Азот 4 валентті көрсетеді

Молекуланың құрамы және құрылысы

Сурет 1. Азот қышқылының дұрыс емес құрылымдық және электрондық формуласы

Жоғарыдағы формуламен келіссек азот айналасында 10 электрон айналады, бірақ бұлай болу мүмкін емес. Азот екінші периодта орналасқан және сыртқы деңгейі сегіз электронға дейін болу мүмкін. Бұл болжаммен келіссек, азот атомы мен оттектің бір атомының арасында коваленттік байланыстың донорлы-акцепторлық байланыс механизмі болады.

Сурет 2. Азот қышқылының электрондық формуласы.
азот атомының электрондары қара нүктемен таңбаланған.

Ендеше азот қышқылының құрылымдық формуласы мына суреттегідей болады.

Сурет 3. Азот қышқылының құрылымдық формуласы
(донорлы-акцепторлы байланыс бағдаршаммен көрсетілген)

Алайда тәжірибелі жолмен дәлелденген, Екі байланыс атомдар арасында тең бөлінген. Сондықтан азот қышқылындағы азоттың тотығу дәрежесі +5, ал валенттілігі 4 ке тең. Сұрақ туындауы мүмкін неге валентінен тотығу дәрежесі үлкен деп. Оған бір ғана мысал сутектің асқын тотығында оттектің валенттілігі (ІІ) ең, ал тотығу дәрежесі -1.

Тағы бір мысал азот қышқылының молекуласы қалай түзіледі.

2NO₂ + H₂O HNO₃ + HNO₂

Реакция бойынша екі қышқылда күшті, екеуіде бірден протондарын жақын тұрған су молекуласына беріп, ион күйінде қалса, түзілген азотты қышқыл ыдырайды.

3НNО₂ HNO₃ + 2NO + H₂O реакция нәтижесінде бөлінген азот (ІІ) оксиді тотықтыру үшін аппаратқа қайтарады.

Сурет 6.
Азот және азотты қышқылының

түзілу молекуласының схемасы

(Қара шар - азот атомы,
үлкен ақ шарлар - отттек атомдары,
кішкентай ақ шарлар - сутек атомдары.)