строку parametri seçilsə kursorun olduğu yerə bir sətir əlavə edilir. Вставить целый столбец parametri seçilsə kursorun olduğu yerə bir sütun əlavə edilir. Xanaların ölçülərini dəyişdirməyin müxtəlif yolları vardır. Bunun üçün əvvəlcə ölçülərini dəyişdirəcəyimiz xana sətir və sütunları seçirik. Sonra Таблица menyusundan Свойства таблица əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Свойства таблица pəncərəsi açılır. Hər bir sütunun genişliyini ayrılıqda təyin etmək istəyiriksə onda Столбeц düyməsini sıxırıq. Bu zaman Ширина sətrində sütunun nömrəsi görsənəcək. Bundan sonra sağdakı qutuya sütunun genişliyini daxil edirik. Предыдуюший столбец düyməsini sıxmaqla bir əvvəlki sütuna keçib onun genişliyini təmin edə bilərik. Uyğun parametrləri daxil etdikdən sonra OK düyməsini sıxırıq. Sütunların genişliyini təyin etmək üçün mişqadan da istifadə edə bilərik. Mişqanın oxunu sütunlar arası cizgi üzərinə gətirdiyimiz zaman iki istiqamətli ox formasını alır. Bu vəziyyətdə mişqanın sol düyməsini sıxıb sağa\sola sürükləməklə sağdakı sütunun genişliyini azaldıb çoxalda bilərik. Eyni əməliyyatı xətkeş üzərindəki düymələri uyğun istiqamətdə sürükləməklədə yerinə yetirə bilərik.

Cədvəldəki bir neçə sütunun genişliyini eyni ölçüdə təyin etmək üçün Таблица-Автоподбор-выровнять menyusundan Ширину столбцов əmrini seçirik. Sətirlərin ölçüsünü təyin etmək üçün Свойства таблица pəncərəsindən

Строка düyməsini sıxırıq. Высота parametrini seçib qarşıdakı qutuya sətir yüksəkliyini rəqəmlə daxil edirik. Hər bir sətrin genişliyini ayrılıqda təyin etmək istəyiriksə Следующая строка düyməsini sıxırıq. Bu zama Размер qutusunda sətrin nömrəsi görsənəcək. Əgər sətrin yüksəkliyini xana içərisindəki mətnin ölçüsündən böyük olmasını istəyiriksə Режим siyahısından Минимум, kiçik olmasını istəyiriksə tamamilə parametrini seçib soldakı qutuya uyğun rəqəmi daxil edirik. Преды düyməsini sıxmaqla əvvəlki sətrə keçib onun yüksəkliyini təyin edə bilərik. Bir xanada bir neçə sətirdən ibarət olarsa növbəti səhifəyə keçdikdə bu mətnin bir hissəsi bir səhifədə digər hissəsi isə digər səhifədə qalacaqdır. Bunun qarşısını almaq üçün Разрещить перенос строк на следующую страницу parametrini qarşısındakı işarəni götürürük. Uyğun parametrləri daxil edtdikdən sonra OK düyməsini sıxırıq.

Cədvəldəki bir neçə sətir yüksəkliyini eyni ölçüdə təyin etmək üçün

Таблица - Автоподбор-Выровнять высоту строк əmrini seçirik.

Bir neçə xananı birləşdirib, tək xanaya çevirmək üçün Таблица-Обьединить ячейки əmrini seçirik. Bir xananı bir neçə xanaya bölmək üçün Таблица - Разбить ячейки əmrini seçirik. Ekrana eyni adlı pəncərə açılır. Число столбцов-sətrinə sütunların sayını, Число строк - sətrinə sətirlərin sayını daxil edib OK düyməsini sıxırıq. Kursorun durduğu yerdən cədvəli iki hissəyə ayırmaq üçün Таблица menyusundan Разбить таблицу əmrini seçirik.

Əgər hazırladığımız cədvəl bir neçə səhifədən ibarət olarsa onda cədvəlin başlıq sətirlərinin digər səhifələrdədə görünməsini təmin etmək üçün Таблица menyusundan Заголовки əmrini seçirik.

Cədvəldəki siyahıları bir neçə sütuna görə sıralamaq istəsək əvvəlcə həmin sütunu seçib Таблица menyusundan Сортировка əmrini seçirik. Ekrana Сортировка текста dialoq pəncərəsi açılır. Açılan pəncərənin Сначала по siyahısından istifadə edirik. Sıralama istiqamətini təmin etmək üçün По убыванию\по возрастанию parametrlərindən birini seçirik. Bundan başqa həmin sütundakı mətnin tipindən asılı olaraq tip siyahısından lazım olan parametrlərdən birini seçirik.

Cədvəl formasında hazırlanmış lakin cədvəldə yerləşdirilməmiş bəzi mətinləri sonradan cədvələ çevirmək olar. Cədvələ çevirəcəyimiz mətni seçdikdən sonra Таблица menyusundan Преобразовать - Текст в таблицу əmrini seçirik. Ekrana Таблицу в текст pəncərəsi açılır. Pəncərənin Разделитель sahəsindəki parametrlər sütunu hansı simvolu təmsil edəcəyini göstərir. Əgər mətindəki sütun yerlərini Tab düyməsini sıxmaqla ayırmışıqsa Знак табуляции parametrini seçirik. Əgər mətndəki sütunlar arasında ";" işarəsindən istifadə etmişiksə Точка с запятой əmrini seçirik. Hər paraqrafı bir sətirdə yerləşdirmək istəsək Знак абзаца parametrini seçirik. Mətndəki sütunlar arasında digər işarələrdən istifadə etmişiksə другой parametrini seçib qarşıdakı qutuya həmin işarən daxil edirik.

Eyni formada hazırladığımız cədvəli seçdikdən sonra Таблица menyusundan Преобразовать - Таблицу в текст əmrini seçirik.

Cədvəli yeni hazırladığımız zaman onun yalnız tor xətləri görünür və bu tor xətləri mətni çap edərkən çap olunmur. Həmin tor xətlərini ekrana gətirmək və ya götürmək üçün Таблица menyusundan Скрыть сетку\ Отображать сетку əmrlərini seçirik.

2. Cədvəllərin formatlaşdırılması - cədvəlləri avtomatik formatlaşdırmaq

üçün Таблица menyusundan Автоформат əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Автоформат таблицы pəncərəsi açılır. Pəncərənin Категория sahəsindən Все стили таблиц əmrini seçirik. Bu zaman ekrana cədvəl formalarından ibarət siyahı açılır. Həmin siyahıldan lazım olan formanı seçirik. Cədvəli xətlətinin stilini, rəngini dəyişmək üçün həmin pəncərədən Изменить düyməsini sıxırıq. Bu zaman ekrana Изменение стиля pəncərəsi açılır, lazım olan parametrləri seçib OK düyməsini sıxırıq. Əgər cədvəlimizin sütun başlıqları varsa Изменить оформление sahəsində ki, Строк заголовка parametrini seçirik. Əgər cədvəlimizin sətir başlıqları varsa Первого столбца parametrini işarəliyirik. Cədvəlimizin sonuncu sətrinin fərqli formatda olmasını istəyiriksə Последний строки parametrini işarələyirik. Sonuncu sütunu fərqli formada olmasını istəyiriksə Последнего столбца parametrini işarəliyirik.

Cədvəldəki xətlərin qalınlığını, rəngini, xanalrın fon rəngini təyin edərək müxtəlif formada görünüşünü təyin edə bilərik. Bunun üçün Формат menyusunda Граница и заливка əmrini seçirik.

Cədvəl içərisindəki mətni şaquli yerləşdirmək üçün Таблица-Свойства таблица-Ячейки əmrini seçirik. Açılan pəncərənin Вертикальное выравнивание sahəsindən Сверху, По центру, Снизу əmrlərindən birini seçirik.

Cədvəl içərisində mətni üfüqi yazmaq üçün Формат-Направление текста

əmrini seçirik.

2. Worddə şəkillərlə işləmək - Worddə hazırlanmış sə\nədlər yalnız

mətnlərdən ibarət deyidir. Worddə mətnə şəkillər əlavə etməyin müxtəlif növləri vardır. Вид-Панель инструментов-Рисование əmrini seçdiyimiz zaman ekranda görünəcək alətlər panelinin düymələrindən istifadə edərək müxtəlif formada şəkillər çəkə bilərik. İstifadə edəcəyimiz şəkli Paint və ya digər rəsm proqramlarının birində də hazırlaya bilərik. Mətnə şəkil əlavə etmək üçün Вставка - Картинка-Упорядочить картинки əmrlərini seçirik. Bu zaman ekrana Избранное - Коллекция картинoк pəncərəsi açılır. Pəncərədən lazım olan şəkili seçib Копировать əmrini seçirik. Bu zaman ekrana dialoq pəncərə açılır. Həmin pəncərədə Da düyməsini sıxıb, kursoru lazım olan yerə qoyub Вставить əmrini seçirik. Bu zaman həmin şəkil səhifədə yerləşəcək. şəkili istədiyimiz yerə qoymaq üçün onun kontekst menyusundan Формат рисунка əmrini seçirik. Açılan pəncərədən Положение səhifəsinə keçib lazım olan variantlardan birini seçib OK düyməsini sıxırıq. Bu zaman şəkilin qırağında kiçik dairələr yaranacaq. Həmin dairələr vasitəsilə şəkilləri böyüdüb və kiçildə bilərik. Kursor xaç işarəsinə çevrildikdə şəkli istədiyimiz istiqamətdə apara bilərik.

Skaner vasitəsilə kompüterə şəkil köçürmək üçün şəkli skanerə yerləşdiririk. Sonra Мой компьютер - Сканер əmrlərini seçirik. Açılan kontekst menyudan Получить снимки с помощью мастера работы со сканером əmrini seçib Далее - Просмотр - Настроить - OK- Далее - Готово

əmrlərini seçirik. Əgər mətnə bir başa skaner vasitəsilə şəkil əlavə etməkj istəsək Вставка - Рисунок- Со сканера или камеры əmrlərini seçirik. Bu zaamn ekrana Вставка рисунка со сканера pəncərəsi açılır. Pəncərədən Специальная вставка - Просмотр - сканировать əmrlərini seçirik.

Mətndə kompüterin yaddaşında olan rəsm fayllarındanda istifadə edə bilərik. Bunun üçün Вставка - Рисунок - Из файла əmrlərini seçirik. Ekrana Добавление рисунка pəncərəsi açılır. Pəncərədən lazım olan şəkili seçib Вставить düyməsini sıxırıq. Şəkilin üzərində dəyişikliklər etmək üçün kontekst menyudan Формат рисунка - Положение əmrlərini seçirik. Açılan pəncərədən lazım olan variantlardan birini seçib OK düyməsini sıxırıq. Bu zaman şəkilin kənarlarında dairələr əmələ gələcəkdir. Həmin dairələr şəkilin seçildiyini göstərir. Həmin dairələrdən istifadə edərək şəkilin ölçüsünü böyüdüb və kiçildə bilərik. Kursor xaç işarəsinə çevrildikdə şəkili istədiyimiz yerə apara bilərik. Şəkilin üzünü köçürmək üçün Ctrl düyməsi ilə birlikdə mişqanın sol düyməsini sıxırıq. Bu zaman kursorun yanında + işarəsi yaranır. Şəkilin üzünü istədiyimiz yerə qoya bilərik.

Wordün imkanlarında istifadə edərək şəkillərin formasını, rəngini effektini

dəyişmək mümkündür. Bunun üçün Bид menyusundan Панель инструментов - Рисование əmrlərini seçirik. Bu zaman ekrana Настройка изображения alətlər paneli gəlir. Paneldəki düymələr aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir.

Меню изображения - şəklin rəng formatını dəyişmək üçün istifadə olunur.

Авто - şəkilin rənglərini avtomatik təyin edir. Şəklin kontrastını, parqlığını dəyişmək üçün - Увеличить контрастность, Уменщить контрастность, Увеличить яркость, Уменшить яркость düymələrindən istifadə edilir. Şəkilin ətrafına çərçivə yerləşdirmək və çərçivə xətlərinin stilini təyin etmək üçün Тип линии düyməsindən istifadə edilir. Digər xətt stilini seçmək üçün другие линии düyməsi seçilir. Bu zaman Формат рисунка dialoq pəncərəsi açılır. Pəncərənin Заливка sahəsindəki, Цвет qutusundan xəttin iç rəngini seçirik. Цвет заливки-Способы заливки parametrlərindən istifadə edərək müxtəlif fon effektlərini təyin edirik. Линия sahəsindən xəttin stilini seçib OK düyməsini sıxırıq.

2. Word-də qrafika - Рисование alətlər paneli üzərindəki düymələrdən

istifadə edərək bir çox şəkilləri asanlıqla çəkə bilərik. Həmin düymələr aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir.

Выбор обьектов - obyektləri seçmək, Автофигуры - hazır fiqurlar, Стрелка - ox, Прямоугольник - düzbucaqlı, Овал - oval, Надпись - mətn qutusu, Добавить обьект Wоrd Art - Wоrd Art əlavə et, Добавить картинку - şəkil əlavə et, Цвет линии - xəttin rənglənməsi, Цвет шрифта - şriftin rənglənməsi, Тип линии - xəttin stilinin seçilməsi, Меню штрих - cizgi stilinin seçilməsi, Меню стрелки - ox stilinin seçilməsi, Меню тени - fiqura kölgə verilməsi, Меню обьем - fiqurun həcminin dəyişdirilməsi.

Mətn qutusu yaratmaq üçün Вставка menyusunun Надпись düyməsini sıxırıq. Ekrana açılan pəncərədən Нарисовать надпись əmrini seçirik. Bu zaman mışqanın oxu + formasını alır.Mışqanın sol düyməsini basılı saxlayaraq düzbucaqlı çəkirik və həmin çərçivənin içərisinə mətn yazırıq.Направление текста əmri vasitəsilə mətnin istiqamətini dəyişə bilərik.

Mətn qutularını bir-biri ilə əlaqələndirmək üçün üç mətn qutusu yaradırıq.

1.Birinci mətn qutusuna hər hansı bir mətni yazırıq

2.Mışka vasitəsilə birinci mətn qutusunu seçirik.

3. Вставка- Средства рисования- Формат menyusunun Текст sahəsindən Создать связьəmrini seçirik.Bu zaman mışqa fincan formasını alacaqdır.

4.Mışqanın oxunu ikinci mətn qutusunun üzərinə gətirərək sol düyməni

sıxırıq.Bu zaman mətnin birinci qutuya yerləşməyən hissəsi ikinci qutuya keçəcəkdir.

5.Analoji olaraq ikinci və üçüncü qutu arasında əlaqə yaradırıq.

Ç

əkdiyimiz şəkillərə və mətn qutusuna üç ölçülü görünüş və kölgə verməklə daha gözəl görünmələrini təyin edə bilərik.

Şəkillərin içərisinə mətn yazmaq üçün Надпись düyməsindən istifadə edirik. Bu zaman kursor + işarəsinə çevriləcək. Mişqanın sol düyməsini sıxıb saxlayaraq diaqonal boyunca sürükləyirik. Bu zaman düzbucaqlı sahə açılır və kursor yanıb - sönür. Mətni daxil etdikdən sonra sahə kənarında mişqanın sol düyməsini sıxırıq. Hazır mətn qutusu üzərində mişqanın sol düyməsini iki qat sıxırıq və yaxud da, mişqanın sol düyməsini bir dəfə sıxıb seçdikdən sonra Формат menyusundan надпис əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Формат надписи pəncərəsi açılır. Pəncərə aşağıdakı səhifələrdən ibarətdir. Цвета и линии səhifəsində aşağıdakı parametrləri təyin edə bilərik. Mətn qutusunun fonunu təyin etmək üçün Заливка sahəsindəki Цвет qutusunun aşağı ox düyməsini sıxaraq rəng pəncərəsini açıb uyğun rəngi seçirik. Açıq rənglərdən istifadə etmək üçün Прозрачность parametrini işarələyirik.

Mətn qutusunun kontur xətlərini formatlaşdırmaq üçün линии sahəsindəki parametrlərdən istifadə edirik. Цвет qutusundan rəngi, Тип qutusundan xəttin stilini, Толщина qutusundan xəttin qalınlığını seçirik. Qırıq xətlərdən istifadə etmək üçün Шаблон qutusundan qırıq xətt forması seçirik.

Размер səhifəsindən aşağıdakı parametrləri təyin edə bilərik. Размер и поворот sahəsində Высота qutusuna mətn qutusunun hündürlüyünü, Ширина qutusuna mətn qutusunun qalınlığını daxil edirik. Uyğun ölçüləri faizlədə təyin edə bilərik. Bunun üçün Масштаб sahəsində ki, По высоте qutusuna mətn qutusunun hündürlüyünü, По ширина isə mətn qutusunun qalınlığını faizlə daxil edirik. Обьтекание sahəsində mətn qutusunu mətn içərisində müxtəlif formalarda yerləşdirmək üçün nümunələr verilmişdir.

В тексте - mətn qutusu bir simvol kimi sətrdə mətnlə bir sırada duracaq. Вокруг рамки - mətn qutusu ilə ətrafındakı mətn arasında kvadrat sahəli

boşluq əmələ gələcək.

По контури - mətn qutusunun ətrafındakı mətn bu qutunun kənarlarına sıxlaşdırılacaq.

За текстом - mətn qutusu mətnin arxasında yerləşəcək

Перед текстом - mətn qutusu mətnin üzərində yerləşəcək.

Внутренние поля - səhəsindəki parametrlər mətn qutusu içərisində ki, mətni qutunun kənarlarında olan boşluqlarını təyin etmək üçündür.

Левое - sol, Правое - sağ, Верхнее - üst, Нижнее - alt qutularına uyğun olaraq mətn qutusundakı mətnlə bu mətn qutusunun sol, sağ, üst, və alt tərəfləri arasındakı məsafələrə daxil edirik.

Seçilmiş xəttin rəngini təyin etmək üçün Рисунок alətlər paneli üzərindəki Цвет линии - Узорные линии düyməsini sıxırıq və açılan pəncərədən istədiyimiz rəngi seçirik. Узор линии pəncərəsindəki Узор düyməsini sıxırıq. Açılan pəncərənin Узор səhifəsindəki naxışlı xətt stillərindən birini seçirik.Xəttin rəngini Штриховка qutusundan, fon rəngini isə Фон qutusundan seçib OK düyməsini sıxırıq.

Əgər kənar xətlərin olmasını istəmiriksə Цвет линии pəncərəsindəki Нет линии parametrini seçirik.

Əgər xətt rəngi olaraq bir naxış seçəriksə xətt qalınlığını geniş verərək naxışın görünüşlü olmasını təyin edə bilərik. Xətt qalınlığını təyin etmək üçün Рисование alətlər paneli üzərindəki Тип линии düyməsini sıxırıq və açılan pəncərədən uyğun bir xətt stilini seçirik.

Digər xətt stillərini seçmək üçün Тип линии pəncərəsindəki Другие линии düyməsini sıxırıq və ekrana çıxan Формат надписи dialoq pəncərəsinin tolşina qutusundan lazım olan xətt qalınlığını seçirik.

Şəkillərin içərisinin rəngini (fon rəngini) təyin etmək üçün Рисование alətlər paneli üzərindəki Цвет заливки-Способы заливки əmrlərini seçirik. Açılan pəncərənin Градиентная səhifəsindəki rənglər sahəsindən Один цвет,

два цвета və ya Загатовка parametrlərindən birini seçərək fon üçün uyğun olaraq bir, iki və ya qarışıq rənglərdən istifadə edə bilərk. Загатовка parametrini seçdiyimiz zaman Название загатовка qutusu görsənəcəkdir. Bu qutudan müxtəlif rənglər seçə bilərik.

Тип штриховки sahəsindən kölgələrin rəngini təyin edə bilərik. Горизонтальная - üfiqi, Вертикальная - şaquli, Диагональная1 - üst diaqonal, Диагональная2 - alt diaqonal, Из угла - küncdən və От центра - mərkəzdən parametrlərindən birini seçdiyimiz zaman variantlar sahəsindən parametrə uyğun bir neçə variant görsənəcək. Bunlardan hər hansı birini seçib OK düyməsini sıxırıq.

Текстура - səhifəsindəki eyni adlı sahədən verilmiş nümunələrdən birini seçə bilərik.

Узор - səhifəsindən şəkilin fonunda yerləşdirmək üçün müxtəlif naxışlar seçə bilərik.

Рисунок - səhifəsindəki parametrlərdən istifadə edərək müxtəlif doldurma formalarını təyin edə bilərik.

Əgər fon rənginin olmasını istəmiriksə Цвет заливки pəncərəsindəki Нет заливки əmrini seçirik.

Çəkdiyimiz şəkillərə üç ölçülü görünüş və kölgə verməklə daha gözəl görünmələrini təyin edə bilərik. Kölgə verəcəyimiz şəkili seçdikdən sonra Рисование alətlər paneli üzərindəki Меню тени düyməsini sıxaraq açılan pəncərədən kölgə istiqamətini seçə bilərik. Əgər kölgənin yerini və uzaqlığını daha həssas təyin etmək istəyiriksə Настройка тени düyməsini sıxıb,uyğun formalardan birini sıxırıq.

Əgər üç ölçülü görünüşün, istiqamətini perspektivini və işıq qaynağını daha dəqiq təyin etmək istəsək Настройка обьема düyməsini sıxıb uyğun formalardan birini seçirik.

Hissə-hissə hazırlanmış şəkilləri qruplaşdırıb tam şəkil halına gətirərək onu bir obyekt kimi səhifənin müxtəlif yerlərinə yerləşdirə bilərik. Bunun üçün ayrı-ayrı şəkil hissələrini seçdikdən sonra (Выбор объектов) Рисование alətlər paneli üzərindəki Группировать düyməsini sıxırıq. Qruplaşdırılmış şəkilləri daşıya, ölçülərini dəyişdirə və hamısına ortaq fon rəngi və effektlər verə bilərik.

Qruplaşdırdığımız şəkilin içərisindəki ayrı-ayrı hissələri yenidən dəyişdirmək üçün Рисование menyusundan Разгруппировать əmrini seçirik.

Bir neçə şəkil üst-üstə yerləşmiş vəziyyətdə olarsa onları bir birinin önünə və arxasına göndərə bilərik. Bunun üçün şəkil seçdikdən sonra Рисование alətlər paneli üzərindəki Рисование düyməsini sıxaraq menyunu açırıq və oradan Порядок əmrini seçirik.

На передний план - şəkil ən üstə yerləşir

На задний план - şəkil ən altda yerəşir

Переместить вперед - şəkil bir pillə üstdə yerləşir

Переместить назад - şəkil bir pillə altda yerləşir

Поместить перед текстом - şəkil mətnin üstündə yerləşir

Поместить за текстом - şəkil mətnin arxasında yerləşir.

Əgər şəkilləri ekranda sərbəst olaraq sürüşdürmək və ölçülərini dəyişdirmək istəyiriksə Сетка - parametrlərini dəyişdirmək lazımdır. Bunun üçün Рисование alətlər paneli üzərindəki Рисование düyməsini sıxıb, açılacaq menyudan Сетка əmrini seçirik. Ekrana Привязка к сетке pəncərəsi açılır. Açılan pəncərədən Привязат к сетке parametrini işarələyirik. Bundan sonra aşağıdakı parametrlər aktivləşəcək.

По горизонтали - üfüqi tor məsafələrini artırıb azaltmaq üçün istifadə olunur.

По вертикали - şaquli tor məsafələrini artırıb azaltmaq üçün istifadə olunur.

Microsoft Wоrd Аrt - dan istifadə edərək mətnlərə çox gözəl effektlər verə bilərik. Bunun üçün Вставка - Рисунок - seçirik. Ekrana Коллекция Wоrd Аrt pəncərəsi çıxır. Həmin pəncərədən mətnə verəcəyimiz formalardan birini seçib OK düyməsini sıxırıq. Ekrana Изменение текста Wорд Аrt pəncərəsi çıxarılır. Pəncərənin Текст sahəsinə mətni daxil edirik. Шрифт - yazı tipini, Размер - ölçünü, stilini isə Жирный (qalın) və ya Курсив düymələrindən istifadə edərək təyin edə bilərik. Mətn hazırlandıqadn sonra OK düyməsi sıxılır. Hazırladığımız yazını dəyişmək üçün Изменить текст düyməsini sıxırıq. Меню Текст-Фигура pəncərəsindən istifadə edərək mətnin formasını dəyişə bilərik.

Microsoft Excel cədvəl redaktoru haqqında ümumi məlumat

Yeni dərsin planı:

1.Microsoft Excel cədvəl redaktorunun təyinatı və təsnifatı

2. Microsoft Excel pəncərəsinin elementləri

3. Microsoft Excel-in alətlər paneli

1.Microsoft Excel cədvəl redaktorunun təyinatı və təsnifatı

1987-ci ildə Microsoft firması Excel adlı cədvəl redaktoru işləyib hazırlamışdır.Hazırda onun Excel 8.0 for Windows 95/98, Excel-2000, Excel XP və digər versiyaları istifadə edilməkdədir.

Excel əsasən mühasibat işlərində və iqtisadi hesablamalarda istifadə edilir.Elmi -texniki hesablamalarda Excel-in əhəmiyyətli rolu vardır.Bu istiqamətdə Excel-in əsas təyinatı aşağıdakılardır.

1.Böyük verilənlər kütləsi üzərində eyni tipli informasiyaların aparılması

2.Yekun hesablamaların avtomatlaşdırılması

3.Parametrlərin qiymətlərinin seçilməsi yolu ilə məsələlərin həlli,düsturların tabulyasiyası

4.Eksperiment nəticələrinin emalı

5.Parametrlərin optimal qiymətlərinin aparılması

6.Cədvəl tipli sənədlərin hazırlanması

7.Mövcud məlumatlar əsasında diaqram və qrafiklərin qurulması

Excel-in əsas anlayışları bunlardır:

Elektron cədvəl-adi cədvəllərin və qrafiklərin kompüter ekvivalentidir.Cədvəlin xanalarında mətn,tarix,düstur və rəqəmlər yazılır.Xana sütun və sətirlərin kəsişdiyi sahədir.Buna yuva da deyirlər.

Xananın ünvanı sütunun adını və sətrin nömrəsini təyin edir.

İsnad-xanaların ünvanlarını gğstərmək üsuludur.(formasıdır)

Xana bloku-ardıcıl xanalar qrupudur.

Elektron cədvəldə mühafizə edilən məlumatları (verilənləri) aşağıdakı tiplərə bölmək olar:

1.Məntiqi (simvol) verilənlər-təsviri xarakterdə olub,əlifba,rəqəm və xüsusi simvollardan ibarətdir.Məsələn 160;123;32 və.s

2.Düsturlar-müxtəlif hesabi,məntiq və digər hesablamalara dair düsturlardır.Məsələn tutaq ki,xana da B5+(C5+2*E5) 4-düstur yerləşir.Ekrandakı cədvəldə düsturu deyil,B5, C5 və E5 xanalarındakı qiymətlərin həmin düstula hesablanmış nəticələrini görürük.

3.Funksiyalar- unikal adı olan proqramdır.İstifadəçi funksiyaların konkret arqumentlərini göstərir.Arqumentlər funksiyaların adından sonra mötərizə içərisində göstərilir.

Ədədi verilənləri xanalarda formatlaşdırmaq üçün aşağıdakı formatlardan istifadə edilir.

1.Əsas format-susma ilə işləyir,ədədi verilənləri daxil edildiyi kimi yazır və hesablayır.

2.Onluq rəqəmlərin dəqiq adlarına görə format-vergüldən sonra onluq ədədləri verilmiş dəqiq miqdarı ilə hesablayır.Məsələn: Tutaq ki,formatlaşdırma rejimi iki onluq rəqəm həddində müəyyən edilmişdir.O zaman 12345 belə yazılacaqdır.-12345.00 ; 0.12345 isə-12 kimi yazılacaqdır.

3.Faiz formatı-onluq işarənin müəyyən edilmiş miqdarından asılı olaraq %-işarəsi ilə birlikdə daxil edilmiş müəyyən ədəd verilənləri əks etdirir.Məsələn, bir onluq rəqəm dəqiqliyi müəyyən edilmişdirsə ,daxiletmə zamanı 0.123 ədədi ekranda 12.3%, 123 rəqəmi isə 12300% kimi görünəcəkdir.

4.Pul formatı-hər üç rəqəm həddindən sonra vergül işarəsi qoyulur və tam ədədə qədər artır.Məsələn 12345 rəqəmləri xanada 12345 kimi, iki rəqəm həddinə qədər dəqiqliklə yazıldıqda isə -12.345 olacaq.

5.Elmi format- çox böyük və çox kiçik ədədləri daxil etdikdə istifadə olunur.,mantissadan və ondan sağda yerləşən onluq rəqəmlərdən ibarətdir.Məsələn 12345 ədədi xanada belə yazılır.12345E+04(əgər dəqiqlik dörd hədd dərəcəsindədirsə); 000012 elmi formatda belə yazılır.1-2E-06

Ədədi verilənlərin təsviri nəinki seçilmiş formatdan,həm də onların yerləşdiyi xanadan asılıdır.

2. Microsoft Excel pəncərəsinin elementləri

Microsoft Excel cədvəl redaktorunu açmaq üçün

Пуск- Программы-Microsoft Offise-Microsoft Excel əmrlərini ardıcıl seçirik.Bu zaman ekrana proqramın pəncərəsi açılır.Açılmış proqram pəncərəsi aşağıdakı elementlərdən ibarətdir.

1.Pəncərə başlığı

2.Menyu sətri

3.Standart alətlər paneli

4.Formatlaşma alətlər paneli

5.Cari xananın nömrəsi- Düstur sətri

6.İşçi sahə- sənəd pəncərəsi

7.Cari vəziyyət sətri(informasiya sətri)

8.Sürüşdürmə çubuqları

Microsoft Excel-də yaradılan və ya redaktə edilən hər bir sənəd işçi kitab adlanır.İşçi kitabın /fayın tipi *.xl-dir.Hər bir vərəq latın əlifbasının hərfləri ilə işarə olunmuş 256 sütuna və rəqəmlərlə nömrələnmiş 65536 sətrə,16777216 ədəd xanaya malikdir. Microsoft Excel 2007-versiyasında sətirlərin sayı artırılmış və sütunlar isə üç hərfli kombinasiya ilə verilmişdir.Latın əlifbasında 26 hərf olduğundan digər sütunlar bu hərflərin kombinasiyası ilə işarə olunur.Məsələn AV,VS,AAA,AAB və.s Hər bir xana müvafiq sütun və sətrə uyğun xanayla təyin olunur.Məsələn T1208 xanası göstərir ki,bu xana T-sütunu ilə 1208 sətrin kəsişməsindən əmələ gəlmişdir.

İşçi kitabı hazırlamaq üçün Файл menyusundan - Создать əmri seçilir.Bu zaman ekrana iç-içə yerləşmiş iki pəncərə açılır.Bunlardan altda olan proqram pəncərəsi,üstdə içəridə görünən isə fayl pəncərəsi adlanır.Əgər fayl pəncərəsi maksimum böyüdülərsə,fayl pəncərəsinin başlığı ilə proqram pəncərəsinin başlığı birləşib tək bir başlıq kimi görsənəcək.Pəncərə başlığında -proqramın adı və cari işçi kitabın adı yazılır. Microsoft Excel-Книга1.Bu fayl yaddaşa yazılana qədər adı Книга1 olacaqdır.

Əgər fayl pəncərəsini bağlasaq,o zaman işçi kitab bağlanacaq.Proqram pəncərəsi açıq qalacaq.Yəni Excel-dən çıxmayacağıq.

Proqram pəncərəsini bağlasaq ,o zaman Excel-dən çıxmış olacağıq və o anda açıq olan işçi kitablar bağlanacaq.

.XLS, .XLC, .XLM, .XLA, .XLT, XLW- Excel fayllarının genişlənməsi olaraq qəbul edilir.

Bir işçi kitabda başlanğıcda 3 işçi vərəq olur.İşçi səhifələrin sayı əməli yaddaşın həcmindən(RAM) asılı olaraq -255-ə qədər ola bilər.

3. Microsoft Excel-in alətlər paneli

MS Offise paketinə daxil olan proqramların alətləri imkan daxilində standartlaşdırılmışdır.Yəni eyni bir düymə bütün proqramlarda eyni vəzifəni icra edir. Məsələn Открыть düyməsi bütün proqramlarda mövcud faylın açılmasına xidmət edir.Bununla yanaşı hər proqramın fərqləndirici xüsusiyyətlərindən asılı olaraq ,yalnız həmin proqrama aid olan spesifik alətlər də vardır.MəsələnFx-düyməsi yalnız Excel proqramında işlədilir və vəzifəsi funksiyalar ustasını çağırmaqdır.Ona görədə burada yalnız Excel proqramına məxsus düymələrin izahatı verilmişdir.Digər düymələrin vəzifələri üord mövzusunda izah edilmişdir.

Standart alətlər paneli

Автосумма -cəmləmə funksiyasını tətbiq edir.

Функция -funksiyalar ustasını çağırır.

Диаграмма- tərtib edir və onu işçi vərəqdə yerləşdirir.

Formatlaşdırma alətlər paneli

Formatlaşdırma alətlər paneli-adından göründüyü kimi cədvəlin xarici görünüşünün daha yaraşıqlı edilməsinə ,verilənlər üçün müxtəlif tip formatların tətbiq edilməsinə xidmət edir.

Обьединить и поместить в центре-mətn bir neçə sütun üzrə eyni zamanda bərabərləşdirilir.

Денежный формат- ədədləri valyuta formasında göstərir.

Процентный формат(CTRL+Shift+%) -ədədləri faiz formatında göstərir.

формат с разделителями - ədədləri minlik mərtəbələrə bölür.

Увеличить разрядность- ədədin kəsr hissəsini bir mərtəbə artırır.

Уменшить разрядность- ədədin kəsr hissəsini bir mərtəbə azaldır.

Alətlər panelinin hamısını eyni zamanda ekrana yerləşdirmək məqsədə uyğun deyildir.Cari anda yalnız işiniz üçün vacib olan alətlər panelini ekranda saxlamaq ,istifadəsizləri isə ekrandan götürmək lazımdır.Bunun üçün kursoru menyu sətrinin sağ tərəfində boş yerə qoyub kontekst menyunu açır və yaxud da Вид-Панель инструментов əmrini seçir.Bu zaman alətlər panelinin menyusu açılacaqdır.Lazımi alətlər panelinin adının qarşısında bayraq işarəsi qoymaqla onun ekranda görünməsini təmin etmək olar.Eyni bir alətlər panelinin bütün düymələrinin ekranda yerləşdirilməsi çox qarmaqarışıqlıq yaradır.İşinizin xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq ,istənilən alətlər panelindən istənilən düyməni çıxarda və ya əlavə edə bilərsiniz.Bunun üçün Вид-Панель инструментов - Настройка və yaxud da Сервис - Настройка əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Настройка Вид-Панель инструментов - Настройка və yaxud da Сервис - Настройка əmrini seçirik. Bu zaman ekrana Настройка dialoq pəncərəsi açılır. Açılmış pəncərə 3 bölmədən ibarətdir.

1. Панель инструментов- bölməsindən ixtiyari paneli seçməklə onun ekranda əks olunmasını təmin etmək mümkündür. Buradan Создать düyməsini sıxmaqla yeni alətlər paneli yaratmaq olar.

2. Команды - bölümündən istifadə edərək alətlər panelinə bu və ya digər əmrə uyğun düymələr əlavə etmək və ya ləğv etmək mümkündür. Düyməni əlavə etmək üçün kateqoriya siyahısından müəyyən kateqoriyaya uyğun tələb olunan düyməni seçib, mişqanın sol düyməsini saxlamaqla alətlər panelinə gətirib mişqanın sol düyməsini buraxmaq lazımdır.

3. Параметры - bölməsi alətlərin böyük ölçüdə ekranda əks olunmasını və digər əməliyyatların yerinə yetirilməsini təmin etmək üçündür.

Microsoft Excel cədvəl redaktorunda xanalar və işçi vərəqlər

Yeni dərsin planı:

1.Xanalarda verilənlərin daxil və redaktə edilməsi

2.Sətirlərin və sütunların idarə edilməsi

3.İşçi vərəqlərin idarə edilməsi

1.Xanalarda verilənlərin daxil və redaktə edilməsi

İşçi kitabın hər bir vərəqi 16777216 ədəd xanadan ibarətdir.Xanalar arası keçidi həm klaviatura, həm də mişka vasitəsilə həyata keçirmək mümkündür.Xanaya mətn daxil edilərkən xananın forması dəyişir və düsturlar sətrinin sol tərəfində aşağıdakı düymələr görsənir.

x-daxil etməni ləğv edir.

v- daxil etməni təsdiq edir.

=-funksiyalar ustasını cağırır.

Əgər daxil edilən mətn xanaya yerləşmirsə ,mətnin davamı qonşu boş xanalara keçir.Əgər qonşu xana boş deyilsə ,mətn yarımçıq şəkildə görsənir.Mətnin daxil edilməsinin sonunu bildirmək üçün Enter və ya v-düyməsi sıxılır.,yaxud da başqa xanaya keçrilir.Ədədlər mətnlər kimi daxil edilir.Əgər ədədin ölçüsü xananın ölçüsündən böyükdürsə ,onda xanada ya ,ya da xE+x formatında simvollar görsənir.

Xanaya düstur daxil etmək üçün əvvəlcə = işarəsi yazılır.Arxasınca düsturun özü yazılır.Məsələn, A3 xanasında = A1+A2 düsturu yazılsa ,onda həmin xanada A1 və A2 xanalarında olan ədədlərin cəmi görsənəcəkdir.Ədədi mətn formasında daxil etmək üçün onun qarşısında apostrof işarəsi yazmaq lazımdır.Məsələn,xanaya düstur daxil edib,nəticəsini yox,özünü görmək istəsəniz =-dən əvvəl ´simvolundan istifadə edərək lazımi nəticəni əldə etmək olar.

Xanaya informasiya daxil etməyə başlayan kimi ,orada əvvəlcədən olan məlumatlar silinir.Əgər daxil etməni başa çatdırmamış -x-düyməsi sıxılarsa əvvəlki informasiya bərpa ediləcək.

Xananın tərkibini aşağıdakı üsullarla redaktə etmək olar.

1.Mışkanın sol düyməsini xananın üzərində iki qat sıxmaq

2.Xana üzərində F2 düyməsini sıxmaq

3.Kursoru düstur sətrinə gətirmək və orada redaktə etmək

Xananın tərkibini silmək üçün Delete düyməsini sıxmaq,yaxud Правка menyusun Очистить əmrindən Содержимое sətrini seçmək lazımdır.

Misal1: Xananın tərkibinin redaktə edilməsi

1.A1 xanasından başlayaraq aşağıdakı cədvəli yığın.

A

B

C

D

1

"Murad" firması üzrə daxil olmalar

2

2007

25,31

487

3

2008

168,9

324

4

2009

136,8

534

5

2010

98,56

247

2.A1 xanasına keçin

3.F2 düyməsini sıxın və "Murad" sözünü "Aytac" sözü ilə əvəz edin.

4.Enter düyməsini sıxın

5.B2 xanasına keçin

6.Mışın oxunu formula sətri üzərinə gətirin və sol düyməni sıxın

7.168.9 ədədini dəyişərək 161.2 edin və Enter düyməsini sıxın

8.Mışın sol düyməsini C1 xanası üzərində ikiqat sıxın və 487 ədədini dəyişərək 421.56 edin və Enter düyməsini sıxın

Bu əməliyyatlardan sonra cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

B

C

D

1

"Aytac" firması üzrə daxil olmalar

2

2007

25,31

421.56

3

2008

161.2

324

4

2009

136,8

534

5

2010

98,56

247

Bir neçə xanaya eyni vaxtda məlumat daxil etmək üçün,əvvəlcə xanaları seçib, 1-ci xanaya "Cəm" yazırıq.Sonra "Ctrl+ Enter" düymələrini birlikdə sıxırıq.Və yaxud da mışkanın oxunu 1- ci xananın sağ küncünə gətirib, ox "+" formasını alanda aşağıya doğru çəkirik.

Əgər işçi səhifədə yan-yana və alt-alta yerləşmiş xanaya ardıcıl məlumatlar daxil etmək istəsək ,əvvəlcə ilk iki ardıcıl məlumatı ilk iki xanaya daxil edib, sonra onu seçirik və mışkanın oxunu 2-ci xananın sağ küncünə gətirib, ox "+" formasını alanda aşağıya doğru çəkirik.

1- ci xanaya hər hansı bir ədədi yazıb , növbəti xanaya keçib= əvvəlki xanadakı ədəd + 1 yazıb Enter düyməsini sıxırıq.Sonra mışkanın oxunu xananın sağ küncünə gətirib, ox "+" formasını alanda aşağıya doğru çəkirik.

Əgər qeyd olunmuş xanada ədəd yazılıbsa dartma zamanı "Ctrl" düyməsi basılarsa ilkin xanadakı ədəd 1 vahid artırılaraq digər xanalara yazılacaq.

Mətnləri sürətlə daxil etmək üçün Сервис menyusundan Параметры -Правка - автозавершение значений ячеек rejimini aktivləşdirmək lazımdır.

Xüsusi məlumat siyahıları yararmaq üçün Сервис menyusundan Параметры-Список əmri seçilir.Açılan pəncərədə - новый список əmrini seçirik.Mışkanın oxunu Елементы списка sahəsinə gətirib sol düyməni sıxırıq və məlumat sırasının ilk elementini yazdıqdan sonra Enter - Добавить düyməsini sıxırıq.

İstədiyiniz vaxt yaratdığınız məlumat siyahılarını silə bilərsiniz.Excel tərəfindən yaradılmış məlumatları silmək qeyri- mümkündür.İşçi səhifədə yerləşdirilmiş hər hansı bir məlumat sırasını da xüsusi siyahıya daxil edə bilərsiniz.

Məsələn: A1 xanasından A10 xanasına qədər rayon adlarını daxil etdikdən sonra Сервис menyusundan Параметры - Список əmri seçilir.Açılan pəncərədən Импорт- Импорт списка из ячеек sətrinə məlumatların olduğu xanaların təşkil etdiyi sahənin ünvanını daxil edin - Импорт düyməsini sıxın.

Xanada hər hansı bir dəyişiklik edib,yadda saxlamaq istəsəniz, onda əvvəlcə həmin xananı seçin sonra kontekst menyudan Добавить Примечание əmrini seçirik.Açılan kiçik pəncərədə edilən dəyişikliyi və tarixi qeyd edib- OK.

Xananın formatını silmək üçün Правка- Очистить- Формат

Xanaya verilən izahatı silmək üçün həmin xananı seçib Очистить- Примечание

Xananın daxilini silmək üçün kontekst menyudan -Очистить содержимое

Xananın formatı ilə yanaşı bütün məlumatı silmək üçün Правка- Очистить- Все

Məlumatları axtarmaq və dəyişdirmək üçün Правка- Найти и заменить

Excel-də formulların yazılışını sadələşdirmək üçün xana ünvanı yerinə xana adlarından istifadə etmək məqsədə uyğundur.Excel- də xanaya və xana sahələrinə xüsusi adlar verilə bilər.Bunun üçün Вставка-Имя- Присвоить əmrlərini ardıcıl seçirik.Bu zaman ekrana Присвоение имени pəncərəsi açılacaqdır.Имя- sətrində seçilmiş xananın adı,formula sətrində isə xananın sahə ünvanı görsənir - Добавить-OK.Bu zaman adlar düstur sətrindən sol tərəfdə yerləşmiş adlar sahəsində görsənəcək.

İşçi səhifədəki məlumatların yerləşdiyi xanaları sətir və sütun başlıqları ilə birlikdə seçirik.Sonra Вставка- Имя-Создать əmrlərini seçirik.Açılan pəncərədən В строке выше və В столбце слева (və yaxud da В строке ниже,В столбце справа) parametrlərini işarələyib-OK

Hər hansı bir adı silmək üçün Вставка-Имя- Присвоить əmrlərini ardıcıl seçirik.Bu zaman ekrana Присвоение имени pəncərəsi açılacaqdır.Имя- sətrində silinəcək adı qeyd edib- Удалить

Hər hansı bir adı dəyişmək istəsək siyahıdan həmin adı seçib- Удалить - sonra yeni adı daxil edib- Добавить -Ok

2.Sətirlərin və sütunların idarə edilməsi

Excel-də işləyərkən cədvəllərə sətir, sütun və xanalar əlavə etmək, lazımsızları silmək,müəyyən sətir və sütunları gizlətmək,bir xanada deyil,bir çox xanalarda əməliyyat aparmaq lazım gəlir.Bunun üçün əvvəlcə onları seçmək lazımdır.Bütöv bir sütunu seçmək üçün onun nömrəsi üzərində mışın sol düyməsini sıxın.Bir neçə sütunu eyni anda seçmək üçün mışın sol düyməsini sıxılı saxlamaqla onu lazımi sütunların nömrələri üzərində sürüşdürmək lazımdır.

Sətri seçmək qaydası sütunla eynidir.Yan-yana yerləşmiş xanaları seçmək üçün mışka sıxılı şəkildə xanalar üzərində sürüşdürülür.Qonşu olmayan xanaları seçmək üçün Ctrl düyməsini sıxın və lazımi xanalar üzərində mışın sol düyməsini sıxın.Bütün vərəqi seçmək üçün sətir və sütun adlarının kəsişdiyi yerdə düyməni sıxmaq lazımdır.

Seçməni ləğv etmək üçün işçi vərəqin istənilən sahəsində sol düyməni sıxın.Seçmə əməliyyatlarını klaviaturadan da daxil etmək olar.

Shift + , , , - xanalar qrupu seçilir.

Shift +Space + , - sətirlər qrupu seçilir.

Ctrl + Shift + , -aktiv xanadan sütunun əvvəlinə və ya sonuna kimi bütün xanalar seçilir.

Cədvəldə xanaların,sətirlərin və sütunların əlavə edilməsi üçün Вставка menyusunda yerləşən əmrlərdən istifadə etmək lazımdır.Əgər cədvələ sütun əlavə edilməlidirsə ,onda cədvəldə uyğun yeri seçib Вставка menyusundan Столбцы əmrini vermək lazımdır.Sətirlərin əlavə edilməsi üçün Вставка menyusundan Строки əmri seçilir. Əgər cədvələ xana əlavə edilməlidirsə ,onda cədvəldə uyğun yeri seçib Вставка menyusundan Ячейки əmrini vermək lazımdır.Bu zaman ekranda Вставка dialoq pəncərəsi açılacaqdır.

Burada:

Ячейки с сдвигом в право -xanaları sağ tərəfə sürüşdürür.

Ячейки с сдвигом вниз - xanaları aşağıya doğru sürüşdürür.

Cədvəldə xanaların,sətirlərin və sütunların silinməsi üçün Правка menyusunda yerləşən əmrlərdən istifadə etmək lazımdır.Bu zaman ekranda Delete dialoq pəncərəsi açılır.

Burada:

Ячейки с сдвигом влево- xanaları sol tərəfə sürüşdürür

Ячейки с сдвигом вверх - xanaları yuxarıya doğru sürüşdürür

Строку- boş sətiri silir.

Столбец -boş sütunu silir.

Yadda saxlamaq lazımdır ki, Cədvəldə xanaların,sətirlərin və sütunların əlavə edilməsi və silinməsi əməliyyatlarını həmin elementlərin kontekst menyusundan da icra etmək mümkündür.

Misal 2: Xanaların əlavə edilməsi və silinməsi

Misal 1-dəki cədvəli yığırıq.

A

B

C

D

1

"Aytac" firması üzrə daxil olmalar

2

2007

25,31

421.56

3

2008

161.2

324

4

2009

136,8

534

5

2010

98,56

247

2.B3-xanasına keçin və Вставка menyusunda Ячейки əmrini seçin.

3.Açılan dialoq pəncərəsindən Ячейки с сдвигом в право-seçin və OK düyməsini sıxın.Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi alınacaqdır.

A

B

C

D

1

"Aytac" firması üzrə daxil olmalar

2

2007

25,31

421.56

3

2008

161.2

324

4

2009

136,8

534

5

2010

98,56

247

4.Yenə də B3 - xanasına keçib Правка menyusundan - Delete əmrini seçirik.

5.Açılan dialoq pəncərədən Ячейки с сдвигом влево əmrini seçirik.

Misal 3: Cədvələ sətir və sütun əlavə edilməsi

1.Yuxarıda verilmiş cədvəldə mışın oxunu üçüncü sətirdə yerləşdirin.

2. Вставка menyusunda Строки əmtini seçin .Bu zaman cədvələ sətir əlavə ediləcəkdir.

3.Həmin menyudan Столбец əmrini seçirik.Bu zaman cədvələ sütun əlavə ediləcəkdir.

Sütun və sətirlər üzərində əməliyyatlar aparmaq üçün onların kontekst menyusundan istifadə etmək daha məqsədə uyğundur.

Buradakı əmrlər aşağıdakı əməliyyatları yerinə yetirir.

Вырезать - kəsib buferə göndərmək

Копировать - buferə köçürmək

Вставить - buferdən yapışdırmaq

Специальная вставка - xüsusi yapışdırma

Вставка - sətir və ya sütun əlavə edir

Delete - sətir və ya sütunu silir

Очистить содержимое - seçilmiş sətir və ya sütunun tərkibini silir

Формат ячеек - xanaların formatını müəyyən edir

Скрыть- Sətir və ya sütunu gizlədir

Отобразить - sətir və ya sütunu göstərir

Sətir və sütunların ölçülərinin dəyişdirilməsi üçün Формат menyusunun əmrlərindən də istifadə etmək mümkündür.

Формат- Строки- Высота-Sətrin hündürlüyünün dəyişdirilməsi

Формат - Столбцы -Ширина - sütunun eninin dəyişdirilməsi

Misal 4.Xananın tərkibinin köçrülməsi

1.A1 xanasından başlayaraq aşağıdakı cədvəli qurun.

A

B

C

D

1

Grup 1

Grup 2

Grup 3

2

Test 1

65%

56%

32%

3

Test 2

74%

23%

43%

4

Test 3

85%

78%

27%

5

Test 4

61%

45%

12%

6

2.B2 xanasından D5 xanasına kimi seçmə aparın

3. Копировать düyməsini sıxın

4.F2 xanasını aktiv edin

5. Вставить düyməsini sıxın

Misal 5.Xananın tərkibinin daşınması

1.Yuxarıdakı cədvəldə seçmə apardıqdan sonra Вырезать əmrini seçirik.

2.Sonra lazımi xananı seçib Вставить düyməsini sıxın

Qeyd etmək lazımdır ki,buferə köçrülmüş informasiyanı təkcə cari işçi vərəqə deyil,həm də digər sənədlərə də köçürmək olar

Seçilmiş sahəni silmək üçün Delete düyməsi sıxılır

Xüsusi yapışdırma

İndiyə qədər biz Вставить əmri ilə bir xanaya aid olan parametrlərin hamısını ,yəni xanadakı düsturları ,onun formatını və.s parametrləri digər lazım olan xanaya köçürürdük.Bunun üçün Правка menyusundan Специальная вставка əmrini seçmək lazımdır.Bu zaman Специальная вставка dialoq pəncərəsi açılacaqdır.Aşağıda bu pəncərənin bəzi rejimləri izah edilmişdir.

Все - xananın bütün parametrlərini köçürür

Формула - yalnız düsturları köçürür

Значение - verilənlərin yalnız ədədi qiymətini köçürür

Добавить,сложить - köçürmə zamanı toplama əməliyyatlarını yerinə yetirir

Вычесть - çıxma əməliyyatlarını yerinə yetirir

Умножить - vurma əməliyyatlarını yerinə yetirir

Разделить- bölmə əməliyyatlarını yerinə yetirir

Пропускать пустые ячеики - boş xanalar köçürmədə iştirak etmir

Транспонировать- köçürmə zamanı sətir və sütunların göstəriciləri yerini dəyişir

Misal 6. Xüsusi yapışdırma

1.Misal 4 -dəki cədvəli qurun

A

B

C

D

1

Grup 1

Grup 2

Grup 3

2

Test 1

65%

56%

32%

3

Test 2

74%

23%

43%

4

Test 3

85%

78%

27%

5

Test 4

61%

45%

12%

6

2.Cədvəli seçin və alətlər panelindən Копировать əmri ilə onu buferə köçürün.

3.Boş xanaya keçin və Правка menyusundan Специальная вставка əmrini seçin

4.Açılan dialoq pəncərəsindən Транспонировать rejimini aktiv edib OK düyməsini sıxın.Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

B

C

D

1

Test 1

Test 2

Test 3

2

Grup 1

65%

56%

32%

3

Grup 2

74%

23%

43%

4

Grup 3

85%

78%

27%

5

Grup 4

61%

45%

12%

6

Misal 7. Xüsusi yapışdırma

1.Aşağıdakı cədvəli qurun

A

B

C

1

45

54

2

25

21

3

36

30

4

47

42

2.A1 - dən A4 - dək xanaları seçin

3. Правка menyusundan Копировать əmri vasitəsilə seçilmiş xanaları buferə köçürün

4.B1 xanasına keçin

5. Правка menyusundan Специальная вставка əmtini seçin

6.Açılan dialpq pəncərəsindən Добавить və yaxud сложить əmrini seçib OK düyməsini sıxın. Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır

A

B

C

1

45

99

2

25

46

3

36

66

4

47

89

3.İşçi vərəqlərin idarə edilməsi

İşçi vərəq üzərində müxtəlif əməliyyatlar etmək üçün onun kontekst menyusunu açmaq lazımdır.Bu menyu aşağıdakı əmrlərdən ibarətdir.

Вставка - işçi kitaba yeni vərəq əlavə edir

Удалить - işçi kitabdan vərəqi silir

Переименовать - işçi vərəqin adını dəyişir

Переместить с копировать - işçi vərəqin yerini dəyişir və ya köçürür

Выделить все-bütün işçi vərəqləri seçir

Misal 8.İşçi vərəqin adının dəyişdirilməsi

1.Göstərilən əmrlər ardıcıllığını tətbiq edin.Формат - Лист - Переименовать. Bu zaman mətn kursoru işçi vərəqin adı üzərində yerləşəcəkdir.

2.Kursorun mövqeyində işçi vərəqin yeni adını yazın və Enter düyməsini sıxın

Misal 9. İşçi vərəqin gizlədilməsi

1.Формат - Лист-Скрыть əmrlər ardıcıllığını icra edin.Bu zaman cari işçi vərəq gizli olacaqdır.

Misal 10.Gizli işçi vərəqin göstərilməsi

Формат - Лист-Отобразить əmrlər ardıcıllığını icra edin.

2. Отобразить dialoq pəncərəsindən lazımi işçi vərəqi seçib OK düyməsini sıxın.

İşçi kitabı gizli etmək üçün Окно menyusundan Скрыть əmri seçilir.Gizlədilmiş işçi kitabı göstərmək üçün isə Окно menyusundan

Отобразить əmrini seçmək lazımdır.

İşçi kitablar və işçi vərəqlər arası keçid düymələri

Eyni zamanda bir neçə kitabla işlədikdə ,bir kitabdan digərinə keçmək üçün Ctrl+F6 düymələrini sıxmaq lazımdır.Bu əməliyyatı Окно menyusundan lazımi işçi kitabın adını seçməklə icra etmək olar. Окно menyusunun digər əmrləri aşağıdakı funksiyaları yerinə yetirir

Новый- cari işçi kitab üçün yeni pəncərə açır

Расположить - ekranda açıq olan pəncərələri səliqəli düzür

Разделить - işçi kitab pəncərəsini iki hissəyə bölür və hər iki hissədə cədvəlin müxtəlif istiqamətlərinə baxmaq olar. Əməliyyatı geri qaytarmaq üçün Окно menyusundan-Снять разделения əmrini seçmək lazımdır.

İşçi kitabın pəncərəsinin aşağısında bir neçə düymə yerləşmişdir.Bu duymələrin köməyi ilə işçi kitabın daxilində bir işçi vərəqdən digərinə keçmək mümkündür.

Bu əməliyyatlar klaviaturadan CTRL+PageUp və ya CTRL+PageDown düymələr kombinasiyası vasitəsilə icra edilir.

Разделить və Закрепить области rejimləri

Böyük cədvəllərlə,siyahılarla işləyərkən onlar çox vaxt ekrana tam yerləşmir və cədvəlin müxtəlif hissələrinə baxmaq üçün sürüşdürmə çubuqlarından istifadə edilir.Cədvəlin müəyyən hissəsini həmişə ekranda saxlamaq üçün Окно menyusundan Разделить və ya Закрепить области əmri tətbiq edilir. Разделить və Закрепить области rejimlərinin fərqi ondadır ki, Разделить rejimində - işçi kitab pəncərəsini iki hissəyə bölür və hər iki hissədə cədvəlin müxtəlif istiqamətlərinə baxmaq olar.

Закрепить области rejimində isə cədvəlin aktiv xanadan soldakı və yuxarıdakı hissəsində olan verilənlər yerlərini dəyişmirlər və sanki dondurulmuş vəziyyətdə qalırlar.

Microsoft Excel cədvəl redaktorunda verilənlərin formatları

Yeni dərsin planı:

1.Xanalar üçün xətlərin və rənglərin seçilməsi

2.Xanalara şriftlərin tətbiqi

3.Xanalarda verilənlərin formatları

1.Xanalar üçün xətlərin və rənglərin seçilməsi

Xanalarda yazılmış informasiyanın və xananın özünün cədvəldə necə görsənməsi həmin verilənlərə və xanalara tətbiq edilmiş formatlardan asılıdır. Xananın formatı dedikdə həmin xananın daxili rəngi, kənar xətlərinin forması verilənlərin xana daxilində yerləşdirilməsi qaydası başa düşülür.Verilənin formatı dedikdə isə onun tipi( mətn,ədəd,tarix,valyuta,faiz),rəngi,qalın,maili və ya altıxətli olması nəzərdə tutulur.Hər bir verilənin və xananın formatını müəyyən etmək üçün Формат menyusundan Ячейки əmrini seçmək lazımdır.Bu zaman ekrana Формат ячеек dialoq pəncərəsi açılır.Burada hər bir bölmədən verilənlər və xanalar üçün müxtəlif formatlar seçmək mümkündür

Число -verilənlərin tipini seçmək üçün

Шрифт -verilənlər üçün şrift seçir

Граница - xanaların kənar xətlərini seçmək üçündür

Вид -xana daxili rəngləri müəyyən edir

Зашита - xanalar və işçi vərəqlər üçün mühafizə kodunu müəyyən edir.

Xanaların daxilini rəngləmək üçün Формат ячеек dialoq pəncərəsinin Вид səhifəsi seçilir.Bu əməliyyatı asan üsulla etmək üçün Формат alətlər panelindən Цвет заливки düyməsi sıxılır.Bu zaman açılan pəncərədə seçilmiş xanalar üçün müxtəlif rənglər müəyyən etmək olar.Buradan Нет seçilməsi xanaları rəngsiz edəcəkdir.

Формат alətlər panelində yerləşən Цвет шрифта aləti isə xanalara daxil edilən simvollara müxtəlif rənglər vermək üçün istifadə olunur.

Cədvəllərə tərtibat vermək və ya vacib xanaları fərqləndirmək üçün xanalar müxtəlif formalı və rəngli kənar xətlərlə əhatə edilir.Kənar xətlər və xətlərin rəngləri Формат ячеек dialoq pəncərəsinin Граница səhifəsindən seçilir.

Bu rejimlərdən istifadə edərkən işçi vərəqi təşkil edən şərti xətləri gizlətmək məqsədə uyğundur.Bunun üçün Сервис menyusunda yerləşən Параметры əmri seçilir.Sonra bu menyunun Вид bölməsindən Сетка rejimi aktiv edilir.

Misal 1:Xətlərin seçilməsi.

1.İşçi vərəqdə B2 xanasından E10 xanasına kimi seçin.

2.Формат menyusundan Ячейки əmrini seçin.

3.Граница səhifəsinə keçin.

4.Тип линии sahəsindən qoşa xətt seçin və Внешние düyməsini sıxın.

5. Тип линии sahəsindən tək xətt seçin və Внутренние düyməsini sıxın.

Bu əməliyyatdan sonra aşağıdakı cədvəl alınacaqdır.

2.Xanalara şriftlərin tətbiqi

Hər bir xanadakı verilənə sistemin imkan verdiyi istənilən şrift tətbiq etmək mümkündür.Yəni bir xana və xanalar qrupu üçün Azeri,digərləri üçün isə Arial seçmək olar.

Bütöv işçi vərəqi seçmək üçün sətir nömrələri ilə sütun adlarının kəsişdiyi sahədəki düyməni sıxın.Bundan sonra Формат ячеек dialoq pəncərəsinin Шрифт səhifəsinə keçin.Açılan pəncərədən xanalar üçün şriftlərin formalarını stilini,ölçüsünü və digər parametrləri seçə bilərsiniz.

Exceli-ın işçi vərəqləri müstəqil xanalardan təşkil olunduqları üçün şriftin seçilməsi zamanı kursor bir xananı əhatə edirsə, onda seşilmiş şrift məhz bu xanaya aid ediləcəkdir.Xanaların belə xüsusiyyətlərə malik olmaları Excel-də şriftlərlə iş zamanı istifadəçilər üçün bəzi çətinliklər törədir.Buna görə də hər hansı bir şrift bir qrup xanaya tətbiq edilməlidirsə,onda əvvəlcə həmin xanalar bloka alınmalı və sonra lazımi şrift seçilməlidir.Bir və ya bir neçə xanaların formatını digər xanalara da köçürmək üçün standart alətlər panelinin Формат alətindən istifadə et.

Выравнивание səhifəsindəki rejimlər vasitəsilə verilənləri xana daxilində müxtəlif istiqamətlərdə yerləşdirmək mümkündür.

Buradakı По горизонтали sahəsindən verilənlərin üfiqi

По вертикали sahəsindən isə verilənlərin şaquli istiqamətdə bərabərləşdirilməsi müəyyən edilir.

Ориентация - sahəsində isə verilənlərin xana daxilində ləşməsi istiqaməti seçilir.

Burada əlavə olaraq bir neçə faydalı rejimlər də vardır.

Пероносить по словам - mətni xana daxilində bükür və onun davamının qonşu xanalara keçməsinin qarşısını alır.

Автоподбор ширины - davamı qonşu xanaya keçmiş mətni xananın daxilinə tam yerləşənə qədər kiçildir.

Обьединение ячеек - seçilmiş xanaları birləşdirir.

Misal 2:Verilənlərin yerləşdirilməsi

1.B5, B9 və D9 xanalarına "İnformatika" Elm İstehsalat Birliyi yazın

2.B9 xanasına keçib Формат menyusundan Ячейки əmrini seçin.Bu zaman Формат ячеек dialoq pəncərəsi açılır.

3.Выравнивание səhifəsindən Пероносить по словам rejimini aktiv edib OK düyməsini sıxın

4.D9 xanasına keçib yenə Выравнивание səhifəsini açın

5.Ориентация - sahəsində maillik bucağını 90 dərəcə qoyun və Ok düyməsini sıxın

Bu əməliyyatdan sonra cədvəl aşağıdakı kimi olacaq.

"İnformatika" Elm İstehsalat Birliyi

"İnformatika"

Elm

İstehsalat Birliyi

"İnformatika" Elm İstehsalat Birliyi

Bərabərləşdirmə əməliyyatlarını aparmaq üçün Format alətlər panelinin

По левому краю- sol tərəfə görə bərabərləşdirmə,По центру - mərkəzə görə bərabərləşdirmə,По правому краю- sağ tərəfə görə bərabərləşdirmə alətlərindən də istifadə edilir.

Excel-in Format alətlər panelində yerləşən Обьединение ячеек aləti seçilmiş xanaların tərkibindəki mətni eyni zamanda bir və ya bir neçə sütun üzrə mərkəzləşdirməyə xidmət edir.

Misal 3:Verilənlərin bərabərləşdirilməsi

1.B3,C3 və D3 xanalarına eyni bir Uçot sözü yazın

2.B3 xanasında По левому краю- düyməsini sıxın

3.C3 xanasında По центру - düyməsini sıxın

4.D3,E3 və F3 xanalarını seçin və Обьединение ячеек düyməsini sıxın.

Bundan sonra cədvəl aşağıdakı kimi alınacaqdır

Uçot

Uçot

Uçot

3.Xanalarda verilənlərin formatları

Xanalarda verilənlərin formatını seçmək üçün Формат ячеек dialoq pəncərəsinin Число səhifəsi açılır.Kateqoriya sahəsində verilənə tətbiq ediləcək formatın tipi seçilir.Məsələn:

Общий -ümumi olub,verilənin formatını dəyişmir

Денежный - valyuta tipli verilənlərə tətbiq olunan formatlar

Финансовый - mühasibat və maliyyə tipli verilənlərə tətbiq olunan formatlar

Дата - tarix tipli verilənlərə tətbiq olunan formatlar

Время - vaxt tipli verilənlərə tətbiq olunan formatlar

Процентный - tipli verilənlərə tətbiq olunan formatllar

Текстовой - mətn tipli verilənlərə tətbiq olunan formatlar

Процентный formatı tətbiq edildikdə ədəd 100-ə vurulur və sonunda faiz işarəsi görünür.

Format alətlər panelində yerləşən Увеличить разрядность və Уменщить разрядность alətləri ədədlərin kəsr hissəsini bir mərtəbə artırmağa və bir mərtəbə azaltmağa imkan verir.Ədədlərin kəsr hissəsinin mərtəbəsi azaldıldıqda yuvarlaqlaşdırma da aparılır.

Şərti formatlaşdırma

Xanalara yalnız müəyyən şərtlər ödəndikdə aktiv olan formatlar da tətbiq etmək olar.

Misal 4: Şərti formatın tətbiqi

Tutaq ki,tələbələrin imtahanlardan aldıqları qiymətlərin siyahısı verilmişdir.

1.Aşağıdakı cədvəli tərtib edin

2.B2 xanasından B14 xanasına qədər seçin

3. Формат menyusundan Условные форматирование əmrini seçin.

4.Açılan pəncərənin Значение sahəsindən Больше равно seçirik

5.Bu sahənin qarşısındakı sahəyə 4 daxil edib ,Формат düyməsini sıxırıq

6.Açılan dialoq pəncərənin Цвет sahəsini açıb ,oradan yaşıl rəngi seçib OK düyməsini sıxırıq

7. Добавить(А также) düyməsini sıxıb,şərt sahəsində Равно seçib qarşısındakı sahəyə 3 daxil edib, Формат düyməsini sıxırıq

8.Açılan dialoq pəncərənin Цвет sahəsini açıb ,oradan sarı rəngi seçib OK düyməsini sıxırıq

9. Добавить (А также)düyməsini sıxıb,şərt sahəsində Меньшеseçib qarşısındakı sahəyə 3 daxil edib, Формат düyməsini sıxırıq

10.Açılan dialoq pəncərənin Цвет sahəsini açıb ,oradan qırmızı rəngi seçib OK düyməsini sıxırıq

Familyası

Qiyməti

1

Abdullayeva Şirin

5

2

Allahverdiyeva Pərvin

5

3

Aslanlı Şəlalə

4

4

Alışova Ərkinaz

4

5

Əliyeva Rübabə

4

6

Hümmətova Elnarə

5

7

Həsonova Hilal

3

8

Xudayeva Səbinə

5

9

İsrayıllı Aysel

3

10

Qasımova Aysel

4

11

Mehdiyeva Aysel

2

12

Musayeva Aygün

2

13

Məmmədli Nəzrin

3

14

Məmmədzadə Fatimə

3

Qeyd etmək lazımdır ki, xanalara yalnız üç şərt tətbiq oluna bilər.

Microsoft Excel cədvəl redaktorunda funksiyalar

Yeni dərsin planı:

1.Düsturlarda tətbiq olunan operatorlar

2.Riyazi və triqonometrik funksiyalar

3.Şərt funksiyaları

1.Düsturlarda tətbiq olunan operatorlar

Əgər düsturların tətbiq edilmə imkanı olmasaydı , cədvəlləri mətn redaktorlarından biri, məsələn,Word proqramı vasitəsilə də yararmaq olardı.Excel-i cədvəl prosessoru edən və ona üstünlük verən cəhət elə onun düsturlarının və güclü funksiyalar ustasının olmasıdır.

Bir neçə sadə düstur yarada və onun işləməsinə baxaq.

Məsələn. A4 xanasına keçib,oraya =22+36 yazıb ,Enter düyməsini sıxın.

Xanaya düstur daxil edərkən mütləq = işarəsini yazmaq lazımdır.

A

1

=41-17

2

=21*3

3

=36/9

4

=8*2

5

Bu zaman A4 xanasında 58 ,düstur sətrində isə =22+36 görsənəcəkdir.Burada 58 görünən qiymət ,=22+36 isə xanada saxlanan qiymətdir.Bundan sonra aşağıdakı düsturları ardıcıl olaraq xanalara daxil edin və nəticələri gözdən keçirin.

Yuxarıdakı düsturları daxil edərkən ,adi hesab əməliyyatlarında tətbiq olunan operatorlardan istifadə etdik.

Excel-də hesablamalar aşağıdakı ardıcıllıqla həyata keçrilir.

əvvəlcə mötərizə daxilindəki əməliyyatlar icra olunur

vurma və bölmə əməliyyatları toplama və çıxmadan əvvəl icra olunur

eyni səviyyəli əməliyyatlar soldan-sağa doğru icra olunur

Məsələn,əgər boş bir xanaya uşaq vaxtından bildiyimiz =2+2/2 düsturunu daxil etsək,nəticədə 3 alacağıq.Yəni Excel əvvəlcə 2-ni 2-yə bölür və sonra alınan cavabın üzərinə 2 gəlir.

Əməliyyatların icra olunma ardıcıllığını dəyişmək üçün mötərizələrdən istifadə olunur.Əgər bundan qabaqkı düsturu =(2+2)/2 şəklində yazsaq,cavabda 2 alacağıq.Yəni Excel əvvəlcə mötərizə daxilindəki əməliyyatı icra edir.

Aşağıdakı düsturları xanalara daxil edin və alınan nəticələri nəzərdən keçirin.

A

1

=7*4+12/6-3

2

=(7*4)+12/(6-3)

3

=7*(4+12)/6-3

4

=7*(4+12)/(6-3)

5

İndiyədək yazdığımız düsturlarda ədədləri birbaşa daxil edirdik.Bəs əgər bizə lazım olan ədəd başqa xanada olsa biz nə etməliyik? Vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq üçün misallara müraciət edək.

Misal 1:İstifadəçinin düsturlarının tətbiqi

1.A1 xanasına 22 , A2 xanasına 36 daxil edin

2.A3 xanasında isə =A1+A2 düsturu yazın

A3 xanasında 58, düstur sətrində isə =A1+A2 görsənəcək.Bu o deməkdir ki, A3 xanasındakı ədəd A1 və A2 xanalarındakı ədədlərin cəmindən ibarətdir. A1 və A2 xanalarındakı ədədlərdən hər hansı birinin dəyişməsi A3 xanasındakı ədədə təsir edəcəkdir. Yəni A3 xanasında hesablama apararkən A1 və A2 xanalarındakı ədədlərə istinad edilir.

Misal 2: İstifadəçinin düsturlarının tətbiqi

1.Aşağıdakı cədvəli yığın

A

C

1

24

47

2

4

3

3

4

5

2.A1xanasındakı ədədin B1 xanasındakı ədədin neçə faizi olmasını hesablayaq.Bunun üçün C1 xanasına =A1/B1 düsturu yazın.

3. C1 xanasına faiz formatı tətbiq etmək üçün Format alətlər panelindən Прцентный (%) düyməsini sıxın.

4. C2 xanasına =A2^B2 düsturu yazın.Nəticədə 64 alınır.Bu o deməkdir ki,qüvvətə yüksəltmə əməliyyatı aparıldı.Yəni A1 xanasındakı ədəd B1 xanasındakı ədəd qədər özü-özünə vuruldu.(4*4*4=64)

A3, B3 xanalarına ixtiyari ədədlər daxil edin və C3 xanasına keçib bir düstur yazaraq nəticələri yoxlayın.

Müəyyən bir sütunda eyni tipli düsturlar yazılacaqsa ,onları hər dəfə təkrar daxil etməmək üçün mışka vasitəsilə sürüşdürərək köçürmək daha məqsədə uyğundur. Fikrimizi misallarla izah edək.

Misal 3:Düsturların sürüşdürülməsi

Tutaq ki ən yüksək qiymətin 50 olmasını nəzərə alaraq , hər bir tələbənin faizini hesablamaq tələb olunur.

1.Aşağıdakı cədvəli yığın

A

C

1

Familyası

Qiyməti

Faiz

2

Abbasova Sürəyya

45

3

Babaşova Samirə

37

4

Cəfərova Ülkər

42

5

Hümbətova Günel

33

6

İsmayılova Jalə

36

7

Qədəşova Solmaz

48

2.C2 xanasına keçin və oraya =B2/50 düsturunu yazın

3.Format alətlər panelindən % düyməsini sıxın

A

C

1

Familyası

Qiyməti

Faiz

2

Abbasova Sürəyya

45

90%

3

Babaşova Samirə

37

74%

4

Cəfərova Ülkər

42

84%

5

Hümbətova Günel

33

66%

6

İsmayılova Jalə

36

72%

7

Qədəşova Solmaz

48

96%

Deməli ,digər xanalara düsturlar bir başa deyil ,sürüşdürmə vasitəsilə daxil edildi.

Bəzən sürüşdürmə zamanı ünvanların dəyişdirilməsi xoşagəlməz halların baş verməsinə səbəb olur.Bunun qarşısını almaq zəruriyyəti yaranır.Onda düsturlara xanaların ünvanını mütləq halda daxil etmək lazımdır.

Xananın ünvanının mütləq halı $ işarəsi ilə göstərilir.Məsələn, G9 xanasını mütləq halda göstərmək üçün onu $G$9 kimi daxil etmək lazımdır.

Misal4:Xanaların mütləq halı

Tutaq ki,ən yüksək qiymət müəyyən bir xanada verilmişdir.Bu xanadakı qiyməti nəzərə alaraq ,hər bir tələbənin faizini hesablamaq tələb olunur.

1. Aşağıdakı cədvəli yığın

A

C

1

Maksimal bal

50

2

3

Familyası

Qiyməti

Faiz

4

Abbasova Sürəyya

45

5

Babaşova Samirə

37

6

Cəfərova Ülkər

42

7

Hümbətova Günel

33

8

İsmayılova Jalə

36

9

Qədəşova Solmaz

48

2.C4 xanasına keçin və oraya =B4/$B$1 düsturunu yazın

3.Format alətlər panelindən % düyməsini sıxın

A

C

1

Maksimal bal

50

2

3

Familyası

Qiyməti

Faiz

4

Abbasova Sürəyya

45

90%

5

Babaşova Samirə

37

74%

6

Cəfərova Ülkər

42

84%

7

Hümbətova Günel

33

66%

8

İsmayılova Jalə

36

72%

9

Qədəşova Solmaz

48

96%

4.Mışın oxunu xananın sağ aşağı küncünə gətirin və o + formasını aldıqda sol düymə ilə tutub C9 xanasına kimi sürüşdürün.Cədvəl yuxarıdakı kimi alınacaqdır

Qeyd edək ki,xananın sətir və sütun ünvanları ayrılıqda mütləq halda göstərilə bilər.Bunun üçün xananın ünvanını aşağıdakı kimi vermək lazımdır.

$A$4- yazılışı xananın həm sətir,həm də sütun ünvanını dəyişməz edir

A$4 - yazılışı xananın ancaq sətir ünvanını dəyişməz edir

$A4 - yazılışı xananın ancaq sütun ünvanını dəyişməz edir

Misal 5:Vurma cədvəli yaradaq.

1.A1 xanası-boş, B1xanasına-1,C1 xanasına-2 yazıb ,sonra hər iki xananı birlikdə seçib,mışkanı xananın sağ küncünə gətirib sağa doğru çəkirik.

2.A2 xanasına -1, A3 xanasına-2 yazıb ,sonra hər iki xananı birlikdə seçib,mışkanı xananın sağ küncünə gətirib aşağıya doğru çəkirik.

3.B2 xanasına keçib= A2 xanasını seçib F4 düyməsini 3-dəfə sıxırıq * B1 xanasını seçib F4 düyməsini 2-dəfə sıxırıq-----Enter

Kursoru B2 xanasının sağ küncünə gətirib üfiqi və şaquli istiqamətdə çəkirik.

Misal6:Bir neçə səhifədəki informasiyadan bir formulda istifadə edilməsi

Tutaq ki, list1-də tələbələrin I-smestr imtahanlarının nəticələri; list2-də II-smestr imtahanlarının nəticələri;list3-də 1-ci və 2-ci semestr imtahanlarının balları əsasında orta balı hesablamaq tələb olunur

1.List1-də aşağıdakı cədvəli qururuq

A

1

I semestr

2

3

Ad

Bal

4

Hümmətova Elnarə

90

5

Hüseynli Sərxan

85

6

Həsonova Hilal

74

7

Həşimov rüstəm

65

8

Aslanlı Şəlalə

45

9

Alışova Ərkinaz

50

10

Əliyeva Rübabə

80

2. List2-də aşağıdakı cədvəli qururuq

A

1

II semestr

2

3

Ad

Bal

4

Hümmətova Elnarə

56

5

Hüseynli Sərxan

45

6

Həsonova Hilal

85

7

Həşimov rüstəm

68

8

Aslanlı Şəlalə

74

9

Alışova Ərkinaz

65

10

Əliyeva Rübabə

80

3. List3-də aşağıdakı cədvəli qururuq

A

1

I və II semestr üçün orta bal

2

3

Ad

Bal

4

Hümmətova Elnarə

5

Hüseynli Sərxan

6

Həsonova Hilal

7

Həşimov rüstəm

8

Aslanlı Şəlalə

9

Alışova Ərkinaz

10

Əliyeva Rübabə

4.B4 xanasına keçib = (List1!B4+List2!B4)/2 yazıb Enter düyməsini sıxırıq.Onda cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

1

I və II semestr üçün orta bal

2

3

Ad

Bal

4

Hümmətova Elnarə

73

5

Hüseynli Sərxan

65

6

Həsonova Hilal

79,5

7

Həşimov rüstəm

66,5

8

Aslanlı Şəlalə

59,5

9

Alışova Ərkinaz

57,5

10

Əliyeva Rübabə

80

2.Riyazi və triqonometrik funksiyalar

Excel-də çoxlu sayda funksiyalardan istifadə edilir.Funksiyaları işə salmaq üçün Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.(Alətlər panelində Fx - Вставить функцию - funksiyalar ustası düyməsi ) Bu zaman ekrana Мастер функций-шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır.Pəncərənin Категория çərçivəsində aparılan hesablama əməliyyatından asılı olaraq lazım olan bölmə seçilir.Bu zaman Выберите функцию -sahəsində seçilən bölməyə aid olan funksiyaların siyahısı veriləcəkdir.Bu siyahıdan lazım olan funksiya seçilir və Далее düyməsi sıxılır.

Qeyd edək ki, Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsinin digər rejimlərinə keçmək üçün Далее və Назад düymələrindən istifadə edilir. Готово düyməsi işi başa çatdıraraq Мастер функций шаг1 из 2 -dialoq pəncərəsini bağlayır.

Excel proqramında müxtəlif hesablamaları aparmaq üçün çoxlu sayda riyazi funksiyalardan istifadə edilir.Aşağıda ən çox istifadə olunan riyazi funksiyalardan bir neçəsinin izahı verilmişdir.

Корень - funksiyası ədədin kvadrat kökünü hesablayır.Bu funksiyanın formatı aşağıdakı kimidir.

= Корень (Число)

Burada:

Корень -funksiyanın adı

Число - isə kvadrat kökü hesablanacaq ədədi və ya onun ünvanını göstərir

Əgər bu funksiyada kökaltı ifadə mənfi ədəd olarsa, onda xanada ¥ Num!(ədəd səhvdir) informasiyası veriləcəkdir.

Misal 1: Kvadrat kökün hesablanması

1.A1 xanasına 81 yazın və B1 xanasına keçin.

2.Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Математические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Корень seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Число sahəsinə A1 yazın və OK düyməsini sıxın.

Beləliklə B1 xanasında 9 alınacaq.

Сумм funksiyası ədədləri cəmləmək üçün istifadə olunur.Onun formatı aşağıdakı kimidir.

= Сумм (Число 1,число 2)

Burada:

Сумм -funksiyanın adı

Число 1,число 2-üzərində cəmləmə əməliyyatı aparılacaq ədədlər və ya xanaların ünvanlarıdır

Misal 2:Ədədlərin cəmlənməsi

1.Aşağıdakı cədvəli yığın.

A

1

25

2

36

3

45

4

58

5

2.A5 xanasına keçib və oraya = Сумм (A1:A4) ifadəsini daxil edin

3.Enter düyməsini sıxın.A5 xanasında əməliyyatın nəticəsi yazılacaqdır.

Əgər A1-dən A10-dək və C1-dən C10-dək xanalarda olan ədədləri cəmləmək lazımdırsa ,onda funksiyanı aşağıdakı kimi yazmaq olar

= Сумм(A1:A10,C1:C10)

Yadda saxlayın ki, = Сумм(A1:A10) yazılışı A1-dən A10-dək xanalardakı ədədlərin cəmini, = Сумм(C1:C10) yazılışı isə C1-dən C10-dək xanalardakı ədədlərin cəmini hesablayır.

Alətlər panelindən Сумм-düyməsini iki dəfə ardıcıl surətdə sıxmaqla bu əməliyyatı daha surətlə aparmaq olar

Суммесли - funksiyası yalnız müəyyən şərti ödəyən ədədləri toplamaq üçün istifadə edilir. Onun formatı aşağıdakı kimidir.

= Суммесли(Диапозон , Критерия , Диапазон суммирования)

Диапозон-şərtin yoxlanıldığı xanaların diapazonu

Критерия-yoxlanılan şərt

Диапазон суммирования-cəmləmə aparılacaq xanaların diapozonudur

Misal 3: Суммесли funksiyasının tətbiqi

1.Aşağıdakı cədvəli yığın.

A

C

1

Hüseynova Elnarə

450000

54000

2

Abbasova Sürəyya

320000

38400

3

Babaşova Samirə

420000

50400

4

Cəfərova Ülkər

370000

44400

5

Hümbətova Günel

289000

34680

6

İsmayılova Jalə

410000

49200

7

Qədəşova Solmaz

325000

39000

B sütununda işçilərin maaşı,C sütununda isə onların ödədikləri ğəlir verğiləri göstərilmişdir.Burada maaşı 400000-dən çox olan işçilərin gəlir vergilərini toplamaq tələb olunur.

2.C8 xanasına keçin və oraya =Суммесли(B1:B7,">400000",C1:C7) düsturunu yazın.Xanada 153600 alınacaqdır.

Счетесли funksiyası verilmiş xanalar diapazonunda müəyyən şərti ödəyən ədədlərin sayını tapmaq üçün tətbiq edilir.Funksiyanın formatı aşağıdakı kimidir.

= Счетесли (Диапозон,Критерия)

Диапозон - ədədlər yerləşən xanaların diapazonu

Критерия - yoxlanılan şərt

Məsələn: Yuxarıdakı cədvəldə maaşı 400000-dən az olan işçilərin sayını müəyyən etmək üçün funksiya aşağıdakı kimi yazılır.

= Счетесли (B1:B7,"<400000")

Промежуточные итоги - universal funksiya olub,11-dək əməliyyatı icra edə bilər.Funksiyanın formatı aşağıdakı kimidir.

=Промежуточные итоги (Номер функции, Ссылка 1)

Burada

Номер функции -tətbiq edilcək funksiyasının nömrəsidir

Ссылка 1-xanaların diapazonudur

=Промежуточные итоги (1,A1:A10) funksiyası A1:A10 diapazonundakı ədədlər üçün orta qiymət

=Промежуточные итоги (9,A1:A10) funksiyası A1:A10 diapazonundakı ədədlərin cəmini hesablayır

=Промежуточные итоги (6,A1:A10) funksiyası A1:A10 diapazonundakı ədədləri bir- birinə vurur

Знак - ədədin işarəsini müəyyən edir.Belə ki daxil edilmiş ədəd mənfidirsə , Знак funksiyası seçilmiş xanaya -1, müsbətdirsə 1,sıfra =-sə 0 rəqəmini yazır.

Произвед - funksiyası seçilmiş xanalardakı ədədləri bir-birinə vurur.

Cтепень - funksiyası qüvvətə yüksəltmə əməliyyatlarını yerinə yetirir. Число sahəsinə ədəd, Cтепень- sahəsinə dərəcə yazıb - Ok

Statistik funksiyalar

Excel- də statistik göstəricilərin emal edilməsi üçün bir çox funksiyalar nəzərdə tutulmuşdur.Statistik funksiyalarla işləmək üçün Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsindən Статистические kateqoriyası seçilir.Bu bölmədə kifayət qədər funksiya vardır.Əyani olaraq bir neçə nümunəni nəzərdən keçirək.

Ранг funksiyası -hər hansı bir ədədin ədədlər qrupu içərisində artan və ya azalan qaydada neçənci olmasını müəyyən edir. Funksiyası formatı aşağıdakı kimidir.

= Ранг (Число ,Ссылка , Порядок

Burada

Число- yoxlanılan ədəd

Ссылка -ədədlərin diapazonu

Порядок -yoxlama qaydasını müəyyən edir.Əgər Порядок -0 olarsa ədədlər artma qaydası ilə ,Порядок -1 olarsa ədədlər azalma qaydası ilə göstəriləcək.

Misal1: Ранг funksiyasının tətbiqi

1.Aşağıdakı cədvəldə rüblər üzrə gəlirlərin miqdarı göstərilib.Gəlirləri artan ardıcıllıqla nömrələmək tələb olunur.

A

C

D

1

"Murad" firmasına daxil olmalar

2

2009

I rüb

455.2

3

II rüb

470.3

4

III rüb

550.1

5

IV rüb

387.5

6

2010

I rüb

390.2

7

II rüb

408.6

8

III rüb

502.3

9

IV rüb

420.2

10

2.D2 xanasına keçin və funksiyalar ustasını çağırın

Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Статистические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Ранг seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Число sahəsinə yazın

6.Ссылка sahəsinə $C$2: $C$9 yazın

7. Порядок sahəsinə 0 yazın və OK düyməsini sıxın.Mışqanın oxunu D2 xanasının aşağı sağ küncünə gətirin və + formasını aldıqda onu sol düymə ilə tutub D9 xanasına kimi sürüşdürün.Bu əməliyyatdan sonra cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

C

D

1

"Murad" firmasına daxil olmalar

2

2009

I rüb

455.2

4

3

II rüb

470.3

3

4

III rüb

550.1

1

5

IV rüb

387.5

8

6

2010

I rüb

390.2

7

7

II rüb

408.6

6

8

III rüb

502.3

2

9

IV rüb

420.2

5

10

Göründüyü kimi C sütunundakı hər bir ədədin qarşısında uyğun rəqəm alınmışdır.Burada 1 ədədi ən yüksək gəliri, 8 ədədi isə ən aşağı gəliri göstərir.D2 xanasındakı 4 ədədi onu bildirir ki,C2 xanasındakı 455.2 ədədi C2:C9 ədədləri içərisində 4-cüdür.

Срзнач (Числ 1, Число 2) - statistik funksiyalara aid olub, bir qrup ədədlər üçün orta ədədi qiyməti hesablayır

Misal 2:Orta ədədi qiymətin hesablanması

1.Yuxarıdakı cədvəldə C10 xanasına keçin və oraya = Срзнач (C2:C9) daxil edin

2.Cavabda 448.1 alınacaqdır.

Мах - ədədlər içində ən böyüyünü seçir

Мин - ədədlər içində ən kiçiyini seçir

Счет -verilmiş diapazondakı ədədləri sayır

Счет3 - bütün tip verilənləri sayır

Maliyyə funksiyaları (Финансовые)

Maliyyə funksiyaları investisiya qoyluşlarını qiymətləndirmək,vəsaitlər dövriyyəsi ,avadanlıqların amortizasiyası və digər maliyyə hesablamalarında tətbiq edilir.Bunlardan bəziləri ilə tanış olaq.

Б3-БС funksiyası müəyyən dövrü ödənişlər etməklə (ayda,ildə və.s) hər hansı dövrdən sonra nə qədər vəsait əldə olunacağını hesablayır.Funksiyanın formatı aşağıdakı kimidir.

= Б3-БС (Ставка,Knep, Плт, Пс, Тип)

Ставка - dövriyyə faizi

Knep - dövrlərin sayı

Плт - dövrü ödənişin məbləği

Пс - başlanğıc ödəniş

Тип -ödəniş dövrün əvvəlində (=1) və ya sonunda (=0) qoyulmasını bildirir.Boş buraxılarsa 0 kimi qəbul edilir,yəni ödəniş dövrün sonunda edilib.

Nəzərə almaq lazımdır ki, dövriyyə faizi ilə dövrlərin sayı uyğun olmalıdır.(hər ikisi ya illik,ya da aylıq) Məsələn,əgər 4 il müddətinə ildə 9.6 faiz ödəyən banka kapital qoyulursa,onda aylıq dövriyyə faizi 9.6%/12=0.8 və dövrlərin sayı 4*12=48 götrülməlidir.Bütün arqumentlərdə istifadə olunan mənfi işarəsi pulun sizdən getdiyini , müsbət işarəsi isə pulun sizə gəldiyini ğöstərir.

Misal 1:Gələcək gəlirlərin hesablanması

Tutaq ki, siz hər hansı bir banka pul qoymaq fikrindəsiniz.Lakin əvvəlcədən hesablamaq istəyirsiniz ki,müəyyən dövrdən sonra nə qədər gəlir əldə edəcəksiniz.bunun üçün Б3-БС maliyyə funksiyasından istifadə edilir.Təsəvvür edin ki,həmin bankda hesab açdırdınız və oraya bir dəfəyə 2000$ pul qoydunuz.Bundan sonra 5 il müddətində hər ay 100$ (ayın əvvəlində olmaq şərti ilə) ödəyəcəksiniz.Banka qoyulmuş əmanətin illik gəliri 8%-dir.İndi hesablayaq görək ki,5 ildən sonra nə qədər gəlir götürəcəksiniz?

1.A1 xanasına keçin və Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

2.Категория sahəsindən Финансовые kateqoriyasını seçin

3.Выберите функцию sahəsindən Б3-БС seçib OK düyməsini sıxın

4.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Ставка sahəsinə 8%/12 daxil edin

5.Knep sahəsinə 5*12 daxil edin

6.Плт sahəsinə 100 daxil edin.Bu məbləğ hər dövrün/ayın əvvəlində banka ödənilən pulun miqdarıdır.

7.Пс sahəsinə 2000 daxil edin.Bu banka bir dəfəyə köçrülmüş pulun miqdarıdır.

8.Тип sahəsinə 1 daxil edin.Bu ödənişin hər ayın əvvəlində edildiyini göstərir.

Beləliklə,

= Б3-БС(8%/12, 5*12, -100, -2000, 1) funksiyası tətbiq edildikdən sonra cavabda 10376.36 $ alınacaqdır.Yəni 5 ildən sonra siz 10376.36 $ gəlir əldə edəcəksiniz.

АПЛ funksiyası avadanlığın amortizasiyanı (köhnəlmə dərəcəsini) hesablayır.Formatı aşağıdakı kimidir.

= АПЛ (Стоимость, Ост стоимост, Время эксплуатации)

Burada:

Стоимость - avadanlığın ilkin qiyməti

Ост стоимост - silinmə qiyməti

Время эксплуатации - faydalı istifadə müddətidir

Misal2: Amortizasiyanın hesablanması

Tutaq ki ,ilkin qiyməti 1300000 m və silinmə qiyməti 130000m olan hər hansı bir avadanlıq 5 ildən sonra silinməlidirsə,onun üçün illik amortizasiya məbləğini hesablamaq lazımdır.

1.A1 xanasına 1300000 , B1 xanasına 130000 və C1 xanasına 5 yazın və D1 xanasına keçib funksiyalar ustasını çağırın.

2. Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

2.Категория sahəsindən Финансовые kateqoriyasını seçin

3.Выберите функцию sahəsindən АПЛ seçib OK düyməsini sıxın

4.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Стоимость sahəsinə -A1 daxil edin

5.Ост стоимост sahəsinə - B1 daxil edin

6.Время эксплуатации sahəsinə -C1 daxil edin. Cavab: 234000 alınacaqdır.

АСЧ funksiyası avadanlığın amortizasiyanı (köhnəlmə dərəcəsini) hesablayır.Formatı aşağıdakı kimidir.

= АСЧ(Стоимость, Ост стоимост, Время эксплуатации, Период)

Burada:

Стоимость - avadanlığın ilkin qiyməti

Ост стоимост - silinmə qiyməti

Время эксплуатации - faydalı istifadə müddətidir

Период - amortizasiya məbləğini hesablamaq istədiyiniz dövr/müddətidir.Digər parametrlər АПЛ funksiyasının parametrləri ilə eynidir.

Misal3:İllər üzrə amortizasiyanın hesablanması

Tutaq ki, Misal11-də verilmiş avadanlığın beş illik bir dövr üçün amortizasiya məbləğini hesablamaq tələb olunur.

1.Aşağıdakı cədvəli yığın.

A

1

Dövrlər

Amortizasiya məbləği

2

1

3

2

4

3

5

4

6

5

2.B2 xanasına keçin və oraya = yazıb

3.Вставкa menyusundan Функция əmrni i seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

4.Категория sahəsindən Финансовые kateqoriyasını seçin

5.Выберите функцию sahəsindən АСЧ seçib OK düyməsini sıxın

6.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Стоимость sahəsinə -A1 daxil edin

7.Ост стоимост sahəsinə - B1 daxil edin

8.Время эксплуатации sahəsinə -C1 daxil edin

9.Период sahəsinə - 5 daxil edin

Nəticədə cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

1

Dövrlər

Amortizasiya məbləği

2

1

390000.00

3

2

312000.00

4

3

234000.00

5

4

156000.00

6

5

78000.00

Дата və Время funksiyaları

Tarixlər və saatlar üzərində hesablama əməliyyatlarının aparılması üçün Дата və Время funksiyaları kateqoriyasında yerləşən funksiyalardan istifadə olunur.Qeyd edək ki,tarix və ya saatı xanalara daxil etməzdən əvvəl onların formatını seçmək lazımdır.

Misal1:Tarixin tapılması

Tutaq ki, 4 iyul 1996 tarixindən başlayaraq 200 gündən sonra hansı tarix olacağını müəyyənləşdirmək lazımdır.

Bunu hesablamaq üçün xanalardan birinə məsələn A1 xanasına 4/07/96 tarixini daxil edin.Sonra A2 xanasına =A1+200 düsturunu yazın.Enter düyməsini sıxdıqdan sonra A2 xanasında 20/01/97 tarixi alınacaqdır.

Misal2: Tarixlər fərqinin hesablanması

Tutaq ki,31/10/96 tarixindən 13/05/97 tarixə kimi neçə gün keçdiyini tapmaq lazımdır.Onda seçilmiş xanaya ="13/05/97"-"31/10/96" düsturu yazılmalıdır.Enter düyməsini sıxdıqdan sonra həmin xanada 194 ədədi alınacaqdır.

Misal3: Həyatda neçə gün yaşadığınızı bilmək istəyirsinizsə A1 xanasına 10.07.1964 yazın Sonra Правка menyusundan Заполнить - Прогрессия əmrlərini seçirik.Açılan pəncərədən По столбцам - Даты - День əmrlərini aktivləşdirib,Предельное значение -sətrinə bu günün tarixini yazıb OK.

Ay və il keçdiyini bilmək istəsək onda День-in əvəzinə Месяц və ya Год yazırıq.

İş günlərini hesablamaq istəsək 1-ci əməliyyatda День əvəzinə Рабочий день rejimini aktivləşdiririk.

Misal4:Saatlar fərqinin hesablanması

Tutaq ki,səhər saat 8:22-dən axşam saat 22:45 kimi neçə saat keçdiyini müəyyənləşdirmək lazımdır.Onda seçilmiş xanaya ="22:45"-"8:22" düsturu yazılır.Enter düyməsini sıxdıqdan sonra xanada 0.599306 alınacaqdır.Bu xanaya saat formatı tətbiq edilsə 14:23 alınacaqdır.

3.Şərt funksiyaları

İfadələr üzərində hesab əməliyyatları ilə yanaşı məntiq əməliyyatları da aparmaq mümkündür.Qeyd edək ki, məntiq əməliyyatlarında ən azı bir müqayisə operatorundan istifadə edilməlidir.Məsələn A1>A2 məntiqi ifadəsində istifadə olunan > müqayisə operatoru A1 vəA2 xanalarında yerləşən göstəriciləri müqayisə etmək üçündür.Aşağıdakı cədvəldə müqayisə operatorları verilmişdir.

Müqayisə operatorları

=

>

<

>=

<=

<>

Bərabərdir

Böyükdür

Böyük və ya bərabərdir

Kiçik və ya bərabərdir

Bərabər deyil

Məntiq əməliyyatının nəticəsi doğru - True (1) və ya yalan - false (0) qiymətlər ala bilər.Məsələn: əgər=(A1>12) məntiqi ifadəsində A1,12-dən böyük qiymət alarsa,onda bu ifadə True kimi qiymətləndiriləcəkdir.Əks halda məntiqi ifadənin nəticəsi false - kimi qiymətləndiriləcəkdir.

İfadələrin məntiqi cəhətcə yoxlanması üçün Если funksiyası tətbiq olunur.Bu funksiyanın formatı aşağıdakı kimidir.

= Если(Лог выражение, Значение если истина , Значение если ложь)

Burada

Лог выражение - məntiqi ifadə

Значение если истина - məntiqi ifadənin doğru olan halında yerinə yetirələcək əməliyyat

Значение если ложь - məntiqi ifadənin yalan olan halında yerinə yetirələcək əməliyyat

Misal1: İfadənin yoxlanması

1.A1 xanasına 18 daxil edin

2.A2 xanasına = Вставкa menyusundan Функция əmrini seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Логические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Если seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Лог выражение sahəsinə A1< 22 ifadəsini daxil edin.

6.Значение если истина A1*5 ifadəsini daxil edin.

7. Значение если ложь sahəsinə A1/10 ifadəsini daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Cavabda 90 alınacaqdır.Çünki A1 xanasındakı ədəd 22-dən kiçikdir və ona görə də seçilmiş xanada A1*5 ifadəsinin qiyməti hesablanmışdır.

8.A1 xanasına keçin və oraya 340 daxil edin.A2 xanasında 34 alınacaqdır.Çünki A1 xanasındakı ədəd 22-dən kiçik deyil və ona görədə seçilmiş xanada A1/10 ifadəsinin qiyməti hesablanmışdır.

Misal 2: İfadənin yoxlanması

1.A1 xanasına 4 ədədini daxil edin.

2.A2 xanasına keçin və oraya = Вставкa menyusundan Функция əmrini seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Логические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Если seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Лог выражение sahəsinə A1< 5ifadəsini daxil edin.

6.Значение если истина pis ifadəsini daxil edin.

7. Значение если ложь sahəsinə əla ifadəsini daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Nəticədə A2 xanasında pis alınacaqdır.Çünki A1 xanasındakı ədədin qiyməti 5-dən kiçikdir

8.A1 xanasına 5 daxil edin. Nəticədə A2 xanasında əla alınacaqdır

Misal 3: İfadənin yoxlanması

1.Aşağıdakı cədvəli yığın

A

1

10125

2

9500

3

25369

4

12000

5

7654

6

989

7

1800

8

22500

9

8900

10

17000

11

1600

12

11222

13

45000

14

8809

Cədvəldəki verilənlər 10000-dən böyük olarsa 8-ə bölməli,kiçik olarsa 15-ə vurulmalıdır.

2.A2 xanasına keçin və oraya = Вставкa menyusundan Функция əmrini seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Логические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Если seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Лог выражение sahəsinə A1< 10000 ifadəsini daxil edin.

6.Значение если истина A1*15 ifadəsini daxil edin.

7. Значение если ложь sahəsinə A1/8 ifadəsini daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

1

10125

1265,625

2

9500

142500

3

25369

3171,125

4

12000

1500

5

7654

114810

6

989

14835

7

1800

27000

8

22500

2812,5

9

8900

133500

10

17000

2125

11

1600

24000

12

11222

1402,75

13

45000

5625

14

8809

132135

Misal 4: İfadənin yoxlanması

Bildiyiniz kimi ,insan bədəninin normal temperaturu 36- dan böyük və 37-dən kiçik olmalıdır.Bu həddən kənara çıxdıqda insan xəstələnir.

1.Aşağıdakı cədvəli yığın

A

C

1

Əsədova Günay

36,5

2

Həsənova Pərvanə

37,2

3

Həsənzadə Abbas

37,2

4

Əsgərova Nigar

38

5

Həmidli Cavid

36,9

6

İbrahimov Ceyhun

40

7

Qafarov Yusif

36,3

2. C2 xanasına keçin və oraya = Вставкa menyusundan Функция əmrini seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Логические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Если seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Лог выражение sahəsinə B1< 37 ifadəsini daxil edin.

6.Значение если истина sağlam ifadəsini daxil edin.

7. Значение если ложь sahəsinə xəstə ifadəsini daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

C

1

Əsədova Günay

36,5

sağlam

2

Həsənova Pərvanə

37,2

xəstə

3

Həsənzadə Abbas

37,2

xəstə

4

Əsgərova Nigar

38

xəstə

5

Həmidli Cavid

36,9

sağlam

6

İbrahimov Ceyhun

40

xəstə

7

Qafarov Yusif

36,3

sağlam

Misal 5: Tələbə təqaüdünün hesablanması

Əgər kəsrlərin sayı 4 və daha çoxdursa tələbəyə təqaüd verilmir.Əks halda verilir.

1.Aşağıdakı cədvəli yığın.

A

C

D

1

Təqaüd

150

2

3

Ad

Kəsirlər

Orta bal

Təqaüd

4

Əsədova Günay

4

55

5

Həsənova Pərvanə

6

42

6

Həsənzadə Abbas

2

66

7

Əsgərova Nigar

5

50

8

Həmidli Cavid

1

76

9

İbrahimov Ceyhun

3

62

10

Qafarov Yusif

5

50

11

Qarayev Emin

4

55

12

Qarabəyli Eltən

6

42

13

Qurbanova Elnaz

2

66

14

Quliyeva Fidan

2

66

15

Quliyeva Səkinə

3

62

16

Məmmədzadə Afət

4

55

17

Məmmədova Leyla

3

62

18

Nağıyeva Səfa

6

42

19

Nəsirov Xəyyam

8

30

20

Səmədova Mehriban

4

55

21

Ziyəddinova Vüsalə

5

50

22

İsmayılova Leyla

9

25

23

Sadıxova Günel

6

42

2.D4 xanasına keçin və oraya = Вставкa menyusundan Функция əmrini seçin.Ekrana Мастер функций- шаг1 из 2 dialoq pəncərəsi açılır

3.Категория sahəsindən Логические kateqoriyasını seçin

4.Выберите функцию sahəsindən Если seçib OK düyməsini sıxın

5.Ekrana açılan Аргументы функции dialoq pəncərəsinin Лог выражение sahəsinə B4>=4 ifadəsini daxil edin.

6.Значение если истина sahəsinə 0 daxil edin.

7. Значение если ложь sahəsinə B$1 ifadəsini daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Bu zaman cədvəl aşağıdakı kimi olacaqdır

A

C

D

1

Təqaüd

150

2

3

Ad

Kəsirlər

Orta bal

Təqaüd

4

Əsədova Günay

4

55

0

5

Həsənova Pərvanə

6

42

0

6

Həsənzadə Abbas

2

66

150

7

Əsgərova Nigar

5

50

0

8

Həmidli Cavid

1

76

150

9

İbrahimov Ceyhun

3

62

150

10

Qafarov Yusif

5

50

0

11

Qarayev Emin

4

55

0

12

Qarabəyli Eltən

6

42

0

13

Qurbanova Elnaz

2

66

150

14

Quliyeva Fidan

2

66

150

15

Quliyeva Səkinə

3

62

150

16

Məmmədzadə Afət

4

55

0

17

Məmmədova Leyla

3

62

150

18

Nağıyeva Səfa

6

42

0

19

Nəsirov Xəyyam

8

30

0

20

Səmədova Mehriban

4

55

0

21

Ziyəddinova Vüsalə

5

50

0

22

İsmayılova Leyla

9

25

0

23

Sadıxova Günel

6

42

0

Microsoft Excel cədvəl redaktorunda diaqramlar və Excel kitabının çap edilməsi

Yeni dərsin planı:

1.Diaqramların yaradılması və redaktə edilməsi

2.İşçi kitabın çap edilməsi

1.Diaqramların yaradılması və redaktə edilməsi

Cədvəldə müəyyən verilənlərin hər hansı bir parametrdən asılı olaraq dəyişmə dinamikasını əyani şəkildə göstərmək üçün diaqramlardan istifadə edilir.Diaqram qurmazdan əvvəl işçi vərəqdə diaqramları yaradılacaq göstəriciləri seçmək lazımdır.Yalnız bundan sonra Вставка menyusundan Диаграмма əmri seçilir.Diaqramın qurulması bir neçə mərhələdə yerinə yetrilir.

Misal 1:Diaqramın yaradılması

Tutaq ki,hər hansı bir firmanın rüblər üzrə mal satışı dinamikasının diaqramını tərtib etmək lazımdır. Bunun üçün aşağıdakı əmrlər icra edilir.

1.Aşağıdakı kimi bir cədvəl tərtib edin

A

B

C

1

Rüblər üzrə mal satışı

2

I rüb

14500

3

II rüb

15200

4

III rüb

13800

5

IV rüb

16400

2. Вставка menyusundan Диаграмма əmrini seçin.Bu zaman ekrana Мастер диаграмм Шаг 1-4 Тип диаграммы dialoq pəncərəsi açılır.Pəncərə iki səhifədən ibarətdir. Стандартные və Нестандартные. Стандартные səhifəsinin

Тип sahəsindən diaqramın tipi, Вид sahəsindən isə hər tipə daxil olan altnövlər seçilir.Sadə halda Гистограмма,onun altnövü kimi isə birinci növü seçin.

Sonra Далее düyməsi sıxın.Ekrana Мастер диаграмм Шаг 2-4 Источных данных диаграммы pəncərəsi açılır. Pəncərə iki səhifədən ibarətdir. Диапазон данных və Серия. Bu mərhələdə diaqramı qurulacaq verilənlərin mənbəyi müəyyən edilir.

3.Диапазон данных səhifəsinin Диапазон sahəsində diaqramı qurulacaq verilənlərin diapazonu yazılır.Kursoru A2 xanasına qoyub B6 xanasına kimi sürüşdürməklə A2:B6 diapazonunu seçin. Ряды в sahəsində Строках və Столбцах rejimlərindən Столбцах rejimini aktivləşdirib Далее düyməsini sıxmaqla növbəti mərhələyə keçin.

4.Bu mərhələ Мастер диаграмм Шаг 3-4 Параметры диаграммы adlanır.Bu mərhələdə diaqram üçün əlavə informasiyalar daxil edilir.Pəncərə bir neçə səhifədən ibarətdir.Biz əsasən Загаловки səhifəsindən istifadə edəcəyik.

5.Название диаграммы sahəsinə "Rüblər üzrə mal satışı"

6.Ось х-категория sahəsinə "Rüblər"

7.Ось у-значений sahəsinə "satış" daxil edin.

8.Далее düyməsini sıxmaqla növbəti mərhələyə keçin.

9.Bu mərhələdə Мастер диаграмм Шаг 4-4 Размещение диаграммы - diaqramın yeri müəyyən olunur.

Buradan Отдельном rejimi diaqramın ayrıca əlavə bir işçi vərəqdə yaradılacağını bildirir.

Имеющемся rejimi isə diaqramı seçilmiş işçi vərəqdə obyekt kimi yerləşdirəcəkdir.

10. Имеющемся rejimini seçib Готово düyməsini sıxın

Diaqram yaradıldıqdan sonra onun hər bir elementinin formatını və yerləşməsini ,habelə diaqramın özünün tipini dəyişmək mümkündür.Bunun üçün həmin elementin kontekst menyusundan Format əmrini seçmək və ya element üzərində mışın sol düyməsini ikiqat sıxmaq lazımdır.

2.İşçi kitabın çap edilməsi

Cədvəli çap etməzdən əvvəl aşağıdakı parametrləri müəyyən etmək lazımdır.

1.Səhifənin ölçüsü və çapın istiqaməti

2.Miqyas

3.Səhifə kənarlarının ölçüləri

4.Birinci səhifənin nömrəsi

5.Çapın keyfiyyəti

6.Nüsxələtin sayı

7.Cədvəlin cap olunacaq hissələrinin seçilməsi

Bunun üçün Fayl menyusunun Параметры страницы, Область печати, Печать, Предварительный просмотр əmrlərindən istifadə olunur.

Fayl menyusundan Параметры страницы əmri seçildikdə səhifə parametrlərini ,ölçülərini,ilk səhifənin nömrəsini ,çapın miqyasını seçməyə imkan verən dialoq pəncərəsi açılacaqdır.

Ориентация sahəsində vərəqin çap istiqaməti seçilir

Книжная- çap vərəqində sətirlər üfiqi yerləşdirilir

Альбомная - çap vərəqində sətirlər şaquli yerləşdirilir

Установить - sahəsində çap olunacaq vərəqin miqyası seçilir.Miqyasın ölçüsü 10% - dən 400%-dək dəyişilə bilər.İşçi səhifədə yaradılan sənədin miqyasını bir vərəqin həcmi qədər böyütmək və ya kiçiltmək tələb olunarsa , onda Установить sahəsində yerləşən düymədən uyğun miqyası seçmək lazımdır.Miqyas əmsalını həm üfiqi , həm də şaquli istiqamət üzrə tətbiq etmək olar. Məsələn cap olunacaq sənədin hündürlüyü 2 səhifə,eni isə 1 səhifədirsə və bu sənəd yalnız 1 vərəqdə yerləşməlidirsə ,onda Разместить не более чем на çevricisini aktiv edib, Страница в ширину(üfiqi istiqamətdə vərəqlərin sayı) və onun qarşısındakı sahədə (şaquli istiqamətdə vərəqlərin sayı sahəsində) 1 göstərmək lazımdır.

Размер бумаги sahəsində kağızın ölçüsü, Качество печати sahəsində isə çapın keyfiyyəti seçilir.

Номер первой страницы sahəsində birinci səhifənin nömrəsi qeyd olunur.Əgər burada Avto verilərsə , səhifələr 1- dən başlayaraq avtomatik nömrələnəcək.

Поля bölməsində vərəqin kənar ölçüləri müəyyən edilir.

Верхнее колонтитула sahəsi səhifə başlığına , Нижнего колонтитула sahəsi səhifə sonluğuna qədər olan məsafəni müəyyən edir.

Центрировать на странице sahəsində çap olunacaq cədvəlin vərəq üzərində Вертикально (şaquli) və Горизонтально (üfüqi) istiqamətlərdə mərkəzləşdirilməsi müəyyən olunur.

Колонтитулы bölməsində mətnlər adi üsulla daxil edilir.Səhifə nömrəsi, sənədin yerləşdiyi işçi vərəqin adı,tarix, vaxt və digər informasiya Колонтитулы çərçivələrinin aşağı hissələrində yerləşən açılan pəncərələrə daxil edilir.Bu prosesi sürətləndirmək üçün Создать Верхний колонтитул və ya Создать Нижний колонтитул düymələri işlənir.

Misal 1:Səhifə başlığı və sonluğunun qoyulması

1.Hər hansı bir cədvəl tərtib edin və ya mövcud cədvəl açın.

2.Вид menyusundan Kолонтитул əmrini seçin.Bu zaman Параметры страницы dialoq pəncərəsinin Kолонтитул vərəqi açılacaqdır.

3. Верхний колонтитул düyməsini sıxın

Açılan dialoq pəncərədən göründüyü kimi , səhifə başlığına daxil ediləcək informasiya 3 hissədə -sol (Левое), mərkəz(центр) və sağ (Права) yerləşəcəkdir.

4.Sol hissədə mışkanın sol düyməsini sıxın

5.Həmin hissəyə faylın adını daxil edin

6.Mərkəz hissəyə keçin və oraya hər hansı bir mətn daxil edin

7.Sağ hissəyə keçin və həmin hissəyə cari tarixi daxil edin. Bununla da səhifə başlığına lazımi informasiya daxil edilmiş oldu.

Səhifə başlığının necə yerləşməsinə baxmaq üçün Предварительный просмотр rejiminə keçmək lazımdır.

Лист bölməsi çap ediləcək cədvəlin hər bir vərəqində eyni sətirlərin və ya sütunların yerləşməsini müəyyən edir

Print sahəsinin rejimləri aşağıdakılardır:

Сетка - cədvəli əhatə edən şərti xətləri çap etmək üçün istifadə edilir

Черно-белая - ağ -qara çapı

Черновая - qaralama çapı

Заголовки строк и столбцов - cədvəldə sətirlərin və sütunların nömrələrinin çapı

Последовательность вывода страниц - sahəsində vərəqlərin çap ardıcıllığı müəyyən edilir

Вниз затем вправо - əvvəl aşağı, sonra sağa

Впрао затем вниз - əvvəl sağa, sonra aşağı

İşçi kitabı çap etməzdən əvvəl ona baxmaq üçün Предварительный просмотр düyməsini sıxın

İşçi kitabı bir - başa çap etmək üçün Файл menyusundan Печать əmri seçilir.Ekrana açılan eyni adlı pəncərədən lazım olan variantları aktivləşdirib OK düyməsini sıxın.

Microsoft Excel cədvəl redaktorunda siyahılarla iş

Yeni dərsin planı:

1.Siyahıların yaradılması və daxil edilməsi

2.Siyahıların sortlaşdırılması

3.Siyahılarda verilənlərin qruplaşdırılması

1.Siyahıların yaradılması və daxil edilməsi

Excel-in siyahılar və verilənlər bazası yaratmaq,onları müəyyən parametrlərə görə sortlaşdırmaq və filtr edilmək imkanı vardır.

Siyahı dedikdə müxtəlif tipli sahələrdən ibarət yazılar çoxluğu başa düşülür.Siyahının əvvəlində onun başlığı yerləşir.Siyahı başlığı yazıları təşkil edən sahələrin tipini müəyyən edir.Aşağıdakı şəkildə adi siyahı göstərilmişdir.1-ci sətirdə siyahı başlığı ,qalan sətirlərdə isə siyahını təşkil edən yazılar yerləşdirilmişdir.Siyahı başlığı aşağıdakı sahələrdən təşkil olunmuşdur.

Sex, Adı soyadı, Yaşı, Əmək haqqı

Siyahılarla iş zamanı yüksək dəqiqlik və nəticə əldə etmək üçün aşağıdakı qaydalara riayət etmək lazımdır.

1.Cədvəldə hər bir sütuna eyni tip informasiya daxil edilməlidir

2.Siyahı başlığının bir və ya iki sətirdən ibarət olması məsləhətdir

3.Siyahı başlığında boş xana yerləşdirmək olmaz

4.Siyahı ilə iş zamanı onun başlığının həmişə ekranda görünməsinin təmin etmək lazımdır

Siyahıya yeni informasiya klaviatura vasitəsilə adi qayda üzrə daxil edilir.Lakin bu əməliyyatın asan üsulu Данные menyusunda yerləşən Форма əmrinin seçilməsidir. Форма əmrini daxil etməzdən qabaq ,siyahıdan bir xana seçmək lazımdır ki,Excel proqramı Форма dialoq pəncərəsində siyahı başlığını göstərə bilsin.

Форма əmrini verdikdən sonra yaranan pəncərənin başlığında siyahının hansı işçi vərəqdə yerləşdiyi göstərilir.Pəncərənin yuxarı sağ küncündə siyahıda olan yazıların sayı , sol tərəfdə isə siyahı başlığı yerləşir.

Misal 1:

Tutaq ki, hər hansı bir müəssisədə sexlər üzrə işçilərin familyası,yaşı və maaşlarından ibarət siyahı düzəltmək tələb olunur.Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatları icra etmək lazımdır.

1.A1 xanasına keçib N sex ,B1xanasına Adı soyadı,C1 xanasına Yaşı, D1 xanasına Əmək haqqı daxil edin.

1.A1 xanasına keçin və Данные menyusunda yerləşən Форма əmrinin seçin.Açılan pəncərədə yeni işçiləri daxil etmək üçün Добавить düyməsini sıxın.

2.Hər bir sahəyə uyğun informasiya daxil edərək siyahını doldurun.Bu zaman bir sahədən digərinə keçmək üçün Tab düyməsindən,növbəti işçi haqda informasiya daxil etmək üçün Enter düyməsindən istifadə edin.

Pəncərədə yerləşən Назад və Далее düymələri siyahıda yazılar üzrə irəli və geri hərəkət etmək,Delete düyməsi isə seçilmiş yazını silmək üçün istifadə edilir.

Pəncərədə yerləşən şaquli sürüşdürmə çubuğu vasitəsilə siyahıda lazım olan yazıya daha tez keçmək mümkündür.Bu qayda ilə siyahıya 30 nəfər haqda informasiya daxil edin.

A

B

C

D

1

N sex

Adı soyadı

Yaşı

Əmək haqqı

2

5

Abbasova Sürəyya

18

150

3

2

Abbasova Kamilə

32

230

4

3

Abbasova Şərafət

15

358

5

4

Abdullayeva Ülkər

46

456

6

1

Babaşova Samirə

52

354

7

5

Bayramov Elməddin

24

248

8

2

Cəfərov Mirnahit

56

620

9

3

Cəfərova Ülkər

63

456

10

1

Gəncəliyeva Aynurə

34

520

11

4

Hacızadə Kəmalə

58

423

12

5

Hümbətova Ayşən

74

620

13

2

Hüseynova Leyla

45

410

14

3

Hümbətova Günel

50

520

15

1

Həşimova Afaq

43

630

16

4

İsayeva Müsavər

18

850

17

5

İsmayılova Jalə

25

740

18

3

Qarayev Rüstəm

28

900

19

2

Quliyev Daşdəmir

23

500

20

1

Qədəşova Solmaz

29

780

21

4

Məmmədov Fərrux

35

167

22

5

Nadirli Fərid

37

258

23

2

Nəbizadə Gündüz

29

360

24

1

Nəsirova Pərvin

31

750

25

3

Paşayeva Fəridə

36

350

26

4

Süleymanov Elgün

53

460

27

2

Tomayeva Aynurə

54

550

28

1

Zülfəliyeva Cəlil

20

680

29

4

Qafarova Aytən

25

700

30

3

Kərimova Səbinə

26

850

Əgər siyahıda 100-lərlə işçinin adı vardırsa ,bizə lazım olan işçi haqqında məlumat almaq üçün Данные menyusunda yerləşən Форма əmrinin seçin. Açılan pəncərədə Критерия düyməsini sıxın.Bu zaman boş səhifə açılacaqdır.Lazım olan işçinin yadda qalan dannılarından birini yazıb OK.Axtarış zamanı müqayisə ifadələrindən də istifadə edə bilərsiniz.Bizə 45 yaşdan yuxarı işçilər lazımdırsa onda yaş sahəsinə >45 yazıb OK.

2.Siyahıların sortlaşdırılması

Gündəlik işlərdə tətbiq olunan siyahılarda yazıların sayı cox olur və tez-tez onları müəyyən parametrlər üzrə sortlaşdırmaq tələb olunur.Məsələn orta səviyyəli bir müəssisədə təxminən 500-1000 nəfərə yaxın adam işləyir.Deməli bu göstəricilərdən tərtib olunmuş siyahıda 500-1000 yazı olmalıdır.Lazım olduqda bu siyahı üzərində işçilərin çalışdıqları sexin nömrəsinə və ya ad və familyasına görə çeşidləmə əməliyyatları aparmaq olar.Yaxud hər hansı bir mağazada minlərlə adda mal olur və bu malların uçotunu aparmaq üçün yaradılan siyahı təbii ki ,cox böyük alınacaqdır.Bu cür siyahları malın tipinə ,qiymətinə və.s göstəricilər üzrə çeşidləmək lazım gəlir. Siyahını müəyyən göstəricilər üzrə düzmək üçün sortlaşdırma əməliyyatı aparılır.Bu halda siyahıda verilənlərin yerləşmə ardıcıllığı dəyişir.

Misal1: Siyahıların sortlaşdırılması

Tutaq ki,müəssisədə işçilərin siyahısını sexlər üzrə sortlaşdırmaq lazımdır.Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra olunur.

Данные menyusunda yerləşən Сортировка əmrinin seçin.Ekrana Сортировка диапозона pəncərəsi açılır

Сортировать по sahəsində siyahının sortlaşdırılacaq sütununun başlığı verilməlidir.

Затем по в последнюю очередь по sahələrində də digər sütun başlıqlarını qeyd edib,siyahının yazılarını artan ardıcıllıqla düzmək üçün - По возрастанию

Azalan ardıcıllıqla düzmək üçün isə По убыванию rejimlərindən birini seçmək lazımdır.

Əgər Подписям (первая строка диапазона) rejimi seçilərsə siyahı başlığı sortlaşdırmada iştirak etməyəcəkdir.

Əks halda Обозначениям столбцов листа - rejimi seçilərsə sortlaşdırma siyahı başlığından etibarən aparılacaqdır.

Sıralama adətən yuxarıdan aşağıya doğru aparılmışdır.(sətirlərə görə) Sütunları sıralamaq üçün Данные menyusunda yerləşən Сортировка - Параметры əmrlərini ardıcıl seçirik.Açılmış pəncərədə:

1.Столбцы диапозона rejimi Soldan -sağa dogru sıralayır.

2.Строки диапозона rejimi -üstdən aşağıya doğru sıralayır.

1-ci rejimi aktivləşdiririk.

Məlumat siyahılarında hər hansı bir yazını və ya yazı qrupunu axtarmaq və məlumat almaq üçün filtirləmə əməliyyatından istifadə edirlər.Avtofiltr əməliyyatını yerinə yetirmək üçün Данные menyusunda yerləşən Фильтр-Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman siyahı başlıqlarının sağ tərəfində kiçik üçbucaq düymələr əmələ gələcəkdir.Bu düymələrə filtr düymələr deyirlər.

Misal 2:Avtofiltrin tətbiqi

Tutaq ki,yuxarıda verilmiş müəssisənin işçilərinin siyahısından yalnız ikinci sexin işçilərini göstərmək tələb olunur.Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Данные menyusunda yerləşən Фильтр -Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman hər bir siyahı başlığının sağında açılan sahə düymələri görsənəcəkdir.

2.Nsex sahəsinin sağındakı v -ni sıxın və açılan sahədən 2-ni seçin.

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

B

C

D

3

2

Abbasova Kamilə

32

230

8

2

Cəfərov Mirnahit

56

620

13

2

Hüseynova Leyla

45

410

19

2

Quliyev Daşdəmir

23

500

23

2

Nəbizadə Gündüz

39

360

27

2

Tomayeva Aynurə

54

550

Siyahının bütün yazılarını göstərmək üçün Данные menyusunda yerləşən Фильтр əmrindən- Отобразить все seçirik.

Bu sahədəki rejimlər siyahı yazılarını sadə variantla analiz etməyə imkan verir.Burada verilən rejimlərdən birini seçmək mümkündür.

Misal 3:İstifadəçinin şərtlərinin verilməsi

Tutaq ki,verilmiş siyahıdan yaşı 20-dən böyük və 50-dən kiçik işçiləri göstərmək lazımdır.Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Данные menyusunda yerləşən Фильтр -Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman hər bir siyahı başlığının sağında açılan sahə düymələri görsənəcəkdir.

2. Yaşı sahəsinin sağındakı v-ni sıxın və açılan sahədən Условие seçin.

3.Açılan pəncərənin sol yuxarı hissəsindəki açılan sahədən Больше равно seçin və onun qarşısındakı sahəyə 20 daxil edin .

4.Pəncərənin sol aşağı hissəsindəki açılan sahədən Меньше seçin və onun qarşısındakı sahəyə 50 daxil edin və OK düyməsini sıxın.

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır.

A

B

C

D

3

2

Abbasova Kamilə

32

230

5

4

Abdullayeva Ülkər

46

456

7

5

Bayramov Elməddin

24

248

10

1

Gəncəliyeva Aynurə

34

520

13

2

Hüseynova Leyla

45

410

15

1

Həşimova Afaq

43

630

17

5

İsmayılova Jalə

25

740

18

3

Qarayev Rüstəm

28

900

19

2

Quliyev Daşdəmir

23

500

20

1

Qədəşova Solmaz

29

780

21

4

Məmmədov Fərrux

35

167

22

5

Nadirli Fərid

37

258

23

2

Nəbizadə Gündüz

39

360

24

1

Nəsirova Pərvin

31

750

25

3

Paşayeva Fəridə

36

350

28

1

Zülfəliyeva Cəlil

20

680

29

4

Qafarova Aytən

25

700

30

3

Kərimova Səbinə

26

850

Misal 4:Filtrdə şablonlardan istifadə

Tutaq ki,nümunə kimi verilmiş siyahıdan adları A hərfi ilə başlayan işçiləri filtr etmək lazımdır. Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Данные menyusunda yerləşən Фильтр -Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman hər bir siyahı başlığının sağında açılan sahə düymələri görsənəcəkdir.

2. Adı soyadı sahəsinin sağındakı v-ni sıxın və açılan sahədən Условие seçin.

Bu zaman Пользовательский автофильтр pəncərəsi açılacaqdır.

3.Açılan pəncərənin sol yuxarı hissəsindəki açılan sahədən Начинается c seçin və onun qarşısındakı sahəyə A hərfini daxil edin .

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır

1

N sex

Adı soyadı

Yaşı

Əmək haqqı

2

5

Abbasova Sürəyya

18

150

3

2

Abbasova Kamilə

32

230

4

3

Abbasova Şərafət

15

358

5

4

Abdullayeva Ülkər

46

456

Əgər K ilə başlayan, a ilə qurtaran familyaları seçmək istəsək, Açılan pəncərənin sol yuxarı hissəsindəki açılan sahədən Начинается c seçin və onun qarşısındakı sahəyə - K hərfini daxil edin .Sonra ИЛИ rejimini aktivləşdirib Заканчивается на sətrinə - a daxil edin.

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır

30

3

Kərimova Səbinə

26

850

Misal 5:Filtrdə şablonlardan istifadə

Tutaq ki,nümunə kimi verilmiş siyahıdan ən çox maaş alan işçiləri filtr etmək lazımdır. Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Данные menyusunda yerləşən Фильтр -Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman hər bir siyahı başlığının sağında açılan sahə düymələri görsənəcəkdir.

2. Əmək haqqı sahəsinin sağındakı v-ni sıxın və açılan sahədən Первые 10 seçin.

3.Açılan pəncərənin Показать sahəsindən Наибольших,qarşısındakı sahədən елементов списка OK.

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır

A

B

C

D

8

2

Cəfərov Mirnahit

56

620

12

5

Hümbətova Ayşən

74

620

15

1

Həşimova Afaq

43

630

16

4

İsayeva Müsavər

18

850

17

5

İsmayılova Jalə

25

740

18

3

Qarayev Rüstəm

28

900

20

1

Qədəşova Solmaz

29

780

24

1

Nəsirova Pərvin

31

750

28

1

Zülfəliyeva Cəlil

20

680

29

4

Qafarova Aytən

25

700

30

3

Kərimova Səbinə

26

850

Misal 6:Filtrdə şablonlardan istifadə

Tutaq ki,nümunə kimi verilmiş siyahıdan ən az maaş alan işçiləri filtr etmək lazımdır. Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Данные menyusunda yerləşən Фильтр -Автофильтр əmrlərini seçirik.Bu zaman hər bir siyahı başlığının sağında açılan sahə düymələri görsənəcəkdir.

2. Əmək haqqı sahəsinin sağındakı v-ni sıxın və açılan sahədən Первые 10 seçin.

3.Açılan pəncərənin Показать sahəsindən Наименьших, qarşısındakı sahədən елементов списка - OK.

Bu zaman siyahı aşağıdakı kimi olacaqdır

A

B

C

D

2

5

Abbasova Sürəyya

18

150

3

2

Abbasova Kamilə

32

230

4

3

Abbasova Şərafət

15

358

6

1

Babaşova Samirə

52

354

7

5

Bayramov Elməddin

24

248

13

2

Hüseynova Leyla

45

410

21

4

Məmmədov Fərrux

35

167

22

5

Nadirli Fərid

37

258

23

2

Nəbizadə Gündüz

39

360

25

3

Paşayeva Fəridə

36

350

Avtofiltr rejimi nə qədər yaxşı olsada ,müəyyən anda istifadəçini tam qane etməyə də ilər.Məsələn siyahıdan yalnız 23,32 və 41 yaşlı işçiləri filtr etmək lazım gəldikdə artıq bu rejimi tətbiq etmək olmur.Bu zaman Расширенний фильтр əmrindən istifadə etmək lazımdır.

Avtofiltr əməliyyatında şərtlər Avtofiltr menyusu daxilində verilirdisə, Расширенний фильтр əməliyyatı zamanı bu şərtlər artıq menyu daxilində deyil,cədvəl yerləşən işçi vərəqin digər boş xanalarına yazılır. Данные menyusunda yerləşən Фильтр əmrindən Расширенний фильтр seçdikdə Расширенний фильтр dialoq pəncərəsi açılır.Burada:

Фильтроват список на месте -siyahı öz yerində filtr ediləcək

Сконировать результат в другое место - filtr əməliyyatı nəticəsində seçilən yazılar başqa yerə köçürüləcək

Исходный диапозон - sahəsinə üzərinə filtr əməliyyatı aparılacaq siyahının diapazonu daxil edilir

Диапозон условий - sahəsində şərtlər yerləşən xanaların ünvanları göstərilir

Только уникальные записи - yalnız unikal (təkrar olunmayan) yazıların seçiləcəyini bildirir

3.Siyahılarda verilənlərin qruplaşdırılması

Riyazi funksiyaları öyrənərkən Промежуточные итоги funksiyası ilə tanış olmuşdunuz və onun universal xarakterə malik olduğunu da bilirsiniz.Elə onun universal xarakterdə olmasından istifadə edərək,siyahılarda verilənlərin müəyyən göstəricilər üzrə qruplaşdırılması və hər bir qrup üzrə aralıq yekunların alınması üçün istifadə olunur. Данные menyusundan Промежуточные итоги əmrini seçdikdə Промежуточные итоги dialoq pəncərəsi açılır.Pəncərənin sorğuları aşağıdakı kimi şərh olunur.

При каждом изменение - sahəsindəki göstərici hər dəfə dəyişində , Операция sahəsindəki funksiyanı tətbiq etməklə , Добавить итоги по sahəsində seçilmiş göstəricilər üçün aralıq yekun hesabla

Заменить текущие итоги -cari yekunları dəyiş

Конец страницы между группами -aralıq yekunu qrupun aşağısında göstər

Misal 1:Tutaq ki,nümunə kimi verilmiş siyahıda sexlər üzrə orta maaş hesablamaq lazımdır. Bunun üçün aşağıdakı əməliyyatlar icra edilir.

1.Siyahını N sex üzrə sortlaşdırın

2.Данные menyusunda yerləşən Сортировка əmrinin seçin.Ekrana Сортировка диапозона pəncərəsi açılır

Сортировать по sahəsində siyahının sortlaşdırılacaq sütununun başlığı verilməlidir.

3.Данные menyusundan Промежуточные итоги əmrini seçdikdə Промежуточные итоги dialoq pəncərəsi açılır.

4.При каждом изменение sahəsindən -N sex

5.Операция sahəsindən Среднее

6.Добавить итоги по sahəsində Əmək haqqı seçin və OK

Gördüyünüz kimi cədvəlin sol hissəsində hər bir yekun sətri qarşısında - düyməsi vardır.Bu düymələrə strukturanı idarə edən düymələr deyilir.Onlar vasitəsilə cədvəldə bir qrup göstəricilər bağlana və ya açıla bilər.Məsələn bizi əgər işçilərin hər birinin ayrı ayrılıqda maaşları deyil ,onların sex üzrə orta maaşları maraqlandırırsa, onda soldakı struktur düymələrindən bu göstəriciləri bağlaya bilərik.Bu zaman cədvəldə artıq hər bir işçinin maaşı görsənmir.Yalnız sexlər üzrə orta maaş müəyyən edilmişdir.

Burada - düyməsi siyahıda aralıq yekunların bağlanması, + düyməsi isə aralıq yekunların açılması üçündür.123 - düymələri aralıq yekunların səviyyəsini bildirir və bütün siyahı üzrə yekunların açılması və ya bağlanması üçün istifadə olunur.

Cədvəldən aralıq yekunları götürmək üçün Промежуточные итоги dialoq pəncərəsindən Убрать все düyməsi sıxılmalıdır

Microsoft Access -Məlumatlar bazası faylının yaradılması

Yeni dərsin planı:

1.Ümumi məlumat

2.Cədvəllər

3.Sorğular

4.Formalar

5.Hesabatlar

1.Ümumi məlumat

Bütün avtomatlaşdırılmış idarəetmə və informasiya axtarış sistemləri müəyyən informasiya bazası əsasında fəaliyyət göstərir və onun effektiv fəaliyyəti ilk növbədə verilənlər bazasının strukturunun optimal təşkilindən və onun şəbəkədə rasional yerləşməsindən asılıdır.

Verilənər bazasında informasiyalar müəyyən qaydalar əsasında , axtarış üçün əlverişli şəkildə qruplaşaraq saxlanılır. Verilənər bazasının yaradılması və idarə olunması verilənər bazasının idarəetmə sistemləri vasitəsilə həyata keçrilir.Tələb olunan informasiyanın verilənər bazasından axtarışı və informasiya ehtiyatlarının yeniləşdirilməsi,bazanın strukturunun dəyişdirilməsi sorğular vasitəsilə həyata keçrilir.

Verilənər bazanın yerləşməsindən asılı olaraq mərkəzləşmiş və paylanmış verilənlər bazasının idarəetmə sistemləri mövcuddur.Sistemin mərkəzləşmiş verilənlər bazası serverdə və ya lokal kompüterdə yerləşir.Şəbəkədə informasiyanın idarə olunması klient server texnologiyası əsasında fəaliyyət göstərir.Bu gün aşağıdakı verilənlər bazasının idarəetmə sistemləri geniş tətbiq edilir. MS Access, Clipper, Visual Foxpro, IMSVS, Olacle, Paradox, SQL Server və.s

MS Access Baş menyunun proqramlar bölməsinin MS Access adlı əmri yerinə yetirməklə yüklənir.Bu zaman yeni verilənər bazasının yaradılmasını və ya artıq mövcud bazanın çağrılmasını təmin edən dialoq pəncərəsi açılır.

Yeni baza usta rejimi vasitəsilə və ya istifadəçi tərəfindən sərbəst olaraq yaradıla bilər.Usta rejimi bir sıra məsələlər üçün şablon əsasında yeni bazanın yaradılmasını təmin edir.Bu vasitə ilə yeni verilənər bazası yaratmaq üçün açılmış dialoq pəncərəsində Запуск мастера variantını seçmək və OK düyməsini sıxmaq lazımdır.Bu zaman açılan pəncərədə bizim tələbata uyğun şablonu seçmək lazımdır.Növbəti pəncərələrdə yaradılacaq bazaya ad vermək , bazanın yaradılmasında iştirak edəcək sahələri ,bazanın formalarının və hesabatlarının tərtibatını müəyyən etmək,bazanın sərlövhəsinə ad vermək və Готово düyməsini sıxmaq lazımdır.

Bu rejim yeni baza yaradılmasını asanlaşdırsa və avtomatlaşdırsa da məhdud sayda məsələlərin həlli üçün nəzərdə tutulan verilənlər bazasının yaradılmasını təmin edir.Yeni bazanı sərbəst olaraq yaratmaq üçün dialoq pəncərəsində Новая база данных variantını seçmək lazımdır.Bu zaman açılan pəncərədə yeni bazanın ünvanı müəyyən olunmalıdır.Mövcud bazanı çağırmaq üçün Открыть база данных variantını seçmək və bazanı siyahıdan , əgər onun adı siyahıda yoxsa kursoru Другие файлы sözünün üzərinə qoyub OK düyməsini sıxmaq lazımdır.Bu zaman açılan pəncərədə tələb olunan baza axtarılıb qeyd olunur və Открыть düyməsini sıxmaqla açılır.

MS Access proqram pəncərəsi aşağıdakı elementlərdən təşkil olunmuşdur.

Başlıq sətri,menyu sətri,Alətlər paneli,Verilənlər bazası pəncərəsi,cari vəziyyət sətri

Verilənər bazası pəncərəsi öz növbəsində 6 bölmədən ibarətdir.

Таблицы,Запросы,Формы,Макросы,Отчеты,Модули

Hər bir bölmədə müvafiq obyektlər yerləşir.Obyektlərin düzülüşü və nişanların forması kontekst menyunun Упорядочить значки və Вид menyusunun əmrləri vasitəsilə tənzimlənir.

2.Cədvəllər

Cədvəl verilənər bazasının əsas obyekti olub, informasiya onda saxlanılır. MS Access-də cədvəlin sətrini yazı, sütununu isə sahə adlandırmaq qəbul edilmişdir.Yeni cədvəlin yaradılmasının aşağıdakı rejimləri var.

Режим таблицы, Конструктор таблицы, Мастер таблицы, Мастер импорта таблицы,Мастер связи с таблицами

Cədvəl rejimi sadə cədvəllərin yaradılmasına xidmət edir.Cədvələ verilənləri daxil etdikdə eyni zamanda cədvəlin strukturu müəyyən olunur. Cədvəl rejimi vasitəsilə cədvəl yaratmaq üçün База данных pəncərəsinin cədvəl bölməsinin Создать düyməsini sıxmaqla Новая таблица pəncərəsinin rejimlər siyahısından Режим таблиц variantını seçib OK düyməsini sıxmaq lazımdır.Bu zaman 20 sahədən və 30 ədəd yazıdan ibarət olan boş cədvəl pəncərəsi açılacaqdır.Sahələr standart Поле 1, Поле 2, Поле 3.... Поле 20 adlandırılmışdır.Sahələrin adını dəyişmək üçün kursoru sahənin adının üzərinə qoyub, mışkanın sol düyməsini iki dəfə sıxmaq və yeni adı klaviaturadan daxil etmək lazımdır.Bunun üçün Format menyusunun Переименовать столбец əmrini və ya kontekst menyunun eyni adlı əmrini yerinə yetirməklə də həyata keçirmək olar.

Kursor avtomatik olaraq yeni cədvəlin birinci xanasında yerləşir və artıq bu xanaya informasiya daxil etmək olar. İnformasiya sonuncu 30- cu yazıya daxil olduqdan sonra avtomatik cədvələ yeni boş sətir - yazı əlavə olunur.Ehtiyac olarsa cədvələ yeni sahələr də əlavə etmək olar.Bunun üçün Вставка menyusunun Cтолбец əmrini yerinə yetirmək kifayətdir.Yaradılmış cədvəli yaddaşda saxlamaq üçün Fayl menyusunun Сохранить əmrini yerinə yetirmək lazımdır.Bu zaman açılan dialoq pəncərəsində cədvələ ad vermək və OK düyməsini sıxmaq lazımdır.Növbəti açılan dialoq pəncərəsində cədvəl üçün ilkin açar yazının identifikasiya nömrəsinin avtomatik yaradılması haqda soruşulur? Sorğuya Да və ya Нет düyməsini sıxmaqla cavab vermək olar.

Cədvəl yaradılmasının əsas üsulu - cədvəl konstruktoru ,yalnız cədvəlin strukturunu müəyyən edir. База данных pəncərəsinin cədvəl bölməsinin Создать düyməsini sıxmaqla açılmış pəncərədə Конструктор rejimini seçib Ok düyməsini sıxdıqdan sonra Конструктор таблицы pəncərəsi açılır.Pəncərənin yuxarı hissəsi sahənin təsvirini əks etdirir. Sahə Имя поля,тип данных, Описание sütunlarından təşkil olunmuşdur.Aşağı hissə Общие və Подстановка(əvəzetmə) bölmələrindən ibarətdir və sahələr üçün əlavə xassələrin təyin olunmasına xidmət edir. Имя поля sütununda yeni cədvəlin sahələrinin adı daxil edilir. Тип данных sütununda sahədə yazılacaq informasiyanın tipi açılan siyahıdan müəyyən olunur.

MS Access-də aşağıdakı verilənlər tipi nəzərdə tutulmuşdur.

Текст- Sətr tipli informasiya üçün nəzərdə tutulmuşdur.(maksimum 255 simvol ola bilər).Hesablama prosesində iştirak etməyən ədədlər, məsələn telefon nömrələri,ünvan indeksləri və. S. mətn tipi ilə göstərilə bilər.

Memo - Mətn tipindən fərqli olaraq 64000 - ə qədər simvollu uzun sətr tipli informasiya üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Числовой - Tam və sürüşkən vergüllü həqiqi ədədləri adi və ya ikiqat dəqiqliklə daxil olunmasını təmin edir.

Дата/Время - Vat və tarixin daxil olunmasını təmin edir.

Счетчик - İlkin və sonrakı açar sahələri üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Логический - Вкл/Выкл və ya Да/Нет qiymətlərindən birini alan sahələri üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Ole obyekti - digər Windows əlavələrinin obyektlərinin cari səhifəyə daxil olunmasını təmin edir.

Гиперссылка - Sahəyə hiperəlaqənin - Web sənədlərin , şəbəkə və lokal faylların ünvanlarının saxlanmasını təmin edir.

Мастер подстановок - İnformasiyanın digər cədvəldən ,sorğudan və ya əvvəlcədən müəyyən edilmliş siyahıdan seçilən açılan siyahılı sahələrin yaradılmasını təmin edir.Bu əməliyyat bir neçə mərhələ ilə yerinə yetrilir.Hər bir mərhələyə uyğun pəncərə açılır.Bir pəncərədən digərinə keçid Далее düyməsini sıxmaqla həyata keçrilir.Birinci mərhələdə açılmış ilk pəncərədə informasiyanın digər cədvəldən və ya əvvəlcədən müəyyən edilmiş siyahıdan seçilməli olduğunu müəyyən etməli

Əgər informasiya mənbəyi digər cədvəl,sorğu olarsa ikinci pəncərədə informasiya mənbəyinin adı siyahıdan seçilir.Sonrakı mərhələlərdə informasiyanın informasiya mənbəyinin hansı sahəsindən seçiləcəyi müəyyən olunur və açılan siyahılı sahənin eni təyin olunur.Nəhayət sonuncu mərhələdə açılan siyahılı sahəyə ad verilir və Готово düyməsi sıxıır.Əgər informasiya mənbəyi əvvəlcədən müəyyən edilmiş siyahı olarsa ikinci pəncərədə siyahı tərtib olunur.Sonrakı mərhələdə isə açılmış pəncərədə açılan siyahılı sahəyə ad verilir və Готово düyməsi sıxıır.

Təsvir sütunu isə sahə üçün izahedici şərh yazılması üçün nəzərdə tutulmuşdur.Qeyd edək ki, bir sütundan digər sütuna keçid Tab düyməsi ilə həyata keçrilir.

Hər bir sahənin verilənlərinin tipinə uyğun xassələr müəyyən etmək olar.Onların bir qismi bütün tip verilənlər üçün digərləri isə konkret sahələr üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Размер поля - Sahəyə daxil olunacaq mətnin uzunluğunu və ya ədədin tipini - bayt,tam(Целое),Длинное цело,Обычное,ikiqat dəqiqliklə(Двойной точностью) müəyyən edir.

Format - verilənlərin formatını müəyyən edir.

Число десятичных знаков - Onluq kəsr şəklində daxil olunan informasiyalarda vergüldən sonra rəqəmlərin sayını müəyyən etməyə imkan verir.

Маска ввода - daxiletmə şablonu sahəyə informasiyanın format əsasında düzgün daxil olmasını asanlaşdırır.

Подпись - yazı xassəsi kimi müəyyən olunmuş simvollar cədvəl rejimində,forma və hesabatlarda sahə başlığı olacaqdır.Bu sahə boş buraxıldıqda isə sahə adı avtomatk sahə başlığı olacaq.

Значение по умолчанию - o təkrar olunan informasiyanın daxil olmasını avtomatlaşdırmağa xidmət edir.

Условие на значeние - Sahəyə düzgün informasiyanın daxil olmasına nəzarət edir.

Сообщение об ощибке- Səhv məlumatları əks etdirir.

Обязательные поля - Vacib sahə kimi qəbul olunmuş sahəyə informasiya mütləq daxil olmalıdır.

Индексированные - Sahənin indeksli olmasını müəyyən edir.İndeks informasiya axtarışını sürətləndirir.Üç hal ola bilər.

1.Sahə indekslidir və təkrar yol verilməzdir.(Да,совпадение недопустима ). Bu halda sahədə eyni informasiya təkrar oluna bilməz

2.Sahə indekslidir və təkrara yol verilə bilər.

3.Sahə indeksli deyil

Yeni qiymət bu xassə Sayğac tipli informasiyanın hansı prinsiplə ardıcıl və ya təsadüfü olaraq avtonömrələnməsini bildirir.

Əvəz etmə üçün xassələr avtomatik olaraq usta vasitəsilə müəyyən olunur.

Cədvəl ustası rejimi MS Access-də nəzərdə tutulmuş bir sıra cədvəl nümunələri əsasında yeni cədvəlin yaradılmasını təmin edir.

Cədvəl ıdxal rejimi vasitəsilə digər verilənlər bazasının cədvəllərini,MS Excel,Lotus 2-3 elektron cədvəllərinin ,HTML mətn fayllarının surətini yeni cədvəl şəklində cari bazada yaratmaq mümkündür. Bu əməliyyat aşağıdakı mərhələlərlə aparılır.

1.Verilənlər bazası pəncərəsində Создать düyməsini sıxmaqla импорта таблицы(Cədvəl ıdxalı)rejimini seçib OK düyməsini sıxmaq lazımdır.

2.Açılmış pəncərədə faylın tipi ,informasiya mənbəyinin tipi və fayllar siyahısında isə informasiya mənbəyini seçib mışkanın sol düyməsini iki dəfə və ya импорт düyməsini sıxmaq lazımdır.

3.Növbəti açılan pəncərə informasiya mənbəyinin tipindən asılı olaraq müxtəlif olur.Pəncərənin cədvəl bölməsindəki cədvəl siyahısından idxal olunacaq cədvəlin adını seçib OK düyməsini sıxmaq lazımdır.

İdxal əməliyyatı müvəffəqiyyətlə həyata keçrildikdə bu haqda informasiya pəncərəsi açılır və idxal olunmuş cədvəlin adı cədvəllər siyahısına əlavə olunur.İdxal olunan cədvəllə bazadakı cədvəlin adı eyni olduqda cari bazada onun adının sonuna 1 əlavə olunur.

Cədvəllərlə əlaqə(Связь с таблицами) rejimi digər verilənlər bazasının , verilənlər bazasının idarəetmə sistemlərinin (Foxpro,dBase II-V)cədvəlləri, MS Excel,Lotus 2-3 elektron cədvəlləri , mətn və HTML faylları ilə əlaqəli yeni cədvəlin yaradılmasını təmin edir.Əlaqəli cədvəlin yaradılması əməliyyatı cədvəl idxalı əməliyyatı ilə eyni qaydada həyata keçrilir.Sadəcə olaraq birinci mərhələdə Cədvəl idxalı rejimi əvəzinə cədvəllərlə əlaqə rejimini seçmək lazımdır..Əlaqəli cədvəl əlaqə nişanına malık olacaq.

Sahələr arası əlaqələr. Realison verilənlər bazası əlaqəli sahələrə malik obyektlərdən təşkil olunur.Sahələr arasında əlaqə yaratmaq üçün Servis menyusunun Схема данных əmrini yerinə yetirmək,verilənlər sxemi pəncərəsi və onun üzərindəki Добавление таблицы pəncərəsindən əlaqə yaradılması tələb olunan informasiya mənbələrini seçib Добавить düyməsini sıxmaq lazımdır.

Tələb olunan bazaları Схема данных pəncərəsində yerləşdirdikdən sonra Добавление таблицы pəncərəsini bağlamaq lazımdır.Sonra informasiya mənbəyinin birində əlaqə sahəsini qeyd edib, digər informasiya mənbəyinin əlaqə sahəsinin üzərinə qoymaq lazımdır.Bu zaman açılan Связи pəncərəsinin Обьединение düyməsini sıxıb, açılan yeni pəncərədə əlaqənin tipini seçmək və OK düyməsini, sonra isə Связи pəncərəsində Создать düyməsini sıxmaq lazımdır.

3.Sorğular

Sorğular verilənlər bazasından tələb olunan informasiyanın əldə olunmasını və bazanın dəyişdirilməsini təmin edir. Soğular öz növbəsində digər sorğunun , formanın və hesabatın informasiya mənbəyi ola bilər.MS Access-də sorğuların yaradılması üçün usta,konstruktor- qrafiki QBE,SQL rejimləri nəzərdə tutulmuşdur.Aşağıdakı sorğu növlərini yaratmaq mümkündür.

1.Seçim

2.Dəyişdirici

3.Parametrik

4.Kəsişən

5.SQL sorğuları

1.Seçim sorğusu

Seçim sorğusu bir və ya bir neçə informasiya mənbəyindən - cədvəldən və ya sorğudan yalnız tələb olunan informasiyanın baxış üçün əldə olunmasını təmin edir.Sorğunu yerinə yetirdikdə nəticəsi cədvəl formasında ekranda əks olunacaqdır.Bunun üçün verilənlər bazası pəncərəsinin Запросы bölməsində kursoru sorğunun adının üzərində qoyub Открыть düyməsini və yaxud da mışkanın sol düyməsini iki dəfə sıxmaq lazımdır.

Yeni sorğunu yaratmaq üçün müvafiq bölmənin Создать düyməsini sıxmaq açılan Новый запрос pəncərəsində Konstruktor sorğu yaratma rejimini seçmək və OK düyməsini sıxmaq lazımdır.

Bundan sonra açılan Добавление таблицы pəncərəsində informasiya mənbələrini- müvafiq cədvəli və ya sorğuları seçmək lazımdır.Seçilmiş informasiya mənbələri sorğunun QBE verilənlər sxemi panelində əks olunacaqdır. QBE pəncərəsinin aşağı paneli - sorğu blankı cədvəl çəklində olub,sorğunun strukturunu müəyyən etməyə xidmət edir.Bunun üçün sorğunun yaranmasında iştirak edən sahələri Поле sətrindəki açılan siyahılardan seçmək lazımdr.Условия отбора- sətrində tələb olunan sahə üçün seçim şərtini müəyyən etmək lazımdır.Sorğunun nəticəsinin nizamlı şəkildə əks olunmasını təmin etmək üçün Сортировка sətrində nizamlama parametrini (По возрастанию və ya По убыванию ) açılan siyahıdan seçmək lazımdır.Yaradılmış sorğunu Файл menyusunun Сохранить əmrini yerinə yetirməklə yaddaşda saxlamaq lazımdır.

Seçim şərti:

Məntiqi operatorlar

AND(və)

OR(və ya)

NOT(xeyr)

BETWEEN(orta qiymət)

EGV(ekvivalent)

Münasibət işarələri

=,<>,<,>,<=,>=,>,<,LIKE(şablon əsasında müqayisə)

Xüsusi operatorlar

İS NULL vasitəsilə və standart funksiyalardan istifadə etməklə tərtib olunur.Çox zaman seçim şərtini ifadə tərtibatçısı (Построитель выражения) vasitəsilə tərtib etmək əlverişli olur.

Misal 2.1

Fərz edək ki, oxucunu kitabxanada olan ,1995- ci ildən sonra nəşr olunan kitablar maraqlandırır.Oxucu tələbatına cavab verən Запрос1 adlı seçim sorğusu yaradaq.Bunu aşağıdakı mərhələlərlə həyata keçirək.

1.Verilənlər bazası pəncərəsindən (база данных) Создать düyməsini sıxaq

2.Açılmış pəncərədə Konstruktor rejimini seçək və OK düyməsini sıxaq

3.Növbəti pəncərədə informasiya mənbəyini - Kataloq cədvəlini seçək

4.Sorğuda iştirak edən sahələri Aвтор, I Соавтор,II Соавтор, Название, Год выпуска, Издание, Места издание, Стр. Seçək

5. Год выпуска sahəsi üçün seçim şərtini >1995 yazaq

6. Aвтор sahəsi üçün nizamlama parametri- artma sırası ilə (По возрастанию) seçək

7.Nəticə cədvəlində əks olunacaq sahələri qeyd edək

Sorğunun nəticəsi olaraq aşağıdakı cədvəl formasında müəlliflərin artan əlifba ardıcıllığı üzrə kitabxanadakı 1995-ci ildən sonra nəşr olunan kitabların siyahısı əks olunacaqdır

Misal 2.1.1

Fərz edək ki,oxucuya 1995-ci ildən sonra yalnız Bakı və Şuşa şəhərlərində nəşr olunan kitablar lazımdır. Места издание bölməsinin Условия отбора sətrində "Bakı",Или sətrində Şuşa yazırıq:

Год выпуска bölməsinin Условия отбора sətrində >1995 yazaq

Müvafiq sorğu əvvəlki sorğudan yalnız seçim şərtinə görə fərqlənəcək.

Misal 2.1.2

Fərz edək ki,oxucu kitabın müəllifinin insialını unutmuşdur və yalnız onun soyadının Əliyev,kitabın 1995-ci ildə nəşr olduğunu xatırlayır.Bu kitab aşağıdakı sorğu vasitəsilə tapıla bilər.

Aвтор bölməsinin Условия отбора sətrində Like"Qurbanov",

Год выпуска bölməsinin Условия отбора sətrində >1995 yazaq

Hesablama sahəli seçim sorğusu

Hesablama sahəli seçim sorğusu - bir və ya bir neçə informasiya mənbəyindən seçim şərtini ödəyən və müəyyən hesablama nəticəsində əldə olunmuş informasiyanı cədvəl şəklində əks etdirə bilər.Fərz edək ki,müvafiq kitabxana işçisini 1995-ci ildən sonra nəşr olunan kitabxanadakı konkret adda kitaba nə qədər maliyyə vəsaiti xərcləndiyi maraqlandırır.Sorğu yaradaq.Bunun üçün Misal 2.1 təsvir olunan

1.1-7 mərhələdə gördüyümüz işləri təkrar yerinə yetirək

2.Əlavə olaraq Количество və Цена sahələrini sorğu blankına əlavə edək.

3.İfadə tərtibatçısı vasitəsilə sorğu blankının boş sahəyə uyğun xanasında hesablanan sahə yardaq.Bunun üçün İfadə tərtibatçısından əvvəlcə kataloq cədvəlinin Количество sahəsini * işarəsini və kataloq cədvəlinin Цена sahəsini seçmək və OK düyməsini sıxmaq lazımdır. (Построитель выражения pəncərəsində [Количество]*[Цена]).Sorğunun nəticəsi cədvəl şəklində əks olunacaqdır.Sorğunu Zapros 11 adı ilə yaddaşda saxlayaq.

Sorğuda qruplaşmış əməliyyatlar

Çox zaman verilənləri məyən parametrə görə qruplaşdırmaq və yekun nəticəsini hesablamaq tələb olunur.MS Access-də bu məqsədlə qruplaşdırma əməliyyatı və 9 statistik funksiya nəzərdə tutulmuşdur.

SUM- qrupun müəyyən sahəsinin cəmini

AVG- qrupun müəyyən sahəsinin orta qiymətini

MAX,MİN- qrupun müəyyən sahəsinin ən > və ən < qiymətini

COUNT- qrupun müəyyən sahəsinin yazılarının sayını (boş yazılar nəzərə alınmır)

SET DEV - qrupun müəyyən sahəsində orta qiymətdən orta kvadratik paylamanı

VAR - qrupun müəyyən sahəsin də dispersiyanı

FİRST və LAST - qrupun müəyyən sahəsində birinci və sonuncu yazını tapır.

Misal 2.1.2.1

Fərz edək ki, kitabxananın 1995- ci ildən sonra nəşr olunan neçə adda kitab aldığı haqda (illər üzrə) operativ informasiya tələb olunur.Müvafiq sorğu sol tərəfdə aşağıdakı kimi təsvir olunur.

Издание

Места издание

Стр

Количество

Цена

Cədvəlin aşağı hissəsində

Поля - sətrində ; Название- Год выпуска

Имя таблица - sətrində; Каталог- Каталог

Групповая операция-sətrində; COUNT(Название-altında), Группировка(Год выпуска - altında )

Сортировка - sətrində; По возрастанию

Год выпуска bölməsinin Условия отбора sətrində >1995 yazaq

Sorğunun nəticəsi olaraq cədvəl başlıqları aşağıdakı kimi olacaq.

COUNT, Название, Год выпуска

Misal 2.1.2.2

Fərz edək ki, kitabxananın 1995- ci ildən sonra nəşr olunan kitabların alınmasına cəmi nə qədər vəsait sərf olunduğu tələb olunur.Yeni sorğu yaradaq.Bunun üçün:

1.База данных- Создать - Конструктор - ОК

2.İnformasiya mənbəyi olaraq Zapros 11 sorğusunu seçirik.

3.Yeni sorğuda iştirak edən sahələri Выражение 1 seçirik

4.SUM düyməsini və ya Вид menyusunun Групповые операции əmrini yerinə yetiririk

5.Sorğu blankının Групповые операции sətrində Группировка sözünü açılan siyahıdan SUM funksiyası ilə əvəz edirik və sorğunu yaddaşa veririk.

2.Dəyişdirici sorğular

Cədvəl yaradan və əlavə edən sorğular

Cədvəl yaradan sorğular bir və ya bir neçə cədvəl və ya sorğu əsasında yeni cədvəl yaradır.Əlavə edən sorğular isə bir və ya bir neçə cədvəl və ya sorğudan əldə olunan yazıları digər cədvələ əlavə edir.Yeni cədvəl yaradan və əlavə edən sorğular yaratmaq üçün ilk növbədə yeni seçim sorğusunun yaradılmasında olduğu kimi sorğu yaradılmasının Konstruktur rejimi seçilməli ,informasiya mənbəyi yaradılmasında iştirak edən sahələri,seçim şərtlərini, ehtiyac olarsa qruplaşmış əməliyyatları və ya hesablanan sahələri müəyyən etmək lazımdır.Sonra Запросы menyusunun və ya kontekst menyunun sorğunun növünə uyğun Создание Таблицы və ya Добавление əmrlərini yerinə yetirmək lazımdır.Açılan dialoq pəncərədə yaradılacaq və ya yazılar əlavə olunacaq cədvəlin adını və əgər cədvəl digər verilənlər bazasının cədvəli isə bazanın ünvanını ( disk, qovluq,bazanın adı) göstərmək lazımdır.

Misal2.2.1

Fərz edək ki,kitabxanadakı 1995-ci ildən sonra nəşr olunmuş əsərlərin siyahısı cədvəl şəklində lazımdır.Yeni sorğu yaradaq.

1.Misal 2.1.1-də təsvir olunmuş 1-7 mərhələsində görülən əməliyyatları təkrar yerinə yetirək

2. Запросы menyusunun Создание Таблицы əmrini seçək

3.Açılmış pəncərədə yaradılacaq cədvələ ad verək -tab5

4.Sorğunu Запросы2 adı ilə yaddaşda saxlayaq

Misal2.2.2

Fərz olunur ki,kitabxanadakı 1995-ci ildən sonra nəşr olunmuş əsərlərin siyahısı və yekun miqdarı haqqında məlumat lazımdır.Zapros2 sorğusunu yerinə yetirək

1. База данных- Запросы -Создать - Конструктор - ОК

2. İnformasiya mənbəyini - tab5 cədvəlini seçək

3.Sorğuda iştirak edən sahələri - tab5 cədvəlinin Название sahəsini seçək.SUM düyməsini və ya Вид menyusunun Групповые операции əmrini yerinə yetiririk

4.Sorğu blankının Групповые операции sətrində Группировка sözünü açılan siyahıdan COUNT funksiyası ilə əvəz edirik

5. Запросы menyusunun Добавление əmrini yerinə yetirib, tab5 cədvəlini seçirik

6.Sorğunu yerinə yetirdikdən sonra , tab5 cədvəlini açıb sorğunun nəticəsinə baxmaq olar

Ləğv edən sorğular

Adından məlum olduğu kimi bu sorğular bir və ya bir neçə cədvəl və ya sorğudan eyni vaxtda seçim şərtini ödəyən yazıların ləğv olunmasını təmin edir.

Misal 2.3.1

Fərz edək ki,Qurbanovun əsərlərinin kitabxana fondundan silinməsi ilə əlaqədar elektron kataloqun ləğv olunması tələb olunur.Sorğu yaradaq.

1. База данных- Запросы -Создать - Конструктор - ОК

2. İnformasiya mənbəyini - Kataloq cədvəlini seçək.Sorğuda iştirak edən sahələri - cədvəlin bütün sahələrini seçək

3. Запросы menyusunun Удаление əmrini yerinə yetirək və sorğunu yaddaşda saxlayaq.

Yeniləşdirən sorğular

Yeniləşdirən sorğular informasiya mənbəyində müəyyən edilmiş

sahələrdə informasiyanı yenisi ilə əvəz edir. Sorğunu yaratdıqda Konstruktor rejimində sorğuda iştirak edən sahələri və yeniləşmə parametrini müəyyən etmək lazımdır.

3.Parametrik sorğular

1.Misal 2.1-də izah olunmuş 1-5 əməliyyatlarını təkrar yerinə yetirək

2. Запросы menyusunun Параметры əmrini yerinə yetirək

3.Açılmış pəncərənin Параметры bölməsinə Год выпуска və тип данных bölməsinə Целое daxil edirik.

4.Sorğunu yaddaşda saxlayaq.

Sorğunu yerinə yetirdikdə sorğu parametrini daxil etmək üçün dialoq pəncərəsi açılır. Год выпуска daxil edib OK düyməsini sıxdıqda sorğunun nəticəsi cədvəl şəklində əks olunacaq.

4.Kəsişən sorğular

Misal.Fərz edək ki,kitabxanadakı ayrı-ayrı müəlliflərin 1995-ci ildən sonra nəşr olunmuş kitablarını illər üzrə qruplaşmış siyahısına baxmaq tələb olunur.Bu məqsəd ilə kəsişən sorğu yaradaq.

1.База данных- Запросы - Создать düyməsini sıxdıqdan sonra, kəsişən sorğular rejimini seçib OK düyməsini sıxırıq.

2.Açılan pəncərədə sorğunun mənbəyini seçək.

3.Sətir başlığı kimi qəbul edilmiş sahəni - Avtor seçək

4.Sütun başlığı kimi qəbul edilmiş sahəni - Год выпуска seçək

5.Hesablama aparmaq üçün funksiyanı COUNT müəyyən edək və Итоговое значение parametrini seçək.

6.Sorğuya ad verib Готово düyməsini sıxaq.

4.Formalar

Formalar üzərində idarəetmə elementləri yerləşən pəncərə olub,təyinatından asılı olaraq База данных informasiyanın rahat daxil olmasını ,redaktəsini ,informasiyanın vizual görünüşünü təmin edir və idarəetmə funksiyasını yerinə yetirir

Formalar cədvəldən fərqli olaraq aşağıdakı üstünlüklərə malikdirlər.

1.Forma bir deyil , bir neçə cədvəlin informasiyasını əks etdirə, redaktə edilməsini və informasiya daxil olmasını təmin edə bilər.

2.İdarəetmə elementlərinin , informasiyanın tam şəkildə görünüşü üçün,rahat daxiletmə və redaktə tələblərinə uyğun yerləşdirmək imkanına malikdir.

3.Bir sıra informasiyaların OLE- obyektlərin , o cümlədən şəkillər,video və animasiya fayllarına baxışı vizual şəkildə təmin edir.

Yeni formaların yaradılması

1.Sadə formaların yaradılması

Yeni forma yaratmaq üçün ilk növbədə База данных pəncərəsinin Forma bölməsinin Создать düyməsini sıxdıqda və ya Вставка menyusunun Forma əmrini yerinə yetirdikdə ekrana Новая форма pəncərəsi açılır.Pəncərədə informasiya mənbəyini və forma yaratma rejimlərindən birini seçmək lazımdır.

Мастер форм

Автоформа:в столбец

Автоформа: ленточная

Автоформа: табличная

Диаграмма

Сводная таблица

Konstruktor

Автоформа:в столбец,Автоформа: ленточная,Автоформа: табличная rejimləri seçilmiş cədvəl və ya sorğu əsasında insanın iştirakı olmadan avtomatik olaraq sütun,lent və cədvəl şəkilli formalar yaradır.Bu rejimlər yalnız bir informasiya mənbəyi əsasında və sorğunun yaradılmasında informasiya mənbəyinin bütün sahələri iştirak etdikdə yeni formaların yaradılması üçün məqbuldur.Digər 3 rejim isə müvafiq olaraq bir neçə mərhələli ,təlimata uyğun sadə ,diaqram və yekun cədvəl tipli formaların yaradılmasını təmin edir.

Forma ustası vasitəsilə yeni formanın yaradılması

Новая форма pəncərəsində informasiya mənbəyini və Мастер форм rejimini seçib OK düyməsini sıxdıqda ,açılmış növbəti pəncərədə formanın yaradılmasında iştirak edən sahələri müəyyən etmək lazımdır.Bunun üçün informasiya mənbəyinin sahələr siyahısından formanın yaradılmasında iştirak edən sahəni qeyd edib> düyməsini sıxmaq kifayətdir. >> düyməsi bütün sahələrin formanın yaradılmasında iştirakını təmin edir. < və << düymələri isə əksinə ,səhvən müəyyən edilmiş ayrı-ayrı sahələrin və hamısının iştirakını ləğv edir.Forma bir və ya qarşılıqlı əlaqəli bir neçə informasiya mənbəyi əsasında yaradıla bilər.Əlavə informasiya mənbəyi pəncərənin Таблицы/Запросы açılan siyahısından seçilir - Далее.Bu mərhələdə formanın görünüşü seçilir.Növbəti mərhələlərdə tələb olunan stili müəyyən edilir.Formaya ad verib və onun görünüş rejimi müəyyən etdikdən sonra Готово düyməsi sıxılır.

Diaqram rejimi vasitəsilə formanın yaradılması

Новая форма pəncərəsində informasiya mənbəyini və Диаграмма rejimini seçib OK düyməsini sıxdıqda ,açılmış növbəti pəncərədə formanın yaradılmasında iştirak edən sahələri müəyyən etmək lazımdır.Sonra diaqramın tipi seçilməli ,növbəti mərhələdə isə diaqramda əks olunacaq informasiyanın tipi müəyyən olunmalı,formaya ad verilməli,onun görünüş rejimi təyin olunmalı və Готово düyməsini sıxılmalıdır.

Yekun cədvəllər vasitəsilə formanın yaradılması

Yekun cədvəllər adi cədvəllərdən fərqli olaraq müəyyən hesablamalar aparmaqla yaradılmış informasiyanı əks etdirir.

Новая форма pəncərəsində informasiya mənbəyini-Zaprosı 1 və Сводная таблица rejimini seçib OK düyməsini sıxmaqla açılmış informasiya pəncərəsində Далее düyməsini sıxaraq növbəti mərhələyə keçmək lazımdır.bu mərhələdə eyni qayda ilə formanın yaradılmasında iştirak edən sahələr müəyyən edilir.Növbəti mərhələdə MS Excel proqramı yüklənir.Famiya sahəsini pəncərədəki Сводная таблица diaqramının Строка, Год sahəsini Столбец, Название sahəsini Данные oblastında yerləşdirmək lazımdır - Готово

Konstruktor rejimi

База данных pəncərəsinin Forma bölməsinin Создать düyməsini sıxmaqla açılan pəncərədə Konstruktor rejimini ,ehtiyac olarsa informasiya mənbəyini seçib OK düyməsini sıxmaq lazımdır.bu zaman boş forma Konstruktor rejimində əks olunacaqdır.Elementlər panelinin müvafiq idarəetmə elementlərini boş forma üzərində yerləşdirməklə və müvafiq tərtibat , dizayn ,elementlərə uyğun xassələri müəyyən etməklə formanın yaradılması təmin olunur.

5.Hesabatlar

Hesabatlar verilənlər bazasındakı informasiya əsasında yaradılmış və çap üçün nəzərdə tutulmuş sənədlərdir. Yeni Hesabat yaratmaq üçün ilk növbədə База данных pəncərəsinin Hesabatlar bölməsinin Создать düyməsini sıxБаза данных pəncərəsinin Forma bölməsinin Создать düyməsini sıxmaq,açılan pəncərədə hesabat yaradılması rejimlərindən birini və informasiya mənbəyini seçib OK düyməsini sıxmaq lazımdır.Yeni hesabatın yaradılması üçün aşağıdakı rejimlər nəzərdə tutulmuşdur.

Конструктор

Мастер отчета

Автоотчет :ленточный

Автоотчет: в столбец

Почтовые наклейки

Мастер диаграмм

Автоотчет :ленточный və Автоотчет: в столбец rejimləri avtomatik olaraq lentşəkilli və sütunvari sadə yalnız bir informasiya mənbəyi əsasında hesabatların yaradılmasını təmin edir.Bu tip hesabatlarda informasiya mənbəyinin bütün sahələri hesabatın yaradılmasında iştirak edir.

Мастер отчета rejimi vasitəsilə hesabat yaratmaq üçün informasiya mənbəyini seçib OK düyməsini sıxdıqda açılan ilk pəncərədə hesabatın yaradılmasında iştirak edən sahələri seçib Далее düyməsini sıxmaq lazımdır.Sonrakı mərhələdə hesabatın tərtibat formalarını seçmək ,ad vermək və Готово düyməsini sıxmaq lazımdır.

Görünüş istifadəçini qane edərsə Файл -Печать əmrini yerinə yetirməklə hesabatı çap edə və yaxud da Файл- Отправить əmrini yerinə yetirməklə hesabatı uzaq məsafədə yerləşən istifadəçiyə elektron poçt(e-mail) vasitəsilə göndərə bilər.

Görünüş istifadəçini qane etməzsə Вид menyusunun konstruktor əmri vasitəsilə hesabatı yenidən redaktə edə bilər.

Мастер диаграмм rejimi diaqram tipli hesabatların yaradılmasını təmin edir.

Почтовые наклейки rejimi bazadakı informasiya əsasında poçt nakleykalarının yaradılmasını və çapını təmin edir.

1.Nakleykanın ölçüsünü seçmək - Далее

2.Şrift,onun rəngini,stilini,ölçüsünü seçmək - Далее

3.Nakleyka üzərində hansı sahənin informasiyaları yerləşəcəyini müəyyən etmək - Далее

4.Nizamlanma aparılacaq sahəni müəyyən etmək- Далее

5.Hesabata ad verib- Готово

Конструктор rejimi formada oıduğu kimi idarəetmə elementləri panelinin elementlərini bu rejimi seçdikdə açılan boş hesabat üzərində yerləşdirməklə yeni hesabatın yaradılmasını və digər rejimlərdə yaradılmış hesabatları redaktə etməyə imkan verir.

Verilənlər pəncərəsinin Конструктор düyməsini sıxmaqla qeyd olunmuş hesabatı redaktə etmək,Baxış düyməsini sıxdıqda isə ona baxmaq və hesabat bizi qane edərsə Файл menyusunun Печать əmri vasitəsilə çap etmək olar.

Конструктор rejimində hesabatı Format menyusunun əmrləri vasitəsilə tərtibatını dəyişmək (Автоформат) ,elementlərin düzülüşünü və ölçüsünü nizamlamaq olar.Вставка menyusu vasitəsilə hesabatın səhifələrini nömrələmək,hesabata tarix və vaxt,digər Windows əlavələrinin obyektlərini,diaqram,hiperistinad,şəkil daxil etmək olar.

11.11.2013 16:33:08

139Quliyeva Səlimə,Məhərrəmova Leyla