Презентация по информатике (8 -класс)

12 - 15.11.2015 жыл

8 «а», «ә», «б», «в», «г»

Сабақ тақырыбы: Компьютердің қосымша құрылғылары, қосымша құрылғылар орнату , драйверлер.

Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Қосымша құрылғылар, оларды орнату, драйверлер туралы жалпы мәлімет беру, компьютердің қосымша құрылғылары туралы білімдерін қалыптастыру.
Тәрбиелігі: Жауапкершілікке баулу, дәлдікке үйрету.
Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп, есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру

Сабақтың түрі: практикалық сабақ
Сабақтың типі:
Әдістері: Практикум, баяндау арқылы түсіндіру.
Көрнекіліктер: Компьютер, электронды оқулық, интерактивті тақта, презентация
Пәнаралық байланыс: ағылшын тілі, орыс тілі

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу
Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
Дербес компьютер құрамына қандай құрылғылар кіреді?
Процессор дегеніміз не?
Процессордың негізгі компоненттерін атаңыз?
Қазіргі компьютерлердің жұмыс істеу жылдамдығы қандай?
Мониторлардың қандай типтері бар?
Тасымал компьютерлер дегеніміз не?
Қалта компьютерлер жайлы не білесіздер?
Планшеттік дербес компьютерлер қандай болады?
ІІІ. Жаңа сабақ

Біз 7 - сыныпта дербес компьютерлердің құрылымдарын және олардың атқаратын міндеттерімен таныстық. Енді ДК - дің жұмыс істеу принципін толығырақ қарастырайық. Біз осыған дейін компьютер дегеніміз - ақпараттарды жинау, өңдеу және беру үшін қолданылатын әмбебап электрондық машина деп айттық. Олардың ішінде жеке жұмысқа арналған дербес компьютерлер кең тараған.
Дербес компьютер - кез келген жұмыс орнына орнатуға болатын машина.
ДК - дің минимум тізіміне мыналар жатады:
Жүйелік блок;
Монитор
Пернетақта

Қосымша құрылғылар - компьютердің жүйелік блогына қосымша жалғанатын құрылғылар.
Дыбыс колонкалары - дыбыстық ақпаратты шығару құрылғысы.
Сканер - қағаздағы кескінді (жазуды, суретті) түсіріп, дисплей экранына шығаруға мүмкіндік беретін құрылғы.
Принтер - компьютерге қосылған басып шығару құрылғысы.
Жылдамдығы және басып шығару сапасымен ерекшеленетін принтердің үш түрі кеңінен тараған: матрицалық, бүріккіш және лазерлік. Олардың ішіндегі ең қарапайымы және арзаны - матрицалық, ең жылдамы және сапалысы - лазерлік, ал бүріккіш принтерлер арзан принтерлердің ішіндегі ең сапалысы.
Модем дегеніміз - компьютерді интернетпен қосып тұратын құрылғы.
Жұмыс жасауы принципі - модем модулятор және демодуляторлардан тұрады, компьютерден шыққан ақпарат модем ішінде модуляциядан өтіп келесі модемге жетеді, ол жерде қайта демодуляция орындалады

Компакт - дискілер. Компакт дискіні лазерлік дискі деп те атайды. Оның сыйымдылығы өте үлкен, олардағы ақпаратты тек оқуға болады. CD - R компакт - дискілеріне басқа жаңа ақпараттар жазуға немесе ақпараттарды қайта жазуға болмайды. Ал CD - RW дискілеріне ақпаратты жазуға, қайта жазуға болады.

Флэшка - жинақтауыштар және жады карталары. Флэшка - ақпаратты сақтау үшін ең қолайлы контейнер болып табылады. Оларға 32 Мбайт - 8 Гбайт дейін ақпарат сақтауға болады. Салмағы жеңіл, қолайлы флэшкаларды USB - портқа қосады, секундына 1 - 10 Мбайт жылдамдықпен ақпарат жазуға болады. Ол қазіргі заманғы компьютерлердің әрқайсысында болатын арнаулы USB - порт арқылы қосылады
Дискета - ақпаратты тасымалдаушы, оларда программалар мен мәліметтерді компьютерден тыс сақтауға болады.
Драйвер - компьютер құрамына кіретін әртүрлі құрылғыларды басқаруға арналған арнайы программалар. Әрбір құрылғыға өзінің драйвері сәйкес келеді. мысалы, принтер драйвері, сканер драйвері, жүйелік картаның драйвері.
Компьютерге қосылған әр құрылғы драйвер көмегімен жұмыс жасайтын көрінеді. Мәселен, шина, юзби сияқты құрылғылардың драйвері Windows операциялық жүйесінде бірге жүруі мүмкін, бірақ бізге көбіне дыбыс картасы, видеокарта, чипсет құрылғысының драйверін өзіміз орнатуға тура келеді. Драйвер болмаған жағдайда, дыбыс шықпай, монитордағы терезені жылжытқанда қалқып жылжуы, желелік сымды қосқанда желіге қосылмай қою сияқты проблемалар орын алатын көрінеді.
Драйвер іздеудің жолдары әрине көп те шығар, бірақ практикада кездескен бірнеше жолын осында қарастыра өтсек:
1. Аналық тақшаның (мат. плата) қорабында бірге келетін драйвер дискісі көмегімен орнатуға болады. Кей жағдайда, дыбыс картасы мен видео карта аналықтақшаға орнатылған болып келеді. Тиісінше, олардың драйверін бір дисктен алып орната салуға болады. Бұндай орнатылып қойған құрылғылар әлсіз болып келетін көрінеді, мәселен видео карта жады 16 - 128 мб шамасы болуы мүмкін. Тек, әр компьютердің өз дискісінің драйверлерін ғана орнату керек.
2. Құрылығын ІД арқылы іздеп орнату. Ол үшін: «Мой компьютер» үстіне тышқанның оң жағын шертіп, «Управление» ашу керек, кейін «Диспетчер устройств». Тізімдегі кез - келген құрылғының үстіне тышқанның оң жағын басып, «Свойства» кейін «Сведение» деген жерінде құрылғы ІД жазылып тұрады.

Сол ақпаратты көшіріп (ctrl+c) алып, интернеттегі іздеу жүйесі арқылы драйверді алуға болады. Оның жеңілдетілген түрін ұсынатын жақсы ресурс та бар: drp. su
Сонымен қатар, driver. ru сайты да жақсы сайт, әсіресе принтер драйверлерінің көбін осы сайттан алуға болады, ондағы тиісті ОЖ қатысты драйверді алуға болатын мүмкіндігі бар.
Осы құрылғылардың ішінде мысалы, сканерді орнатуға тоқталайық. Сканер - қағаз бетіндегі барлық ақпаратты компьютерге түсіру үшін қолданылатын құрылғы. Айта кететін нәрсе, сканер ақпаратты тек сурет күйінде түсіреді. Яғни, jpg, bmp, png секілді форматтарда.
Сканерді қолданбас бұрын оны кей жағдайларда алдымен драйверлерді орнатып алу қажет болуы мүмкін. Сондықтан іске кіріспес бұрын, қораптағы қолданушыларға арналған кітапшаны байыппен оқып шығыңыз. Драйверді орнату қажеттілігі болса, сканер комплектінде болатын дискті қосып драйверді орнатып алыңыз. Ондай қажеттілік болмаса, құрылғыны сенімді түрде компьтеріңізге жалғай беруіңізге болады. Әдетте, бұл үшін USB шнур қолданылады.
Компьютерде орнатылған барлық бағдарламалар Басқару панелінде Бағдарламаларды орнату және өшіру категориясында көрініп тұрады.

ҮІ. Бағалау: Оқушыларды біліміне сай бағалау.

ҮІІ. Үйге тапсырма: Компьютердің қосымша құрылғыларын орнату. Драйверлер

19 - 22.11.2015 жыл

8 «а», «ә», «б», «в», «г»

Сабақтың тақырыбы: Тармақталу және таңдау операторлары
Мақсаты: Білімділігі: Оқушыларға тармақталу және таңдау опреаторлары н түсіндіру, алған практикада есптер шығару кезінде қалыптастыру.
Дамытушылығы: Қабілетін, логикалық ойлауын дамыту.
Тәрбиелілігі: Шапшаңдыққа , ұйымшылдыққа және нәтижелілікке, шыдамдылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ

Сабақтың типі: Білімді, іскерлікті, дағдыны қалыптастыру.
Оқыту формасы: топтық, жұптық, жеке
Көрнекілігі : Деңгейлік тапсырма қағаздары, проектор, бағалау парағы, фишкалар.

Пәнаралық байланыс: математика

Оқушы нені білуі тиіс:Программа құрылымы,орындалу реті

Паскаль тілі операторлары

Белгілерді,айнымалыларды,тұрақтыларды сипаттау

Операторлардың орналасу реті,түрлері және міндеттері.

Нені үйренуі тиіс

Тармақталу,таңдау командалары қызметі, жазылуы.

Программа құруда операторды дұрыс пайдалану

Командаларды пайдалана отырып программа құра білу

І Ұйымдастыру

Read,Writeln,Readln,Write-файлдардан оқу және оларға жазу әректтерін орындайтын операторлар/иә/

Бағалау парагын толтырып болган сон өткен тақырып корытындыланады.

Жаңа сабақ Трек схема тұрғысынан түсінік беріледі.

Тармақталу командасы :/проекторда блок схемалары көрсетіледі/

Программадағы операторлардың орындалу ретін басқарып отыратын операторларды тармақталу командасы деп атаймыз.Бұл командалардың көмегімен құрылған программаның блок схемасы бұтақ тәрізді болады.Тармақталу командасына шартсыз GOTO , шартты IF - THEN - ELSE және таңдау CASE жатады.

GOTO шартсыз көшу операторы

Паскаль программалау тілінде операторлар программада жазылу ретімен бірінен соң бірі орындалады.Бірақ көптеген программаларды құру барысында операторлардың орындалу тәртібін бұзуға тура келеді.Мысалы программаның бір бөлігін уақытша айналып өтіп ,кейін оған қайтып келу керек болады.Осы жағдайда шартсыз көшу орындалады.

Program esep1;

Label5,10;

…………

Goto 10;

………;

5:……;

10:writeln(x);

Program esep2;

Label s1.s2;

………;

Goto s2;

S1:…..;

S2:readln(n);

Goto операторы көмегімен аттап кеткен программа болігіне қайтып келу үшін ол бөлікті де таңбалап кеткен жөн.Әйтпесе программаның ол бөлігі орындалмайды.

Шартты операторлар.

IF-THEN-ELSE Берілген шарттың орындалуын реттейді.Егер шарт нәтижесі ақиқат болса онда басқару THEN операторына беріліп тек сонда тұрған программаның тармағы ғана орындалады.ары қарай басқару ELSE операторын оқымай аттап кетіп программаның келесі операторына беріледі.

Егер шарт нәтижесі жалған болса онда программаның орындалуы THEN операторынан аттап кетеді де ELSE операторына беріліп программаның осы операторы тармағы орындалады.Ары қарай басқару программаның келесі операторларына беріледі.

IF шарт THEN 1-блок

IF шарт THEN 1-блок ELSE 2-блок

CASE-Таңдау операторы.

Кейде белгілі бір өрнектің немесе шамалардың мәндерінің өзгеруіне байланысты программада жазылған әртүрлі операторлардың бір бөлігін ғана таңдап орындау керек болады.Таңдау операторы CASE -OF қызметші сөзінен тұрады.

Case N of

1-тізім:1-блок;

2-тізім: Begin 2-блок; End.

…. …………………………

М-тізім: м-блок; End.

Else 0-блок; End.

Практика жүзінде

Мысалы Екі санның үлкенін табу.

Есептің программасын 3 түрде жазып талдау.

1-әдіс.

Program maxsan;

Var a,b,max:integer;

Begin

Readln(a,b);

If a>b then writeln("max=",a)else if a=b writeln("eki san ten") else writeln("max=",b);

Readln;

End.

2-әдіс.

Program maxsan1;

Var a,b:real;

F:Boolean;

n:integer;

Begin

Readln(a,b);

F:=a

If not f then n:=1 else n:=2

Case n of

1:writeln("max=",a)

2: writeln("max=",b);

End.

3-әдіс.

Program maxsan2

Label s1,s2,s3:;

Var a,b,max:integer;

F:Boolean;

Begin

Readln(a,b);

F:=a>b;

If f then goto s1

Else goto s2;

S1:writeln("max=",a);

Goto s3;

S2: writeln("max=",b);

S3:Readln;

End.readln;

End.

Жаңа сабақты бекіту жеке формада жүргізіледі.

ДЕҢГЕЙЛІК ТАПСЫРМАЛАР.Өз жұмысын жауап парагымен тексеріп бағасын толтыру.Болган соң келесі деңгей тапсырмасын орындауга көшеді. Кай деңгейді алу өз қолында.Әр деңгейде 2 тапсырмадан.

І -деңгей.

1 сұрақ.Таңдау операторы не үшін қажет?Жазылу формасы?

2.Өзің есеп шартын құрап қалаған операторын бойынша программасын жаз

ІІ-деңгей

1 сұрақ.Шартты операторлардың жазылу үлгілері қандай.

2 есеп.Егер А саны В санынан үлкен болса бөлуді орында әйтпесе көбейтуді орындайтын программа құр.

ІІІ -деңгей

1сұрақ. Операторлар дегеніміз не? Қандай топтарға жіктеледі?

2 есеп.Бүтін А саны берілген.Сол А санының бүтін В санына қалдықсыз бөлінетінін не бөлінбейтінін анықтайтын программа құру.Қаблеттеріне қарай орындап болган оқушы мұғалімдеріне тексертіп бағаларын қояды.

Қорытындылау.

12-15 фишка «5»

9-11 фишка «4»

6-8 фишка «3»

5 фишкадан аз алған оқушыларға қосымша қайталап тақырыпты оқу және блок схемалар бойынша программа құру тапсырылады .

Үй тапсырмасы п 3.4-9 жаттығулар.

26 .11. - 08.12. 2015 жыл

8 «а», «ә», «б», «в», «г»

Сабақ тақырыбы: Күрделі шарттар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Шартты операторлардың жазылу тәртібімен таныстыру және тармақталған алгоритмдерді программалауды түсіндіру. Сабақтан алған теориялық білімдерін жүйелі түрде тәжірибе жүзінде көрсете білу дағдыларын қалыптастыру.
Дамытушылық: Программалау тілінде жұмыс жасай білу дағдыларын, ойлау қабілеттерін, өз білімдерін сауатты түрде жеткізе білуді, пәнге деген қызығушылықты дамыту.
Тәрбиелік: Оқушылардың белсенділігін арттыру, жұмыс жасау мақсатында компьютерлік сауаттылыққа, өзара көмектесуге, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу.
Сабақ түрі: Дәстүрлі.
Сабақ типі: Көрсетіп - түсіндіру
Көрнекілік: Кесте, презентация, таратпа қағаздар, электрондық оқулық.
Пән аралық байланыс: Ағылшын тілі, қазақ тілі,орыс тіліү
Қолданылған әдебиет: «Информатика» 9- сынып. Б.Бөрібаев, Б.Нақысбеков, Г.Мадирова «Информатика және есептеуіш техника негіздері» 9 - сынып.
Сабақ жоспары:
I. Ұйымдастыру кезеңі (2 мин)
II. Үй тапсырмасын сұрау ( 10 мин)
III. Жаңа сабақты түсіндіру (20мин)
IV. Жаңа сабақты бекіту ( 8 мин)
V. Қорытынды.
а) Бағалау (3 мин)
в) Үйге тапсырма беру (2 мин)
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі
- Сәлеметсіздер ме балалар! Отырыңыздар!

- Бүгін сабақта кім жоқ? (журнал бойынша түгендеймін)

ІІ. Үй тапсырамсын сұрау.
- Мына суреттерді салуды және олардың программасын құрыңыздар.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Паскаль программалау тіліндегі шартты оператор
Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние жүзіне тез таралды. Қазіргі кезде барлық дербес компьютерлер осы тілде жұмыс істей алады. Паскаль тілінде жазылған программаның дұрыстығын компьютерде тексеру және жіберілген қатені түзету оңай. армақталған алгоритмдерді ұйымдастыру үшін шартты операторларды пайдаланамыз.
Тармақталған алгоритмдердің программасын құру үшін шартты операторларды пайдаланамыз. Осы уақытқа дейін біз сызықтық алгоритмдерге программа құрып келдік. Яғни, берілген есепте ешқандай шарттар болмаған. Ал, бүгінгі сабағымызда берілген есепте бір немесе бірнеше шарт кездесетін жағдайды қарастырып, оған программа құрамыз. Ал бұл алгоритм түрі тармақталған алгоритм.
Тармақталған алгоритмдер - алгоритмде арифметикалық теңсіздік пен теңдік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Логикалық шарт тексеріледі, егер орындалса, онда 1 - жолмен, ал егер орындалмаса, онда 2-ші жолмен жүзеге асады да, соңында екі тармақ бірігеді. Мұндай алгоритмдерді шарт тексеру, яғни тармақталу алгоритмдері деп атаймыз. Блок схемасында шарт тексеру блогы - ромб қолданылады.
Тармақталу операторы көрсетілген шартқа тәуелді құрамына кіретін операторлардың орындалуын немесе орындалмауын қамтамасыз етеді. Тармақталған алгоритмдерді программалаған кезде мынадай қызметші сөздер қолданылады: if - егер , then - онда , else - әйтпесе.
Оператор программадағы іс-әрекеттердің орындалу реттілігін өзгертетін мүмкіндіктің ең кең тараған тәсілі болып табылады. Оператордың жазылу түрі:
{Егер шарт онда 1 оператор әйтпесе 2 оператор орындалады.}
IF THEN ELSE ;
Егер шарттың мәні «ақиқат» болса, THEN сөзінен кейінгі оператор, ал мән «жалған» болса, ELSE сөзінен кейінгі оператор орындалады.
Шарт өрнегін жазу үшін мынадай салыстыру белгілерін пайдаланамыз:
= Тең
= Үлкен немесе тең
<> Тең емес
Мысал:
program j;
var x,y:real;
begin
read(x);
if xb THEN write('max a') else write('max b');
end.
Оқушылар тапсырманы тақтада орындайды.
Сабағымызды бекіту үшін деңгейлік тапсырмаларды орындайық.
І деңгей
Мұғалімнің көрсеткен мысалына ұқсас есептерді шығару.
ІІ деңгей
Орташа есептерді шығару.
Кез-келген санның оң немесе теріс екенін анықтайтын программа құрыңыз.
PROGRAM ERKEZHAN;
VAR a: real;
Begin
Write('vedite a');
read(a);
if a>=0 THEN write('a он сан') else write('а терис сан');
end.
ІІІ деңгей
Күрделі есептер
Мысал:
Бөлменің температурасы 50 градустан жоғары болса, "ыстық" сөзін, 25 градустан жоғары болса, "қалыпты" сөзін, ал 25 градустан төмен болса, "суық" сөзін экранға шығару керек.
program h;
var t:real;
begin
read(t);
if t>=50 then write(' ыстык ') else
if t>=25 then write(' калыпты ') else write('суык ');
writeln('t=',t);
end.


V. Қорытынды.
- Бүгінгі сабақ түсінікті ме? Түсінікті болса,үйге тапсырма дәптерлеріңізге жазылғандарды оқу, ережелерді жаттау.
- Кестелерді жаттау.
- Үй жұмысының бағасымен бірге сабаққа белсенеді қатысқан балаларға да бағалаймын.

03 .12. - 22.12. 2015 жыл

8 «а», «ә», «б», «в», «г»

Сабақтың тақырыбы: Циклдік алгоритмдер және оның түрлері.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік. Белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанатын болса, онда циклдік алгоритмдерді қолдананып, есептерді шешу керектігін оқушыларға түсіндіру. Осындай есептеулерді орындаған кезде циклді алгоритмдерді құрудағы білімдерін арттыру. Циклдік алгоритмдердің сызба-нұсқаларын құрып, соған байланысты алгоритімін және бағдарламасы құруға дағдыландыру..

2.Дамытушылық. Циклдік алгоритмдерді құру кезінде есепті жүйелеу арқылы шешіп, ойлау қабілеттерін дамыту. Қайталау барысын орындау алдында оның аргументінің параметрінің алғашқы мәнін енгізу арқылы , оның қадамын орнату жағдайларын қарастырып, циклдерге деген білімдерін дамыту.

3.Тәрбиелік. Циклдік алгоритмдерді өмірмен байланыстыру арқылы оқушыларды цикілдің мәнін ұғуға тәрбиелеу. Оның қайтымдығына өмірмен байланыстырап, мысалдар кертілу арқылы өмірдің қайтымсыз екндігіне көз жеткізу.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты бекіту

Сабақтың көрнекілігі: инерактивті тақта, компьютер, циклға арналған бейне.

Пәнаралық байланыс: математика

Сабақтың барысы:

1.Сәлемдесу

2.Өткенді қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Жаңа сабақты пысықтау

5.Бағалау

6.Үйге тапсырма

Өткенді қайталау:

1. Алгоритмдерді неше тілде көрсетуге болады?

2. Алгоритмдік және графикалық тілдерді түсіндір

3. Байланыс сызықтары деген не?

4. Блоктардың неше түрі бар?

5. Меншіктеу командасы қалай жазылады? Ондағы айнымалылар.

6. Командалардың неше түрі бар?

7. Алгоритмдердің түрлерін ата.

Жаңа сабақты түсіндіру.

Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанып орындалып отырады. Математикада есеп шығару кезінде бір теңдеуді пайдаланып, ондағы айнымалы мәнінің өзгеруіне байланысты оны бірнеше рет қайталап есептеуге тура келеді. Осындай есептеу процесі бөліктерінің талап орындауын цикл деп атайды, ал қайталанатын бөлігі бар алгоритмдер тобы циклдік алгоритмдерге жатады. Циклдік алгоритмдерді пайдалану, оларды кейіннен программаларда цикл командалары түрінде қысқартып жазу мүмкіндігін береді.

Циклдік процесті қамтамасыз ететін алгоритм бөлігін қайталау командасы құрайды. Бұл команда алгоритмді жинақы етіп жазуға мүмкіндік береді.

Қайталау командасын алгоритмдік тілде жазу үшін әзірше (әзір), цикл басы (цб) және цикл соңы (цс) түйінді сөдері қолданылады: әзірше сөзінен кейін қолданылатын шарт, ал цикл басы мен цикл соңы түйінді сөдерінің арасына қайталанатын командалар жазылады. Мұнда да цикл басы мен цикл соңы түйінді сөздер арасындағы цикл аздап оңға ығыстырылып жазылады, олай ығыстыру қайталанатын командалардың орындалу реттігін түсінуді оңайлатады.

Қайталау санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына байланысты цикл екі түрге бөлінеді. Қайталау саны алдын ала белгілі цикл - арифметикалық цикл деп, орындалу саны белгісіз цикл - командалық (итерациялық) цикл деп аталады.

Арифметикалық цикл. Арифметикалық цикл ең қарапайым цикл болып табылады және практикада жиі қолданылады. Қайталану барысында цикл параметрі арифметикалық прогрессияның заңы бойынша тұрақты шамаға өзгеріп отырады. Алгоритм атқарылар алдында цикл параметрінің бастапқы мәні белгілі, осыдан кейінгі қайталану барысында цикл параметрі белгілі бір шамаға (қадамға) өзгере отырып, алдын ала берілген соңғы мәнге жетуі қажет.

Алгорим мен программа жазуды жеңілдету үшін циклдік алгоритмдер ықшамдалған түрде «модификатор» немесе «цикл басы» блогын пайдалану арқылы жазылады. Бұл программадағы арифметикалық циклдің өз командалары былай жазылады:

Интерациалық (қадамдық) цикл. Цикл орындалмас бұрын, оның қайталану саны белгісіз болған жағдайда, қадамдық циклді пайдаланады. Циклді аяқтау үшін белгілі бір шарт тексеріледі. Егер шарт орындалмаса, онда кайталану командасы атқарылады. Ал шарт орындалса, онда цикл қайталанбайды. Қадамдық циклді кескіндегенде модификатор қолданылмайды, себебінеше рет қайталанатынын алдын ала білмейміз. Енді қадамдық циклге мысал келтірейік.

Қайталану саны белгісіз циклдер:

Блок - схема

Алгоритм

Pascal

шарт

Иә жоқ

Цикл денесі

Алг

Басы

Енгізу

Әзір шарт

Цб

Цикл денесі

Цс

Соңы

While шарт do

Begin цикл денесі

End.

Мысалы: 1, 3, 5, ... , 15 сандар тізбегі берілген. Осы тізбектің квадраттарының кестесін құру керек.

Берілген: х= 1

Қажетті формула: x:= x²

Блок - схема

Алгоритм

Pascal

X=1

X<=15

,басы

Иә Жоқ

соңы

y=x²

x, y

x=x+2

алг квадраттар кестесі

нәт бүт у

басы бүт х

х:= 1;

әзір x<=15

цб

у:= х²

шығару х, у;

х:= х+2;

цс

соңы

Program kvkestesi;

Var x, y: integer;

Begin

x:= 1:

while x<=15 do

begin

y:= sqr(x);

writeln (x, y);

x:= x+2;

end;

end.

Өткенді пысықтау:

1. Цикл деген не?

2. Циклдің түрлері қандай?

3. Цикл блогы қалай сызылады?

4. Цикл блогында неше байланыс сызығы бар?

5. Циклда егер шарт болатын болса, онда ол қалай орналасу керек?

Үйге тапсырма: 1. Тақырып мазмұнына дайындалу.

2. Есеп: 1, 3, 5, ...., 15 сандар тізбегі берілген. осы тізбектің квадраттарының қосындысын есептейтін блок-схема, алгоритм және пргорамма құрып келу керек.

17 .12. - 29.12. 2015 жыл

8 «а», «ә», «б», «в», «г»

Тақырып: Циклдiк алгоритмдi программалау.
Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі циклдік операторлар жайлы білімдерін қалыптастыру. Циклдік программалар құрып үйрету.
Білімділік - Оқушыларды циклдік алгоритмдерді программалауды үйрету.
Дамытушылық - Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.
Тәрбиелік - Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.
Сабақ түрі: лекция сабақ
Сабақ типі: аралас сабақ
Әдіс - тәсілдер: түсіндірмелі - иллюстративті, көрнекілік, сұрақ - жауап
1) С. Т. Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»
1) Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы
1) Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
а) оқушылар тізімі;
ә) кабинет жағдайы;
б) сабақ барысымен таныстыру.
2) Үй тапсырмасын тексеру.(3 - 5мин)
1) Тармақталу алгоритміне программа құру үшін қандай операторлар қолданылады?
2 Шартты оператордың жазылу форматы?
3 Шарт ретінде не қолданылады?
3) Жаңа тақырыпқа кіріспе (3 - 5 мин)
4) Жаңа тақырыпты түсіндіру(3 - 5 мин)
Көп жағдайда аргументтерінің әр түрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процесстерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымды алгоритмдер - қайталау операторлары қолданылады. Олар әр түрлі заңдылық негізіндегі ереже бойынша қолданылады.
Паскаль тілінде қайталау процессін жүзеге асыратын циклдік операторлардың 3 түрі бар: арифметикалық цикл - FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл - WHILE және шартты соңынан тексеретін цикл - REPEAT.
Егер шартын алдын ала тексеретін циклдегі операторды неше рет қайталау керек екендігі белгісіз болып, оның тек қайталану шарты берілсе, онда WHILE, REPEAT операторлары пайдаланылады. Ал FOR операторы қайталану саны алдын ала белгілі болған кезде қолданылады.
FOR операторын параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені, қайталау саны функция аргументі сияқты циклдің параметрі қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі.
FOR операторының екі түрі бар:
FOR:= to do;
FOR:= downto do;
Мұндағы, S1 және S2 - цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for…do - цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; - цикл тұлғасы.
FOR - ҮШІН, TO - ДЕЙІН, DO - ОРЫНДАУ деген мағынаны беретін түйінді сөздер. Паскаль тілінде цикл параметрі міндетті түрде бүтін немесе реттелген типтегі айнымалы болуы қажет. Параметрдің өзгеру қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN - төмен, TO - дейін, DOWNTO - кері қарай) түінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам - 1 - ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.
Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы тиіс, әйтпесе оларды бүтін мен беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады.

FOR операторының блок - схемасы

Сергіту жаттығулары (2 мин)

5) Жаңа тақырыпты бекіту (10 - 15 мин)
Тапсырмалар мен сұрақтар:
1 Циклдік алгоритм дегеніміз не?
2 Қандай циклдік операторлар бар?
3 FOR операторының жазылу форматы қандай?
Тапсырма №1.
А) Қадақпен берілген массаны (1 - 50 қадақ аралығын) кг - ға түрлендіретін программа құрыңдар. (1 қадақ =0, 4кг).
Б) Дюйммен берілген қашықтықты (1 - 20 дюйм аралығын) см - ге түрлендіретін (1 дюйм=2, 54 см) программа құрыңдар.
Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.
Тапсырма №2.
1 - ден 100 - ге дейінгі тақ сандардың және жұп сандардың қосындыларын табу алгоритмін және программасын құрыңдар.
Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.
Тапсырма №3.
өрнегінің а=1, 2,..., 100 болғандағы мәндер кестесін жасайтын программа құрыңдар.
Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

6) Сабақты қорытындылау
Оқушыларға циклдік операторлар туралы жалпы мағлұмат беру.

7) Үйге тапсырма
Циклдік алгоритмді программалау. FOR циклдік операторы.

12 .11. - 16.11. 2015 жыл

9 «а», «ә», «б», «в», «г», «ғ»

Сабақтың тақырыбы: Салынған циклдер.
Мақсаты:
Білімділік: Оқушылар циклдік алгоритмдерді құруды, циклдердің командасын орындалуын және құрылымын көрсету.
Дамытушылық: Білімді жүйелеу, тиянақтау, жаңа сабақты түсіндіру.
Тәрбиелік: Сауаттылыққа, ұжымда бірлесіп жұмыс істеуге үйретуді көздеу.
Әдістері: түсіндіру, ой қозғау, мағынаны ашу, өз бетімен жұмыс,
Көрнекіліктер: компьютер, сызбалар
Міндеттері:
1. Логикалық ойлау қабілетін дамыта отырып, білім білік дағдыларын
қалыптастыру.
2. Оқушының өз бетімен жұмыс істеуі, шығармашылық қабілетін дамыту.
Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Оқушыларды сабаққа дайындау, түгендеу
Ә) Ұқыпты, ынталы болуға үйрету
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру
ІІІ. Жаңа сабақ
Көп жағдайда аргументтерінің әр түрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процесстерді ұйымдастыру үшін циклдік құрылымды алгоритмдер - қайталау операторлары қолданылады. Олар әр түрлі заңдылық негізіндегі ереже бойынша қолданылады.
Цикл - белгілі бір әрекеттер тізбегінің бірнеше рет қайталанып орындалуы.
қадамдар саны белгілі цикл
қадамдар саны белгісіз цикл (шартты цикл)
Паскаль тілінде қайталау процессін жүзеге асыратын циклдік операторлардың 3 түрі бар: арифметикалық цикл - FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл - WHILE және шартты соңынан тексеретін цикл - REPEAT.
Егер шартын алдын ала тексеретін циклдегі операторды неше рет қайталау керек екендігі белгісіз болып, оның тек қайталану шарты берілсе, онда WHILE, REPEAT операторлары пайдаланылады. Ал FOR операторы қайталану саны алдын ала белгілі болған кезде қолданылады.
FOR операторын параметрлі цикл операторы деп те аталады, өйткені, қайталау саны функция аргументі сияқты циклдің параметрі қызметін атқаратын басқару айнымалысы арқылы беріледі.
FOR операторының екі түрі бар:
FOR:= to do;
FOR:= downto do;
Мұндағы, S1 және S2 - цикл параметрінің алғашқы және соңғы мәндерін анықтайтын өрнектер; for…do - цикл тақырыбын анықтайтын түйінді сөздер; - цикл тұлғасы.
FOR - ҮШІН, TO - ДЕЙІН, DO - ОРЫНДАУ деген мағынаны беретін түйінді сөздер.
Паскаль тілінде цикл параметрі міндетті түрде бүтін немесе реттелген типтегі айнымалы болуы қажет. Параметрдің өзгеру қадамына байланысты операторда TO немесе DOWNTO (DOWN - төмен, TO - дейін, DOWNTO - кері қарай) түінді сөздері пайдаланылады. Егер қадам +1 ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам - 1 - ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.
Параметрдің бастапқы және соңғы мәндері бүтін сан түрінде немесе өсуі, кемуі бойынша реттелетін болуы тиіс, әйтпесе оларды бүтін мен беретін арифметикалық өрнек түрінде жазуға да болады.
ІҮ. Сабақты бекіту: Бекіту тапсырмалары
1. Циклдік алгоритм дегеніміз не?
2. Қандай циклдік операторлар бар?
3. FOR операторының жазылу форматы қандай?
ҮІ. Бағалау: Оқушыларды біліміне сай бағалау
Ү. Үйге тапсырма: Циклдік алгоритмдерді программалау. Цикл түрлері

14 .11. - 17.11. 2015 жыл

9 «а», «ә», «б», «в», «г», «ғ»

Сабақ тақырыбы: Практикалық жұмыс. Салынған циклдер.

Сабақ мақсаты: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің көмегімен салынған циклдер туралы түсінік беру.

Паскаль бағдарламасын ашып, оқушылар есептер шығару нәтижесін көру.

Процедура мен функцияны ажырата білу.

Есеп барысында қолдана білу.
Көрнекілігі: тақырып бойынша мультимедиалық слайд, оқулық.
Сабақтың әдіс - тәсілі: түсіндіру, көрсету.
І. Сабақ барысы:

Ұйымдастыру кезеңі. Оқушы дәптерін болтыру,

көңіл күйлерің қалай!

Жаңа сабақ. 5- слайд

Есеп шешу кезеңі.Прогаммасы жазу , нәтижесін анықтау. Уақытқа байланысты 3-4 есеп артық дайындалған. Өз шығармашылығымнан алынған есептер.

"Адасқан жолдар " ойыны \әрбір қатарды әр жерге орналастыру\

"Сергіту сәті"

Қорытынды.
ІІ. Жаңа сабақ.

Паскаль тілінің барлық процедуралары мен функциялары екіге бөлінеді. Стандартты және тұтынушы өзі анықтаған бейстандарт топтар. Сандартты функциялар мен процедуралар тілдің элементі ретінде өз аттары бойынша алдын ала нақтыланған түйінді сөздермен белгіленеді. Ал бейстандарт функция мен процедураларды әрбір программалаушы өзі жаңа атау беру арқылы анықтайды да, олар орындалатын әрекеттерден тұрады.

Бір -біріне кірістірілген циклдер. Бірінің ішіне бірі кіретін бірнеше қарапайым циклдері бар цикл бір-біріне кірістірілген циклдер деп аталады. Ішкі цикл сыртқысына толық кіруі керек.

for i := ...

begin

for j:= ...

begin

серия;

end;

end;

Мысал: Келесі фигураны экранға басып шығару керек

******

program zvezda;

var i, j: byte;

begin

for i := 1 to 4 do

begin

for j := 1 to 6 do

write ('*');

writeln;

end;

readln;

end.

Бейстандарт функциялар мен процедуралар VAR бөлімінен кейін сипатталады.

әрбір программа соныда қойылады. ;

Функцияның Процедурадан екі айырмашылығы бар.

1.Функция аты өрнектердің аргумент ролін атқара алады;

2 .функция орындалған соң программаға тек бір ғана мән беріледі.

Есеп шешу кезеңі.

Процедура мен функция айырмашылығын түсіну үшін екі бүтін санды азайту программасын жазу. Тақтаға программаны жазу оқушылар паскаль программасын ашып есепті теріп жазу нәтижесін көру.

Стандартты және бейстандарт функция дегеніміз не?

Функция мен процедура айырмашылығы.

Қорытынды:

Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі процедура деп аталады.

Жұмысының нәтижесі бір ғана мәнді анықтайтын оператор тізбегі функция деп аталады.

Бейстандарт функциялар мен процедуралар VAR бөлімінен кейін сипатталады.

Функцияның Процедурадан екі айырмашылығы бар.

Функция аты өрнектердің аргумент ролін атқара алады;

функция орындалған соң программаға тек бір ғана мән беріледі.

Функциялар мен процедуралар 1 дей қасиет түйінді сөзерінен кейін міндетті түрде тыныс белгілері қойылады. ;

Оқушыларды бағалау.

Үйге тапсырма:

Салынған циклдер.

3 немесе 4 бүтін санды қосу,азайту прогаммасын жазып келу.

19 .11. - 23.11. 2015 жыл

9 «а», «ә», «б», «в», «г», «ғ»

Сабақтың тақырыбы: Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді жиымдар.

Сабақтың мақсаты
Білімділігі Дамытушылығы Тәрбиелігі
Оқушыларға кестелік шамалар, алгоритмдегі кестелік шамаларды Паскалда программалау жолы мен әдісдері туралы түсінік қалыптастыру. ARRAY операторы арқылы программалауды үйрену, пысықтау. Бір және екіөлшемді жиымдар туралы ұғым қалыптастыру. Программаны математикалық модел құру арқылы сапалы жазу дағдысын қалыптастыру. Жиым элементі, элементті берілген қасиеті бойынша іздеу, сұрыптау туралы түсініктер қалыптастыру. Есептерге программалар жазып компьютерде орындау. Оқушыларды программа мәтінін экранға және дәптерге жазудың эстетикасын сақтауды ескеру, ұқыптылыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту сабағы
Сабақтың өту әдісі: Cөздік, көрнекі, практикалық
Сабақтың көрнекілігі: ДК, программа Pascal, Activstudio, тест
Кілттік сөздер:
информатика, массив, массив элементі, массив аты, массив индексі, компьютерде тапсырма орындау, Pascal программасында тапсырма.

Сабақтың барысы:
1) Ұйымдастыру кезеңі
2) Сабақ сұрау
3) Жаңа сабақ
4) Практикалық жұмыс
5) Тапсырма орындау
6) Сабақты бекіту
7) Үйге тапсырма
8) Қорытынды
Үй жұмысы: Циклдің ілесу шарты. Repeat операторы.

Жаңа сабақ
Кестелер
1. Алгоритм құру, программа жазу барысында оған қатысатын кең тараған негізгі обектілердің бірі кестелер. Оның мысалдары:
Натурал сандар тізімі 1,2,3,...,N жазылуы N[1..N]
Нақты сандар 2, 3.5, -7,11, 0, 91, 0, 9, -75, 0,...,0.005 NC[1..N]
Оқу орындары мектеп, лицей, колледж, университет,..., магистратура ok[1..n]
Бұл мысалдарда тізімде кілең біртекті элементтер жазылған. Асты сызылған сөздер тізбектік атауларын береді. Атауды латын әріптер тізбегімен де көрсетуге болады.
Нақты сандар кестесін қарастырайық.
i 1 2 3 4 5 6 7 8 … n
nc 2 3.5 -7.1 0 91 -75 0 0.05 8.8 -9.81
мұндағы nc -жиым элементі, і - жиым элементерінің реттік нөмірі, оны индекс деп те атайды.
Мысалы: nc[2] =>3.5,
nc[4..6] =>{0, 91, -75}
Кестенің (массивтің) екі түрі бар:
Сызытық кесте - элементтері бірінен кейін-бірі (жол бойында) немесе бір-бірінің астына (баған бойына) орналасады. (математикадағы прогрессиялар, оқушылар тізімі...)
Тік төртбұрышты кесте- элементтері баған мен жолдың қиылысында ұяшықтарда орналасады. (көбейту кестесі, сабақ кестесі
Жиым - бұл бір атаумен (жиым идентификаторы) белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны. Жиымдардың негізгі параметрлеріне оның типі (сандық,символдық,логикалық), өлшемі (бірөлшемді,екіөлшемді т.с.с) және көлемі (жиымдардың әрбір өлшемдегі элементтерінің саны) жатады.
Жиымды сипаттау үшін array of сөз тіркесі қолданылады.
Оның жазылу пішімі:
type = array[] of ;
var : ;
мұндағы array (жиым),of (-дан,-ден,-тан,-тен)-түйінді сөздер;
[]-real, integer базалық типтерінен өзге кез келген стандартты тип, яғни индекстің типі ретінде шектеулі саналатын, логикалық және литерлік типтер пайданылады; - құраушылар (элементтер) типі, яғни Паскаль тілінде пайдалануға болатын жиым элементтерінің типі.
Жиым элементтеріне қол жеткізу үшін оның индексі пайдаланылады. Индекс элементтің қай жерде тұрғанын анықтайды. Индекс өрнек, айнымалы немесе тұрақты түрінде берілуі мүмкін.
Жиым типтер бөлігінде көрсетілмей, бірден айнымалылар бөлігінде былай да анықтала береді:
var :array [] of
[];
Мысалдар:
type
Klass =(K1,K2,K3,K4);
Znak =array[1..255] of char;
Var
M1:Znak; {Znak типі типтер бөлігінде анықталған}
M2:array [1..60] of integer;{М2 жиымын тікелей сипаттау}
M3:array[1..4]of Klass;
Mas:array [1..4] of integer;
Lit:array [char] of real;
Ogr:array [5..15] of char;
Bol:array[boolean] of integer;
A:array[1..5] of real;
Aj:array[қаңтар,...,желтоқсан] of integer;

Практикалық жұмыс:
І. Х массивіне байланысты сұрақтарға жауап беру.
1 2 3 4 5 6 7 8 9
-5 6 -3 4 9 7 3
1. Массив аты______________________________________
2. Массивтің сипаттаңдар _____________________________________________________
3. Массивтің жұп элементтері номера ___________________________________
4. х[3]= х[1]+х[8] __________________________________
5. х[7]= sqrt(х[6]) __________________________________
6. Массивтің тақ элементтері номера ______________________________________
Есеп 1: 5 бүтін саннан тұратын тізбектің арифметикалық ортасын табатын программа құралық.
PROGRAM ORTA;
Var
X:array [1..5] of integer; {массивті сипаттау}
I:integer;
S:real;
Begin
S:=0;
Writeln('бос орын арқылы 5 сан енгізіңдер:');
For i:=1 to 5 do
Begin
Read(x); {массив элементтерін енгізу}
S:=s+x; {массив эл-нің қосындысын есептеу}
End;
S:=s/5; {арифметикалық ортасын есептеу}
Writeln('s=',s:5:2); {нәтижені баспаға шығару}
End.
Бекітуге: Бақылау сұрақтарын қоямын
1. Жиым деп нені айтады?
2. Паскаль тіліндежиымдар қалай сипатталады?
3. Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
4. Индекс дегеніміз не?
5. Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай болуы тиіс?

Үйге тапсырма: 5.4 №2 есеп

21 .11. - 24.11. 2015 жыл

9 «а», «ә», «б», «в», «г», «ғ»

Сабақ тақырыбы: Практикалық жұмыс . Массив

Сабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың жаңа тақырып бойынша теорияда алған білімдерін практикада қолдана білуге үйрету.
2.Тақырып бойынша білімдерін дамыту, операторлар қызметін ажырата білуді, оқушылардың ақпараттық мәдинетін арттыру, сөйлеу тілін, шығармашылық қабілетін дамыту.
3. Оқушыларды жүйелілікке, жауапкершілікке, іскерлікке тәрбиелеу.
Сабақтың әдістері: Ізденіс, проблемалық, зерттеушілік
Көрнекiлiк: таратпа материалдар, деңгейлік тапсырмалар, дербес компьютер, бағалау картасы.

Сабақтың ақпараттық картасы

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ.Ой шақыру-фронтальді тренинг

ІІІ. Сабақтың дайындық кезеңі-сиқырлы сандар

IV.Сабақтың негізгі кезеңі

V. Рефлексивтік кезең

VI. Білімді есепке алу блогы

VII.Оқушы шығармашылығы

VIIІ. Ақпараттық кезең

ІХ. Тарих дөңгелегін айналдырсақ…

Х. Қорытынды Оқушыны бағалау

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ.Ой шақыру-фронтальді тренинг

I деңгей
1. Массивтер деп нені айтамыз,қандай түрлері бар?
2. Паскаль тілінде массивтер қалай сипатталады, олардың құрамы қандай?
3. Массивтердің элементтері мен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?
II деңгей
Семантикалық картаны толтырыңыз:
1. Кесте сызықты деп аталады, егер_____ _____ ______ ____
2. _____ , _____, ______ күрделі типтер болады.
3. 5 элементтен тұратын А массивін сипатта:____ ____ ____ ____ _____

ІІІ. Сабақтың дайындық кезеңі-сиқырлы сандар

(ұяшықтардағы сұрақтарға жауап беру)

1 - санына: а1:='мектеп' дегендегі а1 шамасының типі қандай?

2 санына: for k=1 to 4 do y:=sqr(k); циклінің мәні?

3 санына: x=9; if x>2 then z:=x else x:=sqrt(x) есепте.

IV.Сабақтың негізгі кезеңі-практикалық жұмыс

Оқушылар өз топтарына берілген есептерді Паскаль тілінде программа құрып, оны Турбо Паскаль ортасына нәтижесін алу қажет.

І топ

№1. Нақты сандардан тұратын бірөлшемді аі жиымы берілген.Жиым элементтерін кері орналастыр. (i=1,2…5)

№2. Сызықты Х массиві берілген. Х-тің элементтерінің оң және теріс мәндерін жеке екі массив құру

ІІ топ
№1 . а1, а2, а3 … а n массив эементтерін өсу реті бойынша реттеп жаз.

№2. 100 элементтен тұратын А массивінің элементтерін кему реті бойынша

орналастыратын бағдарлама құру

V. Рефлексивтік кезең

Оқушылардың тапсырманы сапасы мен деңгейін талдау кезеңі. Қатемен жұмыс.

VI. Білімді есепке алу блогы

Бұл кезеңде «KZINFORM» электронды оқулығынан өтілген тақырыпқа сай, тест жұмысын орындайды.

VII.Оқушы шығармашылығы

Қызықты информатика әлемінде блиц-сұрақтар беру.

(Дайындаған 9 сынып оқушысы Орахов Н )

ü Ақпаратты адамнан ЭЕМ-ге беруге арналған құрылғы.

ü Программалау тілінің авторы?

ü Жиымдардың типін программада сипаттау операторы?

ü Шектеулі ти дегеніміз не?

ü Тұрақты және айнымалы шамалардыңайырмашылығы неде?

Қанша тілді білесің?

(Дайындаған 9 сынып оқушысы МухлисоваД )

1. Күн-күн сайын жыртылдық,

Өміріміз бір жылдық

2. Сурет салу құралы

Қатеңді түзетіп тұрады

3. Экранның бетінде оның тұрағы,

Қашан болсын жыпылықтап тұрады.

(курсор)

4. Төртбұрышты әйнек,

Толып тұрған әлек. (монитор)

5. Биологияда бұл паразит

Көзге зорға көрінер.

Информатикада өлшем бірлік,

Ақпараттарды өлшер. (бит)

VIIІ. Ақпараттық кезең

Үй тапсырмасын беру.

ü 5.4 тақырып. 4 есеп (стандартты тапсырма)

ü Жеке оқушыларға өтілген тақырып бойынша бейнесөз құрап келу ұсынылды. (стандартты емес тапсырма)

ІХ. Ой түйіндеу. Қорытындылау

Екі жақты бақылау күнделігі

Тақырыптың маған әсер еткен жері

Несімен әсер етті?

Х. Тарих дөңгелегін айналдырсақ…

«Адамның даңқы-оның ойлау қабілетінде» деген ұлы физик, бүгінгі программалау тілі, «арифметика королі» Блез Паскаль (1623-1662) туралы айтып өту.

Басқа есептеу машиналарына қарағанда, арифметикалық машина бұрыштап орналасқан ось бойынша есептелетіндігімен ерекшеленеді.

Бұл машинаны 1642 жылы атақты француз ғалымы, математигі, физигі, философы Блез Паскаль жасады

ХІ. Оқушыны бағалау.

Интерактивті тақта арқылы бағалау парақшасы толтырып, сыныптағы оқушылар түгелге жуық бағаланады.

26 .11. - 30.11. 2015 жыл

9 «а», «ә», «б», «в», «г», «ғ»

Сабақтың тақырыбы: Массив өңдейтін стандартты алгоритмдер.
Сабақтың мақсаты: А) білімділік: оқушыларға Паскаль программалау ортасында жиым көмегімен берілген есептерді шығаруды, есептерге программа жазуды үйрету.
Б) дамытушылық: Оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамытып, қызығушылығын ояту, білім - білік дағдыларын қалыптастыру
С) тәрбиелік: Оқушыларды ізденуге, әдептілікке, мақсатшылдыққа тәрбиелеу. Мұқияттылыққа, өзін - өзі сенімді болуға баулу.
Оқушы білуі қажет: Массивке берілген есептерге программа жазуды.
Оқушы меңгеру
керек: Массивтің көмегімен есептерді шығару, программа жазу
Сабақтың түрі: жаңа сабақ
Қолданылатын пед. технология: Дамыта оқыту технологиясы /ДСОТ/
Компьютерлік оқыту технологиясы /КОТ/
Оқыту әдіс - тәсілдер: Түсіндіре баяндау әдісі, сұрақ - жауап әдісі, көрнекілік әдісі, миға шабуыл әдісі, проблемалық жағдай туғызу, ой қорыту, тұжырым жасау, дәлелдеу
Қолданылатын техникалық
құралдар, көрнекілік: компьютер, проектор, слайд, тақта, кітаптар, таратпалар
Пайдаланылатын әдебиеттер:
Негізгі: Дінисламов «Pascal бағдарламалу ортасы»
Ермеков «Есептеуіш техника негіздері»

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі
А) Сәлемдесіп, сыныптың тазалығына назар аудару, қауіпсіздік ережесіне сай сырт кейпі мен заттарының орнында болуын қадағалау
Б) Оқушыларды түгендеп, журналға белгі соғу
Г) Оқушылардың назарын сабаққа аударып, сабақтың барысымен таныстыру

ІІ. Қызығушылықты ояту. Өткен материалдарға шолу жасау
Кубизм» әдісі
1 қыры: Құрылымдық типтерді ата.
2 қыры: Программаның орындалу барысында мәндері өзгеріссіз қалатын шамаларды қалай атайды.
3 қыры: Алгоритмді графикалық тәсілмен бейнелегенде төмендегі блок - схема түрінің негізгі әрекеті.

4 қыры: Паскаль тіліндегі логикалық айнымалылар типінің жазылуы.
5 қыры: Егер y - бүтін сан болса, онда x:=1. 2*y өрнегінің мәні айнымалылардың қандай типіне жатады?
6 қыры: Программалау тілінің белгілі бір іс - әрекетті орындай алатын, тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлемі қалай аталады.

Сөзжұмбақ шешу:

Сурет 1. Сөзжұмбақ
ІІІ. Жаңа сабақ мазмұны
Паскаль тілінде деректер типі қарапайым және күрделі болып бөлінеді. Қарапайым типтерге келесілер жатады: стандарты, саналмалы деректер типі, шектелген деректер типі, күрделілерге: массивтер (жиымдар), файлдар, жазулар, жиындар жатады.

Сурет 2 - Деректер типінің классификациясы
Математикада, экономикада деректердің жинақталған түрлері жиі кездеседі мыс: кесте, фамилиялар тізімі, сандар тізбегі кеңінен қолданылады. Бір типті деректер жиынын өңдеу үшін массив ұғымы енгізіледі.
Флипчарттағы мысал сөзіне сілтеме жасау арқылы оқушылар массив ұғымы жайында мәліметті бейне роликтен тыңдай алады.
Бір типті индексті айнымалылар жиынтығын массив деп атайды. Нақты сандар жиынын мыс: 1. 6, 14. 9,- 5. 0, 8. 5, 0. 46 массив деп есептеп оны бір атпен мыс: А деп белгілейік. Массивтің әр элементі индексті массив атымен белгіленеді.
Ереже бойынша математикада индекс де дөңгелек жақшаға не массив атынан бірнеше төмен беріліп жазылады. Мысалы: А(1), А(2), А) 3), А(4), А(5) немесе А1, А2, А3, А4, А5 немесе жалпы түрде {Ai}, мұнда i=1, 2, 3,…, n.

Сурет 3 - Бір өлшемді және көп өлшемді массивтер
Ал Паскаль тілінде индекс квадрат жақшаға алынып жазылады. Қарастырылған мысал үшін, массив элементтері A[1]=1. 6, A[2]=14. 9, A[3]=- 5. 0, A[4]=8. 5, A[5]=0. 46.
Егер бағдарламада массив қолданылса, онда ол VAR айнымалылар бөлімінде, не TYPE типтер бөлімінде сипатталады. Алдымен массивтің айнымалылар бөлімінде сипатталуын қарастырайық. Сипатталу түрі:
VAR_массив аты: ARRAY[t1] OF_t2;
Мұндағы ARRAY (массив), OF (одан)- қызмет сөздері. t1 - REAL және INTEGER стандарт типтерінен басқа, кез келген қарапайым тип болатын тип индексі. t2 - Паскаль тілінде мүмкін болатын массив элементтердің типі.
Келесі мысал үшін массив мынадай түрде сипатталады:
VAR А: ARRAY[1.. 5] OF REAL;
Мұндағы А - элементтері базалық тип REAL болатын массив аты. Индекс типі 1 ден 5 - ке дейін шектелген.
Мысал1.
15 бүтін санның қосындысын есепте. Сандарды белгілеу үшін элемент индекстері I болатын массив атын Х деп белгілейік. Сонда
Sum= X[1]+X[2]+…+X[15].
VAR X: ARRAY[1.. 15] OF INTEGER;
...
SUM:=0;
FOR I:=1 TO 15 DO
BEGIN
READ(X[I]);
SUM:=SUM+X[I]; END;
Цикл ішінде X[I] массивтің бір элементі енгізіліп, ол ағымдағы қосынды мәніне қосылады. Цикл 15 рет қайталанады. Массив элементтері INTEGER бүтін болады, ал индекс - шектелген тип 1.. 15.
Паскаль тілінде массивті сипаттаудың VAR айнымалылар бөлімінен басқа, TYPE типтер бөлімі бар. Алдыменен, TYPE типтерді сипаттау бөлімінде массив типі көрсетіледі. Сосын VAR айнымалылар бөлімінде сол типке жататын массивтер жазылады.
Жалпы жазылу түрі:
TYPE_массив аты =ARRAY[t1] of _t2
VAR_массив аты: тип аты;
МҰНДА T1 - ИНДЕКС ТИПІ; T2 - МАССИВ ЭЛЕМЕНТІНІҢ БАЗАЛЫҚ ТИПІ.
Мысалы, бағдарламада 10 элементтен тұратын Х массиві берілсін. Массив типін MAS атымен атымен белгілейік. Сонда массивті келесі түрде сипаттаймыз:
TYPE MAS =ARRAY[1.. 10] of real;
VAR X: MAS;
Егер бағдарламада бірнеше массив X, A, B, C бір тип MAS болса, онда тек айнымалыларды сипаттау бөлімі ғана өзгереді.
VAR X, А, В, С: MAS;

Сурет 4 - Паскаль тілінде массивті сипаттау терезесі
Сурет 5 - Есеп шығару тақтасы
Осы уақытқа дейін біз әр элементі бір индекстен тұратын массивті қарастырған болатынбыз. Мұндай массивтер бір өлшемді массивтер деп аталады. Математикада көбіне көп өлшемді массивтер яғни массивтердің массиві қолданылады. Әсіресе кең тарағаны екі өлшемді массивтер, оларды матрицалар деп атайды.

Сурет 6 - Екі өлшемді массив
ІV. Жаңа материалды бекіту:
Деңгейлік тапсырмалар

V. Сабақты қорытындылау.
Білімді бағалау.
VIІ. Үй тапсырмасы
• Бір өлшемді және көп өлшемді массивтер бойынша дайындалу
• Элемент саны 15 тең массив берілген. Массивтегі ең үлкен және ең кіші элементтердің орындарын ауыстыру.