Қазақ тілі пәнінен 8-сыныпқа арналған «Ыбырай Алтынсарин. Зат есім» тақырыбында ашық сабақ жоспары

Новопокровка орта мектебі

Қазақ тілі пәні мұғалімдерінің аудандық семинары

8-сынып

Сабақтың тақырыбы:

«Ы.Алтынсарин.Жалқы есім және жалпы зат есім»

Қазақ тілі мұғалімі: Қожахметова Ә.А.

Сабақтың тақырыбы:«Ы.Алтынсарин. Жалқы және жалпы зат

есімдер»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Зат есім туралы түсініктерін қайталап, жалпы және жалқы зат есімдерге тоқталу. Жалпы және жалқы есімдерге тапсырмалар орындау арқылы бекіту.

Дамытушылық: Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту;жаңа технологияны пайдалана отырып білім сапасын арттыру.

Тәрбиелік: Ы.Алтынсариннің «Атымтай Жомарт» әңгімесі арқылы еңбектенуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: қайталау сабақ.

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ - жауап, СТО әдісі («Миға шабуыл» стратегиясы, топтастыру әдісі,ой шақыру, инсерт әдісі),СКТТ (фонетикалық,морфологиялық әдіс).

Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта, мақал - мәтелдер, семантикалық карта,ватман,қарындаш

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру бөлімі.

1) амандасу

2) кезекшімен сұхбаттасу, сыныпты түгелдеу

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

ІІІ. Психологиялық дайындық.

• Сабағымызды бастамас бұрын екі топқа бөлінейік. Үстелден ұнаған смайликтерді таңдап алыңдар.

(Смайликтер бойынша топқа бөлінеді.)

ІV. Жаңа сабақ.

1-слайд.

-Балалар, біз Ыбырай Алтынсарин туралы өткен сыныптарда таныстық. Енді Ыбырай кім, қандай адам болған, қандай игілікті істер атқарды? Осы туралы ойымызды жинақтайық .

Топтастыру әдісі.

Ы.Алтынсарин кім?

• Қазақ балалар әдебиетінің атасы

• Ақын

• Жазушы

• Аудармашы

• Ұстаз

• Оқулық авторы

2-слайд. «Миға шабуыл» стратегиясы

Ы.Алтынсарин туралы сұрақтар қойылады.

1. Ы.Алтынсарин қай жылы, қай жерде өмірге келді?

2. Атасы Ыбырайды неліктен бауырына басып тәрбиеледі?

3. Ы.Алтынсарин қазақ балалары үшін қандай еңбек сіңірді?

4. Ең алғашқы оқулығы қалай аталады?

5. Ақынның қандай шығармаларымен таныстыңдар?

3-слайд.

Торғай қаласында ашылған алғашқы мектеп

4-слайд.

Ы.Алтынсариннің алғашқы оқулығы

5-слайд.

Ы.Алтынсарин мұражайы

6-слайд.

Ы.Алтынсарин ескерткіші

Дәптерлеріне күнді, тақырыпты жаздырту.

7-слайд.(Қаңтардың жиырма сегізі

Сынып жұмысы

Ы.Алтынсарин. Жалқы есім мен жалпы есім)

8-слайд. Берілген сөздерді бір бағанға жалқы есімдерді, бір бағанға жалпы зат есімдерді көшіріп жазыңдар.

Жалқы есім жалпы есім

Қостанай, мектеп, әңгіме,ақын, «Әке мен бала», Ыбырай Алтынсарин, «Өзен», балалар.

• Жалқы,жалпы есім болып қай сөз табы бөлінеді?

• Зат есім дегеніміз не?

• Жалпы есім деген не?

• Жалпы есімдер - бірыңғай заттардың, құбылыстардың аттары, мысалы адам, өзен, қала, бала, т.б.

• Жалқы есім деген не?

• Жалқы есімдер - жеке кісілердің аттары, тегі, жер, су атаулары, басылымдардың аттары, шығарма аттары, мысалы Алматы қаласы, Мойнақ, «Орал өңірі» газеті, т.б.

7-слайд.Мәтінмен жұмыс. Ы.Алтынсариннің «Атымтай Жомарт» әңгімесін оқып шығып,әңгіменің атын табу, төмендегі тапсырмаларды орындау:1-топқа тапсырма

• Мәтінді орыс тіліне аудару. Жаңа сөздерді теріп жазып, аудармасын табу.

2-топқа тапсырма

• Мәтін мазмұнын қағаз бетіне түсіру.Тақырыбына байланысты мақал-мәтел ойластырыңдар.

• Кең болсаң- кем болмайсың.

• Байлықтың атасы - еңбек, анасы - жер.

Атымтай Жомарт өзі есепсіз бай бола тұрып, күн сайын бір мезгіл үстіне ескі-құсқы киім киіп, отын кесіп, шөп тасып жұмыс қылады екен. Бір күні өзінің жақын таныстары сұрады дейді:

• Жомарт, құдай берген дәулетіңіз бар, ашқа - тамақ, жалаңашқа - киім, үйсіздерге - үй болдыңыз, сөйтіп тұрып өз басыңызды кемшілікке салып, жете алмаған жарлыша отын кесіп, шөп тасығаныңыздың мағынасы не? - деп.

Жомарт айтты дейді:

• Төрт түрлі себеп бар.Әуелгісі: әдемі ат, асыл киім, асқан дәулетті өне-бойы әдет етсең көңілге жел кіргізеді; сол желіккен көңілмен өзімнен терезесі төмен бейшаралардан жиреніп, көз салмай, кем-кетікке жәрдем беруді ұмытармын деп қорқамын.Екіншісі: бар бола тұрып мен жұмыс қылсам, мұның кемшілік емес екен біліп, кейінгілер әбірет алсын деймін.Үшіншісі: күн сайын өз бейнетіммен тапқан бір-екі пұлға нан сатып алып жесем де бойыма сол тамақ болып тарайды, еңбекпен табылған дәмнің тәттілігі, сіңімділігі болады екен. Төртіншісі: құдай тағаламның берген дәулетін өзімсініп, тиісті орындарына жаратпай, көбісін өзім ішіп-жеп, өзім тұтынсам, мал берген иесіне күнәлі болармын деп қорқамын, - деді.

(Ы.Алтынсарин)

8-слайд.

-Әңгімені бекітуге арналған мақал-мәтелдермен жұмыс. Интерактивті тақтада мақалдың алғашқы жолы жазылып тұрады, келесі жолын оқушылар табады.

1. Еңбек етсең ерінбей, ... (Тояды қарның тіленбей)

2. Досы көпті жау алмайды ... (Ақылы көпті дау алмайды)

3. Еңбек түбі - береке ...(Көптің түбі - мереке)

4. Еңбекпен табылған тамақ тәтті...( әрі сіңімді болады).

5.Еңбек -қуаныш, жалқаулық ...(айырылмас азап)

9-слайд.Жазбаша топтық жұмыс

1 - топ: Еңбекпен сөзіне СКТТ бойынша математикалық тәсілмен фонетикалық талдау

2 - топ: Дәулетіңіз сөзіне СКТТ бойынша сөз құрамына талдау

Еңбекпен

1. Берілгені: еңбекпен = =?

2. шешуі: 80=3 (3е )/5 (ң,б,к,п,н)

3. Тілдің қатысына қарай:

а)3 =(3е) жіңішке

0жуан

жақтың қатысына қарай:

ә) 3 =(3е) ашық

0 қысаң

еріннің қатысына қарай:

б) 3 =(3е) езулік

0 еріндік

4. 5 = 2 (к,п)қатаң+1 (б) ұяң

2 (ң,н)

Жауабы: 80=3 (3е )/5 (ң,б,к,п,н)

Дәулетіңіз

1. Бұл сөз құрамына қарай 2 құрамды сөз.

2. Бұл сөз тұлғасына қарай негізгі сөз.Себебі , дәулет-негізгі түбір

3. Бұл сөз құрылысына қарай - дара.Себебі, 1 түбірден түбір.

4. Бұл сөзде1 лексикалық, 2 грамматикалық мағына бар.

5. Лексикалық мағынасы:

6. Грамматикалық мағынасы:

   1. Жалпы грамматикалық мағына: дәулет- атау тұлғалы зат есім

   2. Грамматикалық мағынасы - іңіз - тәуелдік жалғауының 2 жағы сыпайы түрі

7. Дәулетіңіз - неңіз? Деген сұраққа жауап береді.Ендеше бұл зат есім.(зат есімнің ережесі)

8. Мағынасына қарай:

1.жалпы

2. дерексіз

3.жансыз

10-слайд. Семантикалық картаны толтыру

№

Мысал

негізгі зат есім

туынды зат есім

Дара

зат есім

Күрделі

зат есім

Жалқы зат есім

Жалпы зат есім

1

Тәрбие

*

*

*

2

Орынбор

*

*

*

3

Оқулық

*

*

*

4

Жазушы

*

*

*

5

Білім

*

*

*

6

Қарабұтақ

*

*

*

7

Ибраһим

*

*

*

V. Бекіту: "Бес жолды өлең" стратегиясы.

«Жазушы» сөзіне бес жолды талдау жаса.

1. Зат есім. Не? жазушы

2. Сын есім. Қандай? Ұлы,дана

3. Етістік. Не істейді? жинақтайды,оқиды ,жазады

4. Сөйлем. Оқушылар жазушының өмірбаянымен танысты.

5. Синоним. Қаламгер

тест

1. Туынды зат есімді көрсет.

а. Қойшы, айтыс ә. Бәйтерек, белбеу, тасбақа б. Ел, қала, ауыл

2. Жалқы есімді тап.

а. Өзен ә. Тау б. Алатау

3. Жалпы есімді көрсет.

а. Тау ә. Алатау б. Балқаш

4. Зат есім мағыналық жағынан қалай бөлінеді?

а. Жалпы, жалқы ә. Дара, күрделі б. Туынды, негізгі

5. Күрделі зат есімді көрсет.

а. Қарақат, белбеу, қолғанат ә. Тау, өзен, теңіз б. Жақсылық, қуаныш, білім

6. Арман мектептен ерте келді. Сөйлемінен жалқы есімді тап.

а. Мектептен ә. Арман б. Ерте

7. Ы. Алтынсарин кім?

а. Ғалым, зерттеуші, суретші ә. Педагог, суретші,әнші б. Педагог, жазушы, ақын

8. Ы. Алтынсариннің еңбегі.

а. " Қазақ хрестоматиясы" ә." Диуани лұғат - ат - түрік" б." Есеп құралы"

9. Ыбырайдың өлеңін көрсет.

а. " Өзен" ә. " Жазғытұры" б. " Ыстықкөл сапарының күнделігі"

10. Зат есім қатарын тап.

а. Келеді,оқиды ә. Әдемі,көк б. Оқулық, мектеп

VІ.Қорытынды: INSERT әдісі бойынша

Білемін Білгім келеді Үйрендім

VІІ. Үйге тапсырма:

Даланың дара ұстазы" атты тақырып бойынша шығарма жазу

VІІІ. Бағалау.