7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Раздел Информатика
Класс 7 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:




7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма














7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма






















Оператсион система ва

Стандарт пакет программалар







Б. Ғафуров ноҳияси

№ 63 ўрта умум таълим

тажриба мактаби ўқитувчиси

Эрматов Узоқбой

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма





Ушбу қўлланма ўрта умум таълим мактабнинг 7 синф ўқувчилари программаси асосида тузиган бўлиб ундан конспект тарзда фойдаланиш мумкин. Ушбу қўлланма камчилик ва хатоликлардан холи эмас. Шунинг учун унда учраган хатоликларни тўғрилаб ўқийсизлар деган умиддаман.

Муаллиф.











Мундарижа:


Кириш 1

Информатика фани нимани ўргатади 2

Ҳисоблашни пайдо бўлиш тарихи. Иккилик ҳисоблаш системаси. Информатсияларни иккилик рақами билан белгиланиши 4

Информатсиялардан кўчирма олиш ва уларнинг

ўлчовлари 6

Компютерни ишга тушириш ва ўчириш йўллари 7

Мактаб компютер хонаси. Техника хавфсизлик

қоидалари 8

Ҳисоблаш машиналарини пайдо бўлиш тарихи Бебижни аналитик машинаси ва Фон Нейман принсипи 11

ЭҲМ авлодлари. Шахсий компютернинг пайдо

бўлиш тарихи. 14

Шахсий компютернинг асосий қисмлари. 16

Компютернинг таўқи қурилмалари. 20

Оператсион системалар 21

MS Windows оператсион системаси 23

Windows оператсион системасининг объектлари 25

Иш столида папка ва ёрлиқлар ҳосил қилиш. 28

Сичқонни ишлатиш ва вазифалари. 29

Windows нинг ойналари 31

Windows оператсион системасининг асосий

менюси ва иш столи. 34

Windows оператсион системасининг пакет

программалари 37

Блокнот стандарт пакет программаси. 37

WordPad матнларни таҳрирлаш стандарт пакет

программаси 39

Калькулятор стандарт пакет программаси. 42

График муҳаррири 45

Оператсион системанинг хизматчи программалари 49

Информатсияларни ҳимоя қилиш 50

Компютер вируслари 52

Анти вирус программалари 53

« Ьар нечук илмдан эшитсанг бир с=з,

Уни тинмай =рган кечаю кундуз»

Абулыосим Фирдавсий

Кириш

Ьар бир одамнинг ьаёт кечириши учун, масалан, озиы-овыат маьсулотлари, турар жой, транспорт, алоыа хизмати ва ь.к зарурлиги табиий. Аммо инсон булардан уларни бир к=ринишдан бошыa к=ринишга ёки ьолатга =тказиш орыалигина фойдаланади. Бунинг учун эса энергияни ы=ллайди. Масалан, бущдойни унга айлантириш учун уни тегирмон ёрдамида майдалаш лозим; тегирмон тошини айлантириш учун эса энергия зарур. Шунингдек, унни нон ыилиш учун ьам маълум миыдордаги ва к=ринишдаги энергия керак. Демак, озиы- овыат маьсулоти билан бир ыаторда энергия ьам инсон ьаётида алоьида =рин эгаллайди.

Инсон учун модда ва энергия билан бир ыаторда муьим б=лган яна бир тушинча - модда ва энергиядан бирор маысадга к=ра ыандай фойдаланишни к=рсатувчи тушинча мавжуд. Бу тушинча ахборот (информация) деб номланади.

Инсоният тараыыиётининг асосини ахборотни бирор маысадга к=ра ишлаб чиыиш, ундан фойдаланиш ва ьозирги ваытда ьаётимизда муьим =рин эгаллайдиган тушинча - ахборотни саылаш ташкил этади. Инсониятнинг бутун ьаёти ахборотни саылаш, ыабул ыилиш ва уни ыайта ишлаш билан бощлиы. Умуман олганда, инсоннинг билими ьам т=планган ва тартибланган ахборотдир.

Биз китоб =ыиймиз, д=стлар билан суьбатлашамиз, =йнаймизми, бундан ыатъий назар, доимо ахборот ыабул ыиламиз ва уларни ыайта ишлаймиз.

Ахборотни ыайта ишлаганда уларни т=плаш, узатиш, саылаш, бир к=ринишдан иккинчи к=ринишга =тказиш каби жараёнлар амалга оширилиши мумкин.

Ахборот (информация) с=зи лотинча informatio c=зидан олинган б=либ, «тушинтириш», «тавсифлаш» деган маънони англатади.

У ушбу учта муьим сифатга эга б=лиши лозим:

  1. ахборот =рганилаётган нарса ёки ьодисани ьар тарафлама т=лиы ифодалаши лозим, яъни ахборот т=лиылик сифатига эга б=лиши лозим;

  2. ахборот маълум маънода ыимматли б=лиши лозим, акс ьолда ундан фойдаланиш эьтиёжи тущилмайди;

  3. ахборот ишончли б=лиши лозим, акс ьолда уни ыайта ишлашга зарурат тущулмайди.

Фан ва техниканинг ривожланиши ахборотларни т=плаш, ыайта ишлаш ва узатиш каби жараёнларни бутунлай бошыача к=ринишда амалга ошириш мумкинлигини к=рсатади. Бунда асосий =ринни компьютер техникаси ва бошыа турдаги воситалар эгаллайди.

Ахборотлар устида барча керакли амалларни бажариш маысадида ташкил ыилинган жараён замонавий ахборот технологияси деб аталади. Ьозирги кунда, мазкур технологиянинг асосий техник воситалари сифатида компьютерлардан ташыари, телетайплар, телефакслар, телекслар, ксерокс ва бошыалар ы=лланилади.

Асримизнинг 50-йилларида янги фан-информатикага асос солинди.

Информатика инсон фаолиятининг турли жабьаларидаги ахборотларни излаш, т=плаш, саылаш, ыайта ишлаш ва фойдаланиш масалалари билан шущулланувчи фандир.

Информатика =рганадиган ва =заро бощлиы б=лган учта асосий тушинча бор. Булар ахборот, алгоритм ва Электрон Ьисоблаш Машинаси (ЭЬМ) дир.

Информатика фани нимани =ргатади?

«Информатика» ХХ-чи асрнинг 60 - йилларида французча «информация» ва «автоматика» тушунчалари асосида пайдо б=лди. Биринчи с=здан инфор, иккинчи с=здан матика с=злари олинди.

Информатика авваллари информацияни автоматик алмаштириш деб ьисобланиб келинган эди. Ьозирги пайтда информатика кенг маънода ишлатилиб келинмоыда. Бир томондан информациянинг ьамма назариялари - информация процесслари ыонунларини, информациянинг умумий хусусиятлари ва уни ыуриш жараёнларини =з ичига олса, иккинчи томондан амалий характерга эга б=лган масалаларни информацион технологиялар асосидаишлашни =з ичига олади.

Информатика - бу информацияни ыидириш, йищиш, саылаш, =згартириш ва инсон фаолиятининг турли соьаларида ишлатиш билан бощлиы б=лган масалаларни =рганувчи фан соьасидир. Ьозирги даврда информация оыимини инсон фаыат информацияни автоматик ыайта ишлайдиган ЭЬМ лар ёрдамидагина ыабул ыилиши ва ишлатиши мумкин.

Информатика фанининг асосини математика ва кибернетика ташкил ыилади.

Информатика ядросини техник воситалар, информацион технология ва конкрет масалаларни программалаштириш, уларнинг ёрдамида турли шаклдаги информацияни ыайта ишлашни ташкил ыилади. Баъзи пайтларда уни компьютер технологияси ьам деб аташади.

Технология с=зи ыадимги юнонлар лущатида «маьорат», «нарсани тайёрлаш санъати» деган маънони берган.

Технология бу ишлаб чиыариш методлари ва воситалари ёрдамида бирор нарса шаклига ёки хом ашъёга ыайта ишлов бериш натижасида бошыа шакл ва хусусиятга эга б=лган маьсулот тайёрлашдир.

Информацион технология - бу аввалги информациядан техник воситалар ёрдамида ва уларни йищиш, ыайта ишлаш ёрдамида бошыа янги информация ьосил ыилишдир.

Ишлаб чиыариш технологиясининг маысади инсон эьтиёжини ыондирувчи маьсулот ишлаб чиыариш б=лса, информацион технологиянинг маысади инсон иштироки ва таьлили ёрдамида бирор амални бажарувчи информацияни ьосил ыилишдир.


Ьисоблашни пайдо б=лиш тарихи. Иккилик ьисоблаш системаси. Информатсияларни иккилик раками билан белгиланиши.

Инсоният =зининг ривожланиши билан турли хил ьисоблаш ишларига дуч келдилар. Шунинг учун улар турли ьисоблаш системалари билан ьисоб ишларини олиб борди. Аввал улар 1 дан фойдаландилар. Чунки ьар бир товарни айри бошлашда битага бита ьисобида иш олиб борди. Секин асталик билан бошыа системаларга ёрдамида иш олиб бордтлар. Ьар жойда ьар хил даврларда турлича хисоблаш ишлари олиб борилган. Масалан Африканинг ыабилаларини бирида бешлик саноы системаси мавжуд б=лган экан. Ьозирги =нлик саноы системасига +рта Оссиёлик олим, математик, астраном Ал Хоразмий томонидан асос солинган.

У ьиндлардан 0 сонини белгиланиши олиб араб раыамидаги 1,2,3,4,5,6,7,8,9 раыамларига ы=шиб =нта раыамни ьосил ыилди ва бу =нта раыам Билан турли хил сонларни ёзилишини ва улар устида турли хил арифметик амаллар бажарилиш ыоидаларини ишлаб чиыди. Бу =нта раыам ыатнашган саноы системаси =нлик саноы системаси деб аталади. Биз ьозирда олиб бораёиган саноы ишларимиз ьаммаси =нлик саноы системасида олиб борилади.

Компютерда турли хилдаги информатсияни тасвирлаш формаси компютернинг физик моьияти билан белгиланади. Яъни у фаыат электр сигналлар устида амаллар бажариши мумкин, холос.

Замоновий компютерларнинг протсессори интеграл схемалардан тузилган б=либ, улар икки хилдаги сигналлар Билан ишлайдики, уларни «1» ва «0» Билан белгилаш ыабул ыилинган «юыори» ва «паст» кучланишлардир. Анна шу «юыори» ва «паст» кучланишли сигналлар, яъни «1» ва «0» ларнинг етарлича узун комбинатсиялари ёрдамида ихтиёрий информатсияларни кодлаш мумкин. Ьозирги ишлаб чиыарилаётган замоновий компютерларнинг ьаммаси ихтиёрий информатсияларни иккилик саноы системасидаги кодларини ыабул ыилиб, ыайта ишлайди.

Компютерда ьамма сонларнинг иккилик саноы системасининг раыамлари «0» ва «1» билан ифодаланади. Одамлар ьисоблашнинг =нлик саноы системасида амаллар бажаради. Яни ихтиёрий сон =нта раыам 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 ёрдамида ифодаланади. +нлик ва иккилик саноы системали орасида мослик ыуйидаги жадвалда берилган.

=нлик саноы системаси

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Иккилик саноы системаси

0

1

10

11

100

101

110

111

1000

1001

1 жадвал

Ьар ыандай =нлик системасидаги сони иккилик саноы системасига ва аксинча =тказиш мумкин. Масалан: 43(10) =нлик саноы системасидаги сони иккилик саноы системасига =тказдириш керак булсин, унинг иккилик саноы системасида к=риниши ыуйидагича:

43(10)= 1∙25 + 0∙24 + 1∙23 + 0∙22 + 1∙21 + 1∙20 = 1010111(2)

икки даражаларининг коэфтсентлари 0 ва 1 комбинтсияларидан тузилган 6 разрядли иккилик саноы системасидаги со 101011 б=либ, =нлик саноы системасидаги 43 га тенг экан. Ыуйидагича текшириб чиыиш мумкин:

101011(2)=1∙25 + 0∙24 + 1∙23 + 0∙22 + 1∙21 + 1∙20 = 32+8+2+1=43(10)

Иккилик саноы системасидаги сонларни ифодалаш учун бор й=щи иккита раыам 0 ва 1 иштирок этиши Билан биргаликда, бу саноы системасидаги сонлар устида амаллар бажариш жуда осонлиги ыуйидаги ы=ши ва к=пайтириш жадвалда к=риниб турибди

ы=шиш жадвали

К=пайтириш жадвали

0+0 = 0

0+1 = 1

0∙0 = 0

1∙0 = 0

1+0 = 1

1+1 = 10

0∙1 = 0

1∙1 = 1

Ихтиёрий компютер клавиатурасидаги белгилар(сон, лотин ва Кирилл алифбосидаги ьарфлар, амаллар, махсус белгилар) кишилар тушуниши осон б=лиши учун ёзилган б=либ, аслида компютер хотирасига уларни 0 ва 1 ларнинг комбинатсиясидан тузилган кодлари ыабул ыилинади. Масалан: лотин алфавитидаги ьар бир ьарф =зининг саккиз разрядли кодига эга б=либ, кодлари алфавитдаги =рнига ыараб =сиб бориш тартибида жойлашган.

Информатсиялардан к=чирма олиш ва уларнинг =лчовлари.

.

.

К=п ваытларда ЭЬМ оператив хотирасини ёки диск ьажмининг =лчамини билишга т=щри келади. Информатикада хотира ьажми =лчаш учун байт ыабул ыилинган б=либ, у 8 битдан иборат. Бит - иккилик системасида 0 ёки 1 ни ифодаловчи разряддир.

Байтлар билан ташыи хотира ьажми ва ЭЬМ нинг информация алмаштириш тезлиги, программалар =лчови ва маълумотлар ьажми аниыланади.

Бунга сабаб шуки, ЭЬМ даги ьамма маълумотлар саккиз раыамли иккилик саноы системасида кодланган кетма-кет келувчи байтлардир. 256 та белгини кодлаш учун саккиз разрядли иккилик саноы системаси ё 1 байт маълумот керак б=лади. Ьар бир белги ноль ва бир раыамларини кетма-кет ёзилиши билан белгиланади.

28=256- та белги( 00000000, 00000001, 00000010, 00000011, ..., 11111110, 11111111)

Бу комбинация ёрдамида катта ва кичик лотин ва рус алифболарини, араб раыамларини, арифметик ва мантиыий белгиларни кодлаш мумкин.

Белги ва уларнинг к=ринишини иккилик системада кодлашни умумжаьон стандарт коди ASCII аниылайди.

Катта миыдордаги ьажмларни ьисоблашда хотира =лчов бирликлари - килобайт, мегабайт, гигобайтлардан фойдаланилади.

1 килобайт (Кб) = 210 байт

1 мегабайт (Мб) = 210 Кб

1 гигабайт (Гб) = 210 Мб

1 Гб ьажмли информатси 400 миллион саьифалик матнли китоб ьажмига баробардир.

Бу билан биз ыуйидагича хулосага келамиз. Турли к=ринишдаги информатсияларнинг ьаммаси компютер протсессорига иккилик саноы системасидаги раыамлар 0 ва 1 орыали кодланиб ыабул ыилинади. Дунёдаги компютерлар асосан иккилик саноы системасида ишлашига сабаб,0 ва 1 ни фарылайдиган механизм ыуриш осон эканлигига ва бу саноы системда арифметик, мантиыий амалларни бажаришнинг ыулайлигидир.

Компютер деганда, бошланщич информатсияларни кодларини ыабул ыилиб, ыайта ишлаб, натижани махсус программалар ёрдамида кишилар тушунадиган к=ринишда экранга ёки Чоп этиш ыурилмаси - принтер ёрдамида ыощозда чиыариб берувчи механизмга тушунилади.

Компютерни ишга тушириш ва =чириш й=ллари .

К7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаомпютерни ишга тушириш учун аввал унинг ыурилмаларини уланганлигини текшириб к=ришимиз керак. Монитор, клавиатура, сичыон агар прентер б=лса уни система блогига уланганлигини к=риб, электор тоармощидаги электор кучланиши 220 в эканлигига ишонч ьосил ыилингандан с=анг система блогидаги электор токини ы=шувчи тугмасини босишимиз керак. Бу ьолатда компютернии электор токига ы=шилганлигини к=рсатувчи индикатор лампа ёнади. Мониторда эса компютерни ишга туширувчи программалар =ыилаётганлиги МS DOC системасида бажарилади. Windows оператсион системасига =тганда эса Windows оператсионсистемасининг системасининг белгиси экранда пайдо б=либ компютерни бу оператсион системага тайёрлайди. Агар экранда ыуйидаги к=риниш пайдо булиб сичыон к=рсатгичи к=ринишни олгандагина компютер ишга тайёр б=лади.

Компютерни =чириш учун сичыон очилган ойналарни ьаммаси беркитилиб, сичыон к=рсатгичи экран пастидаги панеллар вазифаси каторидаги пуск тугмасига ы=йилиб унинг чап тугмачаси босилади.

ундан с=нг экранда ыуйидаги к=риниш пайдо б=лади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Бу мулоыат ойнадаги ждущий режим тугмаси босилса компютер электор тармощидан узилмасдан компютер ишлатувчини буйрущини кутиш ьолатига =тади. Выключение тугмаси босилса компютер тулиы =зи =чади. Ундан с=нг биз мониторни, принтер ва бошыа ы=шилган ыурилмалар тугмаларини босиб уларни =чирамиз.

Мактаб компютер хонаси. Техника хавфсизлиги ыоидалари.

Компютер хонаси мактабнинг ьисоблаш техникаси билан жиьозланган =ыув тарбия б=лими ьисобланган кабинетдир. Ьисоблаш техникаси компютер хонасининг жиьози 10 - 15 тагача булган шахсий компютер (=ыувчи иш жойи) ва бита =ыитувчи учун м=лжалланган шахсий компютер (=ыитувчи иш жойи)дан ташкил топади. Булардан ташыари =ыув материалини тушинтириш учун м=лжалланган техник воситалар ьам б=лиши мумкин. Хонанинг таркибий ыисми - оргтехника ва «информатика ва ьисоблаш техникаси асослари» Фани б=йича назарий ва Амалий дарслар =тказиш учун хизмат ыилади. Ьамма =ыувчи ва =ыитувчи, бошыа фойдаланувчилар шахсий компютерда ишлашдан олдин мажбурий равишда техника хавфсизлиги б=йича к=рсатмалар билан танишган ва бу журналда ыайд этилган б=лиши керак.

Компютер хонасида ыуйидагилар мумкин эмас.

- синфга устки кийимда кириш;

- Компютер ва унинг ыурилмаларини электор тармощига рухсатсиз улаш ёки =чириш;

- Компютерни ташыи ыурилмалари принтер, диск юритгич, «Сичыон». Жойстик ва бошыалар билан улаш;

- =ыитувчи рухсатисиз синфда юриш, гаплашиш;

- мониторларнинг ёрущлик, товуш баландлиги ва бошыа вазифаларини бажарувчи мурувватларини бураш ьамда ьимоя ыопыоыларини очиш;

- дисплей экранларига ы=л ва бошыа нарсаларни текказиш ьамда уланиш жойларига ва электр тармоы манбаларига тегиш;

Компютер хонасида ыуйидагилар таыиыланади:

- Компютер яыинида иситиш асбобларидан фойдаланиш ва =т ёыиш;

- ыурилмалар яыинида тез ёнувчи моддали идишларни очи шва ишлатиш;

- хонага кислотали, таркибида хлори бор б=лган моддаларни ва умуман ыурилманинг ички элементлари ишига салбий таъсир этувчи моддаларни олиб кириш;

- компютер ва унинг бошыа ыурилмалари устига турли буюм ва кийимларни ы=йиш;

- Ыурилмаларга ь=л ы=л билан тегиш ва уларни улаш;

- ыурилмаларнинг тешикларига авторучка, чизщич ва бошыа нарсаларни тиыиш;

- тугмаларни босишда куч ишлатиш;

- ишлаб турган ыурилмани ыаровсиз ыолдириш;

- б=р ишлатиш;

- умумий манба улагич ёыилган ьолда тозалаш ишларини олиб бориш;


Такрорлаш учун саволлар:

  1. Информация нима?

  2. Информатика нимани =ргатади?

  3. Компютер имкониятларни айтинг.

  4. Ьисоблашни пайдо б=лиш тарихини тушинтиринг.

  5. Ьисоблаш системаси нима?

  6. Иккилик ьисоблаш системасини тушинтиринг.

  7. 7омпютер хонаси техника хавфсизлик ыоидаларини айтинг.

  8. Компютер нима?

  9. Информатсия нима?

  10. 56(10) ни иккилик системада ёзинг.

  11. 1011011(2) ни =нлик системада ёзинг.

  12. 10011101(2) + 11100011(2) = ?





Ьисоблаш машиналарининг пайдо б=лиш тарихи.

Бебижни аналитик машинаси ва Фон Нейман присипи.

Механик машиналаргача б=лган давр. Ьисоблаш ишларининг тарихи одамзод пайдо б=лишидан бошланади. Ер юзидаги энг биринчи ьисоблаш асбоби ибтидоий одамларнинг бармоылари эди.

Ы=л ва оёы бармоылари ибтидоий «ьисоблаш востаси» вазифасини =таган. Бинобарин, =ша ыадим зомонлардаёы ьисоблашнинг энг биринчи ва энг оддий усули - бармоы ьисоби пайдо б=лган.

Дастлабки ва энг содда сунний бисоб асбобларидан бири биркадир. Бирка 10 ёки 1 та таёычалардан иборат б=либ, таёычалар турли туман шакллар билан =йилгандир. Кишилар бирка ёрдамида подадаги моллар сонини, ыарз ва ьокозаларни ьисоблашган.

Ьисоблаш ишларининг мураккаблашуви эса ьисоблаш асбоблари ва усулларини излашни таыоза этарди. Анна шундай эьтиёж туфайли бунёдга келган ва к=ринишидан ьозирга ч=тни эслатадиган абак асбоби ьисоблаш ишларини бирмунча осонлаштирди.Дастлабки ьисоб асбобларидан бири раыамлар ёзилган бир ыанча таёычалардан иборат б=либ, шотландиялик математик Жон Непер номи билан аталади. Непер таёычалари ёрдамида ы=шиш, айириш ва к=пайтириш амаллари бажарилган. Кейинроы бу асбоб анча такомиллаштирилди ва ниьоят логарифмик чизщич яратилишига асос б=лди.

Механик давр. Ьисоблаш техникасида механик мосламалар даврини бошлаб берган машиналардан бири немис олими Вильгелмь шиккард томонидан 1963 йили ихтиро ыилинди. Бу машина жуда тор доирадаги кишиларгагина маълум б=лганлиги сабабли узоы ваытларгача бу борадаги биринчи ихтирочи 1645 йили арифмометр ясаган франсуз физиги Блез Паскал деб ьисобланиб келинган. Паскалнинг машинаси немис математиги Гофтрид Лейбнисни ьам ихтирочиликка ундади. Аммо у фаыат ы=шиш ва айиришнинг =зигина эмас, балки туртала арифметик амални бажара оладиган машина яратишни истарди. Лейбнис 1673 йили шундай машинани яратди ва уни Париж академиясига таыдим ыилди. Бу ьисоблаш машинасидаги янгилик шуда эдики, Лейбнис биринчи б=либ раыамлар терадиган щилдиракни пощонали валик атрофида турли унликдаги =нта зинаси б=лган силиндир билан алмаштирди.

Механик машиналар яратишда рус олимлари З. Сломенский ( т=рт арифметик амал бажарадиган ва илдиз чиқарадиган машина, 1845 йил); В. Буняковский 9 12 хонагача бўлган сонларни қўшиш ва айириш имкониятига эга бўлган ҳисоблаш машинаси, 1845 йил); П. Чебишев (арифмометр, 1880 йил) ва бошқаларнинг ҳиссаси каттадир.

Электромеханик машиналар даври. Механик ҳисоблаш машиналарида мос қурилмалар қўл кучи Билан ҳаракатга келтирилар эди. Энди манна шу вазифани электр энергияси ёрдамида амалга оширувчи ҳисоблаш машиналари пайдо бҳла бошлади. Шунинг учун ҳам бундай машиналар электромеханик ҳисоблаш машиналари дейилади. Электромеханик ҳисоблаш машиналарининг деярли ҳаммасида сонлар машинага махсус тугма ёрдамида киритилади. Бундай мсашиналардан Россияда Орднер арифмометри каби ишлайдиган ўнта тугмали "ВК -1" машинаси, кейинроқ эса, барча арифметик амалларни бажариш учун етарли сонда тугмалари бўлган ҳисоблаш машиналари яратилди. Шуни айтиш керакки, бундай машиналар механик машиналарга нисбатан такомиллаштирилганлигига қарамай, унда мутахассис лаборант 8 соатлик иш кунида ҳаммаси бўлиб, 2000 та амал бажара олар эди.

Электрон ҳисоблаш машиналар даври. Ч. Беббижнинг аналитик машинаси. XVIII - XIX асрлардаги саноат инқлоби ҳисоблаш техникасининг ривожланишига туртки бўлди. 1883 йиллари инглиз олими Ч. Беббиж арифметик ва хотира қурилмалари бўлган программа билан бошқариладиган катта арифмометр - "аналитик машина" лоиҳасини ишлаб чиқди.

Унинг бу лоиҳасида қуйидаги мулоҳозалар киритилган:

  1. Машинада информатсияларни сақловчи "склад" бўлиши керак. ( Ҳозирги замонавий ЭҲМ ларда хотира қурилмаси.

  2. Машинада складдан олинган рақамлар билан амаллар бажарувчи қурилма бўлиши керак. (Ҳозирга ЭҲМ ларда арифметик- логик қурилма)

  3. Машинада амалларни кетма кет бажарувчи қурилма, складдан олинган рақамларни тегирмонга ва аксинча тегирмондан складга ташувчи бўлиши керак (ҳозирги ЭҲМларда бошқарув қурилмаси)

  4. Машинада берилганларни киритадиган ва натижаларни кўрсатадиган қурилмалар бўлиши керак. (Ҳозирги ЭҲМ ларда киритиш чиқариш қурилмалари)

Унинг лоиҳаси 100 йилдан кейин инжинерлар диққатини ўзига жалб қилди.

Фон Нейман принсипи. Фон Нейман принсипи фуйидагичадир: Программа ЭҲМ хотирасига киритилгандан сўнг бирин - кетин - маълумот ва командалар учун умумий бўлган хотирада жойлашган операндлар устида бир командадан кейин иккинчиси бажарилади. Бу принсип маълумотларни қайта ишлаш принсипидир.

Электромеханик машиналар ҳам, ўз навбатида, ХХ аср фан ва техникаси тараққиёти эҳтиёжларини қониқтра олмай қолди. Бу машиналарда ҳисоблаш жараёни кўп вақт талаб қилиши, яъни ишлаш тезлиги ва амал аниқлигининг кичиклиги сабабли янада тезроқ ҳисоблайдиган Янги хил машиналар яратиш зарурияти туғилди. Шу мақсад йўлида 1942 - 1945 йилларда биринчи бўлиб АҚШдаги Пенсильвания университетида ахборотларни сақлаш имкониятига эга бўлган электрон лампалар ёрдамида рақамли ҳисоблаш машинаси яратилди. 30 тонна оғирликдаги, 150 квадрат метрли хонани эгаллаган ва 18 мингта электрон лампага эга бўлган улкан электрон ҳисоблаш машинаси «ЭНИАК» деб ном олди.

1946 йили Америка олими Дж. Нейман шундай ҳисоблаш машиналарини қуришни математик жиҳатдан асослаб берди. Бу хил машиналар ҳисоблаш техникаси тарихида кескин бурилиш ясади, фан техниканинг турли соҳалари жадал ривожланишига туртки бўлди. Кейинроқ, АҚШда ва Буюк Британияда « ЭДВАК», «ЭДСАК», «СЕАК», «БИНАК», «УНИВАК» ва бошқа машиналар яратилди.


ЭҲМнинг авлодлари. Шахсий компютернинг пайдо булиш тарихи.

Тарихан қисқа вақт мабойнида (35-40 йил орасида) ЭҲМ нинг тўрт авлоди яратилиб, бешинчи авлод машиналари лойиҳалаштирилмоқда. ЭҲМ нинг авлодларига ажратиш уларнинг яратишда нималарга асосланганлиги, қандай тузилганлиги, техник характеристикалари, фойдаланувчилар учун қулайлиги ва бошқа томонлари Билан фарқланади.

ЭҲМларнинг биринчи авлоди (50- йиллар бошларигача) қаторига МЭСМ, БЭСМ-1, БЭСМ-2, Стрела, М-3, Минск -1, Урал-1, Урал-2 ва бошыалар киради, Бу машиналарнинг ҳаммаси электрон лампалар асосида қурилган. Уларнинг ўлчамлари ката, электр қувватини кўп истемол қилади, амалларни бажарилиш тезлиги паст, катта миқдордаги ахборотларни сақлай олмайди ва ишончсизлиги билан ажралиб туради. Бу тоифа машиналари секундига ўртача 10000 амал бажара олади. Хотирасига фақат 2047 тагача сон сиғади.

ЭҲМларнинг иккинчи авлоди (1960 йилларнинг бошлари) транзисторлар (яримўтказгич ва магнитли элементлар)дан тузилган. Бу авлодга мансуб машиналарнинг ўзига хос хусусиятларидан бири, улар қўлланиш соҳаси бўйича ихтисослаштирилгандир. Иккинчи авлод ЭҲМларида олдингиларига қараганда тезроқ ва ишончлилиги кўпроқ маълумотларни қайта ишлаш имкониятлари яратилди. ЭҲМнинг иккинчи авлодига фуйидаги машиналар киради: Минск-2, Раздан 3, М-220, БЕСМ-6, МИР ва бошқалар. Бу машиналарда қўйилган масалаларни тез ечиш имкониятларини яратадиган дастурдан, яъни масалани ечишда ЭҲМ бажариши лозим бўлган амаллар кетма кетлигидан фойдаланилади. Бундай ЭҲМларнинг ўртача тезлиги 100 000 амал/сек, хотирасига 10000 тагача сўз сиғади.

ЭҲМнинг учинчи авлоди (60- йилларнинг охири) кўпчилик транзисторлар ва турли хил эҳтиёт қисмлар ўрнига интеграл схемалардан кенг кўламда фойдаланиш билан характерланади.

Интеграл схемаларни ишлатиш туфайли машиналарнинг техник ва ишлатиш характеристикаларини анча яхшилашга, жумладан, ихчамлашиши ва ишлаш тезлигини ошишини таминлашга эришилди. Бундай машиналарнинг самарали ва ишончли ишлаши таъминланади. Хотира сиғими 2048 кбайтгача борди. Бу авлод машиналарини биргаликда ишлаб чиқарган ягона системаси (ЕС - единная система) туридаги машиналар ташкил қилади. Шунинг учун ҳам бу турдаги машиналарнинг номи ЕСдан бошланади.

ЭҲМнинг тўртинчи авлоди 1970 йиллардан бошланади. Улардан элемент базаси сифатида ката интеграл схемалар, яни 1см3 ҳажмда 100 минггача элементни бирлаштирган микросхема қўлланилди. Бундай ЭҲМ лардан жамоа равишда фойдаланиш имконини туғдирди. Бундай турдкаги машиналарга IBM, ЯМАХА, Правец - 8а Ўзбекистон, Булғория, Агат Россия, ОСИЁ, ТОШКЕНТ компютерлари киради.

Ҳисоблаш техникаси воситаларининг тузилиши ва уларни ишлаб чиқаришнинг такомиллашуви билан электрон ҳисоблаш машиналарининг янгилари пайдо бўлаверади. Шуларни ҳисобга олиб ҳозирги замон ЭҲМ ларини қуйидаги турларига ажратиш мумкин: микро, шахсий, мини, шрта тезликда ишлайдиган, катта тезликда ишлайдиган, супер ЭҲМлар.

Ҳозирги кунда бешинчи авлод ЭҲМ ларини ишлаб чиқиш устида катта ишлар қилинияпди. Ушбу авлод ЭҲМлари мантиқий масалаларни ҳал қила оладиган, оғзаки гапларни «эшитадиган" ва «тушунадиган", матнларни ўқиётган тезликда таржима қилаоладиган, расм ва чизмаларни кўра оладиган ҳамда тушина оладиган бўлади.

Шахсий компьютернинг кашф этилиши ва яратилиш даврлари.

Компьютер инглизча computer с=зидан олинган б=либ, ьисоблаш асбоби маъносини беради. Бунинг электроника с=зига ьеч ыандай алоыacи й=ы. Компьютер - маълумотларни ишловчи асбобдир. Ьамма компьютерлар асосини электроника ташкил этади. Шунинг учун компьютерни ЭЬМ ьам деб ьисоблайдилар.

Биринчи марта шахсий компьютер АЫШ нинг MITS фирмаси томонидан 1976 йили «Алтаир - 8800» номи билан сотувга чиыарилди.

Биринчи шахсий компьютерни яратувчилар америкалик икки ёш техниклар: Atari фирмаси техниги Стивин Чобс ва Hewlert Packard фирмаси техниги Стив Возняк лардир. Улар 1976 йили Чобс онасининг гаражида «шахсий компьютер» ни ясади ва унга «Aplle» - «олма» деб ном ы=йдилар. 1977 йилнинг ярмида "AppleII " сотувга чиыарилди. Фирма бир ыанча ваыт =зининг бу шахсий компьютерларини ишлаб чиыаришда шуьрат oрттириб келди.

Кенг доирада олганимизда IBM фирмаси =зининг номи билан аталувчи шахсий компьютерларни ишлаб чиыаришда оламга танилиб келди


Шахсий компьютерларнинг асосий ыисмлари



Шахсий компьютер - бу биргина электрон аппарат б=лмай, к=п б=лмаган =заро алоыада б=лган, ьар бирига алоьида функциялар бириктирилган ыурилмалар комплексидан иборатдир. Ьар бир шахсий компьютер =зига бриктирилган турли хил ташыи ыурилмалар билан ишлаши мумкин - масалан, принтер, модем, графясагич, сканер ва бошыалар. Шахсий компьютерлар Система блоги, Монитор, клавиатурасиз ишлай олмайди. Бундан к=ринадики, шахсий компьютерларнинг энг ками билан олинган комплекси ыуйидагидан иборат:

  1. Система блоги;

  2. Монитор;

  3. Клавиатура.

  4. Сичыон.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Машинанинг юраги ва мияси - система блогидир, унга клавиатура ва мониторлар кабеллар ёрдамида уланади. Система блоги ва мониторлар бир - бирига бощлиысиз ьолда кучланиши 220 в б=лган =згарувчан электр ток тармощига уланади.

Система блоги

Система блогида шахсий компьютернинг асосий компонентлари жойлашган:

  • микропроцессор - машинанинг «мияси», =зига келган командаларни бажаради;

  • Оператив хотира - программа ва берилганларни ваытинча саылаш вазифасини бажаради;

  • Электрон схемалар - элементларни бошыариш ва берилганлар билан хотира ва ташыи хотира ыурилмаларидаги информацияларни алмаштиришни бошыаради;

  • Эгилувчан ва ыаттиы дискларни ыабул ыилувчи ыурилмалар.

Магнитли дисклар

Магнитли дисклар оператив хотирадан фары ыилиб, у информацияларни доимий саылаш учун м=лжалланган.

Шахсий компьютерларда икки турдаги магнит дисклар ы=лланилади:

  • Олинмайдиган ыаттиы диск (винчестер);

  • Олинадиган эгилувчан диск (дискетлар).

Ьамма информациялар дискларда файллар формаси - байтлар т=плами к=ринишида саыланади.

Ыаттиы дисклар ишлаш пайтида к=п маротиба ишлатиладиган информацияни, операцион система программаларини, программалаш тиллари программаларини, компьютернинг техник ыаровини бажарувчи программалари ва ь.к ларни доимий саылайди. Винчестер дискетга ыараганда катта ьажмдаги информацияни саылашда ва уни узатишда унинг тезлиги каттадир. Ьозирги замонавий шахсий компьютерларда 2, 6, 10, 20, 40, 60, 80 Гбайт ьажмдаги информацияни саыловчи винчестерлар ы=лланилмоыда. Ьар бир шахсий компьютерда битта винчестер б=лади.

Ьар бир шахсий компьютерда битта ёки иккита дискетларни ыабул ыилиш ыурилмаси мавжуд б=лади.

Дискетлар программаларни ва берилган маълумотларни компьютерлардан бир - бирига алмаштириш, информацияни архивда саылаш, программалардан к=чирма олиб ы=йиш учун ишлатилади.

 диаметри 3.5 дюйм б=лган дискет.

Бу дискет ьозирги шахсий компьютерларда к=п ы=лланилади. Унга 1,44 Мбайт ьажмдаги информацияни саылаш мумкин.

Дискетга мурожаат ыилиш учун А ва В лотин ьарфлари билан ёзилган диск ыабул ыилиш ыурилмасидан, винчестерга мурожаат ыилиш учун С лотин ьарфи билан ёзилган диск ыабул ыилиш ыурилмасидан фойдаланиш керак.

Монитор

Монитор (дисплей) экранга текстли ва график информацияни чиыариш вазифасини бажаради. Монитор махсус ыурулмалар, график ва текстли информацияни ишлаш мумкин б=лган видеоадаптер бoшыарувида ишлайди.

Экран текстли режимида 25 та ыатор ва ьар бир ыаторга 80 тадан белги ёзишга ажралади. Бу белгилар катта ва кичик рус ёки лотин алифбоси, турли символ белгилари (плюс, минус, нуыта ва ьоказолар) дир.

Экран график режимда тeр шаклидаги нуыталарга ажралиб, бу нуыталар т=пламидан ьар хил фигуралар ьосил ыилиш мумкин.

График режимда тасвирларнинг асосий характеристикаси - видеоадаптернинг ишлаш даражаси, горизрнтал ва вертикал нуыталар сони, ва бу нуыталарни ранглаш мумкин б=лган ранглар сонига бощлиы.

Клавиатура ва сичыон (мыш)

Клавиатура ёрдамида алфавит -раыамли берилганларни киритиш ва компьютерни ишлаши бошыарилади. Клавиатура тугмачаларининг ишларини аввалги параграфда тушинтириб =тдик.

Замонавий компьютерларда клавиатура билан биргаликда информацияни киритиш ыурилмаси- манипулятор к=ринишдаги «сичыон» ишлатилади. "Сичыон" 2 ёки 3 та тугмачадан иборат б=лади. К=пгина ьолда сичыон 2 та тугмачадан иборат б=либ, чап тугмача асосий, =нг тугмача ёрдамчи б=либ хизмат ыилади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмасуратда сиыон ва уни ишлатиш тасвирланган. Сичыон ясси текисликда озод ьаракатлантирилса, компьютернинг юргичи ьам экран б=йлаб ьаракатланади. Зарур б=лган амал "сичыон"ни ьаракатлантириш ва тугмачаларини босиш орыали амалга оширилади.

Процессор - дастур ёрдамида берилган маълумотларни =згартирадиган, ьамма ьисоблаш жараёнларини бошыарадиган ьамда ьисоблаш ишларига тегишли мосламаларнинг =заро алоыасини =рнатадиган ыурилма. Процессорда арифметик ва мантиыий амалларни бажариш, хотирага мурожаат ыилиш, дастурда берилган кетма - кетликда амаллар бажарилишини бошыариш ьамда асосий хотира =ртасида алоыа =рнатиш амалга оширилади.

Процессорлар катта интеграл схемалар асосида ыурилади. Процессор компьютернинг асосий ыурилмаларидан, яъни компьютернинг юрагидан иборат. Бир с=з билан айтганда процессор компьютернинг барча ишини бошыаради ва барча к=рсатмаларни бажаради.

Дискларни ыабул ыилиш ыурилмалари - дискетлардаги, винчестердаги ва лазер дискдаги информацияларни =ыиш ва уларга информацияни ёзиш вазифасини бажаради. Винчестер система блогида жойлашган б=либ у олинмайди. Дискетлар ва лазер дисклардаги информациялар =зларининг ыабул ыилиш ыурилмалари ёрдамида =ыилади.

Компьютернинг ташыи ыурилмалари

Шахсий компьютерга уланиш керак б=лган ташыи ыурилмалар: принтер, сканер, жойстик, модем, нурли ыалам, плоттерлардир.

Принтер маълумотларни ыощозга чоп ыилиш вазифасини бажаради. Принтернинг учта тури бор:

- матрицали;

- найчали (струйный);

- лазерли.

Матрицали принтерларда маълумотлар игналарни рангли лентага механик санчиш билан чоп этилади. Найчали (струйный) принтерларда маълумотлар махсус микро найчалардан сиёьни сочиш билан чоп этилади. Чоп этиш сифати яхшиси лазерли принтердир. Принтерлар оы ыора ва рангли б=лади.

Сканер - ыощоздаги сурат ва ёзувлардан компьютерга к=чирма олади. Сканер турли расмларни, ы=л ёзмаларни ва бошыа ыощозга туширилганларни компьютерга =тказдиради.

Жойстик - компьютер =йинларни бошыариш учун ишлатиладиган манипулятор.

Модем - бошыа компьютерлар билан телефон б=йича алоыа ыилиш имкониятини беради.

Нурли ыалам - бу симли авторучка б=лган асбобдир. Нурли ыалам ёрдамида экранга турли шакллар чизиш мумкин.

Плоттер - чизмаларни ыощозга чизувчи асбоб.


Оператсион системалар

Мавжуд программаларнинг ьаммасини икки группага ажратиш мумкин:

  1. Амалий программалар. Бундай программаларни бир ёки бир неча муайян соьадаги масалалар, математика, экономика, инженерлик ва бошыаларда ишлатиш мумкин.

  2. Системавий программалар. Улар к=п б=либ муьим аьамиятга эгадирлар, чунки уларсиз бирорта программа ишлай олмайди. Бу программа компьютер ыисмларини бир системага ы=шади ва шунинг учун ьам системавий деб номланган.

Системавий программаларнинг комплекси Операцион система деб номланган. Операцион система - ЭЬМ нинг умумий математик таъминотига кирувчи, ЭЬМ ишлашини таъминловчи программалардир.

Бошыарувчи ва хизмат ыилувчи программалар бирикмаси ёрдамида операцион система компьютер ишлатувчига компьютерда ишлашда, ташыи хотира билан ишлаш, асосий программаларни текшириш, информацияни киритиш ва чиыариш учун имконият яратиб беради. Операцион система иккита асосий вазифани бажаришни таъминлайди:

  1. Ьамма программаларни бажариш ва уларни аппарат ыурилмалари билан =заро алаыосини таъминлашда ёрдам беради. Операцион система программаларни ташыи ыурилмалар билан ва бир - бири билан алоыаларини, оператив хотираларни таысимлашда алоыаларини таъминлайди.

Операцион система командалар тили асосида машинани умумий ьолда бошыаришни таъминлайди. Бу командалар ёрдамида инсон файлларни дискка к=чириш. Каталогларни экранга чиырариш, ьар ыандай программаларни ишга тушириш, дисплейни, принтерни ва бошыа ыурилмаларнинг иш режимини =рнатиш мумкин.

Компьютерни т=лиы ишлатиш учун унинг операцион системасини билиш керак. Чунки операцион система компьютерни бошыаришнинг асосий негизидир. Компьютер операцион система ёрдамида =зини =зи ишга туширади. Агар операцион система б=лмаса инсон компьютерни бошыара олмайди.

Шахсий компьютерларда операцион системаларнинг ыуйидаги компонентлари мавжуддир:

  • файлли системалар;

  • ташыи ыурилмалар драйверлари;

  • команда тиллари процессори.

Файлли система - программа ва берилган ыийматларнинг складидир. Файл - бу программа, берилган ыийматлар, текстлар, кодланган тасвирлар ва бошыаларни доимий саыловчи жой. Ьар ыандай файл =зининг номига эга б=либ, у каталокка ыайд ыилинади.

Шахсий компьютер жуда к=п ташыи ыурилмалардан иборат б=лиши мумкин. Унинг стандарт ташыи ыурилмалари - дисплей, клавиатура, эгилувчан ва ыаттиы диск, принтер, сичыон, сканерлардир. Ьар ыандай ташыи ыурилма =зининг ишлатилишига ыараб турлича характерга эга б=лади. Ташыи ыурилмаларни ьимоя ыилиш операцион системанинг асосий вазифасидир. Бу ташыи ыурилмаларни ишга туширувчи ва ьимоя ыилувчи программалар драйверлар дейилади. Ьар бир ташыи ыурилма =зининг махсус драйверига эга.

  1. Ьар ыандай операцион системанинг команда тили мавжуддир, у каталокка мурожаат ыилиб турли вазифаларни бажаради, ташыи ыурилмаларни ишга туширади, берилган программаларни бажаради. Бу программалар операцион системани процесор командалари асосида бажарилади.

Дунёда шахсий компьютерлар учун операцион системаларнинг бир ыанча вариантлари мавжуддир. Улардан кенг тарыалгани MS-DOS ( Disk Operating System фирма Microsoft ) системасидир. MS-DOS операцион системасида к=пгина программалар ишланган. Ьозирги замонавий машиналардаги график Windows системаси ьам MS-DOS операцион системаси ёрдамида ишлайди. MS-DOS операцион системаси ыуйидаги асосий элементлардан ташкил топган:

  1. Киритиш - чиыариш системасинг базаси (BIOS- Basic Input - Output System): компьютер доимий саылаш ыурилмаларини ьимоя ыилади ва бир ыанча функциялар бажаради.

  • компьютер аппарат ыисмларини текширади;

  • DOS нинг бошыа элементларини ишга туширади;

  • информацияни киритиш - чиыаришни универсал й=лларини ы=ллайди;

  1. Ыаттиы дискдан =рин олган бошланщич ишга туширишни бажарадиган DOS нинг иккита системавий файли.

  2. Команда процессори (программа COMMAND.COM), у компьютер ишлатувчининг командалари билан ишлаб программаларни бажаради.


Microsoft Windows операцион системаси


Ихтиёрий информацияни компютер ёрдамида ывйта ишлаш жараёнида учта иштирокчи б=лиши зарур. Биринчиси - бир - бирларига уланган аниы техник ыурилмалар. Иккинчиси - программа махсулотлари б=либ, улар информацияларни ыайта ишлашни бошыариш учун ишлатилади. Учинчиси асосий иштирокчи - фойдаланувчи б=либ, у иккинчи иштирокчи воситасида биринчи иштирокчига кераклича таъсир этиб, к=зланган маысадга еьади. Анна шу иштирокчилар орасидаги =заро мулоыатни к=пинча интерфейс деб аталади.

Ьозирги ваытда компютер ыурилмаларини ясайдиган кишилар унинг келажакда ыандай программа асосида ишлашини, программа тузувчилар эса =з программаси ыандай компютерларда ишлаши кераклигини билмайдилар ва бунга эьтиёж ьам й=ы. Чунки ыурилмалар (аппаратлар) программалар орасидаги интерфейсни (мулоыотни) махсус программалар - операцион системалар =з б=йнига олади. Шунинг учун ьам фойдаланувчининг ишини осонлаштириш ва ыулайлаштиришда операцион систесаларнинг аьамияти каттадир.

Microsoft фирмаси 1981 йилдан бошлаб графикли операцион система яратишга ьаракат ыилиб, 1995 йилда =з маысадига эришди ва ьозирги энг к=п тарыалган Windows 95 графикли операцион системани яратди.

Windows муьитининг асосий тушунчаси бу ойна тушунчасидир. Ьар бир программа =з ойнасига эга б=либ, ойнанинг экранда пайдо б=лиши бу программанинг ишлаётганиндан дарак берса, ойнанинг ёпилиши программа ишининг т=хтаганлигини к=рсатади. Бир ваытнинг +зида бир неча ойналарни очигш мумкин. « Сичыон » ёрдамида эса осонликча бир ойнадан бошыасига =тиш мумкин.

Windows операцион системасининг бошыа яни MS - DOS операцион системасидан фарылари ыуйидагилардир:

  1. Бир ваытнинг =зида бир неча программаларни ишга тушириш ва ундан фойдаланишдир.

  2. Windows операцион системаси учун ёзилган программаларнинг ягона интерфейсга эгалиги, яни бу программа учун тузилган маълумотларни алмашув буфери ёрдамида бошыа программага =тказиш мумкин эканлиги

  3. Фойдаланувчи ва программалар асосида бир хилдаги интерфейснинг мавжудлиги, яни Windows операцион системаси ёзилган бита программани =злаштирсак, фойдаланувчи бошыа программаларни ьам осонликча =злаштиради.

  4. Фойдаланувчи ва программа орасида графикли интерфейснинг ташкил этилиши. Бунда программа ёки файллар экранда расмлар к=ринишида тасвирланади ва бошыариш « сичыон » ёрдамида осонликча бажарилади.

  5. Ыурилмалар (аппаратлар) ва программалар орасида ягона интерфейснинг ташкил этилиши, яъни мулоыаини =рнатиш. Windows операцион системасида ьар бир ыурилма учун драйвкрлар ёзилган б=лса, у ыурилма системада бошыарилади, яни DOS дагидек ьар бир программани ыурилмага мослаш харурияти й=ыолади.

  6. Мултимедия билан интерфейс =рнатиш. Яни зарур ыурилмалар =рнатилгандан кейин Windows операцион системаси ьар хил манбалардан товушлврни ыабул ыилиш ва чиыариш ьамда компакт - дисклардан видеофилмларни к=рсатиш мумкин. Бу эса компютерлар ишлатиш соьасини янада оширади.

Windows 95 операцион системаси яратилгандан с=нг, 1998 йил Widows 98, Windows 200, Windows 2000 операцион системалари яратилди. Бу операцион системалар Windows 95 операцион системасига ыараганда к=п имкониятли б=либ, ьужжатларни форматлаш анча ривожланган ва уларнинг асосий афзалликлари Интернет тармощидаги информациялардан фойдаланиш ыулайлигидадир. Windows операцион системаларининг ьамма версияларида амалларни бажариш =хшаш б=либ, асосан, ойна тушунчаси билан бощлиыдир. Олдинги йилларда чиыарилган версиялари куйинги чиыарилган версияларида ьам бажарилади. Лекин Янги версиядардаги баъзи амаллар аввалги версияларда бажарилмаслиги мумкин. Widows орерацион системаларида ишлавчи программаларда бирор амал бир неча усулда амалга оширса б=лади: Меню сатридаги буйруылар ёрдамида; ёрдамчи асбоблар панелидаги тугмалар ёрдамида; контексли меню ёрдамида; клавиатурадаги буйруылар ёрдамида. Файл менюси файл устидаги амалларни, Чоп ыилишни идораыилиш ва программалардан чиыиш учун м=лжалланган. Правка менюси алмашув буфери билан ишлашни, бекор ыилиш, алмаштириш, барыарор ыилиш ва ыидириш учун м=лжалланган. Вид менюси программа ёки ьужжат биринчи танишишда муьим рол =йнайди. Унинг ёрдамида идора ыилиш менюларини пайдо ыилиш ва кераксизларини й=ы ыилиш мумкин.

Windows операцион системаси объектлари.


Windows операцион системасида объкт деганда операцион системада бирор амал бажарадиган нарсаларнинг ьаммаси (диск, ойна, папка, файл, матн, расм ва ьакозалар) тушунилади. Ьар бир объект маълум бир хоссага эга б=либ, улар узвий бощланишда, яни объект - хоссаларсиз, хоссалар - объктсиз мавжуд б=ла олмайди. Ьамма обектлар хоссалари билан бир - биридан фары ыилади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаБелгилар. Уларни пиктограмма ёки иконкалар ьам деб айтилади. Ьар ыайси объектнинг =зининг белгиси мавжуддир. Агар белгининг паст чап бурчагида (стрелка) - б=лса, ьолда бу белги ёрлиыни ифодалайди. Ёрлиылар объект б=ла олмайди. Ёрлиы - бу папка ёки файлга мурожатни ифодалайди.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаПапка. Бунинг ичига бошыа объектлар группаланади. Группалашдан маысад - тартибга олишдир.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Файл. Файллар ьар - хил б=лади, уларнинг белгилари ыандай программада ёзилганлигига бощлиы. Докладлар тексти - текстли файл. Расмлар - график файл б=лади. Яна файллар овозли, тасвирли, берилган малумотли ва бошка к=ринишда б=лади. Файллар ва папкалар Windows операцион системасининг объектлари ьисобланади.

К7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаорзина - бу инккинчи тартибли белги б=либ,

системадан =чирилган программалар саыланади. Корзина мусор яшик урнида келади десак хато ыилмаймиз

Асосий асбоб Мой компютердир. Унинг ёрдамида ьар ыандай программаларни топи шва ишга тушириш, ьар ыандай ьужжатни мувофиы келадиган муьаррир ёрдамида таьрир ыилиб, ьоьлаган формага келтириш мумкин

М7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаой компютер объекти устига сичыон к=рсатгичи ы=йилиб унинг чап тугмачаси тез-тез икки марта босилса , унинг ойнаси 2- расмдагидек очилади. Бу ойнада одатда диск юритувчиларнинг р=йхати ва бошыалар ьосил б=лади. Бу объектларга сичыоннинг к=рсатгичи ы=йилиб чап тугмаси тез-тез

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма


2 - расм

икки марта босилса, мосравишда уларнинг ойналари очилади ва керакли амаллар бажарилади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Мой документ махсус папка б=либ, ихтиёрий папкаларни ва файларни жойлаштириш мумкин.

Экраннинг пастки ыисмида горизонтал й=лакча к=ринишда Масалалар панели жойлашган(3-расм).

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма3-расм

Бу панелда ишлаётган ьамма программалар тасвирланади. Бирор программани ишга туширсангиз панелда т=ртбурчак тугма шаклида программа номи билан пайдо б=лади. Windows оператсион системасида бир ваытда бир ыанча программалар билан машщул б=лиш мумкин ва бир программадан бошыасига =тиш масалалар панелида жуда ыулай.

Бунинг учун масалалар панелидаги керакли программани сичыон к=рсатгичи Билан фаъоллаштириш етарли. Масалалар панеоининг чап томонида «пуск» тугмаси жойлашган б=либ, ихтиёрий папка ёки файлларни очиш ва компютерни =чириш учун ишлатади. Масалалар панелининг =нг томонида жорий ваыт к=риниб туради. Иш столидаги ьар бир объект =з хоссаларига эга б=либ, уларни к=риш учун, бу объектга сичыон к=рсатгичи олиб борилиб, =нг тугмаси босилса, контексли меню ьосил блади. Ундаги свойства б=лимини фоаллаштириш билан объектнинг хоссаларини к=риш кераклича =згартириш мумкин.

Компютерни =чириш ыоидаси

Компютерни =чириш учун аввал ишлаб турган программалар ьаммаси беркитилиб, с=нг сичыон к=рсатгичини пуск тугмачасига олиб келиб чап тугмачаси босилгандан с=нг эранда 4- расмдаги к=риниш пайдо б=лади. Унинг «Завершение работы» б=лими фаоллаштирилса унинг ёнидпги сурат пайдо б=лади, у суратни ок тугмаси фаоллаштирилгандан с=нг компютер =з ишини т=хтатиб эранда «Завкршение работы» с=зи ьосил б=лгандан кейин компютернинг электр токини =чириш тугмаси бостлтб =чирилади. Ьозирга замонавий компютерлар =зи =чади.


7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма


4 расм

Иш столида папка ва ёрлиқлар ҳосил қилиш

Иш столининг очиы жойига сичыон курсорини ы=йиб =нг тугмачасини боссак ыуйидагича контекс меню пайдо б=лади

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



5 - расм

Бу контекс менюнинг создать б=лимига сичыон курсорини олиб келинса унинг ёнида яна меню пайдо б=лади. бу контекс меню ёрдамида иш столида папкалар, файллар, ёрлиылар ьосил ыилиш мумкин. Масалан папка ьосил ыилиш учун сичыон курсорини папка б=лимига олиб бориб =нг тугмачасини босамиз, бунда иш столида «новая папка» номли папка босил б=лади. Агар папка номини =згартиришсиз ыолдирмоычи б=лсак клавиатурани « Enter» тугмасини босамиз, акс ьолда клавиатурадан бирор ном киритилади. Худи шундай бошыа ьоьлаган объектлар ичида папкалар ьосил ыилиш мумкин.

Сичыонни ишлатиш ва вазифалари:

Графиклар билан ишлаш пайтида клавиатура билан ишлашнинг бир ыанча ноыулайликлари бор. Шунинг учун ьам клавиатурадан бошыа алоьида информация киритувчи система яратиш зарурияти пайдо б=лди. 6

Шундай системани яратиш Дуглас С. Энзелверт (АЫШ) =з зиммасига олди. У меню системасини ишлаб чиыдики, экранда ьаракатланувчи график к=ринишдаги курсорни ьосил ыилди ва бошыаришни осонлаштириди. Бу ихчам манипулятордаги иккита ёки учта тугмача ёрдамида идора ыилиш мумкин б=лди. Шундай манипуляторлар т=щрисида фикрлар 1957 йил пайдо б=либ, ьозирги к=ринишга 70-йилларда келтирилган эди. Яратилган манипулиятор шунур Билан компбтерга ы=шилади ва унинг к=риниши к=проы сичыонни эслатгани учун «сичыон» атамаси пайдо б=лди. «Сичыон» иш столи устида силжитиш туфайли графикли экранда унинг к=рсатгичини керакли б=лган объект устига олиб бориб чап ёки =нг тугмасини босиш билан турли амалларни бажариш мумкин.

Windows операцион системаси «сичыон»дан фойдаланишга асосланган. «Сичыон» к=рсатгичининг белгиси Windows операцион системасининг муьим объектларидан бири ьисобланади. Унинг муьим хусусиятларидан бири ьар хил шаклда эканлигидир.

 - объектнинг =лчовини вертикал =згартиради.

 - объектнинг =лчовини горизонтал =згартиради

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- объектнинг =лчовини диогонал й=налишда =згартиради.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- объектларни турли й=налиш б=йича силжитади мумкин.

  • - махсус ажратиш учун ишлатилади.

 - асосий режим.

? - ёрдамчи маълумотни олиш.

 - система банд, лекин бошыа амалларни бажариш мумкин.

 - сиситема банд, лекин бошыа амалларни бажариш мумкин эмас.

 - объектларни чизишда ва ажратишда ишлатилади.

I - матн курсори.

 - ы=л ёзма к=рсатгичи

Сичыон икки ёки учта тугмадан иборат б=лиши мумкин. Асосан икки тугмали сичыонлардан к=проы фойдаланилади.. Унинг чап тугмаси асосий, =нг тугмаси ы=шимча тугма деб номланган. Уларнинг вазифаси «сичыон»нинг =зи ёрдамида алмаштирилиши мумкин.

Агар «сичыон» к=рсатгичини бирор объект устига ёки идора ыилиш элементига олиб келсак, бир неча сониядан кейин экранда ыалыиб чиыувчи ёзув пайдо б=ладики, у шу элементнинг вазифаси ёки объект т=щрисида маълумот беради. Масалан: «сичыон» к=рсатгичи Пуск тугмаси устиша келтирилса (ишни шу тугмани босишдан бошланг), «начните работу с нажатия этой кнопки» деган информация пайдо б=лади.

Агарда «сичыон» к=рсатгичи мониторнинг пастки =нг томонидаги ваыт устига келтирилса, ыалыиб чиыувчи ёзув, санани к=рсатади.

«Сичыон»нинг чап тунмасини бирор объект устига олиб борилиб бир маротиба босилса, объект активлашади, икки марта тез - тез босиш программани ишга туширади, агарда объки бирор ьужжат б=лса, уни очади.

«Сичыон» ёрдамида объектларни жойларини =згартиришимиз мумкин. Бунинг учун «сичыон» к=рсатгичи объект устига олиб келиб чап тугмаси босган ьолда керакли й=налиш б=йича тортамиз .

«Сичыон»нинг к=рсатгичини ойна ёки объект чегарасига олиб келсак, к=рсатгич шакли =згаради. Шу к=ринишда «сичыон»нинг чап тугмасини босган ьолда бириор й=налишда тортсак, ойна ёки объектнинг шакли =згаради.

«Сичыон»нинг =нг тугмасини боссак, меню пайдо б=ладики, бу меню контексли мню деб айтилади. Бу менюда ыайси объект танланган б=лса, шу объект устидагт амаллар р=йхати ва энг охирида объектнинг хоссаларини к=рсатувчи Свойства б=лимидан объект т=щрисида информация олишимиз ва уларни =згартиришимиз мумкин.

Windowsнинг ойналари

Ойна бу операцион системанинг объекти б=либ обектларнинг тасвирини, бошыарув элементларни ва маълумотларни экранда ьосил ыилиш учун хизмат ыилади.

Ойнани т=рт хил к=ринишда ажратиш мумкин:

  1. Ьужжатларни ва программаларни ишга тушириш, ыидириш ва белгилаш учун хизмат ыилувчи папкалар ойнаси.

  2. Ьужжатлар устида ьар хил амаллар бажарувчи программалар ойнаси

  3. Операцион системаларни ёки программаларни созлашда (т=щрилашда) ы=лланувчи мулоыат ойнаси.

  4. Маълумотлар системасининг ойнаси. Windows ьамма объектлари т=щрисида ы=шимча маълумотлар пайдо ыилиш учун ы=лланилади.

Папкалар ойнасининг тузилиши.

6-расмда папкалар ойнасининг к=риниши тасвирланган.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

6- расм7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

1. Папкалар ойнаси =зининг иш майдонига эга б=либ, папкада мавжуд б=лган ьамма объектларнинг белгилари жойлаштирилиади.

2. Менюлар сатрининг остида асбоблар панели жойлашган. Бу жойда к=п ишлатиладиган бошыарув элементлари ифодаланган. Ьар бир асбобнинг вазифасини билиш учун «сичыон» к=рсатгичини асбоб устига олиб келинса, ьар ыайси асбоб т=щрисида маълумот чиыади.

3. Системали меню белгиси. Бу белги «сичыон » ёрдамида фаоллаштирилганда контексли меню пайдо б=ладики, у ердаги буйруылар ёрдамида 6,7,8 тугмаларнинг вазифасини бажариш мумкин.

4. Сарлавьа сатрини «сичыон»нинг к=рсатгичи олиб борилиб чап тугмаси босилган ьолда экраннинг ихтиёрий жойига силжитиш мумкин. Бу сатрда папканинг номи ( агар ойнада папка к=рсатилган б=лса) ишга солинган муьаррир номи туриши мумкин.


  1. Ойнанинг иккинчи сатри менюдан иборат б=либ улар ёрдамида ьар хил амаллар бажарилади. «Сичыон» к=рсатгичи бирор менюнинг устига келтирилиб босилганда, турли хил буйруылар р=йхати чиыади. Буйруылар р=йхатидаги бирирта буйруынинг =нг томонида  - белги б=лса, шу буйруынинг ичида Яна буйруылар борлигини англатади.

  2. Ойнанинг ёпиш тугмаси «сичыон» Ушбу белгини  босганда, экрандаги ойна ёпилади.

  3.  - тиклаш тугмаси. Ойна катталигини кичрайтирилган ёки катталаштирилган ьолатдан =з ьолига ыайтаради, яъни тиклайди.

  4.  - Минималлаштириувчи тугма. Бу тугма босилганда ьар ыандай ойна минималлаштирилади лекин ёпилмайди.

Windows операцион системасининг деярли ьамма стандарт программаларида, агарда программа ойнага сищмаса, ойнанинг =нгида ва пастида вертикал ва горизонтал =тказиш й=лакчаси пайдо б=лади. +тказиш й=лакчасининг икки четида=тказиш тугмалари бор. Тугмаларни «сичыон» ёрдамида босилганда =нгга, чапга ёки юыорига, пастга =тказиб к=ринмайдиганларини к=рсатади. Бундан ташыари, й=лакчанинг ичида югурдаклар бор. Югурдак ёрдамида объектни тез =тказиш мумкин. Бунинг усун сичыон к=рсатгичи югурдак устига ы=йилиб чап тугмачаси босилган ьолда керакли томонга ьаракатлантириш керак.



Такрорлаш учун саволлар:


  1. Шахсий компьютерлар нималардан иборат?

  2. ЭЬМ процессорининг вазифаси нима?

  3. Ситема блоги ыандай вазифани бажаради?

  4. 12345000 байт ыанча Мбайт б=лади?

  5. Компьютер секундига 5 Кбайт информация ыабул ыилади. 6 Мбайт информацияни т=лиы хотирага олиш учун ыанча ваыт керак б=лади?

  6. Шахсий компьютернинг ташыи ыурилмаларини санаб беринг.

  7. Ч. Бебиж аналитик машинаси тушинтариб Беринг.

  8. Фон Нейман Принсипи тушинтиринг.

  9. Оператсион система нима?

  10. Шахсий компютер ташыи ыурилмалари нималар?

  11. Windows оператсион системасини тушинтиринг.

  12. Файл ҳақида тушинчангиз?

  13. Папка ҳақида тушинчангиз?

  14. Ярликлар нима?



Windows оператсион системасининг асосий менюси ва иш столи.

Иш столи

Windows операцион системаси ишга тушурилгандан сўнг биринчи иш столи пайдо бўлади. Бу иш столи «Рабочи стол» ҳам деб аталади. Иш столи операцион системанинг асосий обекти ҳисобланади. Иш столида программа ойналари, папкалар ва ьужжатлар туради. Иш столи бажараётган ишимизнинг характерига қараб жиҳозланади, керак бўлса, бир нечта ойналар билан ишлаш ва уларни устма - уст жойлаштириб кераклисини фаъоллаштириб амалларни бажаришимиз мумкин. Компютер иш столида иш асбоблари ва папкалар ҳужжатлари тасвирланган.


7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Меню тушунчаси.

Меню деб бир ыанча объектлар рўйхати тушуниладики, улардан бирортасини ҳар доим танлаш мумкин.

Амалий программаларнинг менюси қуйидаги хусусиятларга эга:

  1. Бир неча этапдан иборат бўлиши мумкин.

  2. Ҳоҳлаганини танлаш мумкин.

  3. У ерда шундай объектлар мавжудки, уларни маълум бир қисқа мудатдагина танлаш мумкин.

Амалий программанинг менюсидаги бита объектни буйруқ ёки бўлим деб атаймиз. Агар бўлимнинг номи нуқталар Билан тугатилса, танлангандан кейинги программа қўшимча маълумотлар сўрашини англатади. Ҳар бир танланган бўлим аниқ бир амални ифодалайди ва программа бу амални бажаради.

Менюлар программаларни бажаришдаги ролига қараб асосий, системали ва контексли бўлади.

Пуск тугмаси ва асосий меню.

Масалалар панелининг чап томонида 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма тугмаси жойлашган. "сичқон"нинг кўрсатгичи бу тугмага келтирилиб, чап тугмаси босилганда Windowsнинг асосий менюси - Главное меню - пайдо бўлади.

Б7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаизни асосий менюнинг Программа бўлими қизиқтиради. Чунки бу бўлим орқали компютердаги асосий программалар ишга туширилади. Бўлимнинг ўнг томонидаги  белги асосий менюнинг бу бўлими ўзининг қисм менюсига эга эканлигини кўрсатади. Агарда биз курсорни шу программы бўлимига олиб келсак, унинг қисм менюси очилиб, ундаги программалар, ҳужжатлар ва бошқа папкалар рўйхати ҳосил бўлади. Бу қисм менюнинг баъзи бир бўлими яна қисм менюга эга бўлиши мумкин. Умуман Программы бўлимида Windows системасидаги ҳамма программалар мавжуддир. Бу программалар сичқоннинг чап тугмасини бир марта босиш билан ишга туширилиши мумкин. Қуйидаги расмда Программы нинг қисм менюси Стандартные, унинг қисм менюси Служебные, унинг қисм программалари кўрсатилган.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма





Асосий менюнинг документи бўлимида охирги вақтларда биз ишлаган хужжатларни алфавит бўйича тартиблаштирилган рўйхати ҳосил бўладики, биз ҳоҳлаганимизни сичқон ёрдамида очиб кўришимиз мумкин.

Настройка бўлимида Панел управления (бошқариш панели), Принтеры (Принтерлар) ва бошқалар ҳосил бўладики, улар. Ўз навбатида, ўз ичига бошқа бошқарув амалларини бажарувчи асбобларини оладики, улар ёрдамида компютернинг ташқи қурилмалари ва программаларини ҳоҳлагандай қилиб созлаш мумкин.

Найти (қидириш) бўлимидаги воситалар ёрдамида юмшоқ ва қаттиқ дискдаги ихтиёрий файлни ёки папкани топиш мумкин.

Справка (маълумот ёки ёрдам) бўлими ёрдамида Windows нинг ҳамма объектлари тўғрисида маълумот олиш мумкин.


Widows оператсион системасининг

пакет программалари.

Windows оператсион системасининг тпрограммы бўлимидаги барча ўрнатилган программалар унинг пакет программалари ҳисобланади. Масалан Word матн пакетпрограммаси, бу программа ёрдамида турли матнли ҳужжатлар тайёрлаш ва уларни чоп қилиш, қайта ишлаш мумкин. Excel , бу программа ёрдамида жадвал кўринишдаги информатсияларни қайта ишлар ва чоп қилиш мумкин. Ва ҳокозалар. Программы Стандартние бўлимидаги программалар ҳаммаси стандарт пакет программалар тўпламига киради. Улар блокнот, WordPad, Paint, калькулятор, проводник ва служебние, развличение, связ ва бошқа папкалардир. Бу стандарт пакет программалари кундалик эҳтиёжларни тезроқ бажариш учун мўлжалланган содда осон тушунувчи программалардир.

Блокнот стандарт пакет программаси. Windows оператсион системасининг таркибида энг содда матн муҳаррири Блокнот (хтира дафтари) мавжуддир. Уни бошқа мураккаб муҳаррирлардан ўрганиш мақсадга мувофиқдир. Бу муҳаррир қуйидаги буйруқлар бўйича ишга туширилади.

ПускПрограммыСтандартныеБлокнот

Унинг ойнаси қуйидаги кўринишда бўлади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Муҳаррир ойнаси менюлар сатри ва иш майдонига эга. Матн клавиатура ёрдамида сатр кўринишда киритилади.

Клавиатуранинг ҳар бир ҳарфли ёки рақамли тугмалари 2 хил белгиларни киритиши мумкин. Бу (Shift) тугмасининг ҳолатига боғлиқ. Shift тугмаси билан биргаликда ҳарфлар босилса, ҳарфлар катта ҳарф билан ёзилади. Акс ҳолда кичик ҳарфлар ёзилади.

Янги сатрга ўтиш учун Enter тугмаси босилади. Лекин Блокнот муҳарририда автоматик равишда янги сатрга ўтиш мумкин. Бунда менюлар сатридаги Правка менюсининг Перенос по словам бўлимини фаоллаштириш лозим. Агар муҳаррир автоматик равишда ўтиш режимига эга бўлса, у ҳолда Enter тугмасини абзатсдан бошлаш учун босилади. Матнни жадвал кўринишда ёзиш учун Tab дан фойдаланилади. У устунларни тенглашда хизмат қилади.

Блокнот программасини шахсий кундалик тузишда ишлатиш мумкин. Кундалик файлни иш столида ташкил этиш мумкин. Бунинг учун «Сичқоннинг" ўнг тугмасини босиб кентексли меню ҳосил қилинади ва бу менюдан Создатьтестовые документи бўлимини танлаш зарур. Бу ҳосил қилинган ҳужжатга янги ном қўйилади.

Бу ҳужжатга сичқон кўрсатгичи қўйилиб икки матра тез тез чап тугмасини босиш билан ҳужжатни блокнот ёрдамида таҳрир қилиш учун очилади.

Жорий санани қўйиш учун Правка менюсидаги Дата/время буйруғини бажариш лозим. Кундаоик дафтарга автоматик равишда сана ва вақтн компютерни ўзи ўзи қўйиб борадиган қилиш мумкин. Бунинг учун аввал аввал ҳужжат очилганда, биринчи қаторига Log матни киритилади. Бундан кейин қачонки сиз бу файлни очганингизда, автоматик равишда компютердаги соатдан сана ва вақт қайд этилади.





WordPad матнларни тахрирлаш стандарт пакет программалари

WordPad матнни таҳрирлаш стандарт пакет программаси Блокнот программасига қараганда кўп қулайликларга эга бўлиб. Ҳужжатларни кўриш ва Янги ҳужжат тайёрлаш вазифаларини бажаради. Унинг қулайликлари:

  1. Қайта ишлаётган файлни ҳажми чегараланмаган. WordPad ихтиёрий ўлчовли файллар билан. Компютерни хотираси ўлчовига ва очилган программалар сонига боғлиқ бўлмаган ҳолда ишлайди.

  2. WordPad программаси нафақат .txt типидаги файллар балки .doc типидаги файллар Билан ҳам ишлай олади. Буҳам матнли ҳужжат бўлиб бошқа ҳужжатларни ташқи кўринишини жиҳозлаш ҳам мумкин.

WordPad программасига кириш учун унда ёзилган ҳужжатга сичқон кўрсатгичли қўйилиб, унинг чап тугмачаси икки марта тез тез босиш билан ёки асосий менюдаги

ПрограммыСтандартныеWordPad бўлимларини танлашимиз керак.

WordPad программаси ойнасининг кўриниши қуйидагича:

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Шрифт номи

линейка

Шрифт ўлчови

Шрифт тури

Стандар панел асбоблар

Менюлар рўйхати

Шрифтни ўзгартириш учун фрагмент ажратиб олинибсўнг меню қатолридан форматшрифт бўлимини фаоллаштирамиз. Бунда қуйидагича мулоқат ойна ҳосил бўлади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Очилган диолог ойнасидан шрифт типини , ўлчовини, рангини, юғон, курсив, тагига чизиш ҳолатларини танлаб ок тугмачасини босамиз.

Файл ва правка менюси қуйидагилардан иборат.


7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Файл менюси: Создать - менюнинг бу бўлими Янги ҳужат тузиш учун ишлатилади.

Открыт - WordPad программасида аввал тайёрланган ҳужжатларни очади. Бунда мулоқат ойнаси пайдо бўлиб керакли номдаги матнли файл танланиб открыт тугмачаси фаоллаштирилади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Сохранит - ўзгартириш ёки қўшимчалар киритиш учун очилган ҳужжатни тўлалигича аввалги номи билан сақлайди. Агар янги ҳужжат очилган бўлса уни янги ном билан сақлаш учун диолог ойна пайдо бўлади.

Сохранит как - бу бўлим тузилган ҳужжатни қайси папкага ёки дискка сақлаш учун ишлатилади. Бунда мулоқат ойнаси пайдо бўлиб, бу ойнадан керакли папка ёки диск танланиб, ҳужжатга ном қўйилиб сохранит тугмачаси фаоллаштирилади.

Печать - ҳужжатларни принтер ёрдамида қоғозга чоп қилади.

Выход - программадан чиқиш

Правка менюси: Отменит - сўнги буйруқни бекор қилади.

Выпезат т - бу команда матнларни қирқиб олиш ва бошқа файлларга ёки бошқа жойга қўйиш вазифасини бажаради. Бу команда бажарилганда матнлар буфер алмаштиришда сақланиб туради, вставит командаси ёрдамида керак жойларга қўйилади.

Копироват - ажратилган матндан нусха олади. Олинган нусха буфер алмаштиришда сақланиб туради. Уни керакли файлга ёки бошқа жойга қўйиш учун вставит бўлими фаоллаштирилади. Очистит командаси ажратилган матнларни ўчиради.

Выделит все - бўлими ёрдамида матнни тўлиқлигича ажратилади.

Найти - бўлими ёрдамида матндан керакли сўз ёки текст топилади.

Заменит - бўлими ёрдамида матндаги сўз ёки текст бошқасига алмаштирилади.

Вставка менюси ёрдамида матнга жорий сана ва турли объектлар (расмлар, диаграммалар ва бошқалар ) қўйилади.

Калькулятор стандарт пакет программаси.


Калкулятор пролграммаси оддий калкулятор вазифасини бажаради. У қуйидаги буйруқлар орқали ишга туширилади.

ПускПрограммыСтандартныеКалькулятор

Калкуляторнинг икки тури бор: Оддий, муҳандислик

Оддий калкулятор ёрдамида арифметик амаллар бажарилиш мумкин

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма


Амалларни бажариш чапдан ўнга ҳеч қандай математик қонунга бўйсинмаган ҳолда бажарилади (яни математикада қабул қилинган қонунга асосан аввал кўпайтириш ва бўлиш, ундан сўнг қўшиш ва айириш амаллари бажарилиши керак)

Ҳар бир амал "="белгисини босиш Билан бажарилади. Шунинг учун ҳам 12+24:2 ифода қийматини калккуляторда ҳисобланса, 18 га тенг бўлади, аслида 24 чиқиши керак.

Сонларни сичқон ёрдамида ёки клавиатурадан киритиш мумкин

Калькулятор тугмаларини бир нечтасини вазифасини кўриб чиқамиз:

MS - индикатордаги сонни хотирага жўнатади.

MR- хотирадаги сони мндикаторда кўрсатади.

M+ - индикатордаги сонни хотирадаги сонга қўшиб хотирада сақлайди.

MC- хотирани тозалайди.

Се - индикатордаги сонни ўчиради.

C - индикаторни ва хотирани тозалаб бошланғич ҳолатга келади.

%- протсентни ҳисоблайди.

Sqrt - сондан квадрат илдиз чиқаради.

1\х - тескари сон ҳосил қилади.

Bask space - индикаторга киритилган охириги рақамни ўчиради.

Инжинерлик калькуляторига ўтиш учун, менюлар сатридан Видни танлаб, ундан инжинерний буйруғини бажаришимиз керак. Унинг кўриниши қуймдагича.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Калькулятордаги Hex, Dec, Oct, Bin сўзлари мос равишда ўн олтилик, ўнлик, саккизлик, иккиликсаноқ системалирини аниқлайди. Кўк рангдаги тугмачалар математик ҳисоблашларни бажариш учун ишлатилишини билдиради.

"Inv" байроқчаси функсияга тескари функсияни ҳисоблаш учун қўйилади. Мас: Хy ни ҳисоблаш ўрнига Х дан у даражали илдиз чиқаради.

"Нур" га қўйилган байроқча фақат тригонометрик функсиялар учун талуқли, у уларни гиперболик кўринишга ўтказади.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмани муҳандислик калькуляторида ҳисоблашни кўрайлик.

Dec ўнлик саноқ системасига ва Radians фаоллаштирилади, чунки тригонометрик функсиялар радианларда берилган. Кейин калбкулятордаги тугмаларни қуйидаги тартибда босиш зарур.

(3*2.6+15ln)/(5sin-12cos)x^2=+1.5=

жавоби 4.7332369051.. га тенг бўлади.

Такрорлаш учун саволлар :

  1. Windows оператсион системасининг асосий менюсини тушинтиринг.

  2. Иш столи нима?

  3. Windows оператсион системасининг пакет программаларни турлари айтинг.

  4. Блокнот пакет программаси қандай ишга туширилади?

  5. Блокнот программасининг вазифаси нима?

  6. Блокнот программасида кундалик қандай қилиб сана ва вақтни саҳифага автоматик қўйиг мумкин?

  7. WordPad пакет программасини қандай ишга туширади?

  8. WordPad программасини файл менюсини тушинтиринг.

  9. WordPad программасининг асбоблар панелини тушинтиринг.

  10. Калькулятор программасини ишгша туширинг.

  11. Калкулятор программаси қандай вазифа бажаради.

  12. Калькулятордаги қўйилган белги қандай маънони билдиради.

  13. Калькулятор тугмачалари вазифасини тушинтиринг.






График муьаррири

Компьютернинг техник ва дастурий таъминотининг ривожланганлиги ьужжатларни таьрир ыилиш борасида турли хил расм, сурат ва чизмаларни ыайта ишлаш имкониятини яратади.

Агар газета ёки журналдаги бирор шакл катталаштириладиган ойна орыали эътибор бериб ыаралса, у турли хилдаги нуыталар, чизиылар ва дощчалардан иборатлигини к=риш мумкин. Бу растр деб аталади, у график сатр ва устунлар б=йича жойлашган турли белгилар т=пламидан иборат б=лади.

Ьозирда чоп этилаётган газеталар, китоблар, журналлар компьютер ёрдамида тайёрланади. Уларда ишлатиладиган турли график маълумотларни ыайта ишлаш учун эса махсус дастурлар - график муьаррирлари ишлатилади.

График муьаррири (дастлаб) экранни маълум =лчовли т=рга ажратади ва шу т=р тугунлари ёрдамида шакл ясалади.

Шу сабабли экран ыанчалик майда т=рга ажратилса шакл шунчалик аниы ьосил ыилинади.

График муьаррирлари уч хил к=ринишдаги ахборот билан ишлайди: расм, чизма, сурат.

Расм деганда биз объектнинг чизиылардан иборат контурини, чизма деганда мавжуд ёки хаёлий объектнинг проекциясини, сурат деганда объектнинг оы-ыора ёки рангли тасвирини тушинамиз.

Компьютерда график ахборотни ыайта ишлаш учун унинг ташыи ыурилмаларидан кенг фойдаланиш зарурияти тущилади.

Масалан, суратни компьютер хотирасига киритиш учун суратга тушириш ыурилмаси (сканерлар) дан, чизмалар учун ахборотни раыамли к=ринишга =тказиш ыурилмаси (дигитайзер) дан, расмлар учун эса «Сичыонча» манипуляторидан фойдаланиш мумкин. Биз юыорида график ахборотни унинг «к=риниши» б=йича уч грухга ажратдик. Аммо тасвирларни бошыа мезонлар б=йича ьам турли гурухларга ажратиш мумкин. Масалан, тасвир ьаракатланмайдиган ёки ьаракатланадиган, тасвир доимий ьолатда (масалан, ыощозда, плёнкада ва ь.к) ёки ваытинчалик ьолатда (экранда) б=либ, уни к=рсатадиган ыурилма =чирилгач, тасвир ьам й=ыолади. Тасвир текис ёки ьажмли ьолда ьам ифодаланиши мумкин.

График муьаррирлари ёрдамида тайёрланган маълумотларни алоьида ва жадвал к=ринишида тасвирлаш мумкин б=лади. Алоьида ифодаланган график ахборот ишлатилганда, у ьар сафар ташыи ыурилмадан хотирага юкланиши керак б=лади.

Жадвал к=ринишида эса ахборотлар хотирага бир марта юкланади ва исталган пайтда кераклисини ишлатиш имконияти мавжуд б=лади. Компьютер ёрдамида яратилаётган мультфилмларда ана шу жадвал к=ринишидан фойдаланилади.

График ахборотнинг сифати ишлатилаётган компьютернинг имкониятларига ьам бощлиы, албатта. Баъзи компьютер экрани горизонт б=йича 560 та ва вертикал б=йича 560 та нуытадан иборат т=рга б=линса, баъзилари 1800Х2400 т=рга б=линади. График муьаррирлари - компьютер дастурий таъминотининг бир ыисмини ташкил ыилади. Ьосил ыилинган тасвирни ыощозга чиыариш учун турли =лчовли ва турли ранга эга б=лган графыургичлардан фойдаланилади. Тасвирни принтер ёрдамида ьам ыощозга чиыариш мумкин, бунда аниылик й=ыoлади.

Ыуйида биз ьозирги замонавий компьютерлар учун м=лжалланган Paint Bursh график муьаррири билан ишлашни к=риб чиыамиз.

  1. Ыалам 1 пиксел ыалинликдаги чизиы чизади. Вертикал т=щри чизиы, горизонтал т=щри чизиы ёки 450 бурчак остидаги чизиы чизиш учун SHIFT тугмачасини босиб туриш керак.


  1. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаМ=йыалам (щётка) й=щон чизиы чизиш учун ишлатилади. М=йыалам ыалинлигини панелдаги чизиылар ёрдамида танлаб олинади.

  2. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланмаЛупа расмни 2, 6 ё 8 марта катталаштириб к=рсатишда ёрдам беради.

  3. Пуфлагич (аэразоль баллончаси) рангларни сочиш вазифасини бажаради.

  4. +чиргич чизиыларни =чиради. +чиргични й=щонлиги панелдан танланади

.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Менюлар қатори



Панел асбоблари7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма



Ранглар палитраси

Иш майдони

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма











Paint программаси ойнасининг кўриниши

  1. \ - асбоб т=щри чизиы чизишда ёрдам беради. Унинг ыалинлиги панелдан танлаб олинади.

  2. ∫- асбоб ёрдамида турли хилдаги эгри чизиылар чизилади.

  3. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- асбоб т=щри т=ртбурчак чизади. Курсорни =зимизга маъыул б=лган жойга ы=йиб сичыончани чап тугмачасини босиб керакли жойгача сичыонни юритамиз, с=нг тугмачани ы=йиб юборамиз. Квадрат чизиш учун SHIFT тугмачасини босиб туриш курак.

  4. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- асбоб учлари ёй шаклида б=лган т=щри т=ртбурчак чизади.

  5. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- асбоб айлана ёки элипс чизади. Айлана чизиш учун SHIFT тугмачасини босиб туриш керак.

  6. 7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма- асбоб ьар - хил шаклдаги к=пбурчак чизиш ишини бажаради.

  7. А- асбоб расмларга текст ёзади.

График муҳарриридан файлларни ташкил қилиш ва таҳрирлаш учун асосан меню сатрида жойлашган Файл, правка, Вид, Рисунок, Палитра, ва Справка бўллимларидан фойдаланамиз.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Создать буйруғи ёрдамида янги файл ташкил этилади. Открыт буйруғи олдин тузилган файлни ёки мавжуд бўлган расмли файлларни рўйхатини ҳосил қилади. Сохранит олдинги ном бўйича ўзгартирилган файлни хотирада сақлайди. Агар янги файл тузилган бўлса унга ном қўйиш ва сақлаш учун мулоқат ойнаси пайдо бўлади. Сохранит как - ҳоҳлаган жойга янги ном қўйиб сақлаш мумкин. Предварительный просмотр - ҳужжатни чоп этишдан олдин тахминий кўриш. Печат ҳужзжатни принтер ёрдамида чоп этиш вазифаларини бажаради.

Вырезать - бирор қисмини қирқиб олиш вазифасини бажаради. Копироват ажратилган қисмдан нусха олади. Вставит қирқиб олинган, нусха олинган қисмларни кўрсатилган жойга жойлаштиради.

Оператсион системанинг хизматчи пакет программалири.

Оператсион системанинг хизматчи пакет программаларига

ПускПрограммыСтандартныеСлужебные программы буйруғи ёрдамида мурожат қилинади. Бу программалар оператсион системасида ЭҲМ қурилмаларига техник қаров бериш, программаларни архивга юбориш ва бошқа вазифаларни бажаради.

Хизматчи прогаммаларга кириш ва унинг командалари қуйидаги расмда кўрсатилган.

7 синф информатсион технологияси фани учун ёрдамчи кулланма

Активизатсия Windows буйруғи ёрдамида оператсион тсистеманинг муддати тугаган бўлса уни активлаштириш вазифасини бажаради.

Архиватсия данных буйруғи ёрдамида берилганларни архивлаштиради.

Востонавление системы - оператсион система тикланади.

Дефрегментатсия диска - дискларни дефрегментатсия қилади яни дискларга техник қаров беради.

Очистка диска - дискни ортиқча кераксиз файллар ва корзинадан чиқариб ташланган файллардан тозалайди.

Свидение о система - система ҳақида маълумот беради.

Информатсияларни ҳимоя қилиш.

Ҳозирги пайтда турли хил кўринишда бўлган информатсияларни ҳимоя қилиш асосий муаммолардан бири бўлиб қолмоқда. Инсонлар ҳужжатларини ҳимоя қилиш учун сейф ва банклардан фойдаланганлар, узларининг офислари ва квартираларни ҳимоя қилиш учун ёнланма қаровуллардан фойдаланганлар.ва ҳакоза. Компютердаги информатсияларни ҳимоя қилиш учун компютер ишлатувчилар анча вақт фикрлар юритиб келдилар. Компютер ишлатувчи Internet тормоғига компютерини улаган бўлса компютерда нималар содир бўлаётганини ўзи билмаслиги мумкин. Кимдир компютерга уланиб махсус программалар ёрдамида ундаги ҳамма файлларни кўриши, қаттиқ дискдаги информатсиялардан узининг компютерига нусха олиши мумкин. Бундан ташқари у компютерга шундай программа юклаши мумкинки бу программа ёрдамида бу компютердаги қилинадиган ишлар юзасидан узининг компютерига информатсиялар олиб туради. Бундай кишиларни ҳакерлар дейилади..

Бу ҳакерлардан компютерларни ҳимоя қилиш вазифалари муҳим бўлиб қолди. Шунинг учун шахсий компютерга ўзимизнинг ҳимоя қилиш калитларимизни (парол0 қўйишимиз керак бўлиб қолди.

Компютерларни очиш учун экран заставкасини ҳимоялаш, компютернинг setup қисмини ҳимоялаш керак бўлади. Бундай ҳимоялашни ҳам ҳакерлар бузиб кириши мумкин, Бундай ҳолатларни бартараф этиш учун махсус мухофизат программалари ҳам мавжуд. Бундай программалардан бири ScreenLock Pro бўлиб уни компютерга қўшишда оператсион системага кириш учун парол ёзилади. Бу паролни эсдан чиқармаслигимиз керак. Махсус программа, дискларни. Папкаларни ҳам ҳимоя қилувчи программалар мавжуд бўлиб улар программаларни, дискларни ва папкаларни очиш учун ишлатувчидан паролни сўрайди, қачонки тўғри жавоб берсак сўнг папкани ва дискни очади.

Информатсион техникалар қанчалик ривожланса ундаги программаларни очиб олувчилар, унга вируслар ташловчи груҳлар ҳам, бундай груҳлардан ҳимоя қилувчилар ҳам ривожланиб боради. Шунинг учун ҳам компютерларни локал тармоқда ҳам, Интернет тармоқларида ҳам ишлашини ҳимоя қилувчи бир биридан кучли программалар жуда кўпдир. Фақат биздан шуни талаб қиладики компютерлардан ва ҳимоя қилувчи программалардан тўғри фойдаланишимиз керак.


Компютер вируслари

"Вируслар" ҳажм жиҳатдан унча катта бўлмаган программа бўлиб у компютер муқаррар ишлаши учун тўсқинлик қилиб у компютерга махфий равишда кириб системавий файлларда ва ҳужжатларда пайдо бўлади. Компютер вирусларининг асосий хусусиятларидан бири улар ўзларининг зараркунандалик вазифасини бажариб дискдаги файллар ва системавий файллар Билан биргаликда дискларга ўтиб олади. Шунинг учун ҳам уларни "вирус" деб аталади. Вируслар куннинг муайян вақтида, ҳафтанинг муаян кунида, поргаммалрни очишда ва ҳокозаларда ишлайди.

Вируслар ўзларининг зарар етказишига қараб қуйидаги группаларга бўлинади:

  1. Ҳатарсиз вируслар. Бундай вируслар компютер ишини боришига таъсир қилмасдан, дискдан жой олиб компютер ишлашини сустлаштиради.

  2. Хатарли даражаси паст бўлагн вируслар. Бу вируслар компютерга таъсир қилмасдан, экранга кераксиз маълумотлар, графикларни чиқариб компютер ишлатувчини асабига тегади.

  3. Хатарли даражаси ўрта бўлган вируслар. Улар дискдаги информатсияларни қисман бузади. Аксарятлари кенгайтирилган қисми .com бўлган узунлиги 64000 байтгача файлларни бузади.

  4. Хатарли даражаси баланд бўлган вируслар. Улар программаларни тез -тез пайдо бўлиб қолишва йўқ бўлиб қолишига сабаб бўлади. Бундай ҳолатларда компютер винчестрини формат қилиб уни бошқатдан ишга тайёрлашга тўғри келади.

  5. Файл вируслари. Бу турдаги вируслар .ехе ва .com типи кўринишдаги файлларга ўтиб уларни ишга туширганда иш фаолиятини бошлайди.

Анти вирус программалари.

Вирусларни пайдо бўлиши билан компютерни улардан ҳимоялаш ва тозалаш учун антивирус программалари пайдо бўлди. Улар компютердан вирусларни топиб уни даволайди.

Полифантлар. Антивирус программаларидан бири бўлиб улар системавий дискдаги системали файлларни, папкаларни, программаларни умуман олганда дискдаги ҳамма программаларни текшириб чиқиб маълум бўлган вирусларни топади ва даволайди. Бундай антивирус программасига Antivirus Toolkit Pro киради.

Ревизорлар. Бундай программалар файлларни асл нусхаси Билан кейинги нусхаларини таққослаб туради. Агар улар бир бирига тўғри келмаса унда вирус бор деб ҳисоблайди. Унга Adinf антивирус программаси мисол бўла олади.

Такрорлаш учун саволлар.

  1. Paint график муҳаррири қандай ишга туширилади?

  2. Paint график муҳарририни асбоблар панели вазифаларини тушинтиринг.

  3. Paint график муҳарририни вазифаси нима?

  4. Оператсион системанинг хизматчи пакет программаларини вазифалари нима?

  5. Дефрагментатсия қандай вазифани бажаради?

  6. Информатсияларни ҳимоя қилиш деганда нимани тушинасиз?

  7. Вируслар нима?

  8. Вирусларни қандай турларини биласиз?

  9. Вируслардан ҳимояланиш учун нималар қилиш керак?

Фойдаланилган адабиётлар:

  1. Георгий Евсев, Сергей Пацюк, Сергей Симонович:

"Работа на персональном компютере" часть 1. Москва 1998.

  1. Ф.С.Комолов, А.З. Додихудоев, Н.Н. Меҳмонов:

" Асосҳои техникаи компютерй".

  1. "Нақшаи намунавии тақвими аз фанни «Технологияи информатсионй" ". Хужанд - 2007

  2. Ш. Нуриддинов. У.В. Мааннонов: «Информатика ва ҳисоблаш техникаси » русча - ўзбекча луғат

  3. Мулажонов М., Тўхлиев Қ., Шодмонов Ш.: "Информатика ва информатсион технология"

  4. А.А. Абдуқодиров, Р.Т. Азларов: " Информатика ва ҳисоблаш техникаси асослари 8"

  5. "Электро вычислителная техника 7-8". Просвешение 1988

  6. С.В. Гушаков, Т.С. Хачиров., Р.О. Соболев.: «Секреты хакера защита и атака»

  7. Шафрин Ю. «Основы компютерной технологии» Справочник школника





65

© 2010-2022