Баяндама Информатика сабағында оқушылардың танымдылық белсенділігін арттыру жолдары

Дуйсенбинова Жанна Орынғалиқызы,

Талдықорған қаласы Еркін ауылындағы

Есжан Берліқожаұлы атындағы №11 орта

мектептің информатика пәнінің мұғалімі

Информатика сабағында оқушылардың танымдылық белсенділігін арттыру жолдары

Білім берудің негізгі міндеттерінің бірі - оқушыларды жан-жақты тәрбиелеп, жеке тұлғаның қалыптасуын қамтамасыз ету. Информатика пәні білім берудің әр кезеңінде, яғни жалпы білім беруде, арнайы кәсіптік білім беруде , сонымен қатар, білім берудің жоғарғы сатысында қазіргі заманның талабына сай негізгі пәндердің бірі болып отыр. Оқушының жеке тұлғасын, оның рухани әлемін, қабілеті мен ынтасын дамыту бүгінгі таңдағы негізгі мәселенің бірі. Қоғамдағы өзгерістерге сәйкес оқушыларға бүгінгі таңда тиянақты білім беру үшін олардың танымдық қабілетін дамыту басты мақсат болып отыр. Оқушылардың танымдылық белсенділігін арттыру жолында олардың пәнге қызығуын, өздігінен даму дағдыларын қалыптастыру, ізденпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеу - әр мектептің міндеті. Білім мазмұны ақпарат көзі болып қана қалмай, оқушылардың өздігінен білім алу құралына айналуы керек. Орта мектепте информатика пәнінің оқытудың мақсатарының бірі оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру болып отыр.

Информатика сабағында оқушылардың танымдылық белсенділігін дамыту кезінде мынадай негізгі қайышлықтар туындайды:

• Жоғарғы деңгей талабы арасында, оқушылардың ойлау жүйесі және әртүрлі деңгейдегі оқушылардың танымдылық белсенділікке дайындығы

• Оқушылар информатика пәнін ойындық және жеңіл зат түрінде қабылдауы;

• Оқушылардың әртүрлі бастапқы деңгейлік дайындығымен және оқу бағдарламасындағы біріңғай талаптармен

Аталған қайшылықтарды шешуде информатика сабағында оқушылардың танымдылық белсенділігін дамыту барысында педагогикалық бағытты таңдау. Оқушы өз бетімен ізденіп жұмыс істеуге, алған білімін тәжірибеде, өмірде пайдалана білуге үйрету. Оқушылар бойында кездесетін таным қабілеттіктері- білімді өз сапасында белсенді және нәтижелі түрде бейнелеуі.Оқушылардың танымдылық белсенділігін арттыру, таным қабілеттілігін оянуына түрткі болу.

Оқушылардың танымдық белсенділігі өз кезінде қабылдау, есте сақтау, қиялдау үрдістері мен зейінінің тұрақты күйін қажет етеді.

Танымдық белсенділік төңірегінде әртүрлі қөзқарстар бар, мысалы Г.Щукина белсенділіктің үш деңгейін көрсетеді:

1. Репродуктивті -еліктеу белсенділік, басқа біреудің тәжірибесін жинақтау барысында тәжірибе жинау. Өмір бойы адам үлгі бойынша меңгеру, бұл жерде өзіндік белсенділік жеткіліксіз.

2. Іздену-орындаушылық белсенділік едәуір жоғары деңгейін көрсетеді, өйткені бұл жерде үлкен дәрежедегі дербестікті талап етеді. Бұл жерде өзіне міндет қойып соны шешу жолдарын іздестіру керек.

3. Жоғары деңгей - шығармашылық белсенділік, сондықтан оқушы міндетті өзі қоя алады, ал оны шешу жолдарын жаңадан, үлгісіз, ерекше болуы керек.

Информатика сабақтарында оқушылардың танымдылық

белсенділігін дамуы

Оқушылардың танымдылық белсенділігін қалыптастырушы факторларын келесі тізбек түрінде құруға болады:

Себеп /мотив/

Танымдық қызығушылық

Танымдық белсенділік

Танымдық қызмет

Соңғы бірнеше жылдарда пәнінің оқыту себептері өзгерді. Бүгінгі күнде байқап отырғанымыздай, дайын программалық жабдықтардың молшылығы кезінде компьютерлік сауаттылық негіздерін меңгерумен шектеліп, ақпараттық теорияға, логика негіздеріне, алгоритм және программалауға көп көңіл бөлмеуі. Өзбетінше ойын программаларын меңгергені, кейбір технологиялық операцияларды орындай алуы көптеген оқушылар арасында олар бәрін білетіндігін және олар сабақты оқу керексіз деп түсінеді.

Олай болса осы аталған проблемалардың тұтастай жүзеге асуының негізгі кілті -оқушы ізденісі мен шығармашылығы. Күнделікті жұмыстың дұрыс жүруін қамтамасыз ету үшін оқушы қызығушылығын арттыру. Осы кезде ғана оқушы ізденісі мен шығармашылығы туындайды. Бірақ бұл өте -күрделі де ұзақ процесс. Оқушылардың танымдық белсенділігін, ізденпаздығын арттыру үшін оқу үрдісі оларды қанағаттандыратындай ұйымдастырылуы қажет. «Жүз рет естігенше, бір рет көрген артық» деп бекер айтылмаған. Сабақ мазмұнын теориялық-практикалық құндылығы жоғары болған сайын оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу өте тиімді жүргізіледі. Мұғалімнің әр сабағы оқушы сезіміне, ынта -ықыласына әсер етуі тиіс. Ол үшін сабақ құрылымы көп түрлі оқыту әдістерімен, мұғалімнің дайындығы, ізденісі жоғары деңгейде болуы керек. Оқушының пәнге қызығушылығын арттыру үшін - мұғалім өз еңбегін ұтымды ұйымдастыра отырып, оқушыларға сұрақ қою, эксперименттік тапсырмаларды шештіру, ой таласын жасау, танымдық ойындар ұйымдастыру арқылы іске асады.

Оқушылардың танымдылық белсенділігін арттыру мақсатында күнделікті сабақ беру үрдісінде мынадай факторларға сүйенемін:

• Сабақ мазмұны

• Сабақ өткізу әдістері мен тәсілдерін таңдау.

• Оқушыларды өз бетінше жұмыс істеу түрлерін белсенді қолдану, өздік бақылау, бірін бірі бағалауды

• Мұғалімнің өнерін

• Оқушылармен қатынаста мұғалім өнері / әр түрлі рольде, позицияларды қолдану/

• Қолайлы психологиялық климат жасау

Сонымен қатар практикалық нұсқаулар сабақты мазмұны мен түрін түрлендіріп қызықты өткізуге көмектеседі: саяхат сабағы : «Компьютер: өткенде, қазіргіде, болашақта»; іскерлік ойын «Компьютер сатып алу», ізденушілік жоба «Менің қаламның ауа райы» және интеллектуалдық ойындарды «Не, қашан, қайда?», «Жұлдызды сағат» «ХХІ ғасыр алғыры», «Брейн- ринг», т.б.

Жаңа материал түсіндіргенде оқушылардың есінде қалатындай жарық үлгідегі мысалдар келтіру, логикалық есептер шығаруда Мысалы: ертегі түрінде келтіруге болады. Немесе оқушылардың тіршілік тәжірибесінде кездесетін мысал келтіру, компьютер құрылғысы процессор туралы түсіндіргенде оны күнделікті пайдаланатын автомат кір жуғыш машинамен салыстырып түсіндіруге болады: кір салу -разрядтылық, айналдыру жылдамдығы - тактілік жиілігі,; жедел жадты - супермаркеттегі сақтау камерасымен салыстыруға болады, жай электрондық хатты -конвертпен т.б.

Сабақтың түрі мен әдісі көп роль атқарады. Оқушылардың өзін өзі бақылау және өзін өзі бағалау мақсатында «Файлды іздеу» операциясымен мынадай шағын ойын ұйымдастырдым. Прблемалық түрде «Сіз файлды жоғалтып алдыңыз?!» және «Құпия» шағын ойынын ойлап табу. Өз компьютерінде әр оқушы мәтіндік редакторда шағын жолдау жазады, содан оны кез келген папкаға сақтайды. Файл жолын дәптерге жазады. Бөлек қағаз жапырағына записка жазады, файлды іздеу атрибуттарын көрсетеді, ол туралы не белгілі. Бұдан кейін оқушылар орын ауыстырады, шеңбер бойынша жүреді. Кімде кім файлды тапса ішіндегі жолдауды оқиды, тапқан жолын жазады. Файлды табу - намыс іс екенін көрдік. Таба алмаған оқушылардың файлдарын бірлесе отырып шештік.

Сонымен, оқу үрдісінде баланың білім алуға, өз бетімен әрекет етуге деген құлшынысын оятып, ақыл-ойының дамып жетілуіне түрткі болатын танымдық белсенділікті арттырудың маңызы жоғары.