Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Раздел Информатика
Класс 9 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: ЕТ кабинетіндегі жұмыс тәртібі мен қауіпсіздік техникасының

ережелері. Электр тогымен зақымданған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек

көрсету. Көз талғанда жасалатын жаттығулар. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы.

Программалық дидактикалық қамтылуы: Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы. Қауіпсіздік техникасы бойынша нұсқау алуды тіркеу журналы. Өрт сөндіру құралдары.

Жұмыс дәптері.

Сабақ мақсаты: 1. Есептеуіш техникасымен жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы

ережелерімен таныстыру. Компьютер сыныбында өзін-зі алып жүру ережелерімен таныстыру. Төтенше жағдайлардағы іс-әрекет ережелерімен таныстыру.

2. Оқушылардың өздерін кабинетте ұстау, қауіпті жағдайларда көмек

көрсете білу қабілеттерін дамыту.

3. Оқушыларға эстетикалық тәрбие беру.

Сабақтың типі: Практикум элементтері бар көрсетіп түсіндіру сабағы.

Білім мен білікке Оқушы білуі тиіс:

қойылатын талаптар - ЕТ-пен жұмыс істегендегі қауіпсіздік техникасының ережелерін;

  • компьютер сыныбындағы іс-әрекет ережелерін;

  • қауіпті жағдайдағы іс-әрекет ережелерін.

Оқушының меңгеруі тиіс білігі:

- көз талғандағы жаттығуларды жасауды;

- өрт сөндіргішті қолдануды;

- жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналын толтыруды;

- статикалық кернеу әсерін кетіру жаттығуларын орындауды.

Сабақтың барысы: I. Ұйымдастыру кезеңі

II. Үй тапсырмасын тексеру

III. Жаңа сабақты түсіндіру

1. ҚАУІПСІЗДІК ТЕХНИКАСЫНЫҢ ЕРЕЖЕЛЕРІ

Қауіпсіздік техникасы ережелерін мына пункттерге бөлуге болады:

1) жалпы;

2) ДК-де жұмысты бастау алдында;

3) жұмыс істеу кезінде

4) авариялық жағдайларда жағдайлардағы,

5) жұмысты аяқтағанда

Жалпы қауіпсіздік талаптары:

  1. Мұғалімнің рұқсатынсыз құрал-жабдықтарды орнынан қозғауға, сымдарға, розеткаларға, штепсельдің айырына, штекерге тиісуге тыйым салынады.

  2. Мұғалімнің рұқсатынсыз компьютерлік сыныпқа кіруге және одан шығуға болмайды

  3. Мұғалімнің рұқсатынсыз сынып ішінде жүруге болмайды.

  4. Дербес компьютерде су қолмен және су киіммен жұмыс істеуге болмайды

  5. Корпусы мен сымдардың бүтіндігі бұзылған (ашық) ДК-де жұмыс істеуге тыйым салынады

  6. Үстелге, ДК-дің жанына сөмке, портфель, кітап қоюға болмайды. Үстелде тек қалам мен дәптер ғана жатуы тиіс

  7. Пернетақта үстіне ештеңені қоюға болмайды

  8. Компьютерлік сыныпта жүгіруге, ойнауға, жолдастарыңның көңілін қажетсіз аударуға, бөгде жұмыстарды істеуге тыйым салынады.

Дербес компьютерде жұмыс істеуді бастау алдында қойылатын қауіпсіздік талаптары

  1. ДК электр тогына қосылмаған жағдайда сымдардың, ДК-дің корпусының бүтіндігін және айыру (изоляция) бұзылмамағанын қарап шығып, олардың дұрыс жағдайда екендігіне көз жеткізу керек.

  2. Жұмыс кезінде оларға тие бермеу үшін, сымдар сальбырап тұрмауына көңіл бөлу керек.

  3. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналына белгі қою керек.

Дербес пайдаланылатын компьютер жұмысы кезіндегі қауіпсіздік талаптары

  1. ЭЕМ жұмыс істеу кезінде көздің экраннан ең қолайлы қашықтығын (60-70см) сақтау керек. Мүмкін қашықтық -50см.

  2. Келушілер кіргенде оқушылардың орнынан тұруының қажеті жоқ.

  3. Көз талғанда немесе шаршағанда орнынан тұрмай көзді дем алдыратын бірнеше жаттығу орындау керек.

  4. Оқушылар электр тогымен зақымданғанда алғашқы медициналық көмек көрсету әдістерін, өрт сөндіргішпен жұмыс істеу және өрт сөндіру әдістерін білуі керек.

  5. Оқушылар көзді дем алдыру жаттығуларды білуі керек.

Апат (төтенше ) жағдайлардағы қауіпсіздік талаптары

  1. ДК-де жұмыс істеу барысында ақауларын бйқағанда, түтін немесе әдеттен тыс дыбыстар пайда болғанда жұмысты тоқтатып, аппаратураны өшіру және оқытушыға хабарлау керек.

  2. Қажет болса, өртті сөндіруге көмектесу керек.

  3. Қажет болса, электр тогынан зақымданғандарға алғашқы көмек көрсету керек.

  4. Компьютер сыныбында өртті сумен өшіруге болмайтынын білуі керек. Мұнда құмды немеса көбікті өрт сөндіргішті пайдалануға болады.

  5. Егер зақымданған адам электр тогының әсерінде болса, оны жалаңаш қолмен ұстауға болмайтынын білу керек. Зақымданушы электр тогын өткізбейтін материалдарды пайдаланып босатуға болады.

ДК-де жұмысты аяқтау қауіпсіздігінің талаптары

  1. Аппаратураны оқытушының нұсқауымен өшіру керек.

  2. Жұмыс орнын ретке келтіру керек.

  3. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналында белгі қою керек

3. ТАПСЫРМАНЫ ЖҰМЫС ДӘПТЕРІНДЕ ОРЫНДАУ КЕРЕК.

Төмендегі әрекеттердің орындауға болатындарын жасыл қарындашпен, ал орындауға болмайтындарын қызыл қарындашпен бояңдар да, сөйлемдердің мағынасына қарай «болады» немесе «болмайды» сөздерін қосып жазыңдар.

Мұғалімнің рұқсатынсыз информатика кабинетіне кіруге болмайды

Компьютер сыныбына сабырлықпен кіріп өзіңнің жұмыс орнына отыруға болады

Информатика кабинетінде сырт киіммен жүруге болмайды

Компьютердің көзге түсерлік ақауы немесе бұзылған жері жоқ екеніне көз жеткізуге болады

Компьютер сыныбына кірерде бір-біріңді есікте итермелеуге болмайды

Компьютердің көзге түсетін ақауларын көрсеңдер мұғалімге хабарлауға болады

Байланыстырушы сымдардың ажыратылатын жеріне тиісуге болмайды

Компьютерде жұмыс істеуді тек мұғалімнің рұқсатымен бастауға болады

Электр тогымен жалғанған сымдарға тиісуге болмайды

Сыныпқа басқа компьютерлерден компакт-диск пен дискет алып келуге болмайды

Компьютердің ақауларын немесе бұзылған жерін өз беттеріңмен жөндеуге болмайды

Сабаққа қатысты емес бағдарламаларды немесе ойындарды қосуға болмайды

Компьютерде кір қолмен жұмыс істеуге болмайды

Пернетақтаны тоқпақтамай, жай басуға болады

Экранға және монитордың артқы қабырғасына тиісуге болмайды

Пернетақта пернелерін кернеу қосылғанда ғана басуға болады

Компьютерде су киіммен немесе су қолмен жұмыс істеуге болмайды

Көзден монитор экранының қашықтығы 60-70 сантиметр болуына болады

Компьютердің құрамдас бөліктеріне заттар қоюға болмайды

Жұмысты аяқтағаннан кейін жұмыс орнын ретке келтіруге болады

Мұғалімнің рұқсатынсыз қапшықтар мен файлдарды жоюға болмайды

4. АЛҒАШҚЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ КӨМЕК КӨРСЕТУ ӘДІСТЕРІ

Электр тогымен зақымданғанда көмек көрсету:

  1. Токты ажырату (тарату тақтасындағы тумблерді өшіру)

  2. Зақымданған адамды электр тогының әсерінен электр тогын өткізбейтін қол астындағы материалдарды пайдаланып босату

  3. Зақымданған адамды қарап шығып, оған зардабының ауырлығына байланысты көмек көрсету

  4. Дәрігерді шақыру (мектептің медпунктінен, 03 жедел жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) керек.

Күйген кезде көмек көрсету

Адам күйікке шалынған жағдайда:

  1. Ауырғанды басатын, тыныштандыратын дәрі (анальгин, валерьянка) беру керек.

  2. Күйген жерге дәрі (винилин) жағу керек.

  3. Күйген жараның бетіне микроб түспейтіндей етіп, алдымен целлофанмен орап алып, суық суда ұстау керек.

  4. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.

Талып қалғандағы көмек көрсету

Адам талып қалған жағдайда:

  1. Талып қалған адамды тегіс жерге шалқасынан, басын солға бұрып жатқызу керек.

  2. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.

Тынысы тоқтап қалғандығы көмек көрсету

Адамның тынысы тоқтап қалған жағдайда:

  1. Адамның аузын ашып тілін көру керек, егер тілі көмекейіне қарай түсіп кетсе - қолмен тартып шығарып қалыпты орнына келтіру керек;

  2. Дәрігерді (мектептегі медпункттен, 03 жәрдем телефоны бойынша немесе жақын жердегі емдеу мекемесінен) шақырту керек.

  3. Тыныс алуы қалпына келгенше немесе дәрігер келгенге дейін жасанды түрде тыныс алдырту (ауызды ауызға тақап) жасау керек.

IV. Жаңа тақырыпты бекіту

Қауіпсіздік ережелері бойынша бекіту сұрақтары бойынша, сынақ

V. Қорытындылау

Үйге тапсырма: ЕТ кабинетіндегі жұмыс тәртібі мен қауіпсіздік техникасының ережелері. Электр тогымен зақымданған жағдайда алғашқы дәрігерлік көмек көрсету. Көз талғанда жасалатын жаттығулар. Жұмыс орнын пайдалануды есепке алу журналы.

Оқушыларды бағалау

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Алгоритм түсінігі. Атқарушы командалары жүйесі.

Атқарушы түсінігі. Блок-схема.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Бала бойына бүгінгі тақырыпты өту барысында білімдерін арттыру.

Тәрбиелігі: Әр оқушыны іскерлікке, нақтылыққа, ынтымақтылыққа тәрбиелеу.

Дамытушылығы: Оқушының әрбір сабаққа ынтасы мен қабілетін біріктіріп,

пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: жаңа сабақты меңгерту сабағы

Сабақтың өту әдісі: сөздік, көрнекі, практикалық

Сабақтың көрнекілігі: компьютерлер, интерактивті тақта, презентация.

Сабақтың барысы:

а) ұйымдастыру кезеңі

б) сабақ сұрау

в) бағалау

г) жаңа сабақ

д) бекіту

е) үйге тапсырма

ж) қорытынды

Қоңырау соғылып сабақ басталған соң балаларды ұйымдастыра отырып сабақты бастаймын.

Қауіпсіздік ережелерін қайталау сұрақтары.

  • Жалпы техникалық қауіпсіздікті сақтау ережелеріне қойылатын қандай талаптар бар?

  • Компьютерлік сыныпқа кірер алдында қандай талаптар қойылады?

  • Компьютермен жұмыс істер алдындығы қойлатын талаптарды ата.

  • Компьютермен жұмыс істеу барысында қандай талаптар қойылады?

  • Компьютермен жүмыс аяқтағаннан кейінгі қойылатын талаптар.

  • Электр тоғымен зақымданғанда қандай алғашқы көмек көрсету тәсілдері бар?

  • Көз талғанда қандай жаттығулар жасалынады?

Жаңа сабақты түсіндіру

Алгоритм, программа ұғымдары

«Алгоритм» ұғымы информатикада ақпарат сияқты іргелі ұғымдар қатарына жатады. Алгоритм атауы атақты араб математигі Әбу Жафар Мұхаммед ибн Мұса әл-Хорезми ( 763-850 ж.ж) есімінің латынша Algorithmi (Алгоритми) болып жазылуына шыққан. Ол санаудың ондық жүйесінде көп орынды сандар мен арифметикалық амалдардың орындалу ережесін ұсынған. Бұл ережелер қосынды мен көбейтіндіні табуға арналған амалдарды орындауға қажетті тізбектен құрылған. Сол ереже осы күнге дейін қолданылып келеді.

Әл-Хорезмидің ұсынған тәсілін жатқаушыларды алгоритмдіктер деп, ал «алгоритм» ұғымын бірқатар қасиеттері бар ережелер жүйесі деп атаған. Қазіргі кезде «алгоритм» ұғымы тек математикалық есеп шешу әдісімен ғана шектелмейді. Оның мағынасы әлдеқайда кең. Әрбір компьютер алдын-ала берілген алгоритммен, яғни жоспарлы жұмыс істейді.

Алгоритм дегеніміз - іс әрекеттің рет-ретімен орындалуы. Кез-келген есепті қарапайым амалдарды тізбектей орындау арқылы шығаруға болады. Алгоритімді компьютерде орындау үшін оны программа түрінде жазып шығу керек.

Программа компьютерге түсінікті командалардан тұрады. Осы командалар тізбе орындау соңында есептің нәтижесі шығады. Командалар тізбегін - программа қарастыруға болады. Команда бір ғана қарапайым амалды орындау үшін берілген бұйрық ретінде қабылданады. Командалар: арифметикалық немесе логикалық амал; ақпарат тасымалдау командасы; берілген сандарды салыстыру командасы; берілген сандарды салыстыру командасы; нәтижені экранға, қағаз басып шығару командасы; келесі командаға көшу тәртібін орындау; т.б. болып бөлінеді.

Алгоритмнің орындалу

Күнделікті тұрмыстан алгоритмге бір мысал келтірейік. Студент болу үшін алгоритм мынадай қадамдарын орындау керек:

  1. Мектепті тәмамдау.

  2. Бірыңғай ұлттық тестілеуден өту.

  3. Керекті құжаттарды, аттестаттың түпнұсқасын емтихан қорытыдысымен белгілі бір мамандықты көрсетіп, конкурсқа тапсыру.

  4. Конкурстан өту.

  5. Таңдаған мамандығы бойынша оқитын жоғары оқу орнын анықтау.

Бұл пункттердің орнын ауыстыруға бомайды. Олар көрсетілген ретпен кезегі орындалуы тиіс. Сонда ғана көздеген нәтижеге қолымыз жетеді.

Алгоритм - информатика мен есептеу техникасының іргелі ұғымдарының бірі.

Техникалық құрылғылдары дұрыс пайдалана алу үшін есеп шешу жолы, яғни орындалатын іс-әрекеттердің тізбегі әрі түсінікті, әрі нақты болуы қажет.

Алгоритм қасиеттері

Алгоритмнің айқын, дәл өрнектелу қасиеті. Алгоритмде келтірілген барлық әрекеттердің мағынасы айқын, нықты анықталған болу керек. Онда қандай қадам көрсетілсе тек солар ғана орындалуы қажет. Есеп шығаруға керектің бәрі анықталуы және орындаушыға түсінікті әрі нақты болуы тиіс.

  1. Алгоритмнің үзіктілік қасиеті. Алгоритмнің үзік модульдерге бөлінуі, яғни алгоритмді бірнеше кішкене алгоритмдерге жіктеу мүмкін болу керек. Бұл қасиеті бойынша алгоритм аралық нәтиже беретіндей бірнеше ықшам бөліктерге, ал олар одан кіші қадамдарға бөлінеді, яғни мәселені шешу процесінің тізбегі жеке-жеке әрекеттер жіктеледі. Сондықтан алгоритмді, екі-үш бқлікке бөліп, оларды жеке қабылдай алатын дәрежеде жұмыс істелінуі қажет.

  2. Алгоритмнің нәтижелік қасиеті. Кез-келген алгоритмнің нәтижесі болу керек. Әрекеттердің шектеулі санынан кейін белгілі бір уақытта қорытынды нәтиже алуымыз қажет.

  3. Алгоритмнің жалпылық немесе ортақтық қасиеті. Алгоритм құрғанда белгілі бір жеке проблемаға қарсы ғана арналмай, осы тәріздес мәселелер шешуін толық қамтуға мүмкіндік беретіндей етіп құрылуы қажет.

  4. Алгоритмнің формальды орындалуы. Алгоритмді орындағанда орындаушы оныәр командасының мағынасын түсінуі де, түсінбеуі де мүмкін. Бірақ алгоритмнің әр командасы орындаушының нақты бір әрекетті орындауын талап етеді.

Алгоритм жазу жолдары

Алгоритмді компьютерде орындау үшін оларды алдын-ала жазып алу керек. Жалпы жағдайда, алгоритм жазудың келесі түрлері қабылданған:

1) табиғи тілдегі жазылуы;

2) белгілі бір түйінді сөздер - терминдер арқылы қысқаша тізбекті түрде жазу;

3) графиктік жолмен жазу;

4) программалау тілдеріндегі жазылуы.

Бірақ табиғи тілде жазылған алгоритм компьютерде орындалмайды, өйткені бұл жағдайда дәлдік, нақтылық сақталмайды. Алгоритмдерді графиктік жолмен жазу, кейіннен осы программалау тіліндегі программаға айналдыру жұмысы мемлекеттік стандартпен бекітіліп, ақпарат өндеу жұмысында кеңінен қолданылады.

Алгоритмнің графиктік түрде кескінделуі

Алгоритмнің графиктік түрде кескінделуі - кең таралған әдіс. Бұл - жазудың түсінікті, анық, көрнекі түрі болып табылады. Алгоритмдерді графиктік жолмен жазудың мемлекеттік стандарты анықталған. Онда кез-келген амал белгілі бір геометриялық фигурамен өрнектеледі. Олар фигуралар немесе блоктар, амалдар немесе операциялар символы деп те аталады. Блоктар бағытталған сызықтармен байланысып, бірінен соң бірі ретімен орналысады. Ақпарат өңдеудің әрбір буыны немесе орындалатын операциялар реті алгоритм схемасымен айқындалады. Алгоритм схемасын оның блок схемасы деп аталады. Алгоритм блоктарының ішінде орындалатын іс-әрекеттің мазмұны жазылады. Блок схемада пайдаланатын фигуралар оның блоктары, ал оларды бір-бірімен қосатын сызықтар байланыс сызықтары деп аталады.

Блоктар кескіндемесі

Блоктар қызметі

1

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Алгоритм басы

2

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Алгоритм соңы

3

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Есептеуіш әрекет

4

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Мәліметтерді енгізу, мәліметтерді шығару

5


Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

жоқ иә

Шартты тексеру

6

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Циклдың басы

7

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Көмекші алгоритмді шақыру

8

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Байланыс бағытын көрсету

Алгоритмдік тіл және программалау тілі ұғымы

Алгоритмдік тіл деп - орындалатын әрекеттерді, амалдарды бірыңғай және дәл жазуға арналған, өз тіліміздің кейбір сөздерімен пайдаланатын белгілер мен ережелер жүйесін айтады. Алгоритмдік тіл бір жағынан табиғи тілге жақын, сондықтан оны қарапайым мәтін түрінде жазады және оқиды. Алгоритмдік тіл - математикалық белгілер сандар, шамалар мен функция атаулары, арифметикалық белгілері, жақша және басқа да символдармен қатар белгілі бір қызмет атқаратын терминдер қамтиды. Алгоритмдік тілде мәтін құруға пайдаланылатын қарапайым белгілер - тілдің символдары деп, ал ондай символдар жиынын - оның алфавиті деп атайды.

Алгоритмдерді жәні алгоритмдік тілде құрылған амалдар тізбегін компьютерге түсінікті командалар мәтіні түрінде жазуға арналған жасанды тілдерді программалау тілдері деп атайды. Паскаль, Си, Дельфи, Бейсик, Фортран тәрізді программалау тілдері - ағылшын тіліндегі кейбір сөздерді алгоритм құруда кеңінен пайдаланады. Ол сөздердің саны онша көп емес, оларды түйінді сөздер деп атайды. Әр компьютердің өзінің машиналық тілі болады, ол командалар тілі немесе кодтар тілі деп аталады. Алгоритмдік тілде және программалау тілінде программа жазу - ыңғайлы болып табылады. Оларды белгілі бір машинада орындау үшін сол программалау тілін машина тіліне автоматты түрде аударатын түрлендіргіш программалар болуы керек, оларды транслятор деп атайды. Трансляторлар үш түрге бөлінеді: интерпретатор, компилятор және ассемблер.

Интерпретатор - берілген прогамманың әрбір жолын (командасын) жеке-жеке аударып отырып орындайтын транслятор түрі.

Компилятор - бірден барлық программа мәтінін толық аударып машина тіліндегі бір модуль түріне келтіреді де, сонан соң сол модульді компьютер жадына қайта жазып алып, оны кейін тек біздің алауымыз бойынша орындайды.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Алгоритм дегеніміз не?

  • Алгоритмнің негізгі қасиеттерін ата?

  • Алгоритмді өрнектеу, жазу тәсілдері дегеніміз не?

  • Блок-схема дегеніміз не? Негізгі блоктарға және көмекші блоктарға нелер жатады?

  • Алгоритмдік тіл, программалау тілі дегеніміз не? Түйінді сөздерге нелер жатады?

  • Интерпретатор, компилятор және ассемблердің айырмашылықтары қандай?

Үйге тапсырма: §1.2 - §1.8 тақырыптарын оқу, 13 беттегі тапсырманы 1,2,3 орындау.







Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Алгоритм құрылымы: Сызықтық немесе тізбекті алгоритм,

тармақталу алгоритмі, циклдік алгоритм.

Компьютерде есеп шығару кезеңдері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды алгоритмнің командалары және оның құрылымын түсіндіре отырып, компьютерде есеп шығару кезеңдерімен таныстыру, практика жүзінде қолдануға үйрету;

Дамытушылығы: Оқушыларды алгоритмнің командаларымен және құрылыммен таныстыра отырып, алгоритм құру дағдыларын қалыптастыру, логикалық ой-өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

  • Алгоритмді өрнектеу, жазу тәсілдері дегеніміз не?

  • Алгоритмдері графиктік түрде кескіндеу ерекшілектері қандай?

  • Блок-схема дегеніміз не?

  • Негізгі блоктарға және көмекші блоктарға нелер жатады?

  • Алгоритмдік тіл, программалау тілі дегеніміз не?

Жаңа сабақты түсіндіру

Алгоритм командалары

Алгоритм командалары есеп шартына байланысты жай және құрама командалардан тұрады.

Жай команда. Кез келген алгоритмнің қарапайым бір қадамы ақпаратты өңдеудің немесе өрнектеудің операциясын орындайтын жай командадан тұрады. Жай командаларға меншіктеу, мәлімет енгізу және нәтиже алу командалары жатады.

Құрама командалар. Жай командалардан құрылымы күрделі құрама командалар құралады. Құрама командалар құрылымына байланысты тізбекті, тармақталу және циклдік топтардан немесе бірыңғайланған алгоритмдік құрылымдардан тұрады. Олардың жай командадан ерекшелігі бірнеше командадан құрылады және орындалуы берілген шарттарға негізделеді.

Алгоритм құрылымы

Алгоритмдер блоктардың өзара байланысуына қарай үш құрылымға - сызықтық тармақтық және циклдік түрлерге бөлінеді.

1. Сызықтық немесе тізбекті алгоритм. Сызықтық алгоритм тізбектеле орналасқан командалардан, ал блок-схемалар бір сызық бойына орналасқан тізбекті блоктардан тұрады. Әрекеттердің тізбектей орындалуы - сызықтық алгоритм деп аталады.

Мысалы:

алг үй тапсырмасын орындау

басы

күнделікті алу, тиісті бетін ашу,

үй тапсырмасын анықтау

үй тапсырмасын орындау

күнделікті орнына қою

соңы

Сызықтық алгоритм командалары осында көрсетілген рет бойынша орындалатын тізбектеле орналасқан командалардан (блоктардан) тұрады.

Амалдардың бұлай бірінен соң бірі реттеліп орындалу тәртібін табиғи атқарылу дейді. Мысалы, төменде көрсетілген Z функциясының сандық мәнін есептеп шығару алгоритмін жасау керек болсын.

2 2 2

Z = ax + b + cos (ax + b) - tg (ax + b)

Бұл функцияның мәнін табу үшін алдымен жақшада тұрған

ax 2 + b көпмүшелігін жеке есептеп алу қажет, себебі ол

тізбек үш рет есептеліп, орындаушы машина оған уақытты

көп кетіреді. Есептеліп болған Z функциясының мәні

қағазға не экранға басылып шығуы тиіс. Жалпы компьютер

жадына a, b, x мәндері алдын - ала енгізілуі керек.

алг Z функциясын есептеу

(нақ a, b, x, z )

арг a, b, x

нәт z

басы

a, b, x енгізу

t : = ax 2 + b

z : = t + cost + tgt

x, z шығару

соңы

Сонымен қарастырылған алгоритм қарапайым сызықтық

алгоритмнің мысалы ьолып табылады. Мұндағы 2-блок - a, b, x

мәндерін пернелерден программаға енгізу блогы, 3-блок t - ның,

ал 4-блок Z функциясының мәндерін есептейді. 5-блок х

айнымаласының және Z функциясының нәтижесін қағазға басып шығарады.

2. Тармақталу алгоритмдері. Тармақталу алгоритмінде көбінесе арифметикалық теңсіздік түрінде берілген логикалық шарт тексеріледі. Егер орындалса, онда алгоритм бір тармақпен жүзеге асырылады да, соңында екі тармақ қайта бірігеді. Мұндай алгоритмде шартты тексеру тармақталу командасы деп аталады. Оны алгоритмдік алгоритмдік тілде өрнектелгенде егер, онда, әйтпеес, бітті

түйінді сөздері пайдаланылады. Орынду тәсіліне байланысты тармақталу командасы «таңдау»(толымды) және «аттап өту» (толымсыз) болып екі түрге бөлінеді.

3. Циклдік алгоритмдер. Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанып орындалып отырады. Математикада есеп шығару кезінде бір теңдеуді пайдаланып, ондағы айнымалы мәнінің өзгеруіне байланысты оны бірнеше рет қайталап есептеуге тура келеді. Осындай есептеу процесі бөліктерінің қайталап орындалуы цикл деп атайды, ал қайталанатын бөлігі бар алгоритдер тобы циклдік алгоритмдер жатады. Қайталану командасын алгоритмдік жазу үшін әзірше (әзір), цикл бар (цб), және цикл соңы (цс) түінді сөздер қолданылады.

Тапсырма: (33 бет 2 жаттығу)

Екі үшбұрыш қабырғалары a, b, c және d, e, f деп берілген. Қайсы үшбұрыштың үлкен екенін

анықтау қажет.

  1. Күрделі тармақталу

  2. Күрделі шарттарды пайдалану

  3. Арифметикалық циклдер

  4. Итерациялық (қадамдық) цикл.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Алгоритм командалары есеп шартына байланысты қалай бөлінеді?

  • Жай және құрама командалардың айырмашылықтары қандай?

  • Сызықтық алгоритм дегеніміз не?

  • Тармақталу алгоритмі мен циклдік алгоритмнің айырмашылығы қандай?

  • Компьютерде есеп шығару қандай кезеңдерден тұрады?

Үйге тапсырма: 1.9 - 1.10 тақырыптарын оқу. 32 бет, 1, 4 жаттығулар.


Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль - программалау тілі. Паскаль тілінің негізгі элементтері.

Тілдің алфавиті. Программалау тілінің синтаксистік диаграммалары.

Тілдің қарапайым обьектілері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілі және оның негізгі элементтері, Паскаль ортасы туралы толық түсінік беру;

Дамытушылығы: Оқушыларды алгоритмнің командаларымен және құрылыммен таныстыра отырып, алгоритм құру дағдыларын қалыптастыру, логикалық ой-өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Білім білікті қалыптастыру сабағы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

  • Алгоритм командалары есеп шартына байланысты қалай бөлінеді?

  • Жай және құрама командалардың айырмашылықтары қандай?

  • Сызықтық алгоритм дегеніміз не?

  • Тармақталу алгоритмі мен циклдік алгоритмнің айырмашылығы қандай?

  • Компьютерде есеп шығару қандай кезеңдерден тұрады?

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскаль тілін 1968-1971 жылдары Швейцарияда профессор Никлаус Вирт оқып-үйренуге қолайлы программалау тілі ретінде ұсынған болатын. Паскаль тілі өзінің қарапайымдылығының және тиімділігінің арқасында дүние жүзіне тез таралды.

Бұл тілде жазылған программа компьютерде орындалу барысында алдымен трансляцияланады (машина тіліне аударылады), объектік программаға түрлендіріледі де, содан кейін ғана орындалады.

Паскаль тілінің негізгі элементтері

Паскаль тіліндегі программа жеке-жеке жолдардан тұрады. Оларды теру, түзету арнайы мәтіндік редакторлар арқылы атқарылады. Программада әрбір жолдан кейін нүктелі үтір (;) қойылады.

Паскаль тілінде программа үш бөліктен тұрады: тақырып, сипаттау бөлімі және операторлар бөлімі.

Кез-келген программа Program сөзінен басталып, оның тақырыбы жазылады. Бұл бөлім программадағы айнымалылар, тұрақтылар тәрізді объектілердің жалпы қасиеттерін алдын ала анықтап алуға көмектеседі.

Программаның соңғы және негізгі бөлімі операторлар бөлімі - болып табылады.

Орындалатын іс-әрекеттер, командалар осы бөлімде орналасады. Ол begin түйінді сөзінен басталып, барлық атқарылатын операторлар (командалар) тізбегі жеке-жеке жолдарға жазылып біткен соң end түйінді сөзімен аяқталады.

Тілдің алфавиті

Тілдің алфавиті программаның элементтерін құруда қолдануға болатын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, цифрлар және арнайы белгілер (символдар) жатады.

Тіл ерекшіліктеріне қарай символдар тобын шартты түрде төмендегі топтарға жіктеуге болады:

  • атаулар (идентификатор);

  • цифрлар;

  • айыру белгілері;

  • арнайы символдар.

Атау символдары ретінде латын алфавитінің 26 әріпі мен цифрлары қолданылады.

Арнайы символдарға пунктуация және арифметикалық операция (амалдар) белгілері жатады.

Арифметикалық амал белгілері:

(+) - қосу; (-) -азайту;

(*) - көбейту; (/) - бөлу.

DIV - және (логикалық көбейту) операциясы;

MOD - қалдықты табу. Мысалы: 10 MOD 3 амалының нәтижесі 1;

Логикалық амал белгілері:

AND - және (логикалық көбейту) операциясы;

OR - немесе (логикалық қосу) операциясы;

NOT - емес (терістеу немесе жоққа шығару) операциясы;

XOR - арифметикалық немесе амалы;

SHL - биттер (1 мен 0-дер)тіркесін солға ығыстыру;

SHR - биттер (1 мен 0-дер)тіркесін оңға ығыстыру;

Айыру белгілеріне бос орын, барлық басқару символдары, тыныс белгілері, ENTER (келесі жолға көшу) пернесін басу белгісі және түсініктемелер жатады.

Сонымен айыру белгілері: ____ (бос орын); , (үтір); . (нүкте); : (қос нүкте);(нүктелі үтір) ; ` (апостроф); (;); [;] ; {;}.

Қатынас таңбалары немесе салыстыру белгілері: = (тең), <>(тең емес), < (кіші), >(үлкен), <= (кіші не тең), >= (үлкен не тең).

Программалау тілдерінде «өрнек», «операторлар», «тіл синтаксисі» мен «семантикасы» ұғымдары кең пайдаланады.

Арифметикалық немесе логикалық амалдар таңбасымен біріктірілген айнымалар атаулар, функциялар, жиымдар т.б. мағынасы бар сөздер тізбегі - өрнек деп аталады.

Программалау тілінің белгілі бір іс-әрекетті орындай алатын тиянақты мағынасы бар ең қарапайым сөйлем - оператор деп аталады.

Тілі объектілерін, яғни программадағы пайдаланылатын мәліметтердің құрылымы мен ұйымдастырылуын алдын ала анықтайтын сөйлемдер жиыны - программаның сипаттамасы болып табылады.

Синтаксистік диаграммаларда екі геометриялық фигура тіктөртбұрыш және (кейде дөңгелек) кең пайдаланады. Тіктөртбұрыш ішінде тілдің анықталатын элементтер ал элипс ішінде терминалдық символдар, яғни анықтауды қажет етпейтін таңбала жазылады.

Тілдің қарапайым объектілері

Тілдің қарапайым объектілеріне «сан», «идентификатор», «тұрақты», «айнымалы», «функция» және «өрнек» ұғымдары кіреді. Программадағы негізгі амалдардың орындалуын керекті мәліметтердің сандық, логикалық немесе символдық (литерлік) мәндері болады.

1. Сандар. Сандар мен айнымалылар бүтін және нақты болып бөлінеді. Дербес компьютерде бүтін сандар ағылшынша integer, нақты сандар real деп жазылады.

Мысалы: Бүтін сандар: +4, -100, 15743,0 т.б. Нақты сандар: 2.65, 0.5, -0.856, -6.0.

2. Атау - идентификатор (identification - объектің белгілі бір символдар тіркесін сәйкестігін бекіту) программаны және прграммадағы тұрақтыларды, типтерді айнымалаларды, функцияларды, файлдарды т.б. белгілеп жазу үшін қажет.

Идентификатор - міндетті түрде әріптен басталанатын сандар мен әріптердің тізбегіне тұратын атау.Мысалы: Х, Х1, СҮММА, Р23РН6, МТ54АР т.б.

3. Тұрақты немесе константа деп программаның орындалу барысында бірден сандық мен берсек де немесе оны программаның сипаттау бөлімінде идентификатор түрінде белгілеп алып мән берсек те болады. Олар сандық, символдық, логикалық және тіркстік (integer, real, boolean, cha string) мәндерді қабылдай алады. Логикалық түрдегі тұрақтылар - true (ақиқат) немесе fallig (жалған) мәндерінің біріне ие бола алады.

Мысалы: x = 25; y = -0.5; z = 4E15; g = 9.8; pi = 3.14 т.б.

4. Айнымалылар деп программаның орындалу барысында әр түрлі мәндерді қабылдай алатын шамаларды айтады. Олар идентификаторлармен белгіленіп, әр уақытта ір түрлі мәнге ие бола алады. Айнымалылар атауы сипаттау бөлімнде var түйінді сөзінен кейін орналасады да, атауынан кейін қос нүкте қойылып, айнымалының типі көрсетіледі.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

  • Ғ10 пернесінің қызметі қандай?

  • Ғ5 пернесінің қызметі қандай?

  • Паскаль тілінде программаны тексеру қай перненің көмегімен орындалады?

  • АІТ + Ғ5 пернесі қандай қызмет атқарады?

  • Программаны орындауға жіберу қандай пернелер комбинациясы арқылы орындалады?

Үйге тапсырма: §2.1 - § 2.4 тақырыпты оқу. 2.1 - 2.2- кесте.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Мәлімет типтері. Стандартты функциялар. Стандартты типтерінің

сипатталуы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің алфавиті, тілдің қарапайым объектілері, мәліметтер типтері, стандартты функциялар, өрнектер және олардың жазылуы туралы толық мағлұмат беру.

Дамытушылығы: Паскаль программалау тілдің алфавиті, тілдің қарапайым объектілері, мәліметтер типтері, стандартты функциялар, өрнектер және олардың жазылуы туралы толық мағлұмат бере отырып, оқушылардың білім білік дағдыларын қалыптастыру, алған білімдерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке патриоттыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

  • Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

  • Ғ10 пернесінің қызметі қандай?

  • Ғ5 пернесінің қызметі қандай?

  • Паскаль тілінде программаны тексеру қай перненің көмегімен орындалады?

  • АІТ + Ғ5 пернесі қандай қызмет атқарады?

  • Программаны орындауға жіберу қандай пернелер комбинациясы арқылы орындалады?

Жаңа сабақты түсіндіру


Мәлімет типтері


Мәліметтердің немесе шамалардың типі деп, олардың қабылдай алатын мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды айтады, яғни тип дегеніміз - шамалардың қабылдайтын мәндеріне берілетін сипаттама.

Паскаль тілінде пайдаланатын барлық типтер скалярлық (қарапайым) және құрылымдық (структуралық) болып үлкен екі топқа бөлінеді. Скалярлық типке шамалардың стандартты типі және жасанды тип (тағайындалған) жатады. Стандартты типтерге:

  • бүтін - INTEGER нақты - REAL логикалық - BOOLEAN

  • тіркестік - STRING мәтіндік - TEXT типтер жатады.

Құрылымдық типтегі жиымдар - ARRAY, жазбалар - RECORD, жиындар - SET және файлдар - FILE түрлеріне бөлінеді.

Стандартты функциялар


Турбо Паскаль тілінде алдын ала програмалары жасалып стандарттты модульге жинақталып қойылған, қажет кезінде пайдалануға болатын объектілер бар. Солардың бірі стандартты функциялар болып табылады. Олар жиі кездесетін математикалық және басқа да функцияларды есептеу үшін қолданылады.

Енді программаларда жиі пайдаланылатын функцияларды қарастырайық.

  1. Арифметикалық функциялар

  2. Типтерді өзгерту функциялары.

Арифметикалық функциялар


Математикада жазылуы

Паскаль тілінде жазылуы

Атқаратын қызметі

Функция типі

|x|

arctg x

cos x

sin x

e x

[x]


Inx

П

х 2

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларых

Abs (x)

Arctan (x)

Cos (x)

Sin (x)

Exp (x)

Frac (x)

Int (x)

Ln (x)

Pi

Sqr (x)

Sqrt (x)


Аргументтің абсолюттік шамасы

Аргументтің арктангенсі

Аргументтің косинусы

Аргументтің синусы

е-нің х дәрежесі

х-санының бөлшек бөлігі

х-санының бүтін бөлігі

х-санының натурал логарифмі

п-дің мәні

х-тің квадраты

х-тің квадрат түбірі

х-тің типіндей

нақты

нақты

нақты

нақты

нақты

нақты (бүтін)

нақты


х-тің типіндей

нақты

Стандартты типтердің сипатталуы

Шамаларға қолданылатын амалдар олардың типтеріне байланысты болады.

Бүтін сан түріндегі тип. Бүтін типтегі мәндерді қабылдайтын атаулар былай сипатталады:

атау1, атау2, ...., атауn: тип;

мұнда тип орнында бүтін типті көрсететін түйінді сөздің бірі жазылады. Мысалы, integer, byte

Арифметикалық амалдар.

Белгілер

Операциялар

Операндтар типі

Нәтиже типі

+

қосу

Екеуі де бүтін, не біреуі

Бүтін, біреуі нақты

Бүтін, нақты

-

азайту

Екеуі де бүтін, не біреуі

Бүтін, біреуі нақты

Бүтін, нақт

*

көбейту

Екеуі бүтін немесе екеуінің

біреуі нақты

Бүтін, нақты

/

бөлу

Бүтін немесе нақты

Нақты

Div

Бүтін бөлу

Бүтін

Бүтін

Mod

Бүтін қалдық

бүтін

бүтін

Төмендегі стандартты функциялар бүтін аргументтер үшін бүтін мән береді:

Abs(x) - бүтін х санының абсолют шамасы

Sqr(x) - бүтін х анының квадраты

Trunc(x) - нақты х санының бүтін бөлігі

Round (x) - нақты х саны дөңгелектеніп бүтін нәтиже береді.

Succ(x)- х-тан кейінгі бүтін санды береді.

Pred(x) - х-тың алдындағы бүтін санды береді.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Тілдің алфавиті нелерден тұрады?

  • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

  • Программа қандай оператормен басталады?

  • Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?

  • Идентификатор дегеніміз не?

  • Жиым дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типтері қалай сипатталады, олар қандай қызмет атқарады?

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

  • Атаулардың типтері қалай сипатталады?

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

  • Арифметикалық өрнек дегеніміз не? Өрнектер Паскаль тілінде қалай жазылады?

Үйге тапсырма: §2.5. - §2.7. тақырыптарды оқу. 2.7-кестені жаттау.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Өрнектер және олардың жазылуы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің алфавиті, тілдің қарапайым объектілері, мәліметтер типтері, стандартты функциялар, өрнектер және олардың жазылуы туралы толық мағлұмат беру.

Дамытушылығы: Паскаль программалау тілдің алфавиті, тілдің қарапайым объектілері, мәліметтер типтері, стандартты функциялар, өрнектер және олардың жазылуы туралы толық мағлұмат бере отырып, оқушылардың білім білік дағдыларын қалыптастыру, алған білімдерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке патриоттыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталдау сұрақтары

  • Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

  • Ғ10 пернесінің қызметі қандай?

  • Ctrl + Del, Ctrl + Ins, Shift + Del, Shift + Ins пернелері қандай қызмет атқарады?

  • Ғ5 пернесінің қызметі қандай?

  • Паскаль тілінде программаны тексеру қай перненің көмегімен орындалады?

  • АІТ + Ғ5 пернесі қандай қызмет атқарады?

  • Программаны орындауға жіберу қандай пернелер комбинациясы арқылы орындалады?

Жаңа сабақты түсіндіру


Өрнектер және олардың жазылуы

Өрнек деп арифметикалық амал таңбаларымен біріктірілген айнымалылардың функциялардың, тұрақтылардың жиынтығын айтады. Өрнектегі арифметикалық амалдардың орындалуы олардың орналасу реті мен жақшалар арқылы өзгертіледі. Қарапайым жағдайда өрнек тек айнымалылардан, тұрақтылардан немесе функциялардан тұруы мүмкін. Мысалы:

(5+7*х)/1.8; (sin(x)+5* cos(2+х))/ In(х); т.б

Математикада жазылуы

Программалау тілінде жазылуы

a + b

a - b

(a + b)/ (a - b)

a b

exp (b * ln (a))

a + b

xy

(a + b)/(x * y)

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары1 + Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыx

sqrt (1 + sqrt (x))


Алгоритмдік тілде (Паскаль, Бейсик, Си , т.б.) арифметикалық амалдардың орындалу тәртібі олардың математикадағы орындалу тәртібіне сәйкес келеді, яғни алдымен жақша ішіндегі амалдар, сонан соң көбейту, бөлу, қосу, азайту, т.б. амалдар орындалады.

Реті

Амалдар түрі

Амалдар немесе оның элементі

1

Жақшы ішіндегі өрнектер

( )

2

Функция мәндері

Фкнуциялар

3

Унарлық амалдар

@ , not, бірорынды +және -

4

Көбейту, бөлу түріндегі амалдар

*, /, div, mod, and, shl, shr

5

Қосу амалдары

+,-,or, xor

6

Қатынас амалдары

=, <>, <,>,<=, >=, in


Өрнектердің алгоритмдік тілде және программалау тіліндегі жазылуы да бір-біріне сәйкес келеді.

Паскаль тілінде өрнектер тек сызықты түрде жазылады.


Сабақты бекіту сұрақтары


  • Тілдің алфавиті нелерден тұрады?

  • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

  • Программа қандай оператормен басталады?

  • Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?

  • Идентификатор дегеніміз не?

  • Жиым дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типтері қалай сипатталады, олар қандай қызмет атқарады?

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

  • Атаулардың типтері қалай сипатталады?

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

  • Арифметикалық өрнек дегеніміз не? Өрнектер Паскаль тілінде қалай жазылады?

Үйге тапсырма: §2.8. тақырыптарды оқу. 54 беттегі тапсырма 1.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Алгоритмдеу негіздері және алгоритм құру технологиясы.

Паскаль - программалау тілі бойынша өткенді қайталау.

Бақылау жұмысы

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылардың алгоритмдеу негіздері және алгоритм құру технологиясы, Паскаль - программалау тілі бойынша алған білімдерін тексеру;

Дамытушылығы: Сынақ жұмысын алу барысында оқушылардың ой-өрісін, білім білік дағдыларын, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке патриоттыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сынақ жұмысы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Бақылау жұмысын тапсыру

3. Бақылау жұмысын талдау

4. Үйге тапсырмасын беру

Бақылау жұмысы

1. «Алгоритм» атауы қайдан шыққан?

А) Мұхаммед әл-Хорезми атының латынша айтылуынан Б) Латынның algoritm сөзінен

Ә)Мұхаммед әл-Хорезми атының арабша айтылуынан В)әл-Фараби атының латынша

айтылуынан

2. Алгоритм дегеніміз не?

А) Орындаушының белгілі бір мақсатқа жету барысында орындалатын әрекеттері

Ә) Қоршаған ортада болып жатқан түрлі құбылыстар

Б) Орындаушының белгілі бір мақсатқа жету барысындағы ретімен орындалатын түсінікті дәл ұйғарым

В) Алғашқы берілген мәліметтерді пайдаланып жұмыс жасау

3. Алгоритмнің негізгі қасиеттерін көрсет

А) алгоритмнің айқындылығы, түсініктілігі, тиістілігі

Ә) алгоритмнің айқындылығы, үздіктілігі, жалпыға бірдейлігі, нәтижелігі, формальді орындалуы

Б) алгоритмнің үздіктілігі, түсініктілігі, тиістілігі, мақсаттылығы

В) алгоритмнің айқындығы, мақсатталығы, тиістілігі, жалпыға бірдейлігі


  1. Алгоритмнің жазылу түрлерін көрсет

А) алгоритмдік тілде, блок-схема түрінде, программалау тілінде

Ә) алгоритмдік тілде, программалау тілінде, Паскаль тілінде, математикалық тілде

Б) блок-схема түрінде, графикалық түрде, программалау тілінде

В) программалау тілінде, математика тілінде, графикалық түрде, блок-схема түрінде


  1. Блок-схемада қандай геометириялық фигураларды қолданбайды?

А) тіл төртбқрыш, ромб Ә) стрелкалар, параллелограм

Б) ромб, параллелограм В) шеңбер, үшбұрыш

6. Алгоритмнің түрлерін көрсет

А) сызықтық, тармақталу, көрсеткіштік Ә) тармақталу, қайталану, шарттық

Б) сызықтық, тармақталу, циклдік В) циклдік, қайтьалану, шарттық, сызықтық

7. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А)Блез Паскаль Ә)Никлаус Вирт

Б) Н. Верджино В) Чарльз Беббидж

8. Паскаль тілі қай жылдары жасалды?

А) 1970 жылы пайда болып, 1979 жылы өзгерістерімен жарыққа шықты

Ә) 1968-1971 жылдары

Б) 1980 жылдардың ортасында

В) 1963 жылы пайда болып, 1966 жылы өзгерістерімен жарыққа шықты

9. Паскаль тілінде Х санның бүтін бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады?

A) INT (X) Ә) ABS (X) Б) ABC (X) В) TRUNC (X)

10. Паскальдағы дәрежелеу белгісін көрсет

А) ** Ә) ^ Б) & В) дұрыс жауабы жоқ

11. 14 DIV 5 - функциясының мәні неге тең?

А) 2,8 Ә) 2 Б) 5 В) 11

12. Түбір астындағы Х-ті Паскаль тілінде қалай жазуға болады?

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) ABS (X) В) MOD (X)

13. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторын көрсет

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT B) READ

14. Паскаль тіліндегі енгізу операторын

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT B) READ

15. Паскаль тіліндегі тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А) VAR Ә) WRITE Б) CONST B) READ

16. Өрнек нәтижесі типтерін анықта

А) 1/(2+1/4) - Ә) x+5

Б) 1/(2*sqrt(x+1)) В) sqrt(x)+sqr(y)-

17. Қай өрнекте қате бар?

А) (х1/х2)*у Ә) b+(a-c/3) Б) (sqrt (p)*q)/r В) (a(b/(c*(d/(ef)))))

18. Sqr операторының қызметі

А) Санның квадраты Ә) Санның квадрат түбірі

Б) Х-тің 5 дәрежесі В) Санның абсолют шамасы

19. Паскаль тіліндегі айнымалыларды сипаттау операторын көрсет.

А) VAR Ә) WRITE Б) CONST В) READ

20. := қандай белгі?

А) теңдік Ә) айнымалыларды салыстыру Б) меншіктеу В) бөлу.

Тест жауаптары:

1

А

5

В

9

А

13

Ә

17

В

2

Б

6

Б

10

В

14

В

18

А

3

Ә

7

Ә

11

Ә

15

Б

19

А

4

А

8

Ә

12

Ә

16

А,Б-real

Ә, В integer

20

Б

Үйге тапсырма: І тоқсанда өтілген материалдарды қайталау.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Программа құрылымы. Шамаларды сипаттау бөлімі.

Паскаль тілінің қарапайым операторлары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль программалау тілінің алфавиті, тілдің қарапайым объектілері, мәліметтер типтері, стандартты функциялар, өрнектер және олардың жазылуы туралы толық мағлұмат беру.

Дамытушылығы: Оқушыларды стандартты функцияларды пайдаланып берілген өрнектерді программалау тілінде жаза білуге дағдыландыру;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке патриоттыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма

6. Компьтермен жұмыс

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскаль тілінің программасы блоктардан құрылады. Қандай да бір блок ішінде кішігірім блоктар орналасуы мүмкін. Блоктар екі бөлімнен тұрады, олардың алғшқысы мәліметтерді сипаттау бөлімі, ал екіншісі - сол мәліметтерді пайдаланып, әр түрлі әрекеттерді (операцияларды, амалдарды) атқару бөлімі.

Міндеттерді сипаттау бөлімінің болуы міндетті емес, ал екінші негізгі бөлімі болуы міндетті. Басқа блокқа кірмейтін блок негізгі (глобальді) блок болып саналады блок ішіндегі блок - жергілікті (локальді) блок деп аталады.

Программа тақырыбы

блокИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Программа құрылымның диаграммасы

Паскаль тілінде кез келген программаның тақырыбы, одан кейін ипаттау бөлімі және begin және end сөздерімен қоршалған операторлар бөлімі болуы керек. Сипаттау бөлімі толық жағдайда, 7 бөліктен тұрады, олар:

1. программамен байланысатын кітапханалық модульдер атауларының тізімі (ол түйінді сөзімен басталады);

2. белгілерді (label) сипаттау:

3. тұрақтыларды (const) сипаттау;

4. мәліметтер типтерін (type) анықтау;

5. айнымалыларды (var) сипаттау;

6. процедураларды (procedure) сипаттау;

7. функцияларды (function) сипаттау;

Белгілерді сипаттау. Белгі программаның бір жолын, яғни бір операторын ерекшелеп белгілеу үшін қолданылады. Бұл белгі арқылы қажетті жағдайда программаның кез келген жолынан осы белгісі бар операторға көшіп, оны қайталап кезексіз орындауға болады.

Тұрақтыларды сипаттау. Программадағы тұрақтылар өз мінін (мысалы, 5, 14, 13.5 т.б.) немесе оған қойылған атау арқылы белгілеуі мүмкін.

Пішімі: const атау 1=мәні; атау 2 =мәні;...., атау n =мәні;

Мысалы, const рі =3.14; е =2.7; a = `bol`; max = 1000;

Айнымалыларды сипаттау. Программада пайдаланатын айнымлы шамалардың атаулар тізімі және олардың топтастырылып көрсетілген типтері төмендегі пішімде сипаттау бөлігінде көрсетілуі қажет.

Пішімі: var айнымалы атауларының

тізімі: тип:

Мысалы: var af, m, n: integer;

h, sg: real;

d, ch: char;

kd, b: boolean;

Операторлар бөлімі

Программаға енетін айнымалылар мен тұрақтыларды, сандарды пайдаланып түрлі әрекеттер (нұсқау, жарлық) орындай алатын сөйлемдерді Паскаль тілінде операторлар, ал алгоритмдік тілде командалар деп атайды. Операторлар қарапайым және күрделі (құрама командалар) деп екі топқа бөлінеді. Вegin және end түйінді сөздері операторлық жақшалар деп аталады. Оператор дегеніміз - алгоритмді жүзеге асыру барысында орындалатын іс-әрекеттерді анықтайтын тілдің қарапайым сөйлемі. Олар жазылу ретіне біртіндеп бірінен кейін бірі тізбектей орвндалады.

Операторлардың жалпы жазылу түрі:

Вegin

1-оператор;

2-оператор;

....................;

n-1- оператор;

n-оператор

end.

Паскаль тіліндегі операторлар қарапайым және құрама (күрдлі құрылымды) болып екіге бөлінеді.

Қарапайым операторлар деп құрамына басқа операторлар енбейтін (меншікте шартсыз көшу, процедура шақыру) операторларды айтады.

Құрама операторлар біренше операторлардан құралады, оларға: Шартты операторларды таңдау операторы, қайталау операторлары жатады.

Операторлар

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Меншіктеу операторы

Енгізу-шығару операторы

Басқару операторы

Функция мен процедураларды анықтау операторлары

Операторлардың жіктелуі


Паскаль тілінің қарапайым операторлары

Меншіктеу операторы. Меншіктеу операторы барлық тілде пайдаланатын негізгі оператор болып табылады. Математикадағы қарапайым теңдеу тәрізді айнымалылар сандық мән беру бұл жағдайда меншіктеу операторы деп аталады.

Меншіктеу операторы жазылан өрнектердің мәнін есептеп, оны айнымалы меншіктеу үшін қолданады. Өрнек мәнінің типі айнымалының типіне міндетті түрі сәйкес келуі тиіс. Оператордың жазылу ережесі: <айнымалы атауы>: = <өрнек>;

Мұндағы <айнымалы атауы> - айнымалы идентификаторы, : = - меншіктеу белгісі, <өрнек> арифметикалық өрнек немесе сан.

Бұл оператор екі міндет атқарады:

1. Айнымалылардың белгілі мәндері бойынша арифметикалық өрнектін сандар

мәнін есептейді.

2. Табылған мән айнымалы атауына меншіктеледі, яғни анықталған мән санды

Айнымалыға сәйкес компьютер жады ұяшығыа орналасады.

Көшу операторы. Көу немесе шартсызкөшу операторы операторлардың рет-ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды, яғни белгісі бар операторға көшуді орындайды. Бұл оператор GOTO (көшу) түйінді сөзінен басталады да, одан кейін LABEL бөліміне сипатталған белгі атауы жазылады. Көшу операторының форматы:

GOTO <белгі >;

мұндағы <белгі > - LABEL бөлімінде сипатталған белгінің біреуі.

Мәліметтерді енгізу операторы READ (ағылшынша оқу). Оператордың жалпы

түрі.

READ(al, a2,…,an);

READLN(al, a2,……,an);

READLN;

Шығару операторы. Паскаль тілінде нәтижені экранға шығару үшін WRITE

операторы қолданылады.

WRITE (al, a2,…,an);

WRITELN(al, a2,……,an)

1-мысал. Екі санның қосындасын табу программасын құру керек.

Program kosindi;

Var a, b, x integer;

Begin

Write ('a, b-сандарын енгіз');

Readln(a, b);

X:=a+b;

Writeln('x =',x);

End.

2-мысал. Екі санның бөліндісін табу программасын құру керек.

Program bolindi;

Var a, b, x:real;

Begin

Write ('a, b-сандарын енгіз');

Readln(a, b);

X:=a/b;

Writeln('x=',x);

End.

Компьютермен жұмыс


Тақтаға жазылған 1-2 мысалды және кітаптың 70-72 беттеріндегі программасы құрылған дайын мысалдарды компьютерде Паскаль программасында теріп, тексеріп, нәтижесін көру.

Сабақты бекіту сұрақтары


  • Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

  • Меншіктеу операторы қандай қызмет атқарады?

  • Көшу операторы не үшін қажет?

  • Меншіктеу операторының форматы.

  • Енгізу және шығару операторларының атқаратын негізгі міндеттері қандай?

  • Енгізу операторының жалпы форматы қандай?

  • Шығару операторының жалпы форматы қандай?

Үйге тапсырма: 3.1 - 3.4. тақырыптарды оқу, 73 бет, 4-жаттығу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В»

Сабақтың тақырыбы: Программа құрылымы. Шамаларды сипаттау бөлімі. Операторлар бөлімі. Паскаль тілінің қарапайым операторлары. Сызықтық алгоритмге программа құру.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Паскаль тілінің қарапайым операторлары туралы түсінік бере отырып оқушыларды программа құруға үйрету.

Дамытушылығы: Паскаль тілінің қарапайым операторларына есептер шығара отырып оқушылардың ой-өрісін, білім білік дағдыларын қалыптастырып, алған білімдерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа адамгершілікке патриоттыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

  • Меншіктеу операторы қандай қызмет атқарады?

  • Көшу операторы не үшін қажет?

  • Меншіктеу операторының форматы.

  • Енгізу және шығару операторларының атқаратын негізгі міндеттері қандай?

  • Енгізу операторының жалпы форматы қандай?

  • Шығару операторының жалпы форматы қандай?

Компьютермен жұмыс


1. Екі санның қосындысының квадраттарын және көбейтіндісін табу программасын құру керек. х = (a+ b) 1 , у = a* b

Program esep 1;

Var a, b, x, y:integer;

Begin Write ('a. b- сандарын енгіз');

Readln (a, b);

X:=sqr (a+b);

Y:= a*b;

Writeln ('x=', x);

Writeln ('y=', y);

End.

2. k =(x2 + y2) * Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыx+y, мұндағы функциясының мәнін есептейтін программа құру керек.

Program esep 2 ;

Var k:real;

Const x = 5, y = 2.8;

Begin

K: = srq (x) + sqr(y)* sqrt (x+y);

Writeln ('k = ', k);

End.

№ 3. Бірінші оқушы бір сағатта М себет, 2 оқушы К себет , 3оқушы L себет алма жинаса, олар t сағатта қанша алма жинайды? (74 бет1-тапсырма).

№4. Бір зат алдымен 10% -ке қымбаттап, одан соң 10% -ке арзандатылса, заттын бағасы қанша % -ке өзгерген. (75 бет 11- тапсырма).

№5. х және у-тің мәндерін енгізіп, төмендегі өрнектердің мәндерін есептейтін программа құрыңдар. (73 бет, 5 жаттығу)

№6. 75 бет, 19, 20 тапсырмалар

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Программа әрбір жолдан кейін қандай тыныс белгі қойылады?

  • Программа қандай оператормен басталады?

  • Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?

  • Var операторының қызметі қандай?

  • Const операторының қызметі қандай?

  • Writeln операторының қызметі қандай?

Үйге тапсырма: 74-75 бет - 2, 6, 12, 13, 18 тапсырмалар.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль тілінің басқару: шартты және шартсыз көшу, таңдау

операторлары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға Паскаль тілінің шартты және шартсыз көшу, таңдау операторлары туралы түсінік бере отырып, программа құруға үйрету.

Дамытушылығы: Паскаль тілінің шартты және шартсыз көшу, таңдау операторлары туралы түсінік бере отырып, оқушылардың ой-өрісін, білім білік дағдыларын қалыптастырып, алған білімдерін дамыту. Өз беттерімен программа құруға дағдыландыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, патриоттыққа, ұқыптылыққа, жауапкершілдікке

тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

  • DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

  • Var операторының қызметі қандай?

  • Const операторының қызметі қандай?

  • Readln операторының қызметі қандай?

  • Writeln операторының қызметі қандай?

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскаль тілінің басқару операторларына шартсыз және шартты көшу, цикл (қайталау) ұйымдастыру операторлары жатады.

Құрылымдық операторлар. Құрылымдық операторлар басқа операторларды белгілі бір ереже бойынша біріктіру жолымен құрылады. Олар үш топқа - құрама , шартты және қайталану операторларына жіктеледі.

Құрама оператор. Құрама оператор бір-бірінен нүктелі үтір арқылы бөлінген бірнеше операторларды begin және end түйінді сөздерімен шектей отырып, оларды бір оператор тәрізді орындалатын етіп біріктіру жолымен ұйымдастырылады.

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

операторИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары

Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары


Құрама оператордың синтаксистік диаграммасы

Мұндағы операторды шектеп тұрған begin (БАСЫ), end (СОҢЫ) түйінді сөздері операторлық жақшалар деп аталады.

Шартты операторлар. Тармақталу процестері бар алгоритмдерді ұйымдастыру үшін шартты операторлар пайдаланылады. Турбо Паскальда екі шартты оператор бар, олар if және case.

Шартсыз көшу операторы. Шартсыз көшу операторы операторлардың рет - ретімен орналасуын бұзып, келесі атқарылуды белгісі бар операторға көшу ісін орындайды. Ол GOTO (көшу) түйінді сөзінен басталады, одан кейін LABEL бөлімінде сипатталған белгі атауы саны көрсетіледі.

Таңдау операторы (case) бірнеше операторлардың ішінен таңдау жолымен тармақталуды ұйымдастырады.

Мысалы:


Апта күндерінің реттік нөмірі бойынша олардың аттарын анықтайтын

программа құру керек.

Program kyn;

Var kyn: integer ;

Begin

Write (' kynnin aptadagi rettik nomirin engizinder: ' );

Readln (kyn);

Case kyn of

1: writeln ( ' duisenbi');

2: writeln ( 'seisenbi');

3: writeln ( ' sarsenbi');

4: writeln ( ' beisenbi');

5: writeln ( ' juma');

6: writeln ( 'senbi');

7: writeln ( ' jeksenbi');

Else writeln ( ' 1… 7 araligindagi sandardi engizinder');

End

End.


Сабақты бекіту сұрақтары:


  • Құрылымдық операторларға қандай операторлар жатады?

  • Қарапайым және құрылымдық операторлардың айырмашылығы неде?

  • Құрама оператор деп қандай операторды айтамыз?

  • Паскаль тілінде операторлық жақша дегеніміз не?

Үйге тапсырма:

Паскаль тілінің басқару: шартты және шартсыз көшу, таңдау операторлары.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль тілінің басқару: шартты және шартсыз көшу, таңдау

операторлары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды Паскаль тілінің if және case (таңдау) операторларын пайдаланып программа құруға үйрету;

Дамытушылығы: Паскаль тілінің if және case (таңдау) операторларын пайдаланып программа құра отырып оқушыларды өз беттерімен программа құруға дағдыландыру, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқуыларды адамгершілікке, патриоттыққа, ұқыптылық жауапкершілдікке

тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Құрылымдық операторларға қандай операторлар жатады?

  • Олар неше топқа бөлінеді?

  • Қарапайым және құрылымдық операторлардың айырмашылығы неде?

  • Паскаль тілінде операторлық жақша дегеніміз не?

  • Шартты оператордың қандай түрлері бар?

  • Іf операторының жалпы жазылу түрі қандай?

  • Таңдау операторы не үшін пайдаланылады?


Компьютермен жұмыс

1. Екі санның үлкенін табатын программа құр.

Program max;

Var a, b, max: integer;

Begin

Readln (a,b);

If a>b then max:= a else max:=b;

Writeln (' max= ' , max);

End.

2. Үш санның үлкенін табатын программа құру керек.

Program max;

Var a, b, c, x, max: integer;

Begin

Readln (a, b, c);

If a>b then max:= x else max:=c;

Writeln (' max= ' , max);

End.

3 Екі санның кішісін табатын программа құру керек.

Program min;

Var a, b, min : integer;

Begin

Readln (a, b);

If a

Writeln ( ' min = ' , min) ;

End.

4. Үш санның кішісін табатын программа құру керек.

Program min;

Var a, b, c, x, min : integer;

Begin

Readln (a, b, c);

If a

If x

Writeln ( ' min = ' , min) ;

End.

5 Үш кесіндінің ұзындықтары берілген. Егер бұл үш кесіндіден үшбұрыш құру мүмкін болса, онда оның периметрін және ауданын табыңдар.

Program e5;

Var a, b, c : integer;

P1, p, s: real;

Begin

Readln (a, b, c);

If a+b>c then p1: = a+b+c ;

P:= (a+b+c)/2;

S:=sqrt (p*(p-a)*(p-b)*(p-c));

Writeln ( ' p1= ' , p1:5:2) ;

Writeln (' s=',s:5:2);

End.

6. Адам жасына қарап, оларды әлі мектепке бармаған, мектеп оқушысы, жұмысшы, зейнеткер деген төрт топтың біріне жатқызатын программа құрыңдар. Адам жасы пернетақтадан енгізіледі.

Program e6;

Var x : integer;

Begin

Writeln (' adam jasin engiz' );

Readln (x);

If x<=6 then writeln (' ali mektepke barmagan' ) else

If (x>6) and (x<=17) writeln (' mektep okushisi ') else

If (x>17) and (x<58) writeln (' jumisshi') else writeln (' zeinetker');

End.

7. Екі сан берілген. Егер бірінші санның абсолют шамасы екінші санның абсолют шамасынан артық болса, онда біріншісін бес есе азайту керек, әйтпесе екі санды да өзгеріссіз экранға шығару керек.

Program e7;

Var x, y : real;

Begin

Writeln ('x , y-?);

Readln (x, y);

If abs (x)< abs(y) then x:=x/5;

Writeln (x:5:2, y:5:2);

Readln;

End.

8.Пернетақтадан трамвай билетінің нөмірі (1 орынды 6 сан ) енгізіледі. Билет «бақытты» нөмір болатынын анықтаңдар. Бақытты билеттің алғашқы 3 цифрының қосындысы соңғы 3 цифрының қосындысына тең болады.

Program e8;

Var x, y, z, r, k, t, s, n : integer;

Begin

Read (x, y, z, r. k. t );

S:= x+y+z;

N:= r+k+t;

If S= N then writeln (' bakitti nomer') else writeln (' bakitti nomir emes');

End.


Үйге тапсырма: Паскаль тілінің басқару: шартты және шартсыз көшу, таңдау операторлары


Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль тілінің шартты алдын ала тексеретін қайталау

операторы - WHILE.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды Паскаль тілінің шартты алдын ала тексеретін қайталу - WHILE операторымен таныстырып, программа құруға дағдыландыру;

Дамытушылығы: Оқушылардың Паскаль программалау тілінде есеп шығару мүмкіндіктерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тәрбиелікке, тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Шартты оператордың қандай түрлері бар?

  • If операторының жалпы жазылу түрі қандай?

  • Таңдау операторы не үшін пайдаланылады?

Жаңа материалды түсіндіру

Көп жағдайда аргументтердің әртүрлі мәні бойынша алгоритмнің белгілі бір бөліктерін бірнеше рет қайталауға тура келеді. Осындай процестерді ұйымдастыру үшін циклдық құрылымды алгоритмдер - қайталау операторлары қолданылады.

Цикл деп программадағы қайталанатын әрекетті айтады. Паскаль тілінде қайталау процесін жүзеге асыратын циклдік операторлардың үш түрі бар: арифметикалық цикл - FOR, шартын алдын ала тексеретін цикл - WHILE , шартты соңынан тексеретін цикл - REPEAT операторлары.

WHILE операторы. Алдын ала берілген шарт бойынша қайталуды жүзеге асыратын бұл оператор WHILE (оқылуы: уаил, аударылуы: әзірше) және DO (оқылуы: ду, орындау болып аударылады) түйінді сөздері қолданылып аударылады.

Цикл қайталанар алдында, логикалық өрнектің мәні тексеріледі. Егер True (ақиқат) болса, онда цикл денесі қайталанып орындалып отырады. Керісінше False (жалған) болса, циклдің орындалуы аяқталып, WHILE операторынан кейінгі жолдар орындалады.

Егер, ең басында өрнектің мәні False (жалған) болса, онда цикл бір ретте орындалмайды.

Мысалы: y = 3x+1, мұндағы х, -1 мен 2 аралығындағы сандарды қабылдайды, қадамы 0,5 тең.

Program eseptey;

Var x, y : real ;

Begin X:=-1;

While x<=2 Do

Begin Y:=3*x+1

Writeln (' x=',x , ' ' , 'y=' , y) ;

X: = x+0.5;

End;

End.


Компьютермен жұмыс


9. 1-ден n - ге дейінгі сандардың квадраттарының қосындысын табатын программа құру керек.

Program kvadrat;

Var s, i , n: integer;

Begin

WriteLn (' n = ') ;

Readln (n);

I:=1;

S:=0;

While i<=n do

Begin S:=S + sqr (i);

I:= i+1;

WriteLn (' S=' , S);

End;

End.

№10. Y= ex sinx+cosx функциясының мәндерінің [a, b] аралығында h қадамы бойынша өзгеру кестесін құратын программа құрыңдар.

Program y- tap;

Var x, y, a, b, h: real;

Begin

WriteLn (' a , b , h -? ');

ReadLn (a, b , h);

X:= a;

While x<= b do

Begin

Y:=exp (x) * sin (x) + cos(x);

WriteLn ('x=', x:5:2, ', ' , y= ', y:5:2);

X:=x+h;

End;

End.

11. Х € [1; 3] аралығындағы 0,2 қадаммен өзгергендегі y= Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыфункциясының мәнін тап.

Program esep;

Var x, y: real;

Begin

X:=1;

While x<=3 do

Begin y:= sqrt (x+1)-1/x;

Writeln (' x=' , x, 'y=', y);

x:=x+0.2;

end;

readln;

end.

Үйге тапсырма: WHILE операторы.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль тілінің шартты соңынан тексеретін қайталау

операторы - REPEAT.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды Паскаль тілінің шартты соңынан тексеретін қайталау - REPEAT операторымен таныстырып, программа құруға дағдыландыру;

Дамытушылығы: Оқушылардың паскаль программалау тілінде есеп шығару мүмкіндіктерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

5. Сабақты бекіту

6. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Қайталау операторлары не үшін қолданылады?

  • Цикл дегеніміз не?

  • Қайталау операторларының қанша түрі бар?

* WHILE қандай оператор?

Жаңа материалды түсіндіру

REPEAT қайталу операторы WHILE операторына ұқсас, айырмашылығы - қайталану шарты цикл соңында тексеріледі, сондықтан ол кем дегенде бір рет орындалатын болады. Екінші өзгешелігі - цикл тұлғасы шарт жалған болғанда қайталанып, ол ақиқат болған кезде циклді орындау доғарылады.

Бұл оператор Repeat (оқылуы: рипит, қайталау болып аударылады) және Until (оқылуы: антил, дейін, шейін болып аударылады) түйінді сөздерін пайдаланып орындалады.

Компьютермен жұмыс

12 Р=1*2*3 … * N N ! факториалды табу программасын жаз.

Program fakt;

Var I , n , p: integer;

Begin

WriteLn ( ' n= ');

ReadLn (n) ;

I: = 1;

P:= 1;

Repeat

P:= p*1;

I:= i+1;

Until i>n;

Writeln (p:4);

End.

13. у =3x+1 x €[1 ; 2 ], h =0,5 өрнегін WHILE, REPEAT операторларын пайдаланып программа құр.

Program y-tabu;

Var x , y : real ;

Begin

X:=-1;

Repeat

Y: = 3*x+1;

WriteLn (' y = ' , y);

X:=X+0,5;

Until x>2;

End.

14. x €[1 ; 3 ] аралығында 0,2 қадаммен өзгергендегі y= Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары функциясының мәнін тап.

Program esep;

Var x, y: real;

Begin

X:=1;

repeat

y:= sqrt (x+1)-1/x ;

Writeln ( x:3, y:5);

x:=x+0.2;

until x>3

readln;

end.

Сабақты бекіту сұрақтары


  • Қайталау операторлары не үшін қолданылады?

  • Цикл дегеніміз не?

  • Қайталау операторларының қанша түрі бар?

  • REPEAT қандай оператор?

  • REPEAT операторының жалпы жазылу түрі қандай?

Үйге тапсырма: REPEAT операторы.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль тілінің параметрлі қайталау операторы - FOR

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды Паскаль тілінің параметрлі қайталау операторы - FOR операторымен таныстырып, программа құруға дағдыландыру;

Дамытушылығы: Оқушылардың Паскаль программалау тілінде есеп шығару мүмкіндіктерін, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

5. Сабақты бекіту

6. Үйге тапсырма


Өткен материалды қайталау сұрақтары

  • Қайталау операторлары не үшін қолданылады?

  • Цикл дегеніміз не?

  • Қайталау операторларының қанша түрі бар?

  • WHILE қандай оператор?

  • WHILE операторының жалпы жазылу түрі қандай?

  • REPEAT қандай оператор?

  • REPEAT операторының жалпы жазылу түрі қандай?


Жаңа материалды түсіндіру

FOR операторы. Егер алгоритмде қайталану саны алдын ала белгілі болған жағдайда FOR операторы қолданылады. Бұл оператор параметрлі цикл операторы деп те аталады.

Жазылу үлгісі

FOR < цикл параметрі>:= n1 TO n2 DO

<цикл денесі>;

FOR<цикл параметрі>: = n2 DOWNTO n1 DO

<цикл денесі>;

Мұндағы FOR (үшін), TO (дейін), DO (орындау) - қызметші сөздер;

< цикл параметрі> - циклді басқару айнымалысы, Integer типті (немесе кез келген реттелген тип) n1 , n2 - цикл параметрінің бастапқы және соңғы мәндері (типі циклді басқару айнымалысымен сәйкес) кері қарай, DOWN төмен, TO дейін . Егер қадам -1 - ге тең болса, онда операторда TO, ал қадам -1-ге тең болса, онда DOWNTO сөзі қолданылады.

Мысалы: 1- ден 100- ге дейінгі сандардың қосындысын табу керек.

Program kosindi;

Var I, s: integer;

Begin s:=0;

FOR i:=1 TO 100 DO

S:=s+1;

Writeln ('s = ' , s);

End.

Компьютермен жұмыс


1. 1- ден 100-ге дейінгі сандарды экранға шығаратын программа құрыңдар.

Program san;

Var i: integer;

Begin

Wtiteln (' 1- den 100- ge dein butin san');

Writeln;

For i:=1 to 100 do

Write (i:4);

End.

2. 30-дан 10-ға дейінгі барлық жұп сандарды экранға шығаратын программа құрыңдар.

Program jup;

Var i: integer;

Begin

Writeln ('30-dan 10-ga deingi jup san');

For i:=30 downto 10 do

If I mod 2=0 then

Writeln (i);

End.

3. 1- ден 100 -ге дейінгі тақ сандардың және жұп сандардың қосындыларын табудың программасын құру керек.

Program tak and jup

Var I, s, s1: integer;

S:=0; S1:= 0;

For i:=1 to 100 do

Begin

If I mod 2 = 0 then s:=s+I else s1:=s1+I;

Writeln (' s=', s, ' , ' , 's1= ', s1);

End;

End.

4. 5- тен 1-ге дейінгі сандардың қосындысын есептеу керек.

Program kosindi;

Var I, s:integer;

Begin

S:=0;

For i:=5 downto 1 do

S:=S+I;

Writeln ('s = ', s);

End.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Цикл дегеніміз не?

  • Циклдің алгоритмнің неше түрі бар?

  • Программаның нәтижесін қалай көреміз?

  • WHILE операторының жазылу үлгісін көрсет?

  • WHILE операторының орындалу тәртібі қалай?

  • REPEAT операторының жазылу үлгісін көрсет?

  • REPEAT және WHILE операторының айырмашылығы неде?

* FOR операторының жазылу үлгісін көрсет?

Үйге тапсырма: Паскаль тілінің параметрлі қайталау операторы - FOR

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль программалау тілінен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылардың Паскаль программалау тілінен алған білімдерін тексеру;

Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық-абстракциясын дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сынақ жұмысы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Сынақ тапсырмаларын орындау

3. Сынақ жұмысын талдау

4. Үйге тапсырма

Паскаль - программалау тілі бойынша тест

І нұсқа

1. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А) Блез Паскаль Ә) Никлаус Вирт Б) Н.Верджино В) Чарльз Беббидж

2. Нақты Х айнымалысын сипаттаңыз:

А) var x: integer var x: real const x: real var x: real

3. b = 3/ a, мұндағы а бүтін сан болса, b - нің типі қандай болады?

А) real Ә) integer Б) string В) boolean

4. Паскаль тіліне Х санының бүтін бөлігін алу үшін қндай функция қолданылады?

А) INT (X) Ә) ABS (X) Б) ABC (X) В) TRUNC (X)

5. Var қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) белгілерді сипаттау Б) айнымалыларды сипаттау В) программа тақырыбы

6. Тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А) Char Ә) const Б) var В) label

7. Құрама шарт қалай жазылады?

А) and, goto, not қызметші сөздері арқылы Ә) and, or, of қызметші сөздері арқылы

Б) and, or, not қызметші сөздері арқылы В) or, not, end қызметші сөздері арқылы

8. Операторларды шектеп тұратын Begin және end түйінді сөздерін қалай атауға болады?

А) операторлық жақша Ә) программаның басы мен соңы

Б) шартты жқшалар В) программаның негізгі бөлігі

9. Паскальдағы дәрежелеу белгісін көрсет

А) ** Ә) ^ Б) & В) дұрыс жауабы жоқ

10. 14 DIV 5 - функциясының мәні неге тең?

А) 2,8 Ә) 2 Б) 5 В) 11

11. Түбір астындағы Х-ті Паскальда қалай болады?

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) ABS (X) В) MOD (X)

12. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторын көрсет

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT В) READ

13. Қай өрнекте қате бар?

А) (X1/X2)*y Ә) b+(a-c/3) Б) (sqrt (p) * q)/r В) (a(b/(c*d/(ef)))))

14. Sqr операторының қызметі

А) Санның квадраты Ә) Санның квадрат түбірі Б) Х-тің 5 дәрежесі В) Санның абсолют шамасы

15. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторының көрсет

А) VAR Ә) WRITE Б) CONST В) READ

16. := қандай белгі?

А) теңдік Ә) айнымалыларды салыстыру Б) меншіктеу В) бөлу

17. Паскаль тілінде шартты оператордың қанша түрі бар?

А) 5 Ә) 3 Б) 4 В) 2

18. А= 14, В= 12,3 болған жағдайда А және В айнымалыларын сипаттаңыз:

А) VAR A, B: integer; Ә) VAR A=14, B=12.3; Б) BEGIN A=14 B=12.3 В) VAR A: integer B: real

19. Бүтін сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) Integer Ә) real Б) array (1… n) of real В) array (1.. n) of integer

20. GO TO [белгі ] операторының қызметі.....

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Программаның басы - соңы;

21. CASE [өрнек] OF операторының қызметі ....

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Операторды енгізу операторы

22. IF [шарт] THEN [1-серия] ...

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Операторды енгізу операторы

23. tg (x) функциясының Паскаль тілінде жазылуы

А) TAN (X) Ә) TGx Б) Atan (x) В) Sin (x) / Cos (x) ;

24. Паскальда түбір алу амалын көрсетіңіз.

А) SQR Ә) SQRT Б) ASQRT В) EXP (x)

25. Қай белгі әрбір жолдан кейін міндетті түрде қойылады?

А) : Ә) ; Б) . В) ,

26. Паскальда квадраттау амалын көрсетіңіз.

А) ** Ә) ^ Б) sqr В) sqrt

27. Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыИнформатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыa+bx - x2 / 10 өрнегінің Паскальда жазылуы дұрыс....

А) (a+b)^2-x^2/10 Ә) SQR (a+bx)-x*2/10

Б) SQRT (a+b*x) - SQR (x) /10 В) SQRT (a) + b * x - x^2/10

28. Паскальда '' ;'' expected мәлімдемесі қай кезде шығады?

А) '' ;'' артық жазылғанда Ә) '' ;'' қойылмай кеткенде

Б) '' ;'' алдында бос орын қойылмай кеткенде В) '' ;'' қоймау керек

29. Файлдың атын өзгертіп сақтау үшін.... командасын орындау керек.

А) FILE - SAVE Ә) FILE - SAVE as Б) EDIT - SAVE В) EDIT - SAVE as

30. Бар файлды ашу үшін .... командасын орындау керек.

А) FILE - SAVE Ә) FILE -OPEN Б) EDIT -NEW В) EDIT - OPEN

31. Шартты операторын қолданып келтірілген функцияны есептеу керек

Y = { cos2 x 0

1- sin x2

А) if x>0 and x<2 then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

Ә) if x>0 (and)x<2 then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

Б) if x>0 and (x<2) then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

В) if (x>0 and x<2) then y:= sqr (cos(x)) else y:=1 - sin (sqr(x));

32. FOR I = 1 TO N DO …..

А) Параметрсіз цикл Ә) Параметрлі цикл

Б) енгізу операторы В) Шығару операторы

Паскаль программалау тілі бойынша тест

ІІ нұсқа

1.Паскаль тілі қай жылдарда жасалды

А) 1965 - 1968 Ә) 1985-1987 Б) 1968 - 1971 В) 1963 - 1970

2. с = а+b , мұндағы a, b - ның типі integer болса, с - ның типі ... болады.

А) integer Ә) real Б) var В) const

3. Паскаль тілінде енгізу операторын көрсет.

А) PRINT Ә) WRITE Б ) OUTPUT В) READ

4. Паскаль тілінде Х санының бөлшек бөлігін алу үшін қандай функция қолданылады?

А) INT (X) Ә) ABS (X) Б) FRAC (X) В) TRUNC (X)

5. Сonst қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) белгілерді сипаттау

Б) айнымалыларды сипаттау В) программа тақырыбы

6. Айнымалыларды сипаттау операторын көрсет?

А) char Ә) const Б) var В) Label

7. b = a, мұндағы a бүтін сан болса, b -нің типі .... болады.

А) Real Ә) integer Б) string В) character

8. IF (шарт) THEN (1-серия) ELSE (2-серия) …..

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы

Б) Баспаға шығару операторы В) Программаның басы - соңы операторы

9. Программа денесі қандай қызметші сөзбен басталады?

А) PROGRAM Ә) END Б ) BEGIN В) DATA

10. Программа денесі қандай қызметші сөзбен аяқталады?

А) PROGRAM Ә) END Б ) BEGIN В) DATA

11. Паскаль тіліндегі шартсыз көшу операторы ...

А) CASE OF ….. Ә) GO TO [МЕТКА]

Б) IF [шарт] THEN [1-серия] В) FOR i=1 TO n NEXT

12. Паскаль тіліндегі шартты көшу операторы .....

А) CASE OF …. Ә) GO TO [МЕТКА]

Б) IF [шарт] THEN [1-серия] В) FOR i=1 TO n NEXT

13. Паскаль тіліндегі таңдау операторы....

А) CASE OF …. Ә) GO TO [метка] ;

Б) IF [] THEN [1-] В) FOR i=1 TO n NEXT

14. Х санының модулі ....

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

15. Х санының квадраты

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

16. Х санының квадрат түбірі ....

А) SQR (X) Ә) SQRT (X) Б) MOD (X) В) ABS (X);

17. Y = sin x + e1+x-5/cos/x/2 функциясының Паскальда жазылуы дұрыс

А) y= sin(x)+EXP (1+x)-5/cos (x/2)

Ә) y: = sin x + e^ (1+x)-5/cos x/2

Б) y: = (sin(x)+EXP (1+x)-5)/cos(x/2)

В) y:= sin (x) +(EXP(1+x)-5)/cos(x/2)

18. Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарлары өрнектердің дұрыс азылуын таңдаңыз?

А) abs (sin(x/(x+2/3)) Ә) abs (sin)(x/x+2/3)); Б) abs (sin(x/(x+2/3)))

В) abs (sin*(x/(x+2/3)))

19. Нақты сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) integer Ә) real Б) array (1…n) of real В) array (1….n) of integer;

20. Қай өрнекте қате бар?

А) (x1/x2)*y Ә) sqrt (p)*q/r Б) b+(a-(c/3)) В) (a*(b/(c(d/(e*f))))

21. Жаңа файл ашу үшін қандай команданы орындау керек?

А) FILE - NEW Ә) FILE - OPEN Б) EDIT - NEW В) EDIT - OPEN

22. Жаңа файлды сақтау үшін қандай команданы орындау керек?

А) FILE - SAVE Ә) FILE - SAVE as Б) EDIT - SAVE В) EDIT - SAVE as

23. Информатика пәнінен 9-сыныпқа арналған сабақ жоспарларыөрнегі берілген. Паскаль тілінде келесі түрде көрсетіледі.

А) a*(b/c)+(c/a)*b Ә) a^b/c + c/a^b Б) a*b/c+c/a*b В) a*b/(c-c)/a*b

24. Паскаль тілінде тұрақтыны қалай анықтаймыз?

А) const n=5 Ә) const n:=5 Б) const n=5 of integer В) const n:=5;

25. Паскаль тілінде «а» айнымалысын енгізу операторы

А) read (a) Ә) write (a) Б) Input (a) В) Print a

26. Write операторы

А) параметрсіз цикл Ә ) Параметрлі цикл Б) Енгізу операторы В) Шығару операторы

27. read және readln операторлардың айырмашылығы неде?

А) read - мәндер клавиатурадан енгізіледі

readln - тізімінде меншіктеу операторы жазылуы мүмкін;

Ә) read - мәндерді бір жолға енгізу readln - әр бір мән келесі жолға енгізу;

Б) read - қарапайым айнымалылар мәндері енгізіледі readln - массив мәндер енгізіледі

В) read - константа жазылады; readln - матрица мәндер жазылады

28. and, or, not қызметші сөздері не үшін қолданылады?

А) құрама шартта Ә) жай шартта

Б) таңдау операторында В) көмекші программада

29. Қай белгі әрбір жолдан кейін міндетті түрде қойылады?

А) : Ә) ; Б) . В) ,

30. Паскальда квадраттау амалын көрсетіңіз?

А) ** Ә) ^ Б) sqr В) sqrt

31. Паскаль тіліндегі шартты алдын ала тексеру операторы .....

А) WHILE Ә) FOR Б) REPEAT В) DOWN TO

32. FOR I = 1 TO N DO …..

А) Параметрсіз цикл Ә) Парамтерлі цикл Б) Енгізу операторы В) Шығару операторы


Тест жауаптары


І нұсқа

ІІ нұсқа

1

Ә

19

А

1

Б

19

Ә

2

Ә

20

А

2

А

20

В

3

А

21

В

3

В

21

А

4

А

22

Ә

4

Б

22

А

5

Б

23

В

5

А

23

Б

6

Ә

24

Ә

6

Б

24

А

7

Б

25

Ә

7

Ә

25

А

8

А

26

Б

8

Ә

26

В

9

В

27

Б

9

Б

27

Ә

10

Ә

28

Ә

10

Ә

28

А

11

Ә

29

Ә

11

Ә

29

Ә

12

Ә

30

Ә

12

Б

30

Б

13

В

31

Б

13

А

31

А

14

А

32

Ә

14

В

32

Ә

15

А



15

А



16

Б



16

Ә



17

В



17

В



18

В



18

В



Үйге тапсырма: 1-3 тарауды қайталау .


Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль программалау тілінен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушылардың Паскаль программалау тілінен алған білімдерін тексеру;

Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін, логикалық-абстракциясын дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: қорытынды, қайталау сабағы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Сабақты бекіту

4. Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары


  • Алгоритм дегеніміз не? Бұл сөз қайдан шықты?

  • Алгоритмнің негізгі қасиеттерін ата?

  • Алгоритмді өрнектеу, жазу тәсілдері дегеніміз не?

  • Алгоритмдерді графиктік түрде кескіндеу, ерекшеліктері қандай?

  • Блок -схема дегеніміз не?

  • Негізгі блоктарға және көмекші блоктарға нелер жатады?

  • Алгоритмдердің құрылымына қарай бөлінуін ата

  • Қарапайым алгоритмдік тіл, программалау тілі дегеніміз не?

  • Түйінді сөздерге нелер жатады?

  • Транслятор дегеніміз не?

  • Меншіктеу командасының құрылымы қандай, ол қалай жазылады?

  • Алгоритм мен программаның қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар?

  • Сызықтық алгоритм дегеніміз не?

  • Тармақталу алгоритмі мен циклдік алгоритмнің айырмашылығы қандай?

  • Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

  • Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

  • Тілдің алфавиті нелерден тұрады?

  • Программада әрбір жолдан кейін қандай тыныс белгі қойылады?

  • Программа қандай оператормен басталады?

  • Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен аяқталады?

  • Идентификатор дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типі дегеніміз не?

  • Жиым дегеніміз не?

  • Мәліметтердің типтері қалай сипатталады, олар қандай қызмет атқарады?

  • Мәліметтердің қандай типтері бар?

  • Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

  • Арифметикалық өрнек дегеніміз не? Өрнектер Паскаль тілінде қалай жазылады?

  • Меншіктеу операторы қандай қызмет атқарады?

  • Көшу операторы не үшін қажет?

  • Меншіктеу операторының форматы.

  • Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

  • Енгізу және шығару операторларының атқаратын негізгі міндеттері қандай?

  • Енгізу операторының жалпы форматы қандай?

  • Шығару операторының жалпы форматы қандай?

  • Var операторының қызметі қандай?

  • Const операторының қызметі қандай?

  • Readln операторының қызметі қандай?

  • Writeln операторының қызметі қандай?

  • Құрылымдық операторларға қандай операторлар жатады? Олар неше топқа бөлінеді?

  • Қарапайым және құрылымдық операторлардың айырмашылығы неде?

  • Құрама оператор деп қандай операторды айтамыз?

  • Паскаль тілінде операторлық жақша дегеніміз не?

  • Шартты оператордың қандай түрлері бар?

  • Таңдау операторы не үшін пайдаланылады?

Үйге тапсырма: 1- 3 тарауды қайталау.


Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері.

Символдық мәліметтерді енгізу. Паскаль тілінде мәтіндік ақпаратты өңдеу.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амалдар таныстыру. Символдық мәліметтерді енгізу, шығару ерекшеліктерін түсіндіре отырып, программа құруға дағдыландыру;

Дамытушылығы: Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық ой- өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа, жауапкершілдікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабағы

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру

2. Өткен материалды қайталау

3. Жаңа сабақты түсіндіру

3. Сабақты бекіту

4. Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

  • Var операторының қызметі қандай?

  • Const операторының қызметі қандай?

  • Readln операторының қызметі қандай?

  • Writeln операторының қызметі қандай?

  • Цикл дегеніміз не?

  • Циклдік алгоритмнің неше түрі бар?

  • Программаның нәтижесін қалай көреміз?


Жаңа сабақты түсіндіру


Символдық шамалар дегеніміз сөз тіркестері түрінде берілген мәтін элементтері. Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері. Осыған дейінгі программаларда біз тек сан мәндерімен ғана жұмыс жасап келеміз. Ал қазіргі компьютерлерімізде кез-келген символдық айнымалыларды өңдейтін программалар бар. Сондықтан бүгінгі тақырыбымыз бойынша ақпаратты пернетақтадан енгізу және дисплей экранына шығаруды қарастыратын боламыз. Бұл программада да сандық ақпаратты енгізу және шығару сияқты операторларының көмегімен жұмыс істей аламыз.

Символдық мәліметтерді өңдеу символдық типті анықтайтын CHAR түйінді сөз арқылы жүзеге асырылады.Әрбір символ 0 мен 127 кодтарына әмбебап таңбалар,яғни латын әріптері тыныс белгілері,басқару символдары кіреді.Ал,128-255 кодтарына орыс,қазақ алфавиттің әріптері орналасқан.

Символдық мәліметтер төмендегідей стандартты функциялар орналасқан:

Chr(x)-byte типіндегі х санын символға түрлендіреді

ord(ch)-ch символын оның byte типіндегі сәйкес кодына түрлендіреді pred(ch)- кодына сәйкес келесі символды береді

upcase(ch) - кіші латын әріптерін бас әріптерге айналдырады.



Символдық мәліметтерді еңгізу

Символдық мәліметтерді пернетақтадан енгізу READ (READLN) операторы алқылы жүргізіледі,оларды еңгізудің төмендегідей ерекшеліктері бар:

  1. Бос орын таңбасы - '_' Паскаль тілінде символ орнына жүретіндіктен символдық айнымалылардың мәндері бос орынсыз жазылады.

  2. Бір айнымалыға бір ғана символ меншіктеледі.

  3. Символдық айнымалыларды енгізудің тағы бір ерекшелігі - ENTER

( ) басылса да READ операторы бос орын символы ретінде қабылдайды.

  1. Символдық айнымалыларды енгізу кезінде Shift,Ctrl,Caps Lock, Alt басқанда олар жек символ ретінде енгізіліп,мән орнына олардың сканерлеу кодтары қабылданады.

  2. Символдық және сандық мәндерді енгізгенде көбінесе EOLN ( end of line) стандартты функциясын пайдалану қолайлы.Бұл функция мәні жолдың соңы немесе мәндер беріліп болды - дегенді білдіретін Enter пернесі басылғанда ғана ( True ) қалған жағдайда жалған ( Folse ) болады.

Паскаль тілінде мәтіндік ақпаратты өңдеу

Паскаль тілінде символдар тізбегінен тұратын тіркестік айнымалылар қолданылады.Олардың типін көрсету үшін алдымен айнымалы атауы,одан кейін тік жақша ішінде жолдың ең ұзыны көрсетілген string түйінді сөз қолданылады. VAR<айнымалы аты>: string [ жолдың ең үлкен ұзындығы ]

Тіркестік өрнектер.Тіркестік өрнек деп амал белгілері,тіркестік айнымалылар және функция атауларынан құралған,ұзындығы 256 символды тізбекті айтамыз.

Біріктіру немесе конкатенанция амалы,ол қарапайым + белгісімен белгіленеді.Бұл амал бірнеше символдардан немесе сөз тіркесінен жаңа мәтін жолын құру үшін пайдаланылады.Программа мәтіндегі сөз тіркесінен тұратын тұрақтылар бір жолда жазылу тиіс.Егер оның бөлігін келесі жолға тасымалдап жазсақ қате болады.

Салыстыру амалдары олар: =, < >,<, >, <=, > = белгілерімен белгіленеді.Егер тіркестің алғашқы символдары бірдей болса,онда қай жолдың символдары көп болатын болса,сол үлкен деп есептеледі.Егер өрнекте біріктіру мен салыстыру амалдары болса,ең алдымен біріктіру амалы,содан соң салыстыру амалы орындалады.

Мәтін ұзындығын анықтау операциясы.Бұл операция алгоритмдік тілде ұзын түйінді сөзі қолданылады.Мәтін ұзындығы оны құрайтын символдар санымен анықталады.

Сөз тіркестерін өңдеуге арналған стандартты функциялар мен процедуралар. Паскаль тілінің функциялары :

CHR(I)-I санына сәйкес символы береді.

ORD(S)-S символының бүтін сан түріндегі кодын береді

COPY( ST,POZ,N ):String; ST сөз тіркесінің POZ нөмірлік символынан

бастап қатар тұрған N- символ көшіріліп алынады.

UPCASE( C:CHAR ): CHAR; латын алфавитінің кіші әріптерін бас

әріптерге ауыстырады.

DELETE( Var S:String; N, M:Integer); S-мәтіннің,N-таңбасынан бастап,М-

таңбасын өшіреді.

INSERT( S1,S2,Poz ); S сөз тіркесі символдарының Poz нөмірінен бастап

N символды өшіреді де, нәтижені S мәні ретінде жазады.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Символдар программаға қалай енгізіледі,олар қандай типте болуы тиіс?

  • Ascill кодтары дегеніміз не.ол қандай интервалда беріледі?

  • Символдық мәліметтерге қандай оперейиялар қолдануға болады?

  • Литерлік шамалармен қандай операциялар орындалады?

  • Тіркестік өрнектер дегеніміз не?

  • Тіркестік айнымалының ұзындығы қалай анықталады?

Үйге тапсырма Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері.

Символдық мәліметтерді енгізу. Паскаль тілінде мәтіндік ақпаратты өңдеу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы : Символдық мәліметтермен жұмыс істеу тәсілдері. Символ

мәліметтерді енгізу. Паскаль тілінде мәтіндік ақпаратты өндеу.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік : Оқушыларды символдық шаиалариен орындалатын амал түрлерін пайдалана отырып,есептер шығаруға,прогрмма құруға дағдыландыру.

Дамытушылық: Символдық мәліметтерді Паскаль тілінде программалау арқылы өңдеу тәсілдерін жүзеге асырып, оқушылардың логикалық өрістерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа,жинақтылыққа, өзін-өзі компьютердің алдындаұстай білу, тәрбиелеу

Сабақтың түрі : практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

  1. Ұйымдастыру

  2. Өткен сабақты қайталау

  3. Компьютермен жұмыс

  4. Сабақты бекіту

  5. Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша тест сұрақтары

  1. Нақты X айнымалысын сипаттау:

А) Var x : integer; В) Var x : real:

С) Var x : array (1..n)of real; Д) Var x : array (1..n)of integer Е) X of real

2. Символдық айнымалылар Паскаль тілінде...типіне жатады?

А) integer; В)real; С)string: Д)array(1..n)of string: Е)char:

3. Егер L-бүтін,S-тұрақты,P- нақты сандар болса,VAR түйінді сипаттаймыз?

А) Var : p : integer; L: real; const S=2;

B) const S=2: Var L: integer; p: real:

C) const S:=2; l ; integer; p: real;

Д) label s:=2: l: integer; p: real;

E) Var const s:=2 : l : integer; p: real:

4. LENGTH (S) функциясы...

А) S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу

В) S жолдық айнымалысын кері оқу

С) S жолдық айнымалысын өшіру

Д) S жолдық айнымалының таңбаларын жеке-жеке жолдарға жазу

Е) S жолдық айнымалысын көшіру

5. UPCASE (Символ)функциясының қызметі

А) Латынның үлкен әріптерін кіші әріптерге ауыстырады

В) Латынның кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

С) Символдарды санау

Д) Символдарды алфавит бойынша реттеу

Е) Қазақтың кіші әріптерін үлкен әріптерге ауыстырады

6. Бір жолға неше символ жазуға болады?

А) шексіз В) 255- тен аспауы керек С) 255- тен кем болмауы керек

Д ) 200-ден аспауы керек Е) 150 - ден аспауы керек

7.Символдық мән әрқашан ...белгісінің ішіне алынып жазылуы керек

А) < > тырнақша В) " апостроф С ) ( ) тырнақша Д) : қос нүкте Е ) [ ] тік жақша

8. Жолдың бірнеше таңбасын өшіру үшін.....функциясын қолданамыз?

A) CONCAT B)LENGTH C) COPY Д ) UPCASE E ) DELETE

9. INSERT (S1,S2,N) процедурасының қызметі.........

A) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

В) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап енгізу

С) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

Д) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап жазу

Тест жауаптары


1

в

2

с

3

в

4

А

5

в

6

в

2 7

в

8

е

9

А






Компьютермен жұмыс


  1. Кіші латын әріпімен енгізілген жолды, үлкен латын әріптеріне ауыстыру программасын құрыңыз.

Program austir:

Var s:string:

k:byte:

begin

readln(s):

for k:=l to length (s) do

s[K]: =Upcase (s[k]);

writeln(s):

end.


Үйге тапсырма: 4.2, 4,3 тақырыптарын оқу. 121 беттегі 1-2 жаттығу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Айнымалы типтер.Мәліметтердің шектеулі типтері. Бір

өлшемді жиым элементтерімен жұмыс.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға айнымалының саналатын және шектеулі типтері "жиым" ұғымы,бірөлшемді жиым туралы толық мағлұмат беру;

Дамытушылық : Оқушыларды айнымалының саналатын және жиым "ұғымы,бірөлшемді жиым туралы толық мағлұмат бере отырып,программа құру дағдыландыру,логикалық ой-өрісін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке,ұқыптылыққа және жауапкершілікке тәрбиелеу

Сабақтың түрі: Теориялық сұрақ

Сабақтың кезеңі:

  1. Ұйымдастыру

  2. Үй тапсырмасын тексеру

  3. Жаңа сабақты түсіндіру

  4. Сабақты бекіту

  5. үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша қайталау сұрақтары

  • Символдар программаға қалай енгізіледі,олар қандай типте болуы тиіс?

  • ASCII кодтары дегеніміз не,ол қандай интервалда беріледі?

  • Символдық айнымалылар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

  • Символдық мәліметтерге қандай операциялар қолдануға жатады?

  • S жолдық айнымалысының таңбасының санын есептеу үшін қандай функциялар қолданады?

  • Литерлік шамалармен қандай операциялар орындалады?

  • Тіркестік өрнектер дегеніміз не?

  • Тіркестік айнымалының ұзындығы қалай анықталады?

  • Бір жолға неше символ жазуға болады?

  • Жолдың бірнеше таңбасын көшіру үшін қандай функция қолданады?

  • Жолдың бірнеше таңбасын көшіру үшін қандай функция қолданады?

  • INSERT(S1,S2, N) процедурасының қызметі.......
    Жаңа сабақты түсіндіру

Айнымалы типтер

Мәліметтердің айнымалы типтері стандартты типтерден өзгеше болып келеді. Мәліметтердің әртүрлі типтері үшін әртүрлі амал қолдануға болады. Мәліметтердің типін құру бір жағынан операция орындауды жеңілдетсе,екінші жағынан қате жіберуге мүмкіндік береді.Сонымен,мәліметтердің стандартты типтерінен өзге жаңа айнымалы типтерді құруға болады.Мәліметтердің бұл типтеріне саналатын және шектелетін типтер жатады.

Қабылдай алатын мәндерінің реттелген тізімі арқылы берілетін тип-саналатын тип болып есептеледі.Бұл типті сипаттау оның мүмкін мәндерінің идентификатор түрінде тізімін берумен анықталады.

Жазылу түрі:

TYPE <тип атауы>=(<1-мән,2мән,..., n- мән >);

VAR <идентификатор,.....> : <тип атауы>;

Мысалы:

TYPE Gaz=(Ge, C, O, N );

Metall=(Na,K,Li,Cu,Zn);

Mezgil=(қыс,көктем,жаз,күз);

VAR Al, A2: Mezgil;

G1,G2,G3:Gaz;

Met l, Met2:Metall;

Түс=(ақ,көк,қызыл,сары,жасыл,қоңыр,сұр,қара).

Егер айнымалы сипаттау бөлімінде көрсетілген мәндердің белгілі бір аралығын ғана қабылдайтын болса,онда оны шектеулі типтегі айнымалы деп атайды.Мұндай типтегі айнымалының алғашқы және соңғы мәндері нүктелермен бөлініп тұрақты түрінде көрсетіледі де,ол екеуі де бір стандартты типте (real типін қолдануға болмайды) болып,міндетті түрде алғашқы мән соңғы мән соңғы мәннен кіші болуы керек.

Жазылу түрі :

TYPE <тип атауы>=(<алғашқы тұрақты...соңғы тұрақты>);

VAR <идентификатор,..> : <тип атауы>;

Мысалы:

TYPE kunder=1..31;

VAR RadDay,BolnDay:kunder;

Мәліметтерді ұйымдастыру тәсілдерінің кең тараған түрі - кестелік тәсіл. Бір ғана жолдан тұратын кесте сызықтық деп аталады. Мысалы: A (2,3-5,0,1). Бірнеше жолдан тұратын кесте тіктөртбұрышты кесте деп аталады.Бұларды көп жағдайда бірөлшемді және екі не көпөлшемді жиымдар (массивтер) деп те атайды.

Жиым дегеніміз- бір атаумен белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиыны. Осы жиымға кіретін айнымалыларды жиым элементтері дейді. Жиымның міндетті түрде аты , өлшемі , индекстері, соған сәйкес элементтері және оның түрлері болады. Жиым тұтасымен бір атпен аталады, ал элементтерінің реті индекстер арқылы көрсетіледі . Индекс жиымның иденфикаторынан соң тік жақшаға алынып жазылады: (a [1], x[1,1],…)

Жиымның типін анықтау үшін ARRAY, OF қызметші сөздері қолданылады. Жиым элементтерінің сипатталуы былай көрсетіледі;

Аты Array[индекс өлшемі]of real;

немесе

TYPE Аты; =Array [индекс өлшемі] of integer

Мысал: 20 нақты сан берілген. Осы сандардың арифметикалық ортасын табу програмасы . Осы 20 нақты сандар тобын А жиымы деп қарастырсақ , жиымның элементтері A[1], A[2], …,A[20] нақты сандар болады.

Program

Var A: array [l..20] of real;

I:integer;

S:real;

Begin

For i:=1 to 20 do

Read (A[i]);

S:=0;

For i:=l to 20 do

S:=S+A[i];

S:=S\20;

Write (S);

End.

Сабақты бекіту


  • Саналатын және шектеулі тип дегеніміз не?

  • Сызықтық және тіктөрбұрышты кестенің айырмашылығы қандай?

  • Жиым деп нені айтамыз?

  • Жиымдар қалай сипатталады?

  • Индекс дегеніміз не?

  • Бірөлшемді жиым дегеніміз не?

Үйге тапсырма: 5.1, 5.2, 5.3, 5.4 тақырыптарын оқу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы Айнымалы типтер. Мәліметтердің шектеулі типтері.

Бірөлшемді жиым элементтерімен жұмыс.

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларды бірөлшемдіжиымдарға есептер шығаруға үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық

ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2. Өткен материалдарды қайталау

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Компьютермен жұмыс

№1. 10 элементтен тұратын А массивтің элементтерін енгізу және шығару программасын құру керек.

Program esepl:

Uses crt:

Var l:integer:

A:array [l..10] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=l to 10 do

Begin

Writeln( 'a[',I,']-? ');

Readln (a[i]);

End;

For i:=l to 10 do

Writeln('a[',I, ']=',a[i]);

End

2. Берілген бір өлшемді A{2,-3,5,8,-2} массив элементтерінің қосындысын есептейтін прграмма жазу керек.

Program esep2:

Uses crt;

Var I,s:integer:

A: array [l…5] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=1to 5 do

Begin S:= 0;

Writeln(`a[`,I`]-?`);

Readln(a[i]);

End;

For i:=1 to 5do

Begin

S:=S+a[i];

Writeln(`S[`,I,`]=`,S);

End;

End.

3 Берілген бір өлшемді А{2,-3,5,-8,2} ма ссив элементтерінің квадраттарының қосындысын есептеу программасын құру керек.

Program esep3;

Uses crt;

Var I,s:integer:

A: array [l…5] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=1to 5 do

Begin S:= 0;

Writeln(`a[`,I,` ]-?`);

Readln(a[i]);

End;

For i:=1 to 5do

Begin

S:=S+sqr(a[i]);

Writeln(`S[`,I,`]=`,S);

End; End.

4.Берілген бір өлшемді А{2,-3,5,-8,2} массив берілген, оң элементтерін баспаға шығаратын программа құру керек

Program esep4;

Uses crt;

Var I:integer:

A: array [l…5] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=1to 5 do

Begin

Writeln(`a[`,I,` ]-?`);

Readln(a[i]);

End;

For i:=1 to 5do

Begin

If (a[i])>0 then Writeln(`a[`,I,`]=`,a[i]);

End; End.

5.Бірөлшемді А{2,-3,5,-8,2} массив берілген, теріс элементтерін баспаға шығаратын программа құру керек.

Program esep5;

Uses crt;

Var I:integer;

A: array [l…5] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=1to 5 do

Begin

Writeln(`a[`,I,` ]-?`);

Readln(a[i]);

End;

For i:=1 to 5do

Begin

If (a[i])>0 then Writeln(`a[`,I,`]=`,a[i]);

End; End.

6. Бірөлшемді А{2,-3,5,-8,2} массив элементтерінің ең үлкен баспаға шығаратын программа құру керек.

Program esep6;

Uses crt;

Var I, max :integer:

A: array [l…5] of integer;

Begin

Clrscr;

For i:=1to 5 do

Begin

Writeln(`a[`,I,` ]-?`);

Readln(a[i]);

End;

Max:= a [I];

For i:=2to 5do

Begin

If max<(A[i]) then max :=a[i]);

End.

Сабақты бекіту сұрақтары

  • Жиым дегеніміз не?

  • Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

  • Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

Үйге тапсырма : 133 бет, 1-4 тапсырмалар.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Көпөлшемді жиымдар. Екіөлшемді жиым элементтерімен жұмыс.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі: Оқушыларға көпөлшемді жиымдар туралы толық мағұлмат беру.

Бірөлшемді және көпөлшемді жиым арасындағы айырмашылықты түсіндіру , программа

құру барысында көпөлшемді жиымдарды қолдана білуге үйрету.

Дамытушылық: Көп өлшемді жиымдар туралы толық мағұлмат бере отырып,

оқушыларды программа құруға дағдыландыру, ой-өрістерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ұқыптылыққа,жинақылыққа және жауакершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы: 1. Ұйымдастыру

2. Үй тапсырмасын тексеру

3. Жаңа сабақты түсіндіру

4. Компьютермен жұмыс

5. Сабақты бекіту

6. Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары

1.Жиым дегеніміз не?

2.Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

3.Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

4.Индекс дегеніміз не, оларға қандай талап қойылады?

5.Жиым элементтерімен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

6.Жиымды қалай сипаттаймыз?

Жаңа сабақты түсіндіру

Паскальда жиым өлшеміне шек қойылмаған,іс жүзінде бір және екі өлшемді жиымдар жиі қолданылады. Жалпы бірөлшемді жиым математикада вектор, ал екіөлшемді жиым матрица ұғымдарымен сәйкес келеді.Егер жиым атауында бір ғана индекс болса,онда ол жиым да бірөлшемді,ал екі индекс болса,екіөлшемді n индексі болса, n өлшемді жиым дейді. Мысалы:

A[i]- бір,D,j]-екі,C[l,j,k]- көпөлшемді жиым болып табылады.

Информатикада жиі қолданылатын екіөлшемді жиымдар матрица деп те аталады.Екіөлшемді жиым жол және бағаннан тұрады.Жолды і индексімен,бағаннан j индексімен белгілесек,онда екіөлшемді жиым A[i,j] деп жазылады.

Мысалы 10 7 15

2 10 25

2 жол,3 бағаннан тұратын екіөлшемді жиым, A[2.3] деп белгіленеді.

Бұл мысалдағы екіөлшемнің программада жазылуы:

A[1..2,1..3] integer

Компьютермен жұмыс

1. Екіөлшемді А (3,3) жиым элементтерін енгізу және шығару программасын құру керек.

program esep mas;

uses crt;

var i,j:integer;

A: array [l..3,1..3] of integer;

Begin clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

Writeln; end;

.eadln; end.

2. Екіөлшемді жиым элементтерінің қосындысын және көбейтіндісін табу.

program esep 1;

uses crt;

var i,j,s,k:integer;

A: array [l..3,1..3] of integer;

Begin clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

writeln; end;

k:=1; s:=0;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

s:=s+a[i,j];

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

k;=k*a[i,j];

writeln(`s=`,s): writeln(`k=`,k);

readln; end.

Сабақты бекіту сұрақтары


  • Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?

  • А[i,j] жиым элементтері қалай сипатталады?

  • Жиымды қалай сипаттаймыз?

Үйге тапсырма: 5,5 тақырыпты оқу , 139 бет , 1-2 жаттығу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы Көпөлшемді жиымдар. Екіөлшемді жиым элементтерімен жұмыс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларға екі өлшемді массивтерге есептер шығара білуге, программа құруға үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Компьютермен жұмыс

1. Екі өлшемді жиым элементтерінің квадраттарын табатын программа құру керек.

program esep1;

uses crt;

var i,j:integer;

A:array[1..3,1..3] of integer;

begin

clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

writeln;

end;

writeln;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (sgr(a[i,j]):3):

writeln;

end;

readln;

end.

2. Екіөлшемді жиым элементтерінің түбірлерін табатын программа құру керек.

program esep1;

uses crt;

var i,j:integer;

A:array[1..3,1..3] of integer;

begin

clrscr;

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (a[i,j]:3);

writeln;

end;

writeln;

for i:=1to 3 do

begin

for j:=1to 3 do

write (sgr(a[i,j]):3):

writeln;

end;

readln;

end.

3. А (3,3) матрицасының оң элементтерінің қосындысын табу программасын құр.

Program matr;

Const n=3;

Var I,j,k:integer;

A:array[1..n,1..n] of integer;

Begin for i:=1to n do

for j:=1to n do

begin read (A[I,J]);

if A[I,J]>0 Then k:=k+A[I,J];

end;

writeln (k:3):

end.

№4. Берілген А (3,3) матрицасының оң және теріс элементтерінің санын санау программасын құру керек.

var i,j,o,i:integer;

a:array[1..3,1..3] of integer;

begin

for i:=1to 3 do

for j:=1to 3 do

begin

writeln(`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln(a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

for j:=1to 3 do

if a[i,j]>0 then 0:=0+1else t:=t+1;

writeln (`0=`,0, `t=`,t);

end.

5. Берілген А (3,3) матрицасындағы оң элементтерді баспаға шығару программасын керек.

var i,j,o : integer;

a:array [1..3,1..3] of integer;

begin

for i :=1 to 3 do

for j:=1 to 3 do

begin

writeln (`engiz a[`,i,`,`,j,`]`);

readln (a[i,j]);

end;

for i:=1 to 3 do

if a [i,j] >0 then writeln (`on san=`, a[i,j]);

end.

6. 2-ден 5-ке дейінгі сандардың көбейту таблицасын баспаға шығаратын программа керек.

Var i,j: byte;

begin

for i:=2to 5do

begin

for j:=1to 10 do

writeln ( i,`x`j,`=`,i*j);

writeln

end;

end.

Үйге тапсырма.

1. Берілген екіөлшемді жиым элементтерінің ең кішісін баспаға шығатын программасын құр.№2. 139 бет, 1-2 жаттығу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы Бірөлшемді және екіөлшемді жиым элементтерімен жұмыс

Сабақтың мақсаты

Білімділік: Оқушыларды бірөлшемді және екіөлшемді жиымдарға есептер шығаруға, программа құруға үйрету

Дамытушылық: Оқушылардың пргарамма құру барысында логкалық ойлау қабілеттерін дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3. Компьютермен жұмыс

4. Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

  • Жиым дегеніміз не?

  • Екі индексті жиым қалай аталады?

  • Бірөлшемді және екіөлшемді жиым математика тілінде қалай аталады?

  • A[ I,j ] жиым элементтері қалай сипатталады?

  • Жиымды қалай сипаттаймыз?

  • Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

  • Бірөлшемді және көпөлшемді жиымдардың айырмашылықтары қандай?

Компьютермен жұмыс

Деңгейлік тапсырмалар

1 деңгей

1. Бірөлшемді A{1,2,3,4,5,6,7,8,9,10} жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құру керек.

2. Бірөлшемді A{2,-3,5,-8,2} жиым элементтерінің оң және теріс элементтерін қосындысын табатын программа құру керек.

3. Бірөлшемді В жиымы берілген,оң элементтерін 0-ге,теріс 1-ге айналдыратын программа құру керек.

2 деңгей

1. C[m,n] матрицасының әр жолының элементтерін қосындысын табатын прогармма құру керек.

2. B[k,n] екіөлшемді жиым берілген.Осы жиымның бірінші жолын бірінші бағанмен орнын алмастыратын программа құру керек.

3. R[m,m] екіөлшемді жиымның бас диогоналы және одан төмен жатқан элементтерінің қосындысын табатын программа құру керек.

3 деңгей

1. C[m,n] екіөлшемді жиымындағы әр жолдың элементтерінің ең үлкенін табу программасын жаз.

2. M[m,n] екіөлшемді жиымдағы жұп сандардың ең кішісінтабу программасын жаз

Үйге тапсырма: Бірөлшемді және екі өлшемді жиым элементтерімен жұмыс

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Көмекші программалар туралы жалпы түсінік. Стандартты

кітапханалық модуьдер. Бейстандарт функциялар мен процедуралар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға көмекші прграммалар , стандартты кітапханалық модульдер

туралы толық түсінік беру , бейстандарт функциялар мен процедкралардың айырмашылықтарын

түсіндіру.

Дамытушылық: Оқушылардың алған білімдерін толықтырып, ой-өрістерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық әдіс.

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша қайталау сұрақтары


1.Жиым дегеніміз не?

2.Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

3.Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?

4.Индекс дегеніміз не, оларға қандай талап қойылады?

5.Жиым элементтерімен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

6.Жиымды қалай сипаттаймыз?

7.Жиым элементтері мен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

8.Айнымалылар мен тұрақтылар дегеніміз не?

9.Жиымдарды программаға енгізу және шығару әрекеттері қалай ұйымдастырылады?

10.Программаның нәтижесін қалай көреміз?

Жаңа сабақты түсіндіру

Көмекші программалар туралы жалпы түсінік

Програманың адам түсінуі мен қабылдануына ыңғайлы жүргізуге бағытталған тәсілдер жиының құрылымдық программалау деп атайды. Әрбір программа бөліктері бір-бірімен логикалық байланыста болады,оның бір жеріне екінші бір жеріне секіру болмауы тиіс. Құрылымдық программалау-goto операторынсыз программалау болып саналады, яғни шартсыз көшу операторын пайдаланбау керек. Кез келген программа саны шектеулі стандартты логикалық құрылымдардан құралады. Негізгі логикалық құрылымдар:

- сызықтық құрылым- программадағы операторлардың немесе олардың топтарының жазылу реттелігімен тізбектеле орындалуы.

- тармақталу- берілген шарттың орындалу-орындалмауы бойынша алдын ала көрсетілген бірнеше мүмкіндіктің бірін жүзеге асыратын басқару құрылымы.

- қайталау- көрсетілген шарттың орындалуына байланысты оператор тобының циклде қайталануы.

Әдетте, циклден тыс кейбір әрекеттер тізбегін программаның бірнеше жерінде қайталауға тура келеді. Практикалық есептерді шығару кезінде де негізгі программаның білгілі бір бөлігін әр түрлі мән бере отырып, бірнеше рет қайталап пайдалануға тура келеді.Мұндай бір-біріне ұқсас программа бөліктерін қайталап жаза бермеу үшін оны жеке программа ретінде қарастырып,керек кезінде орындап отыру қолайлы.

Белгілі бір ат қойылып,жеке программа түрінде бөлек жазылған,қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігін көмекші немесе қосалқы прграмма деп атайды.

Қосалқы программаны пайдалану

- негізгі программаның көлемін кішірейтеді

- негізгі программада пайдаланылған айнымалыларды қосалқы программада да пайдалану мүмкіндігін береді.

- қосалқы программаға берілген компьютердің жедел жады көлемін ол орындалмай тұрғанда,бос ұя ретінде басқа мақсаттарға пайдалануға болады.

- қосалқы программаны пайдалану тәсілдері құрылымдық программалау талаптарына сай келеді.

Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі процедура деп аталады.Функция да процедура секілді орындалады,бірақ оның процедурадан екі айырмашылығы бар,олар функция аты өрнектердің операнд рөлін атқар алады,функция орындалмаған соң,програмаға тек бір ғана мән береді.Жұмысының нәтижесі бір ғана болатын працедуа функция деп аталады

Стандартты кітапханалық модульдер

Турбо Паскаль тілінің 6.0 және одан жоғары нұсқаларына 9 стандартты модуль кіреді.Олар:

System - Турбо Паскаль тілінің негізгі модулі,осының құрамындағы қосалқы програмалар басқа барлық модульдердің жұмысын қамтамасыз етеді.

Crt- дисплей мен пернетақтаны басқарады.

Dos- жүйенің әртүрлі функцияларын орындау ісін жүзеге асырады.

Overlay- оверлейлік программа ұйымдастыру мүмкіндіктерін жасайды.

Printer- принтере мәлімет басып шығаруды жылдамдатады..

Турбо3- программаның Турбо Паскаль 3.0 нұсқасымен сәйкестігін үйлестіру ісін атқарады.

Сабақты бекіту сұрақтары


  • Құрылымдық программалау дегеніміз не?

  • Қандай негізгі логикалық құрылымдар бар?

  • Қосалқы программа дегеніміз не?

  • Процедура деп нені айтамыз?

  • Функция дегеніміз не?

  • Турбо Паскаль тілінің барлық процедуралары мен функциялары қандай топтарға бөлінеді?

  • Параметр дегеніміз не?

  • Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?

  • Формальды параметрдің нақтылы параметрден айырмашылығы неде ?

  • Функция дегеніміз не?

  • Процедура мен функцияның қандай ұқсастығы және айырмашылығы неде?

Үйге тапсырма. 6.1, 6.2, 6.3 тақырыптарды оқу

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Көмекші программалар туралы жалпы түсінік. Стандартты

кітапханалық модуьдер. Бейстандарт функциялар мен процедуралар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға көмекші программалар , стандартты кітапханалық

модульдер туралы толық түсінік беру бейстандарт функциялар мен процедкралардың айырмашылықтарын түсіндіру.

Дамытушылық: Оқушылардың алған білімдерін толықтырып, ой- өрістерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық әдіс.

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2. Өткен материалдарды қайталау

3. Компьютермен жұмыс

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен тапсырма бойынша қайталау сұрақтары


  • Құрылымдық программалау дегеніміз не?

  • Қандай негізгі логикалық құрылымдар бар?

  • Қосалқы программа дегеніміз не?

  • Процедура деп нені айтамыз?

  • Функция дегеніміз не?

  • Турбо Паскаль тілінің барлық процедуралары мен функциялары қандай топтарға бөлінеді?

  • Параметр дегеніміз не?

  • Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?

  • Формальды параметрдің нақтылы параметрден айырмашылығы неде ?

  • Функция дегеніміз не?

  • Процедура мен функцияның қандай ұқсастығы және айырмашылығы бар?


Компьютермен жұмыс

1. Берілген кез келген үш санның үлкенін және кішісін анықтайтын процедура жаса.

program procl;

label k;

var x1, x2, x3, m1, m2:real ;

function max (a,b: real):real;

begin

if a>b then max:= a else max:=b

end;

function min (a,b: real):real;

begin

if a>b then min:= a else min:=b

end;

procedure xxx(a,b,c: real; var mx, mn:real);

begin

mx:=max(max(a,b),c);

mn:=min(a,b),c);

end;

begin

k:write(`3san engiz:`); readln(x1,x2,x3);

xxx(x1,x2,x3,m1,m2);

writeln(`3sannin ylkeni=`,m1:5:2);

writeln(`3sannin kishisi=`,m1:5:2);

end.

2. дөңес төртбұрыштың төртқабырғасы мен бір диоганалының ұзындығы бойынша оның ауданын табу программасын құру керек.

program misal2;

var ab, bc, cd, da, ac, sl, s, a,b,c,p:real;

procedure strl;

begin

p:=(a+b+c)/2;

S:=sqrt(p*(p-a)*(p-b)*(p-c))

end;

begin

read (ab, bc, cd, da, ac);

a:=ab;b:=bc; c:=ac; strl; Sl:=s; a:=da; b:=ac; c:=cd; strl; sl:=Sl+s;

write (`sl=`,s);

end.

№3. Калкульятор жұмысына программа құру (+,-,*,/,div, mod амалдары арқылы).

Program calculiator;

Var k1, k2: integer;

Belgi: char;

Procedure calc;

begin

Case Belgi of

'*': writeln (kl, '*', K2, '=', k1*k2);

'+': writeln (kl, '+', K2, '=', k1+k2);

'/': writeln (kl, '/', K2, '=', k1/k2);

'-': writeln (kl, '-', K2, '=', k1-k2);

'd': writeln (kl, 'div', k2, '=', k1divk2);

'm': writeln (kl, 'mod', k2, '=', k1modk2);

End;

End;

Begin

Write ('1-san') readln (k1);

Write ('2-san') readln (k2);

Write ('belgi') readln (belgi);

Calc;

End.

Үйге тапсырма. 165 бет 4,5 тапсырма.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Паскаль программалау тілінен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың Паскаль программалау тілінен алған білімдерін тексеру

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін,логикалық абстракциясын дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сынақ жұмысы.

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2. Сынақ тапсырмаларын орындау

3. Сынақ жұмысын талдау

4.Үйге тапсырма

Сынақ жұмысы

I- нұсқа

1. Паскаль программалау тілінің авторы кім?

А) Блез Паскаль Ә) Никлоус Вирт Б) Н.Верджино В) Чарльз Беббидж

2. Нақты Х айнымалысын сипаттаңыз.

А) var x: integer; Ә) var x : real; Б) const x : real; B) varx: real

3. b=3\a,мұндағы а бүтін сан болса, b- ның типі қандай болады?

А) Real Ә) Integer Б) String B) Boolean

4. Жолдың бірнеше таңбасын қиып алу үшін ..... функциясын қолданамыз?

А) Concat Ә) Length Б) Copy B)Delete

5. Var қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) Белгілерді сипаттау

Б) айнымалыларды сипаттау В) Программа тақырыбы

6. Тұрақтыларды сипаттау операторын көрсет

А)Char Ә)Const Б)var B)label

7. INCERT(S1,S2,N) процедурасының қызметі.....

А) S1 жолын S2 жолының N орнынан бастап енгізу

Ә) S2 жолын S1 жолының N орнынан бастап еңгізу

Б) S1 жолын S2 жолынан кейін N қайталап жазу

В) S2 жолын S1 жолынан кейін N қайталап өшіру

8. Операторды шектеп тұратын begin және end түйінді сөздерін қалай атауға болады?

А)операторлық жақшалар Ә)програманың басы мен соңы

Б)шартты жақшалар В)программаның негізгі бөлігі

9. Екіөлшемді бүтін сандардан тұратын A(N,N) жиымын сипаттаңыз

А) DIM A(N,N) Ә) DIM A(N,N) : real ;

Б) A : array(l..N,l..N) of integer; B ) A : array(l..N,l..N) of real;

10. 14 div 5 - функциясының мәні неде?

А ) 2,8 Ә) 2 Б) 5 В) 11

11. Түбір астындағы Х-ті Паскальтілінде қалай жазуға болады?

А) SQR(x) Ә) SQRT(x) Б) ABS (x) B) MOD (x)

12. Паскаль тіліндегі нәтиже алу операторын көрсет

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT B) READ

13. Sqr оперторының қызметі

А)санының квадраты Ә)санның квадрат түбірі

Б)Х-тің 5 дәрежесі В)санның абсолют шамасы

14. Паскаль тіліндегі айнымалыларды сипаттау операторын көрсет

А) VAR Ә) WRITE Б) CONST B) READ

15. Жиым дегеніміз не-.....

А)бір атаумен белгіленіп біріктірілеген біртекті элементтер жиымы.

Ә)бір атаумен біріктірілмеген біртекті элементтер жиымы

Б)әртүрлі программалау тілінде жиымдарды жазу ережесі В)мәліметтерді ұйымдастырудың кестелік тәсілі

16. Паскаль тілінде шартты оператордың қанша түрі бар?

А) 5 Ә) 3 Б) 4 В) 2

17. A=14,B=12.3 болған жағдайда A және B айнымалыларын сипаттаңыз

А) VAR A,B: integer; Б) BEGIN A=14, B=12.3 Ә) VAR A=14;BG=12.3; B) VAR A : integer; B: real;

18. Бүтін сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) integer; Ә) real; Б)array(l..n)of real; B)array(l..n) of integer;

19. Көмекші программа дегеніміз не?

А)Программаныңадамның түсінуі мен қабылдануына ыңғайлы жүргізуге бағытталған тәсілдер жиыны

Ә)Белгілі бір ат қойылып,жеке программа түрінде бөлек жазылған,қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігі

Б)Программадағы операторлардың немесе олардың топтарының жазылу реттелігімен тізбектеле орындалуы

В)Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі

20. Процедура деп нені айтады?

А) Программадағы операторлардың немесе олардың топтарының жазылу реттелігімен тізбектеле орындалуы

Ә) Белгілі бір ат қойылып,жеке программа түрінде бөлек жазылған,қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігі

Б) Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі

В) Жұмысының нәтижесі бір ғана мән болатын программа

21. IF [шарт] THEN [ 1-серия ] ......

А) Шартсыз көшу операторы Ә) Шартты көшу операторы Б) Баспаға шығару операторы

В) Операторды енгізу операторы

22. tgх функциясының Паскаль тілінде жазылуы

А) TAN(x); Ә) TG x; Б) Atan(x) B) SIN(x)\Cos(X);

23. Паскальда түбір алу амалын көрсетіңіз.

А) SQR; Ә) SQRT; Б) ASQRT; B) EXP(x);?

24. FOR I=l to n do

А) параметрсіз цикл Ә) параметрлі цикл

Б) Енгізу операторы В) шығару операторы

25. read және readln операторлардың айырмашылығы неде?

А) read- мәндер клавитурадан енгізіледі

readln - тізімінде меншіктеу операторы жазылу мүмкін

Ә) read - мәндерді бір жолға енгізу

Readln- әр бір мән келесі жолға енгізу

Б) read - қарапайым айнымалылар мәндері енгізіледі

Readln- массив мәндер енгізіледі

В) read- константа жазылады

Readln- матрица мәндер жазылады

26. Паскальда ";" expected мәлімдемесі қай кезде шығады?

А) ";" артық жазылғанда

Ә) ";" қойылмай кеткенде

Б) ";" алдында бос орын қойылмай кеткенде

В) ";" қоймау керек

27. Файлдың атын өзгертіп сақтау үшін..... командасын орындау керек.

А) FILE-SAVE Ә)FILE-SAVE as..; Б)EDIT-SAVE В)EDIT-SAVE

28. Бар файлды ашу үшін...... командасын шу керек.

А) FILE- NEW Ә) FILE- OPEN Б) EDIT- NEW B) EDIT-OPEN

II нұсқа

1. Паскаль тілі қай жылдарда жасалды?

А) 1965-1968 Ә) 1985-1987 Б) 1968-1971 В)1963-1971

2. c=a+b,мұндағы a,b -ың типі integer с-ның типі....болады.

А)integer Ә)real Б) var B) conct

3 . Паскаль тіліндегі енгізу операторын көрсет

А) PRINT Ә) WRITE Б) OUTPUT B) READ

4. WRITE және . WRITELN операторларының айырмашылығы неде?

А) WRITE - нәтижелер бір жолға шығады. WRITELN- келесі жолға түседі.

Ә) WRITE-нәтижелер толық формат арқылы шығады.

нәтижелер зоналық формат арқылы шығады

Б) WRITE -қарапайым нәтижелер шығады.

WRITELN -массив нәтижелері шығады

В) ) WRITE-қарапайым шешім шығады. WRITELN- матрица нәтижелері

шығады

5. CONST қызметші сөзі не үшін қолданылады?

А) тұрақтыларды сипаттау Ә) белгілерді сипаттау Б)тұрақтыларды сипаттау В) программа тақырыбы

6. Айнымалыларды сипаттау операторын көрсет

А) char Ә) const Б) var B) label

7. b=a, мұндағы а бүтін сан болса, b-нің типі... болады.

А) real Ә)integer Б)string В)character

8. IF [ шарт] THEN [1-серия] ELSE [2-серия ] ......

А)Шартсыз көшу операторы Ә)Шартты көшу операторы Б) Баспаға шығару операторы В) Программаның басы-соңы операторы

9. LENGTH S функциясының қызметі

А) S жолдық айнымалысының символдарының санын есептеу Ә) S символдық айнымалысының кері кету

Б) S символдық айнымалысының кері кету В) S символдық айнымалының символдарын кеі кету

10. Келесі баяндаулардың арасында дұрыс варианттын көрсету керек ъ

А) МАССИВ ARRAY [ 1..N ] OF ВЕКТОР; Ә) МАССИВ ARRAY [ 1..N ] OF REAL;

Б) МАССИВ ARRAY [ 1..N ] ; B) МАССИВ ARRAY [ 1..N ] REAL;

11.Паскаль тіліндегі шартсыз көшу операторы...

А)Саse of… Ә) GO TO [метка] Б)ІF [шарт] Then [1-серия]; В) FOR і=1 TO n NEXT.

12.Қосалқы программа дегеніміз не?

А) Программаның адамның түсуі мен қабылдауына ыңғайлы жүргізуге бағытталған тәсілдер жиыны.

Ә)Программадағы операторлардың немесе олардың топтарының жазылу реттілігімен тәзбектеле орындалуы.

Б) Белгілі бір ат қойылып, жеке программа түрінде бөлек жазылған,қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігі.

В) Белгілі әрекеттерді орындау мақсатында алдыг ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі.

13.Функция деп нені айтады?

А)Жұмысының нәтижесі бір ғана мән болатын операторлар тізбегі

Ә)Белгілі бір ат қойылып, жеке программа түрінде бөлек жазылған, қажет кезінде оны қайталап пайдаланып отыруға болатын негізгі программаның арнайы бөлігі.

Б)Белгілі бір әрекеттерді орындау мақсатында алдын ала бекітілген аты бойынша шақырылып орындалатын программаның тәуелсіз бөлігі.

В)Жұмысының нәтижесі бір ғана мән болатын процедура

14.Х санының модулі...

A)SQR(x) Ә) SQR(x) Б)MOD(x) Б) ABS (x)

15.Х санының квадраты...

A)SQR(x) Ә)SQRT(x) Б)MOD(x) Б) ABS (x)

16. Х санының квадрат түбірі....

A)SQR(x) Ә )SQRT(x) Б)MOD(x) Б) ABS (x)

17. Нақты сандар Паскаль тілінде қандай типке жатады?

А) integer Ә) real Б) array(1..n) of real; B) ) array(1..n) of integer

18. Қай өрнекте қате бар?

A) (x1\x2)*y; Ә)sqrt(p)*q\r; Б) b+(a-(c\3)) B) (a-(b\(c(d\)e*f)))))

19. FOR I=l TO N DO ….

А) Параметрсіз цикл Ә) Параметрлі цикл Б) Енгізу операторы B) Шығару операторы

20. Массивті баяндау қай түйінді сөзден басталады?

A) String; Ә) Record; Б) Array; В) While;

21. Паскаль тілінде тұрақтыны қалай анықтаймыз?

А) const n=5; Ә) const n=:5 Б) const n=5 of integer; B) const n=;5

22. Паскаль тілінде «а» айнымалысын енгізу операторы.......

A) Read (a); Ә) Write (a) Б) Input a; В) Print a;

23. Write операторы...

А) Параметрсіз цикл ә) параметрлі цикл б) енгізу операторы в) шығару операторы

24. read және readln операторлардың айырмашылығы неде?

А)read - мәндер клавиатурадан енгізіледі;

rеadln - тізімінде меншіктеу операторы жазылуы мүмкін;

Ә)read - мәндерді бір жолға енгізу;

readln - әр бір мен келесі жолға енгізу;

Б)read - қарапайым айнымалылар мәндері енгізіледі;

readln - массив мәндері енгізіледі;

В)read - константа жазылады:

readln - матрица мәндер жазылады;

25. and, or, not қызметші сөздері не үшін қолданылады

А) құрама шартта ә) жай шартта б) таңдау операторында в) көмекші операторында

26. Жиым дегеніміз - ...

А) бір атаумен белгіленіп біріктірілген біртекті элементтер жиымы.

ә) бір атаумен біріктірілмеген біртекті элементтер жиымы.

Б) әртүрлі программалау тілінде жиымдарды жазу ережесі.

В) мәліметтерді ұйымдастырудың кестелік тәсілі.

27. Паскальда ";" expected мәлімдемесі қай кезде шығады?

А) ";" артық жазылғанда; ә) ";" қойылмай кеткенде;Б) ";" алдында бос орын қойылмай кеткенде б) ";" қоймау керек


Тест жауаптары


І нұсқа

ІІ нұсқа

1

Ә

16

В

1

Б

16

Ә

2

Ә

17

В

2

А

17

Ә

3

А

18

А

3

В

18

В

4

В

19

Ә

4

А

19

Ә

5

Б

20

Б

5

А

20

Б

6

Ә

21

Ә

6

Б

21

А

7

А

22

В

7

Ә

22

А

8

А

23

Ә

8

Ә

23

В

9

Б

24

Ә

9

А

24

Ә

10

Ә

25

Ә

10

Ә

25

А

11

Ә

26

Ә

11

Ә

26

А

12

Ә

27

Ә

12

Б

27

Ә

13

А

28

Ә

13

А



14

А


14

В


15

А



15

А




Үйге тапсырма: 4 - 6 тарауды қайталау.


Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Графикалық режимге көшу адаптерлері. CRT модуліндегі

адаптерлердің мәтіндік мүмкіндіктері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға Паскаль тілінің мүмкіндіктерімен таныстыру. Графикалық режимге көшу адаптерлері, CRT модуліндегі адаптерлердің мәтіндік мүмкіндіктері туралы толық мағлұмат беру;

Дамытушылық: Оқушыларға графикалық режимге көшу адаптерлері, CRT модуліндегі адаптерлердің мәтіндік мүмкіндіктері туралы толық мағлұмат бере отырып Паскаль тілінен алған білімдерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Өткен материалдарды қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

* Құрылымдық программалау дегеніміз не? Ол не үшін қолданылады?

* Қандай негізгі логикалық құрылымдарды білесіңдер және олардың қандай ерекшеліктері бар?

* Қосалқы программа дегеніміз не?

* Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?

* Параметр дегеніміз не?

* Стандартты және бейстандарт функциялар дегеніміз не?

* Формалды параметрдің нақтылы параметрден айырмашылығы неде?

* Функция дегеніміз не?

* Процедура мен функцияның қандай ұқсастығы және айырмашылығы бар?

Жаңа сабақты түсіндіру

Дисплей экраны нүктелер жиыны болып табылатын төртбұрышты аймақ болып табылады. Ол графикалық және мәтіндік режимдерде жұмыс атқара алады. Графикалық режимде экранның әрбір нүктесін түрлі түске бояп, сол түстер арқылы сызық, мәтін және әр түрлі бейнелер кескіндеуге болады.

Графикалық программалау процесі тиімділігін арттыру мақсатында Borland International фирмасы GRAPH арнайы программалар кітапханасын жасап шығарған болатын, онда қазіргі кездегі мониторлардың барлық типтерімен жұмыс істейтін, экранға түрлі мөлшердегі қаріптер шығара алатын драйверлер жиыны бар.

Экранға мәлімет шығаруды аппараттық жағынан сүйемелдеу екі модуль - бейнеадаптер және бейнемонитор арқылы қамтамасыз етіледі. Бейнемонитор немесе дисплей - мәтін және графикалық бейнелер шығарылатын құрылғы, ол электрондық сәулелік түтікшеден немесе сұйық кристалды тақтадан тұрады. Дисплей теледидар сияқты жұмыс істеп, экрандағы бейне секунд сайын 25 рет жаңаланып отырады. Экрандағы бейнелер кішкене нүктелерден (пиксельдерден) тұратын қатарларға біріктірілген. Сондықтан экранның басқарылатын ең кіші элементі пиксель болып табылады. Экрандағы кез келген бейне осы пиксельдер арқылы салынады.

Экран бетіндегі қатарлар саны бір қатардағы нүктелердің саны пайдаланылатын бейнеадаптердің жұмыс режиміне байланысты болады. Бейнеадаптер - экранды басқару блогы, оны дисплей адаптері немесе адаптер деп те атайды. Бейнеадаптер екі бөліктен - электрондық - сәулелік түтікше контроллерінен (CRT контролері ) және бейнебуферден тұрады.

ІВМ РС тәрізді компьютерлерде адаптерлердің бірнеше стандарты пайдаланылады. Алғашқыда тек қарапайым ақ - қара түсті мәтіндік ақпараттарды өңдеуге арналған адаптерлер қолданылған. 1982 жылы Hercules фирмасы HGC адаптерін шығарды. Кейіннен түрлі түсті (CGA) және жетілдірілген графикалық адаптерлер (EGA) шықты.Соңғы кезде VGA және SVGА типіндегі адаптерлер кең пайдаланылып келеді.

Қажетті драйверлерді қолдану арқылы кез келген адаптерді графикалық режимде пайдалануға болады. Драйверлер деп дербес компьютердің техникалық құрылғыларын басқаратын арнайы программаны айтады.

Турбо Паскальдің мәтіндерді енгізіп - шығаруды жетілдіретін бірнеше стандартты мен процедуралары бар, олар кітапханалық GRT (Cathode ray tube Display - электрондық сәулелік түтікшедегі дисплей) модулінде жинақталған.Мәтіндік режимде процедураларды пайдалану үшін алдымен GRT модулін іске қосу керек. Ол үшін программа тақырыбынан кейін арнай жол жазылуы тиіс:

Program <программа аты>;

Uses grt:

GRT модулін пайдалана отырып, экранға шығарылатын символдардың түсін, мөлшерін, экранның түсін де өзгертуге болады.. Сонымен бірге экранда терезе жасауға, оны өшіруге, курсорды автоматты түрде жаңа орынға көшіруге, оның жаңа орнын анықтауға, жолдарды өшіруге және жалғастыруға т.б. көптеген әрекеттер істеуге мүмкіндігі бар.

Мәтіндік режимді орнату үшін Text Mode (Mode:word); процедурасы пайдаланылады.

Экранға шығарылатын символдың түсін ТехtСоlor (Color:Byte);ал экранның түсін өзгерту үшін (ТехтBackground Color:Byte); процедурасы пайдаланылады.

Графикалық экранның мүмкіндігі дегеніміз - бұл экранға шығарылатын бейненің дәлдігі. Мысалы, экранға графикалық бейнелерді шығару мүмкіндігі қаншалықты жоғары болса, функциялардың графигін соншалықты дәл тұрғызуға болады.

Палитра (бояулар) дегеніміз - бұл графикалық режимге арналған түстер жиынтығы. Режимге арналған бірнеше палитралар бар, бірақ әдетте стандартты 16 түс пайдаланылады.

Black -0 -қара DrackGray - 8 -қара - сұр

Blue -1 - сұр LightBlue -9 - ашық көк

Green - 2 - жасыл LightGreen -10 - ашық жасыл

Cegan -3 - көгілдір LightCegan - 11 - ашық көгілдір

Red -4 - қызыл LightRed -12 - алқызыл

Magenta -5 - күлгін LightMagenta -13 - таңқурай

Brown -6 - қоңыр Yellow - 14 - сары

Light Gray -7 - ақ - сұр White -15 - ақ

Экранды тазалайтын процедуралар:

ClrScr - экранды немесе терезені тазалап, курсорды экранның сол жақ жоғарғы бұрышына көшіреді, тек мәтіндік режимде ғана жұмыс атқарады;

ClrEol - курсордан жол соңына дейінгі символдарды өшіреді;

DelLine - курсор орналасқан жолдағы символдар түгел өшіріледі де, төмендегі жолдар бір қатар жоғары көтеріледі;

InsLine - курсор орналасқан позицияға жаңа жол енгізіледі де, төменгі символдар бір қатарға төмен түседі.

GotoXY(x,y:byte); - курсорды координаталары X,Y келетін экран нүктесіне көшіреді. Х сол жақ шеттен оң жаққа қарай, ал Y жоғарыдан төмен қарай берілген қашықтықтар бірлігін көрсетеді. Егер экран толық ашылған терезе деп қарастырылса, онда 25 жолдан және әр жол 80 символдан тұратын дисплей адаптерлерінің мәтіндік режимінде X=1..80, Y=1..25 мәндеріне сәйкес келеді. Экранның сол жақ жоғарғы бұрышының координаталары - (1,1), оң жақ төменгі бұрышы үшін (80,25) болып келеді.

Window (x1,y1,x2,y2:byte); - экранда терезе құру процедурасы Х1,Y1,X2,Y2 - терезе төртбұрышының сол жақ жоғарғы және оң жақ төменгі төбелерінің координаталары.Ең кіші терезе бір символды ғана қоршаса, ең үлкен терезе (1,1,80,25) мөлшерінде бүкіл экранды алып тұрады.

Мысалы:

Program tereze;

Uses crt;

Var k:integer;

begin;

textbackground (5);

window (4,3,36,18); textcolor (14);

for k: 1 to 100 do writln:

goto XY (8,8);writeln ('Enter пернесін басыңдар');

readln;

textbackground (12); textcolor (15);

window (39,3,71,18);

for k:= 1 to 100 do writeln;

gotoxy (3,8);

wrіteln ('Жақсы Enter - пернесін басыңдар');

readln;

textmode (Co80)

end.

Сабақты бекіту сұрақтары

* Бейнемонитор қандай құрылғы? * Пиксель дегеніміз не? * Бейнеадаптер қандай құрылғы?

* GRT модулінің қызметі қандай? * Драйвер деп нені айтады?

Үйге тапсырма: 7.1, 7.2 тақырыптарды оқу

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Графикалық процедуралар мен функциялар. Графикалық объектілерді құру процедуралары. Графикалық режимде мәтін жазу процедуралары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды Паскаль тілінің мүмкіндіктерімен таныстыру. Графикалық процедуралар мен функциялар. Графикалық объектілерді құру процедуралары. Графикалық режимде мәтін жазу процедуралары туралы толық мағлұмат беру;

Дамытушылық: Графикалық процедуралар мен функциялар. Графикалық объектілерді құру процедуралары. Графикалық режимде мәтін жазу процедуралары туралы толық мағлұмат бере отырып оқушылардың Паскаль тіліндегі алған білімдерін дамыту.

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, патриоттыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Өткен материалдарды қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Компьютермен жұмыс

5.Сабақты бекіту

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары

* Бейнемонитор қандай құрылғы?

* Пиксель дегеніміз не?

* Бейнеадаптер қандай құрылғы?

* GRT модулінің қызметі қандай?

* Драйвер деп нені атайды?

* Курсорды экранның кез келген нүктесіне қалай көшіреміз?

* Мәтіндік режимде экранда қалай терезе құруға болады?

* Экранды немесе экран бетіндегі бір жолды қалай тазартуға болады?

* Экрандағы мәтін жолдары арасына жаңа жол енгізу үшін не істеу керек?

Жаңа сабақты түсіндіру

Қазіргі дербес компьютерлердің графикалық ақпараттарды енгізу, шығару,және өңдеуге арналған техникалық құрылғылары бар. Графикалық ақпаратты енгізу үшін - сканер, ал шығару үшін дисплей экраны және плоттер пайдаланылады.

Графикалық программалау процесі тиімділігін арттыру мақсатында Borland International фирмасы СRAPH арнайы программалар кітапханасын жасап шығарған, онда қазіргі кездегі мониторлардың барлық типтерімен жұмыс істейтін, экранға түрлі мөлшердегі қаріптер шығара алатын драйверлер жиыны бар.

Дисплей экраны нүктелер жиыны болып табылады. Ол графикалық және мәтіндік режимдерде жұмыс атқара алады. Екі режимде де пиксель деп аталатын дисплей экранының режимде экранның әрбір нүктесін түрлі түске бояп, сол түстер арқылы сызық, мәтін және әр түрлі бейнелер кескіндеуге болады.

Графикалық режимде графикалық нүктелердің өзінің «координаталар жүйесі» енгізіледі.

Экрандағы графикалық бейне графикалық экранның буферінің күйіне байланысты графикалық нүктелердің жарықталуынан құралады. Экран буфері дегеніміз - бұл графикалық экранда әрбір пиксельдің жарықталыну түсі мен белгісі кодталған оперативті жадының бөлігі. Пайдаланылған графикалық экранның режиміне, дисплейдің типіне және жадының көлеміне тәуелді графикалық экран үшін бір немесе бірнеше буфер ұйымдастырылуы мүмкін. Мұндай буферлер графикалық экрандық беттер деп аталады. Дербес жағдайда, физикалық экран тек бір ғана бетпен байланысты болуы мүмкін. Графикалық ақпаратты сол мезетте шығаруға бағытталған буфер активті бет (буфер) деп аталады.

Графикалық режимді алғаш рет іске қосу (инициализациялану) үшін INITCRAPH («драйвер», «режим», «жолы» ) процедурасы қолданылады. Мұндағы, «драйвер» - графикалық драйверге арналған integer типті айнымалы, «режим» - адаптердің жұмыс режиміне арналған integer типті айнымалы (тағайындалатын графикалық режимінің нөмірі), жолы - графикалық драйвердің файлына баратын жолды көрсететін string типті өрнек.

Графиктік режимнен шығу үшін Closegraph процедурасы пайдаланылады.

GetGraphMode:Integer; функциясы адаптердің, яғни графикалық ағымдағы режимінің мәнін береді;

SetGraphMode (Mode;integer) - графикалық режимді тағайындайды, тазартады, мұндағы Mode - орнатылатын режимнің коды

MoveTo (X,Y:integer) - процедурасы курсорды көрсетілген координатаға орналастырады;

MoveRel (DX,DY:integer) - курсорды тұрған нүктесінен әрі қарай DX бірлігіне көлденең (оңға), DY бірлігіне тіке (төмен) бірлікке орын ауыстыру;

RestoreCRTMode процедурасы графикалық режимнің алдындағы режимді қалпына келтіреді. Оның CloseGraph процедурасынан өзгешелігі - қойылған графикалық режимдерді өшірмейді, буферді тазаламайды;

GetX және GetY функциялары курсордың ағымдағы координатасын анықтайды.

Нүкте салу операторы. Экранның кез келген жеріне нүкте салуға болады.

PutPixel процедурасы экранға нүктені көрсетілген координатасымен және түсімен шығарады.

Форматы: PutPixel (х,у,С); мұндағы х,у - нүктенің координатасы, С - түсі.

GetPixel функциясы - координатасы көрсетілген экаранның графикалық нүктесінің түсін анықтайды. Форматы:GetPixel (х,у,С); мұндағы х,у - нүктенің координатасы, С - түсі.

Line процедурасы бастапқы және соңғы нүктелерінің көрсетілген координатасы бойынша кесінді салу.


Компьютермен жұмыс


1. Экранда бұрыш жасаған екі түзу сызық, шеңбер центрінде орналасқан нүкте салу программасын құру керек.

program syret;

uses Graph Crt;

var graphdriver, graphmode: integer;

begin

clrscr;

initgraph (graphdriver,graphmode,'d:\bp\bgi');

setColor(3)'line(250,50,475,200);line(200,50,25,300);

setcolor(8);circle(250,200,100);putpixel(250,200,5);

readln; closegraph;

2. Әр түрлі түспен берілген геометриялық фигуралардың астына аттарын жазатын программа құру керек.

program syrettext;

uses Graph, Crt;

var GraphDriver: integer; GraphMode:Integer;

Begin ClrScr;

GraphDriver:=0;

InitGraph(GraphDriver,GraphMode,'d:\bp\bgi');

SetBkColor(15);SetColor(10);

rectangle (60, 40, 100, 80);SetFillStyle(1,3);FloodFill(300,70,10);

SetColor (0);SetTextStyle (5,0,3);

OutTextXY(60,65'RectanglE');

setcolor(11);circle(200,65,20);setfillstyle(2,4);

setcolor(1);settextstyle(4,0,4);outtextxy (180,80' circle');

ellipse(300,80,0,360,50,30); settextstyle(5,0,5); outtextxy(250,90,' ellipse')

setcolor(5); line (360,65,450,65);settextstyle (6,0,6); outtextxy(360,80,' line');

setcolor(4)arc(500,70,260,,90,20); settextstyle (6,0,6); outtextxy (500,90,'arc');

readln;

closegraph

end.

Сабақты бекіту сұрақтары

* Турбо Паскальда графикалық мүмкіндікті қолдануға бола ма?

* Графикалық режиді қалай іске қосады?Экранда нүкте салатын процедура қалай аталады?

* LineTo және LineRel процедурасының айырмашылығы неде?

* Шеңбер салу операторын ата?

* Arc процедурасы не үшін қолданылады?

* Эллипс салу операторының жазылу форматы қандай?

* Rectangle процедурасы не үшін қолданылады?

* Drowpoly процедурасының қызметі?

* OUTTEXT процедурасының атқаратын қызметі қандай?

* OUTTEXT OUTTEXTХУ(х,у,текст) процедурасындағы х,у - нені білдіреді?

* OUTTEXT және OUTTEXTХУпроцедураларының айырмашылығы қандай?

* SetTextStyle процедурасы қандай қызмет атқарады?

Үйге тапсырма: 7.3 - 7.5 тақырыптарды оқу, 187 бет 4 - 5 тапсырма

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Графикалық процедуралар мен функциялар. Графикалық

объектілерді құру процедуралары. Графикалық режимде мәтін жазу процедуралары.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Паскаль тіліндегі графикалық процедуралар мен функцияларды қолдана отырып оқушыларды программа құруға үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың паскаль тілін оқытуда алған білімдерін графикалық процедуралар мен функциялармен байланыстыра отырып дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, париоттыққа, ұқыптылыққа, тәрбиелеу

Сабақтың түрі: практикалық сабақ

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3.Компьютермен жұмыс

4.Сабақты бектіу

5.Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары

* Турбо Паскальда графикалық мүмкіндікті қолдануға бола ма?

* Графикалық режиді қалай іске қосады?Экранда нүкте салатын процедура қалай аталады?

* LineTo және LineRel процедурасының айырмашылығы неде?

* Шеңбер салу операторын ата?

* Arc процедурасы не үшін қолданылады?

* Эллипс салу операторының жазылу форматы қандай?

* Rectangle процедурасы не үшін қолданылады?

* Drowpoly процедурасының қызметі?

* OUTTEXT процедурасының атқаратын қызметі қандай?

* OUTTEXT OUTTEXTХУ(х,у,текст) процедурасындағы х,у - нені білдіреді?

* OUTTEXT және OUTTEXTХУпроцедураларының айырмашылығы қандай?

* SetTextStyle процедурасы қандай қызмет атқарады?

Компьютермен жұмыс

Деңгейлік тапсырма

1 - деңгей. Төмендегі суреттерді салуға жазылған программаның қатесін тауып,

толықтырып жаз

1. UsesGraph, Crt;

Var GraphDriver, GraphMode:integer;

Begin ClrScr;

GraphDriver:=0;

InitGraph (GraphDriver,GraphMode,');

If GraphResult <> 0 then

Begin Writeln; Writeln ;Halt;End;

Setbcolor(2) Setcolor(4)Cirkle (250,150,50);

Setfill style(1,3); floodfill(250,210,2); Setbcolor(14);

Line(250,50,175,225);line(175,75,325);

Readln;closeckapn; End.

№2. Uses Graph, Crt;

Var GraphDriver, GraphMode:integer;

Begin ClrScr; GraphDriver:=0;

InitGraph(GraphDriver,GraphMode,'');

If GraphResult <> 0 then

Begin Writeln; Writeln;Halt;End;

Setbcolor(14); setcolor(6);

Line (150,100,170,300);lin(150,100,350,300);

Setbkolor(5); Circie(250,500,50);Flooclfill(250,200,5)

Srtfillstyle(3,4)

readln; end.

№3. Uses Graph, Crt; Var GraphDriver, GraphMode:integer;

Begin ClrScr; GraphDriver:=0;

InitGraph(GraphDriver,GraphMode,'');

If GraphResult <> 0 then

Begin Writeln; Writeln;Halt;End;

setbcolor(1); setcolor(15);

Line (250,50,475,200);Line(200,50,25,300);

Setcolor(3);

Circle(250,200,100,);

Srtfill style(1,3) floodfill(250,200,3);

Readln; gloseckapk; end.

2 - деңгей. Төмендегі суреттерге программа құр.

3 - деңгей.

1. Боялған тең бүйірлі үшбұрыштың ішіне боялған тіктөртбұрышты, ал оның ішіне боялған шеңберді салуға программа құр.

2. Боялған тіктөртбұрышты үшбұрышқа боялған іштей және сырттай шеңберлерді салуға программа құр.

3. Боялған тең трапецияға іштей шеңбер, ал оның ішіне тең қабырғалы үшбұоыш салуға программа құр.

Сабақты бекіту сұрақтары

* LineTo және LineRel процедурасының айырмашылығ неде?

* Шеңбер салу операторын ата?

* Arc процедурасы не үшін қолданылады,

* Эллипс салу операторының жазылу форматы қандай?

* Rectangle процедурасы не үшін қолданылады?

* Settextstyle процедурасы қандай қызмет атқарады?

Үйге тапсырма:187 бет 7 - 8 тапсырма.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Компьютерлік желінің негізгі түрлері. Жергілікті желілер.

Байланыс хаттамалары. Желіде жұмыс істеуге арналған жаңа ақпараттық технологиялар.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға компьютерлік желінің түрлері:жергілікті желі, Интернет желісі туралы түсінік беру. Байланыс хаттамалары мен желіде жұмыс істеуге арналған жаңа ақпараттық технологиялармен таныстыру;

Дамытушылық: Компьютерлік желілер туралы түсінік бере отырып, оқушылардың информатика пәнінен алған білімдерін толықтыру.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Үй тапсырмасын тексеру

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Сабақты бектіу

5.Үйге тапсырма

Сабақты бекіту сұрақтары

* LineTo және LineRel процедурасының айырмашылығ неде?

* Шеңбер салу операторын ата?

* Arc процедурасы не үшін қолданылады,

* Эллипс салу операторының жазылу форматы қандай?

* Rectangle процедурасы не үшін қолданылады?

* Set textstyle процедурасы қандай қызмет атқарады?

Жаңа сабақты түсіндіру

Компьютерлік желінің негізгі түрлері

Компьютердің жүйелік блогында ішкі, сыртқы құрылғылармен байланыс жасауға арналған арнайы тарақша қосқыш түріндегі порттар бар. Олар тізбекті және параллель қосылатын болып екіге бөлінеді. Осы порттар арқылы әр түрлі құрылғылар арасында ақпараттарды тасымалдауға болады. Егер екні немесе одан да көп компьютерлерді порттары арқылы байланыстыратын болсақ бұл компьютерлердің арасында ақпарат алмасу жұмысын жүргізуге мүмкіндік туады. Осылай байланыстырылған компьютерлер тобы компьютерлік желі құрады.

Компьютерлік желі дегеніміз - ресуростарды (дискі, файл, принтер, коммуникациялық құрылғылар) тиімді пайдалану мақсатында бір - бірімен байланыстырылған компьютерлер тізбегі. Компьютерлік желілер масштабы мен мүмкіндігі бойынша ерекшеленеді. Ең шағын желілер жергілікті деп аталады да, компьютерді біріктіру үшін қолданылады.

Жергілікті желіден кейінгі орынды масштабы бойынша корпоративті есептеуіш желілер алады. Бұл желілерді ірі мекемелерді, банктер мен олардың филиалдары, сақтандыру компаниялары, бұқаралық ақпарат құралдары құрады.

Егер желі елдегі аймақтық масштабтағы компьютерлерді біріктіретін болса, аймақтық есептеуіш желісі деп атайды. Мұндай желіде байланыс желісі ретінде телефон байланысы, телефон тораптары немесе сымсыз байланыс серігі қолданылады.

Егер қашықтағы компьютерлерді байланыстыру үшін телефон желісі қолданылса, модем қажет болады.

Модем (МОдулятор/ДЕМодулятор сөздерінің қысқартылуы) - таратушы жағында компьютердегі сандық сигналдарды үздіктелген аналогтық сигналдарға айналдруды қамтамасыз ететін қабылдаушы жағында сигналдарды осыған кері түрлендіретін құрылғы.

Модем арқылы көптеген дербес пайдаланушылар аймақтық және коммерциялық желілерге, Интернетке қосылады. Сондай - электрондық поштаны пайдаланады, конференцияларға қатыса алады.

Үлкен қашықтықты және пайдаланушыларды молынан қамтитын есептеуіш желілер телекоммуникациялық есептеуіш желілері деп аталады. Телекоммуникациялық желілер - ақпарат алмасу және оны өңдеуді бөлісу желісі, ол өзара байланысқан жергілікті желілерден құралады. Мұндай масштабтағы желілер аппаратттық, ақпараттық, программалық сияқты қоғамдық ресуростарды ұжымдаса пайдалану мақсатында құрылады. Телекоммуникациялық желіні пайдаланушыларының өздерінің қай жерде орналасқанына қарамастан ақпаратты жедел түрде кез келген қашықтыққа жіберуге, сонымен қатар желіден қажет мәліметті дер кезінде алуға мүмкіндігі бар.

Интернет - (ағылшынша Internet - желіаралық байланыс) бүкіл жер шары бойынша ақпарат ағынын таратуды қамтамасыз ететін желілер жиынтығы.

Өзара байланыстырлыған миллиондаған компьтерден құралған, біртұтас ақпараттық кеңістікті Интернет деп атайды.

Әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі мүмкін. Мысалы, кабельмен жалғастырылған мекемедегі жергілікті желі аймақтық желіге, ал әр түрлі аймақтық желілер телефон джелісі арқылы байланыстырылуы мүмкін. Үлкен қашықтықта желіаралық байланыс орнату қажет болғанда кабельдік желілерді пайдалануға болмайды.Мұндай жағдайда телекоммуникация каналдары:телефон, радио, релелік байланыс, талшықты - оптикалық байланыс, ғарыштық жасанды серіктері арқылы байланыс т.б. қолданылады.

Әр түрлі желілерді түйістіру шлюз деп аталатын арнайы компьютерлер немесе программалар арқылы қамтамасыз етіледі. Шлюздер бір желіден қабылданғандеректер форматын басқа желідегі деректер форматына түрлендіреді. Әр түрлі масштабтағы желілерді біріктіру нәтижесінде қалалар, елдер және континенттер арасында өзара ақпарат алмасу мүмкіндігі беріледі. Қорғану қызметін атқаратын шлюздік компьютерлер бранмауэрлер деп аталады. Ауқымды желі немесе Интернет - адамзаттың ақпараттық технология саласындағы жеткен жетістіктерінің бірі.

Интернет желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 - жылдар басында АҚШ қорғаныс инистрлігінің APRANET компьютерлік жүйесі болып саналады. 1973ж. APRANET Англия мен Норвегия мемлекеттеріне байланыс орнатып әлемдік кеңістікке шықты. Интернеттің кеңінен таралуына себеп 1982 жылы пайда болған ТСР/ІР хаттамася (протоколы) болды.

Жергілікті желілер

Жергілікті желі - саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін қолданылады. Компьютерлерді желіге қосу үшін компьютерден басқа құрылғылар:желілік адаптер, кабель, концентратор (HUB) немесе коммутатор (SWICH) қажет.

Желілік адаптер - компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін қамтамасыз ететін құрылғы.

Коммутатор мен концентратор ақпарат алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әр түрлі стандартын қолданатын желінің әр түрлі бөліктерін біріктіреді.

Сонымен, жергілікті желі дегеніміз - бір - бірімен қатар орналасқан компьютерді біріктіретін жүйелер (бір бөлмеде немесе бір ғимаратта, қатар орналсқан компьютерлер).

Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент - сервер және бір деңгейлі (бір рангілі), яғни тең дәрежелі желі.

Сервер - ортақ пайдалануға арналған барлық ресуростарды қамтитын компьютерлер. Ортақ ресуростарды пайдалану үшін сервер қосулы болуы қажет. Серверге принтерлер, модем, ортақ қолданбалы программалар (мысалы, электрондық пошта), факстер және т.б. қамтылған ресуростарды толығынан қолдануға мүмкіндік береді. Бір деңгейлі желіде барлық жұмыс станциясы қайсы бір мағына сында басқалары үшін сервер қызметін атқарады. Олар ортақтастырылған желі ресуростарын бірден қолдана алады және ресуростарды бөлуді бақылап отыратын қуатты ортақ сервер компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі - онымен жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.

Жергілікті желідегі компьютерлердің бір - бірімен геометриялық байланысу тәсілі топология деп аталады. Байланыстыру топологиясының бірнеше түрі бар:

1.Шина - барлық компьютерлер тізбекті түрде бір кабельге жалғанады.

2.Сақина топологиясы деп аталатын желі байланысында барлық компьютерлер тұйық сақина түріндегі кабельге жалғанады.

3.Файлдық серверлерге негізделген желіде компьютерлер бір - бірімен жұлдыз схемасы түрінде жалғанады.

4.Егер мекеме көп қабатты үйде орналасса, онда оның әр қабатындағы жеке серверін байланыстыратын бүкіл мекемеге ортақ бір сервер беріліп, оны ақшақар (снежинка) схемасы деп атайды, көбінесе осы топологияны пайдаланған тиімді.

Жергілікті желінің қамтамасыз ету мүмкіндіктері:

- ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше пайдалнушының қандай да бір дерекпен жұмыс істеу;

- бірнеше пайдалнушыны қолданатын программалық жабдықтарды файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;

- электрондық пошта мен топтық жоспарлауды пайдаланатын пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;

- желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;

- Интернетке қосылу мүмкіндігі.

Ортақ деректер базасының каталогі, желілік ресурстар мен бірыңғай қорғаныс саясатын бөлісудің орталықтандырылған тәсілі бар компьютерлр тобының домен атауы болады.

Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменнің деректер базасы каталогі домен бақылаушасында (контролер) сақталады. Әрбір доменде тек бір ғана негізгі бақылаушы болады.

Байланыс хаттамалары. Желіде жұмыс істеуге арналған жаңа ақпараттық технологиялар

Компьютерлер желіге қосылғаннан кейін бірінші рет іске қосылғанда Windows 2000 Professional операциялық жүйе DHCP (Dynamic Configuration Protocol) серверін іздейді. Мұндай типтегі серверлер компьютерлерг желіден бірін - бірі оңай табу үшін адрес меншіктейді. Егер желіде DHCP сервері болмаса, онда операциялық жүйе автоматты түрде қосылғаннан басқа компьютерлерді анықтай алатын режімге ауысады. Мұндай механизмді IP - адрестеу (Automatic IP - addressing) деп аталады.

Компьютерлердің бір - бірімен байланыс жасау ережесі желілік хаттама деп аталады.

Хаттама (протокол) - екі компьютердің бір -бірімен қатынасуныңы формалды ережелерінің жиынтығы.

Microsoft фирмасы мекеме ішінде жлімн жұмс істеу үшін TCP/IP қолдануды ұсынады. NetWare сервері бар жергілікті желілерде пакеттерді желі бөліктері және редиректор арасында маршрутизациялану мүмкіндігін беретін IPX/SPX (Intеrnet Packet

Exchange/Sequeneed Packed Exchange) хаттамасы қолданылады.Microsoft Фирмасының 3Com компаниясымен бірігіп құрған Point - to - Point Тunneling Protocol (РРТР) хаттамасы Internet арқылы сенімді байланыс құру мүмкіндігін береді.

Сабақты бекіту сұрақтары

*Компьютерлік желі дегеніміз не?

*Жергілікті желінің қызметі қандай?

*Корпоративті және аймақтық желлер деген не?

*Шлюз деп нені атайды?

*Желілік құрылғыға не жатады?

*Желілік адаптердің қызметі қандай?

*Интернетке қандай анықтама беруге болады?

Үйге тапсырма: 8.1 - 8.3 тақырыптарды оқу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Ауқымды компьютерлік желі. Электрондық пошта.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға ауқымды компьютерлік желі, желідегі серверлердің атқаратын қызметі, Интернет желісі, электрондық пошта туралы түсінік беру. Интернеттен ақпарат іздеу және алу, электрондық поштамен жұмыс істей білуге үйрету;

Дамытушылық:Оқушыларға интернетте ақпарат іздеу, электрондық байланыспен

хабарды татату және қабылдау мүмкіндіктерін түсіндіре отырып алған білімдерін толықтыру, ой - өрістерін дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың барысы: 1.Ұйымдастыру

2.Өткен материалды қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Компьютермен жұмыс

5.Үйге тапсырма

6.Сабақты бекіту

Өткен материалды қайталау сұрақтары

* Компьютерлік желі дегеніміз не?

* Жергілікті желінің қызметі қандай?

* Корпоративті және аймақтық желлер деген не?

* Шлюз деп нені атайды?

* Желілік құрылғыға не жатады?

* Желілік адаптердің қызметі қандай?

* Интернетке қандай анықтама беруге болады?

Жаңа сабақты түсіндіру

Ауқымды компьютерлік желі

Бір немесе бірнеше желілерді бір - бірімен өзара байланыстыру желіларалық байланыс немесе ауқымды желі деп аталады. Ауқымды желі қала, аймақ, ел, бүкіл Жершарын қамтуы мүмкін.

Көп жағдайда бағалы ақпараттар сақталатын мекемелердің компьютерлері ауқымды желіге қосылғанымен сыртқы тұтынушылардың өз желілеріне қосылуына рұқсат бере алмайды. Бұл жағдайда шлюздік компьютерлер қорғану қызметін атқарады. Бұндай компьютерлер брандмауэрлер деп аталады. Осы компьютер арқылы әкімшілік рұқсат еткен ақпарат ғана өтетін болдаы.

Миллиондаған компьютерлер байланысынан құралған ақпараттық кеңістікті Интернет деп атайды. Интернеттің ең қарапайым анықтамасы желілердің желісі деп аталады. Желідегі компьютерлердің Интернетке тұрақты қосылғандары мен желінің басқа бөліктерімен өзара ақпарат алмасуға қатысушыларын серверлер деп атайды. Серверлердің барлығы ТСР/ІР стандартты хаттамасын қолданады.

ТСР/ІР шын мәнінде бір ғана емес екі хаттама болып табылады.

ТСР - ақпаратты пакеттерге бөледі және қабылдаушыға қайтадан жинауға жауап береді.

ІР- осы ақпараттардың желі арқылы берілуі мен адресатқа жетуін басқарады.

ІР адрес келесі түрде жазылады. Мысалы, 198.137.240.100.

Компьютерді Интернетке қосу үшін оны тұрақты ІР адресі бар басқа компьютермен байланыстыру қажет. Осындай байланыстыруға мүмкіндік беретін арнайы мекемелер Интернет қызметін жеткізушілер немесе сервис - проавайдерлер деп аталады. Мысалы: Nursat, S&Communications, Parasang, Ducat, Қазақтелеком, Тарлан т.с.с. сервис - провайдерлер бар.

Интернеттің қызметтері

Интернет поштасы. Компьютерді Интернетке қосылған кез келген тұтынушыға автоматты түрде электрондық пошталық адрес тағайындалады. Интернетк қосылуға мүмкіндік беріп отырған сервер- компьютерде электрондық «пошталық жәшік» құрылады. Әрбір адреске келіп түскен хабар осы жәшікте, сол адресат сервермен нақты түрде қосылғанға дейін сақталады.

Телеконференциялар. Интернеттің бұл қызмет түрі поштаның дамуы нәтижесінде пайда болған десе болады. Телеконференцияларды жаңалықтар тобы деп те аталады.

World Wide Web (WWW) қызметі. Интернеттің ең қарапайым және өте кең тараған қызмет түрі болып табылады. Көбінесе оны тек Web деп атайды.

Электрондық пошта да, телеконференциялар жүйесі де ақпарат алмасудың кәдімгі жүйелері іспеттес. Өз пошталық жәшігіңізді ашып, біз оған келіп түскен хабарламаларды көре береміз. World Wide Web қызметі интерактивті түрде жұмыс істеуге арналған. Ол ақпараттарды жылдам іздеп табу және керектісін жинау мүмкіндігін береді. World Wide Web қызметін пайдалануда HTML «құжаттарының пішімі (мәтін пішімі)» және «гипермәтіндік сілтемелер»деген негізгі екі ұғым бар.

HTML пішініндегі мәтіндік құжаттар. Компьютерлік желіде тасымалданатын мәтіндік құжаттарды түрлендіре отырып пішімдеуге арналған арнайы тіл. Электрондық түрде тасымалданатын Web - құжаттар басуға шығаруға емес, тек экранда көруге арналған.

HTML - алдын - ала мүмкіндіктері белгісіз құрылғылар арқылы қарауға арналған экрандық құжаттарды безендіруге арналған арнайы тіл. HTML тілінде құжат құру программалауға ұқсас болып келеді. Құжаттың авторы әдеттегі мәтін қаріптеріне арнайы кодтарды енгізеді. Оларды тег деп атайд. Құжатты оқыған кезде оның мәтіні жазылған қаріп түрі мен мен оқытылатын терезенің мөлшерінен тәуелсіз түрде азатжол терезенің ортасына ығыстырылып тураланады.

Гипермәтіндік сілтемелер HTML тегтері құжат таралуға, экран фоны, яғни реңі мен мәтін әріптерінің түсін басқаруға мүмкіндік береді. Тегтердің көмегімен мәтін ішіне әртүрлі сурет енгізіп, олардың айналасына сөз жазу, сондай - ақ парақтарды безендіруге болады. Осы әрекеттерді орындай отырып, мазмұнды әрі тартымды Web - құжаты құру мүмкіндігі бар.

HTML тегтерінің ішінде гипермәтіндік сілтемелер құруға арналған арнайы түрлері бар. Гипермәтіндік сілтеме дегеніміз мәтіннің немесе оның маңындағы суреттік бейненің басқа Web - құжаттардың желілік адресімен байланысып ерекшеленетін бөлігі. Әдетте гипермәтіндік сілтемелері бар сөз тіркестері олардың астын сызу немесе басқа түске бояу арқылы ерекшеленіп тұрады. Гиперсілтемелік мәтінге курсорды алып барса, оның түрі өзгереді. Сол мезетте гипермәтіндік сілтемені нұсқап тұрып маустың сол жақ батырмасын шертсе, басқа сервердегі немесе басқа құрлықта орналасқан компьютердегі Web - параққа жылдам ауысу жүзеге асады.

Web - парақтар адрестері. Әрбір Web - парақтың өзі жеке Web - құжат болып табылады. Бұл Web - парақтардың кәдімгі мәтіндік құжаттардан жазылу пішімі өзгешелеу болады және олардың атауы HTМ деген жалғаумен жазылады. Сондай - ақ әрбір Жер шарындағы компьютерде орналасқан файлдың адресін оны іздеу жолы немесе электрондық адресі деп атайды.

World Wide Web - дегі ақпараттарды оқу. Кез - келген компьютерде HTML пішімі түріндегі Web - құжат оқу үшін арнайы программа болуы керек. Мұндай программаларды Web - ті көру құралдары немесе броузерлер деп атайды.

Web - құжаттарды оқуға арналған, өте кең тараған программаларға NetScape Navigator және Enternet Explorer броузерлері жатады.

Интернеттен ақпарат іздеу. Гипермәтіндік сілтемелерді пайдалана отырып, Интернеттің ақпараттық кеңістігіндегі бір Web - парақтан оның келесісіне өтіп, оларды шексіз аралай беруге болады. Интернетте ақпарат іздеуге арналған арнайы іздеу серверлері бар. Жалпы іздеу серверлерінің екі түрі бар. Олар: іздеу каталогтары және іздеу индекстері.

Іздеу каталогтары ақпараттарды олардың тақырыбы бойынша іздеуге арналған.

Іздеу индекстері алфавиттік көрсеткіш арқылы жұмыс істейді. Белгілі бір сөзді немесе сөз тіркесін, яғни түйінді сөздерді енгізе отырып, сол термин кездесетін құжаттарды жылдам іздеп табуға болады.

Электрондық пошта ( Electronic mail немесе қысқартылған түрде E - mail) дұрыс көрсету керек. Пошталық адрес @ белгісімен бөлінген екі бөліктен тұрады. Адрестің сол жақбөлігі - пайдаланушының жергілікті аты, ал оң жақ бөлігі домен аты @ белгісі «ит» немесе «маймыл» деп аталады. Адрестің жазылуы: school12 gim@ mail.ru болса, онда жәшік school12_gim доменінде mail.ru деп те оқуға болады.

Әртүрлі операциялық жүйеде жұмыс істеуге арналған мүмкіндіктеріде әртүрлі пошталық программалар бар. Олар: Microsoft Exchange, Outlook Express, Microsoft Outlook, Internet Mail, Eudora, Exchange Mail т.б.

Компьютермен жұмыс

1. Желіде жұмыс істеу

2. Электрондық поштамен жұмыс

Сабақты бекіту сұрақтары

* Ауқымды желі дегеніміз не?

* Брандмауэрлер дегеніміз не?

* Интернетке қандай анықтама беруге болады.

* ТСР/ІР хаттамасы қандай қызмет атқарады.

* Провайдер дегенімз не?

* Серверлер деп қандай компьютерді айтады?

* Электрондық плшта дегеніміз не?

* Электронды поштаның кәдімгі поштадан қандай айырмашылығы бар?

* Телеконференциялар дегеніміз не? Ол қандай қызмет атқарады?

* Броузерлер дегеніміз не? Олардың атқаратын қызметі?

* E - mail адресі қандай элементтерден тұрады?

* Қандай пошталық программалар бар?

Үйге тапсырма: 8.5 - 8.6 тақырыптарды оқу.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Модульдің түрлері: таңбалық және вербальдық ақпараттық,

компьютерлік және компьютерлік емесмодельдер. Модельдеудің негізгі кезеңдері.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларды «модель» ұғымымен таныстыру, модельдеудің қажеттілігін, оның пайдасын түсіндіру, модель түрлерімен, модельдеу кезеңдерімен таныстыру. Статистикалық және динамикалық, ақпараттық, компьютерлік және компьютерлік емес модельдер жөнінде түсінік беру.

Дамытушылық: Оқушыларға модельдер және модельдеу туралы түсінік бере отырып ой - өрістерін, білім - білік дағдыларын қалыптастыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, жинақылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: теориялық сабақ

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Өткен материалды қайталау

3.Жаңа сабақты түсіндіру

4.Сабақты бекіту

5.Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары

* Ауқымды желі дегеніміз не?

* Брандмауэрлер дегеніміз не?

* Интернетке қандай анықтама беруге болады.

* ТСР/ІР хаттамасы қандай қызмет атқарады.

* Провайдер дегенімз не?

* Серверлер деп қандай компьютерді айтады?

* Электрондық плшта дегеніміз не?

* Электронды поштаның кәдімгі поштадан қандай айырмашылығы бар?

* Телеконференциялар дегеніміз не? Ол қандай қызмет атқарады?

* Броузерлер дегеніміз не? Олардың атқаратын қызметі?

* E - mail адресі қандай элементтерден тұрады?

* Қандай пошталық программалар бар?

Жаңа сабақты түсіндіру

Модель дегеніміз - нақты объектіні, процесті немесе құбылысты ықщам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету.

Модельдеу - объектілерді, процестерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың (макетін) құру.

Әрбір адамның күнделікті іс - әрекетінде белгілі бір мәселені шешу немесе кез келген жұмыс орындалмас бұрын оның санасында алдын ала оның орындалу моделі жасалады. Мысалы, жолдан өту немесе дүкенге бару, сабақ оқу т.б. әрекеттерді орындау алдында өз ойымызша жолдан қалай өту, қандай жолмен бару, қай сабақтан бастап дайындалу сияқты іс - әрекеттер тізбегінің моделі жасалады.

Модель - көрнекті түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін. Мұндай модель барлық уақыттта біздің ойымызда бейнеленетін прототип болғанға дейін жасалады.

Бір объект (процесс, құбылыс) үшін әр түрлі жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады.

Мысалы, жуық арада басқа қалаға қыдырып баратын болдық делік. Ол қала туралы өзіміз білетін мәліметтерді жинақтап, ойымызды қорытып, қиялымызда сол қаланың моделін жасай бастаймыз.Мұндағы мақсатымыз - басқа қаламен танысу. Қаланы аралап келгеннен соң, толық мәлімет алғандықтан, ойымыздағы модель өзгеруі мүмкін. Ал сол қаланың сәулетші жасаған моделі мүлде өзгеше болады. Өйткені, оның мақсаты - үйлер мен ғимараттардың үйлесімді орналасуы, құрылысы және оларды көркейтіпқайта жаңарту болып табылады.

Модель түрлері

Модельдерді қасиеттеріне қарай мынандай топтарға жіктейді:

1. Қолданылу аймағы

2. Модельде уақыт факторын ескеру

3. Білім саласына қарай топтау

4. Модельді көрсету тәсіліне қарай топтау

Қолданылу аймағына қарай модельдеу келесі түрде жіктеледі.

1. Оқу

2: Тәжірибелік

3. Ғылыми - техникалық

4. Ойын

5. Имитациялық

Оқу моделі - көрнекті оқу құралы, әр түрлі машықтандыруды, үйретуші программалар түрінде болуы мүмкін.

Тәжірибелік модель - жобалау объектісінің кішірейтілген немесе өте майда оюъектілер үшін олардың үлкейтілген көшірмесі болып табылады. Бұл модельдер - объектіні зерттеу, қасиеттерін болжау, зерттеу мақсатында қолданылады.

Ғылыми - техникалық модельдер - процестер мен құбылыстарды зерттеу мақсатында құрылады.

Ойын моделдеріне - әскери, экономикалық, спорттық ойындар жатады.

Имитациялық модель - шын мәніндегі нақты объектін өте жоғары дәлдікпен бейнелей алады.

Модельді уақыт факторына байланысты динамикалық және статистикалық деп екі топқа жіктеуге болады.

Статистикалық модель деп объект жөнінде алынған ақпараттың белгілі бір уақыт бөлігіндегі үзіндісін айтуға болады. Мысалы тіс емханасында дәл сол уақыт мезетіндегі оқушылардың тістерінің жағдайы туралы мәлімет береді:бастауыш сыныптағылардың сүт тісі, орта және жоғарғы буындағы оқушылардың емделген, емделуге тиісті тістерінің саны т.б.

Динамикалық модель - уақыт барысындағы объектінің қасиеттерін өзгерісін көрсету мүмкіндігін береді. Мысалы, жеке оқушының емханадағы түбіртек кітапшасын динамикалық модель деп айтуға болады. Өйткені осы кітапша бойынша жыл сайын олардың денсаулығындағы болып жатқан өзгерістерді анықтау мүмкіндігі бар.

Үй салу кезінде оның іргетасының қабырғалары мен тіреулерінің үнемі түсіп тұратын күшке шыдамдылығын тексеру керек. Бұл - үйдің статистикалық моделі. Сондай - ақ дауылға, жер сілкінісіне т.б. уақыт факторларына байланысты болатын өзгерістерді де ескеру қажет. Бұл мәселелерді динамикалық модельге сүйене отырып анықтауға болады.

Модельдерді көрсетілу әдісіне қарай топтау

Модель

Материалдық Ақпараттық

3. Таңбалық Вербальдық

Компьютерлік Компьютерлік емес

Материалдық модельді басқа сөзбен заттық немесе физикалық деп айтуға да болады. Олар түпнұсқаның геометриялық және физикалық қасиеттерін көрсетеді. Материалдық модельдердің қарапайым мысалдарына балалар ойыншықтарын алуға болады.

Ақпараттық модельді қолмен ұстап, көзбен көре алмаймыз. Себебі, олар тек ақпараттарға ғана құрылады. Мұндай модельдер қоршаған ортаны ақпараттық жағынан зерттеуге мүмеіндік береді.

Ақпараттық модель дегеніміз - объектіні, процестің, құбылыстың қасиеттері мен күйін сипаттайтын ақпарат жиынтығы және сыртқы әлеммен өзара байланыс болып табылады.

Таңбалық және вербальдық ақпараттық модельдер

Вербальдық модель дегеніміз - ойша немесе әңгіме түрінде жасалған ақпараттық модель.

Таңбалық модель деп арнайы таңбалармен, яғни кез келген жасанды тіл құралдарымен көрсетілген ақпараттық модельді айтады.

Көрсету түріне қарай ақпараттық моделді мынадай топтарға жіктеуге болады:

Геометриялық модель - графикалық пішіндер мен көлемді конструкциялар.

Ауызша модель - иллюстрацияны пайдаланып, ауызша және жазбаша сипаттаулар.

Математикалық модель-объект немесе процестің әр түрлі параметрлерінің байланысын көрсететін математикалық формулалар.

Құрылымдық модельдер - схема, графиктер мен кестелер т.б.

Логикалық модель - ой қорытындысы мен шарттарды талдау негізге алынған іс - әрекеттерді таңдаудың әр түрлі нұсқалары көрсетілген модельдер.

Арнайы модельдер - ноталар, химиялық формулалар.

Компьютерлік және компьютерлік емес модельдер

Тарату тәсіліне қарай модельдер компьютерлік және компьютерлік емес болып бөлінеді.

Компьютерлік модель деп программалық орта іске асатын модельдерді айтады.

Кез келген жұмысты қолға алмас бұрын, берілгені мен соңғы нәтиже және орындалатын іс - әрекет кезеңдерін айқындап алу қажет. Модельдеу кезінде бастапқы зерттелетін объект - прототип болады. Ол шын мәнінде бар немесе жобаланатынын объект(процесс) болуы мүмкін.

Модельдеудің соңғы кезеңі шешім қабылдау болып табылады. Күнделікті тұрмыста адам әр түрлі шешім қабылдайды. Демек, модельдеу арқылы зерттелген модельдің жаңа объектісін құруға, бар объектіні жақсартуға немесе қосымша ақпарат алуға болады.

Модельдеудің енгізгі кезеңдері есептің қойылу шарты мен мақсатына қарай анықталады. Модельдеудің жалпы кезеңдерін келесі төменнен көруге болады. Бірақ, модельдеу шығармашылық процесс болғандықтан, бұл кезеңдердің кейбір блоктары болмауы немесе жақсартылуы, ал бірқатары толықтырылуы мүмкін.

1 - кезең.Есептің қойылуы 2 - кезең. Модельді құру

Есептің берілгені Ақпараттық модель

Модельдеу мақсаты Таңбалық модель

Объектіні талдау Компьютерлік модель

3-кезең.Компьютерлік эксперимент 4 - кезең. Модельдеу нәтижесін талдау

Модельдеу жоспары Нәтиже мақсатқа Нәтиже мақсатқа

Модельдеу технологиясы сай келеді сай келмейді

Жалпы алғанда еспеп дегеніміз - шешілуге тиісті мәселе болып табылады. Есептің қойылымнда берілген бастапқы мәліметтермен қатар мақстаны анықтау және объектіні немесе процесті талдау анық көрсетілуі қажет.

Шығарылуы: 1 - кезең. Жазықтықтағы үш нүкте арқылы үшбұрыш сызу сол нүктелердің орналасуына байланысты болады. Сондықтан үш нүкте қалай орнлаласқан кезде үшбұрыш сызуға болатындығын анықтау керек. Мысалы:келесі суретте көрсетілгендей а), ә) жағдайларында берілген үш нүкте арқылы үшбұрыш сызуға болмайды, үш нүкте бір түзудің бойында жатады;ә)жағдайында үш нүктенің координаталары бірдей; б)үшбұрыш құрылады. Сонымен модельдеудің мақсаты үшбұырш төблерінің координаталары қандай болған кезде үшбұрыш құрылатынын анықтау. Объектіні талдау мақсаты үшбұрыш құрылған жағдайда сол үшбұрыштың қандай болатындығын анықтау болып табылады.

2 - кезең. Модель ұру. 1. Ақпараттық модель құру мақсатында қандай ақпаратпен жұмыс атқару керектігін анықтау қажет. Біздің жағдайымызда жазықтықта орналасқан үш нүктенің координаталары берілуі тиіс. Координаталара міндетті түрде сандық мән арқылы беріледі, яғни олардың типі бүтін немесе нақты болуы мүмкін. 2. Үш нүктенің координаталарын сәйкес (х1,у1), (х2,у2), (х3, у3) деп белгілейік. Сонымен, ақпарат сөз түрінен таңбалық белгілеуге көшірілді. Енді оны таңба түрінде де жазуға да болады. Алынатын нәтижені де таңба түрінде, мысалы үшбұрыш құрылады дегенді «1», ал құрылмайды дегенді «0» арқылы белгілеуге немесе сөз арқылы жазуға да болады.

3 - кезең. Компьютерлік модель құру және алгоритм анықтау үшін үшбұрыштың құрылу шартын жазу және құрылған жағдайда оның түрін анықтау керек. 1. Жазықтықта үш нүкте бір түзудің бойында жататын жағдайды қарастырайық. Оны аналитикалық жол арқылы, яғни ұқсас үшбұрыштардың қабырғаларының пропорционалдық қасиеті арқылы анықтауға болады.

М1М2А және М1М3В үшбұрыштарының ұқсастық шартынан төмендегі қатынасты жазуға болады:

|M2|/|M1|=|B3|/|B1| немесе y2-y1/x2-x1=y3-y1/x3-x1.

Демек, үш нүктенің бір түзудің бойында жату шарты:егер екі төбесі бір нүкт бойында орналасса, онда 0/0=у3-у1/х3-х1 (1, а - сурет), ал үш төбенің бір нүктесінде орнласса, онда 0/0=0/0 (1, ә - сурет) зерттеу қажет етілмейді.

(у2-у1)(х3-х1) =(у3-у1)(х2-х1).

Бұл шартты программа арқылы тексеру өте оңай. Яғни алгоритмдік тілде:

онда нәтиже: =«үшбұрыш құрылмайды»;

әйтпесе нәтиже: «үшбұрыш құрылады» бітті.

4 - кезең. Жоғарыда қарастырылған модельге және оған сәйкес алгоритмге Паскаль тілінде программа құрып төбелерінің координаталарын әр түрлі мәндер беріп, тәжірибе жүргізейік:

program ysb;

label 5;

const n=3;

var x:array [1..n] of real;

y:array [1..n] of real;

a,b,c,r:real; i:integer;

begin

writeln ('координатасын енгізу');

for i=1 to n do

read (x[i], y [i]);c:=sqr(x[2]-x [1])+sqr(y[2]-y [1]);

a:= sqr (x[3] -x [2])+ sqr (y[3] -y[2]);

b:= sqr (x[3] -x [1])+ sqr (y[3] -y[1]);

writeln ('a=', a:8:3, ":4, 'b=',b:8:3,':4,c' ,c:8:3);

if(x[3] -x[1])* (y[2] -y[1])<> (x[2] -x[1])* (y[3] -y[1]) then

writeln ('үшбұрыш құрылады')else

writeln ('үшбұрыш құрылмайд');goto 5;

if a=b+c then writeln ('үшбұрыш тікбұрышты')else

if aүшбұрыш сүйірбұрышты')else

writeln ('үшбұрыш доғал бұрышты');

5: end.

5 - кезең. Программа орындалғандағы нәтиже есептің дұрыс жауабын көрсетеді.

Сабақты бекіту сұрақтары

* Модель дегеніміз не?

* Модельдің өмірдегі нақты объектіден немесе процестен қандай айырмашылығы бар?

* Модельдеу деген не?

* Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?

* Статистикалық модель мен динамикалық модельдің айырмашылықтары қандай?

* Материалдық модель дегеніміз не?

* Ақпараттық модель дегеніміз не?

* Вербальдық модель дегенімізне?

* Таңбалық модель дегеніміз не?

* Көрсету әдісіне қарай модель қандай топтарға жіктеледі?

* Компьютерлік модельдеу не үшін қажет?

Үйге тапсырма: Сынақ жұмысына дайындық.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Графика. Компьютерлік желілер. Модельдер және модельдеу

түрлерінен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Графика. Компьютерлік желілер. Модельдер және модельдеу түрлерінен оқушылардың алған білімдерін тексеру.

Дамытушылық: Сынақ жұмысын алу барысында оқушылардың ойлау қабілетін,

ой - өрістерін, білі - білік дағдыларын дамыту;

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: сынақ жұмысы

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Сынақ жұмысын тапсыру

3.Сынақ жұмысын талдау

4.Үй тапсырмасын беру

Сынақ жұмысы

І - нұсқа

1. Паскаль тілінде Графикалық режимге ауысу процедурасы

А) DRIVERS Ә)USES GRAPH Б) INITGRAPH В) DETECT

2. Суреттің ағымдағы түсін беретін функция

А) MOVETO Ә) CLEAR VIEW PORT Б) DETECT GRAPH В) SETCOLOR

3. Ағымдағы фонның түсін беретін функция

А) SETBKCOLOR Ә) SETGRAPH PALETTE Б) SETFILLPATTERN В) SETCOLOR

4. Тұйық облыстың ішін бояу.

А) FLOODFILL Ә) GETGRAPH PALETTE Б) SETFILLPATTERN В) SETCOLOR

5. LINE (х1,у1,х2,у2: integer) процедурасының қызметі...

А) түзу сызық сызу Ә) төртбұрыш сызу б) шеңбенр сызу в) доға сызу

6. Эллипс доғасын сызу процедурасын көрсетіңіз:

А) FillEllipse (x,y:integer;XR,YR:word) Ә) Ellipse (x,y:integer;B1,B2,RX,RY:word)

Б) Pbielice (x,y:integer;B1,B2,R:word) В) Sector (x,y:integer;B1,B2,XR,YR:word)

7. Arc (x,y:integer;B1,B2,R:word); процедурасының қызметі...

А)іші боялған эллипс сызу Ә)доға сызу

Б)эллипс доғасын сызу В)шеңбердің іші боялған доғасын сызу

8. Outtext (Tex : String); процедурасының қызметі...

А) экранға текст шығару Ә) берілген позициядан бастап текст шығару

Б) шығарылған текстің стилін орнату В) шығарылған текстің символдарының мөлшері

9. SetTextStyle (Font;word;Direction;word;CharSise:word); процедурасының

қызметі...

А)экранға текст шығару Ә)берілген позициядан бастап текст шығару

Б)шығарылған текстің стилін орнату В)шығарылған текстің символдарының мөлшері

10. Бағдарламаларды, құжаттарды, принтерлерді бірігіп пайдалану үшін бір - бірімен

байланыстырылған компьютерлер тобы...

А) Компьютерлік желі Ә) Компьютерлік байланыс Б) Жалпы желі В) Интернет

11. Компьютерлік желілер неше топқа бөлінеді және қандай?

А) 2, қарапайым және күрделі Ә) 3, жалпы,жергілікті,қосымша

Б) 2, жергілікті және жалпы В) 3, қарапайым, күрделі, жергілікті

12. Топология түрлері

А) шина,сақина,броузер,жұлдыз Ә) шина,сақина,жұлдыз,домен

Б) шина,броузер,домен,ақшақар В) шина,жұлдыз,сақина,ақшақар

13. Компьютерлік желі арқылы хабарлама жөнелту және қабылдау тәсілі -

А)Интернет Ә)электрондық пошта Б)Модем В)Сервер

14. Компьютердегі HTML пішімі түріндегі Web - құжаттарды оқуға арналған программа

А)Броузерлер Ә)Бранмауэр Б)Провайдер В) Web парақтары

15. Саны шектеулі компьютерлердің байланысы қалай аталады?

А)Интернет Ә)Компьютерлік желі

Б)Ауқымды желі В)Корпоративтік желі

16. Компьютерлік желіде тасымалданатын мәтіндік құжаттарды түрлендіре отырып

пішімдеуге арналған арнай тіл

А) ТСР/ІР Ә) Pascal Б) Web В) HTML

17. … дегеніміз - нақты объектіні, процесті немесе құбылысты ықшам әрі шағын түрде

бейнелеп көрсету

А) Модельдеу Ә) Модель Б) Прототип В) Шешім қабылдау

18. Модельдің қасиеттеріне қарай топталуы

А) статистикалық және динамикалық

Ә) материалдық және ақпараттық

Б) оқу, тәжірибе, ғылыми - техникалық, ойын, имитациялық

В) компьютерлік және компьютерлік емес

19. Объект жөнінде алынған ақпараттың белгілі бір уақыт бөлігіндегі үзіндісін… модель

деп айтады.

А) статистикалық Ә) динамикалық Б) таңбалық В) вербальдық

20. Вербальдық модель дегеніміз не?

А) Арнайы таңбалармен, яғни кез келген жасанды тіл құралдарымен көрсетілген ақпараттық

модель

Ә) Уақыт барысындағы объектінің қасиеттерінің өзгерісін көрсету мүмкіндігін беретін модель

Б) Ойша немесе әңгіме түрінде жасалған ақпараттық модель

В) Программалық орта көмегімен іске асатын модель

21.Тарату тәсіліне қарай модельдер қандай топтарға бөлінеді?

А) компьютерлік және компьютерлік емес Ә) статистикалық және динамикалық

Б) материалдық және ақпараттық Б) вербальдық және таңбалық

22.Объектінің, процестің, құбылыстың қасиеттері мен күйін сипаттайтын ақпарат жиынтығы және сыртқы әлеммен өзара байланыс қандай модель болып табылады?

А) компьютерлік Ә) статистикалық Б) материалдық В) ақпараттық

23.Компьютерлік модель дегеніміз -

А)алдын ала нәтижелері белгілі болатын бастапқы мәліметтердің жинағы

Ә)программалық орта көмегімен жүзеге асатын модель

Б)иллюстрацияны пайдаланып, ауызша және жазбаша сипаттаулар

В)графикалық пішіндер мен көлемді конструкциялар

ІІ - нұсқа

1. Графикалық режимнен шығу

А) CLOSEGRAPH Ә) GETGRAPH Б) SETFILLPATTERN В) SETCOLOR

2. Ағымдағы фонның түсін беретін функция

А) SETBKCOLOR Ә) SETGRAPH PALLETE Б) SETFILLPATTERN В) SETCOLOR

3. Паскаль тілінде Графикалық режимге ауысу процедурасы

А)DRIVERS Ә)USES GRAPH Б)INITGRAPH В)DETECT

4. Bar(x1,y1,x2,y2:integer) процедурасының қызметі...

А)түзу сызық Ә)боялған тік төртбұрыш сызу Б)шеңберлер сызу В)доға сызу

5. RecTangle (х1,у1,х2,у2); процедурасының қызметі...

А)түзу сызық сызу Ә)шеңбер сызу Б)тік төртбұрыш сызу В)паралепипед

6. Доға сызу процедурасын көрсетіңіз.

А)Ellipse (x,y:integer;B1,B2,RX,RY:word) Ә)Pbielice (x,y:integer;B1,B2,R:word)

Б)Sector (x,y:integer;B1,B2,XR,YR:word) В)Arc (x,y:integer;B1,B2:word)

7. Ellipse (x,y:integer;B1,B2,RX,RY:word); процедурасының қызметі...

А)эллипс доғасын сызу Ә)доға сызу

Б)эллипс доғасын сызу В)шеңбердің іші боялған доғасын сызу

8. Outtextху (х,у: integer ;Tex:String); процедурасының қызметі...

А) экранға текст шығару Ә)берілген позициядан бастап текст шығару

Б) шығарылған текстің стилін орнату В)шығарылған текстің символдарының мөлшері

9.Экранға текст шығару процедурасын көрсетіңіз

А) Outtext (Tex:String) Ә)Outtextху (х,у: integer ;Tex:String)

Б)SetTextStyle(Font;Direction;CharSise)В)SetUserCharSize(MultX.DivX.MultY.DivY)

10. Ресуростарды тиімді пайдалану мақсатында бір - бірімен байланыстырылған

компьютерлер тізбегі...деп аталады.

А)Бранмауэр Ә)Желілілік адаптер Б)Провайдер В)Компьютерлік желі

11. Жергілікті желі -

А) ресуростарды тиімді пайдалану мақсатында бір - бірімен байланыстырылған

компьютерлер тізбегі

Ә) әр түрлі масштабтағы желілердің өзара біріктірілуі

Б) саны шектеулі компьютерлердің байланысы

В) өзара байланыстырылған миллиондаған компьютерден құралған, біртұтас

ақпараттық кеңістік

12. Жергілікті желідегі компьютерлердің бір - бірімен геометриялық байланысу

тәсілі не деп аталады?

А) броузер Ә) топология Б) сервер В) шлюз

13. Электрондық пошта дегеніміз не?

А)Компьютердегі HTML пішімі түріндегі Web - құжаттарды оқуға арналған программа

Ә)Дестелердің желі арқылы берілуі мен олардың адресатқа жетуі

Б)Бір немесе бірнеше желілерді өзара байланыстыру

В)Компьютерлік желі арқылы хабарлама жөнелту және қабылдау тәсілі

14.Броузерлер дегеніміз не?

А)Компьютердегі HTML пішімі түріндегі Web - құжаттарды оқуға арналған программа

Ә)Дестелердің желі арқылы берілуі мен олардың адресатқа жетуі

Б)Бір немесе бірнеше желілерді өзара байланыстыру

В)Компьютерлік желі арқылы хабарлама жөнелту және қабылдау тәсілі

15.Мәтіннің немесе оның маңындағы суреттік бейненің басқа WEB - парақтардың

желілікі адресімен байланысып, ерекшеленгене бөлігі

А)жаңалықтар тобы Ә)маршрутизатор

Б)гипермәтіндік сілтеме В)байланыс құру

16.Сервис - провайдерлер дегеніміз не?

А)Интернеттен телефон желісі бойынша қызмет жеткізуші

Ә)Интернет қызметін беретін ұйым

Б)Пошталық жәшік

В)Домендік атауын сандық түрлендіруді қамтамасыз ететін сервер адресі

17.Объектілерді, процестерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың

моделін құру... деп аталады.

А) прототип Ә) модельдеу Б) зерттеу В) программалар

18. Оқу, тәжірибелік, ғылыми - техникалық, ойын, имитациялық модельдер

модельдердің несіне байланысты жіктелуі?

А) уақыт факторына Ә) көрсетілу әдісіне

Б) тарату тәсіліне В) қасиеттеріне

19.Көрсетілу әдісіне қарай модельдерді топтау

А) компьютерлік және компьютерлік емес Ә) статистикалық және динамикалық

Б) материалдық және ақпараттық В) вербальдік және таңбалық

20. Геометриялық модель дегеніміз не?

А) алдын ала нәтижелері белгілі болатын бастапқы мәліметтердің жинағы

Ә) программалық орта көмегімен жүзеге асатын модель

Б) иллюстрацияны пайдаланып, ауызша және жазбаша сипаттаулар

В) графикалық пішіндер мен көлемді конструкциялар

21.Ақпараттық модельдер қандай топтарға бөлінеді?

А)компьютерлік және компьютерлік емес Ә)статистикалық және динамикалық

Б)материалдық және ақпараттық В)вербальдік және таңбалық

22.Алдын ала нәтижелері белгілі болатын бастапқы мәліметтер жинағы не деп

аталады?

А) тест Ә) тестілеу Б) модель В) модельдеу

23. Динамикалық модель дегеніміз не? А)алдын ала

А) алдын ала нәтижелері белгілі болатын бастапқы мәліметтердің жинағы

Ә) уақыт барысындағы объектінің қасеттерінің өзгерісін көрсету мүмкіндігі

Б) иллюстрацияны пайдаланып, ауызша және жазбаша сипаттаулар

В) графикалық пішіндер мен көлемді конструкциялар

Тест жауаптары

І - нұсқа


ІІ - нұсқа


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


Б

В

А

А

А

Ә

Б

А

Б

А
Б

В


13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23


А

А

Ә

В

Ә

Б

А

Б

А

В

Ә


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12


А

А

Б

Ә

Б

В

А

Ә

А

В

Б

Ә


13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23


В

А

Б

Ә

Ә

В

Б

В

В

А

Ә




Үйге тапсырма: 9 сыныпта өткенді қайталау.

Пән аты: Информатика

Класы: 9 «А», 9 «Б», 9 «В», 9 «Г»

Сабақтың тақырыбы: Алгоритмдеу. Паскаль программалау тілі. Компьютерлік желілер,

модельдер бойынша өткенді қайталау . Қорытынды, қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың Алгоритмдеу, Паскаль программалау тілі, Компьютерлік желілер, модельдер бойынша алған білімдерін тексеру;

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін, білім - білік дағдыларын дамыту

Тәрбиелік: Оқушыларды тиянақтылыққа, ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: қорытынды, қайталау сабағы

Сабақтың барысы:

1.Ұйымдастыру

2.Өткен материалдарды қайталау

3.Сабақты бекіту

4.Үйге тапсырма

Өткен материалды қайталау сұрақтары


* Алгоритм дегеніміз не? Бұл сөз қайдан шықты? Алгоритмнің негізгі қасиеттерін ата?

* Алгоритмді өрнектеу, жазу тәсілдері дегеніміз не?

* Алгоритмдерді графиктік түрде кескіндеу ерекшеліктері қандай?

* Блок-схема дегеніміз не?

* Транслятор дегеніміз не?

* Меншіктеу командасының құрылымы қандай, ол қалай жазылады?

* Алгоритм мен программаның қандай ұқсастықтары мен айырмашылықтары бар?

* Сызықтық алгоритм дегеніміз не?

* Тармақталу алгоритмі мен циклдік алгоритмнің айырмашылығы қандай?

* Паскаль тілі қай жылдардан бастап қолданыла бастады?

* Паскаль тілінде программа неше бөліктен тұрады?

* Тілдің алфавиті нелерден тұрады?

* DIV және MOD функциялары не үшін қолданылады?

* Программада әрбір жолдан кейін қандай тыныс белгі қойылады?

* Программа қандай оператормен басталады?

* Программаның негізгі бөлігі қандай түйінді сөзбен басталып, қандай сөзбен

аяқталады?

* Идентификатор дегеніміз не?

* Жиым дегеніміз не?

* Мәліметтердің типі дегеніміз не?

* Паскаль тілінде стандартты функциялар қалай жазылады?

* Меншіктеу операторы қандай қызмет атқарады?

* Оператор дегеніміз не, олар қандай топтарға жіктеледі?

* Енгізу және шығару операторларының атқаратын негізгі міндеттері қандай?

* Var операторының қызметі қандай?

* Const операторының қызметі қандай?

* Readln операторының қызметі қандай?

* Writeln операторының қызметі қандай?

* Құрылымдық операторларға қандай операторлар жатады?Олар неше топқа бөлінеді?

* Қарапайым және құрылымдық операторлардың айырмашылығы неде?

* Құрама оператор деп қандай операторды айтамыз?

* Паскаль тілінде жақша дегеніміз не?

* Шартты оператордың қандай түрелері бар?

* ІҒ операторының жалпы жазылу түрі қандай?

* Таңдау операторы не үшін пайдалынылады?

* Case операторының жалпы жазылу түрі қандай?

* Цикл дегеніміз не?Циклдік алгоритмнің неше түрі бар?

* Программаның нәтижесін қалай көреміз?

* Repeat және While операторының айырмашылығы неде?

* For операторының жазылу үлгісін көрсет?

* Символдық программаға қалай енгізіледі, олар қандай типте болуы тиіс?

* ASCII кодтары дегеніміз не, ол қандай интервалда беріледі?

* Символдық мәліметтерге қандай операциялар қолдануға болады?

* Литерлік шамалармен қандай операциялар орындалады?

* Тіркестік өрнектер дегеніміз не?

* Тіркестік айнымалының ұзындығы қалай анықталады?

* Саналатын және шектеулі тип дегеніміз не?

* Сызықтық және тіктөртбұрышты кестенің айырмашылығы қандай?

* Жиым деп нені айтамыз?

* Қарапайым және күрделі типтерді қалай ажыратамыз?

* Массив элементтерінің орны қалай анықталады?

* Индекс дегеніміз не, оларға қандай талап қойлады?

* Массив элементтерімен индекстерінің типтері қандай болуы мүмкін?

* Айнымалылар мен тұрақтылар дегеніміз не?

* Программаның нәтижесін қалай көреміз?

* Құрылымдық программалау дегеніміз не?

* Қандай негізгі логикалық құрылымдар бар?

* Қосалқы программа дегеніміз не?

* Процедура деп нені атайды?

* Функция дегеніміз не?

* Бейнемонитор қандай құрылғы?

* Пиксель дегеніміз не?

* Бейнеадаптер қандай құрылғы?

* GRT модулінің қызметі қандай?

* Драйвер деп нені атайды?

* Курсорды экранның кез келген нүктесіне қалай көшіреміз?

* Мәтіндік режимде экранда қалай терезе құруға болады?

* Экранды немесе экран бетіндегі бір жолды қалай тазартуға болады?

* Экрандағы мәтін жолдары арасына жаңа жол енгізу үшін не істеу керек?

* Турбо Паскальда графикалық мүмкіндікті қолдануға бола ма?

* Графикалық режимді қалай іске қосады?

* Экранда нүкте салатын процедура қалай аталады?

* LineTo және LineRel процедурасының айырмашылығы неде?

* Шеңбер салу операторын ата?

* Arc процедурасы не үшін қолданылады?

* Эллипс салу операторының жазылу форматы қандай?

* Rectangle процедурасы не үшін қолданылады?

* Drowpoly процедурасының қызметі?

* OUTTEXT және OUTTEXTXY процедураларының айырмашылығы неде?

* SetTextStyle процедурасы қандай қызмет атқарады?

* Жергілікті желінің қызметі қандай?

* Корпоративті және аймақтық желілер деген не?

* Модемнің қызметі қандай?

* Шлюз деп нені атайды?

* Желілік құрылғыға не жатады?

* Желілік адаптердің қызметі қандай?

* Ауқымды желі дегеніміз не?

* Брандмауэрлер дегеніміз не?

* Интернетке қанда анықтама беруге болады?

* ТСР/ІР хаттамасы қандай қызмет атқарады?

* Электрондық пошта дегеніміз не?

* Іздеу каталогтары, іздеу индекстері қалай сипаттауға болады?

* Модель дегеніміз не?

* Модельдің өмірдегі нақты объектіден немесе процестен қандай айырмашылығы

неде?

* Модельдеу деген не?

* Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?

* Статистикалық модель мен динамикалық модельдің айырмашылықтары қандай?

* Материалдық модель дегеніміз не?

* Ақпараттық модель дегеніміз не?

* Вербальдық модель дегеніміз не?

* Көрсету әдісіне қарай модель қандай топтарға жіктеледі?

* Компьютерлік модельдеу не үшін қажет?

Үйге тапсырма: 9 сыныпта өткенді қайталау

1

© 2010-2022