Қанықпаған көмірсутектер Этилен 9 сынып

Сыныбы - 9 күні:

Тақырыбы

§4.2 Қанықпаған көмірсутектер. Этилен

уақыты

Білімділік мақсаты:

дамытушылық:

тәрбиелік:

Оқушылардың қанықпаған көмірсутектер -алкендердің қасиеттері және алынуы туралы алған білімдерін тереңдету; πσ

алкендердің реакцияға қабілеттігіне молекуладағы қос байланыс және π-байланыстың әсері,олардың изомерлері мен гомологтарының формуласын құрастыру,химиялық қасиеттері мен алынуын сипаттайтын химиялық реакция теңдеулерін құрастыра білу;

сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.

Сабақ типі:

Аралас сабақ

Сабақ өткізілу түрі:

мұғалімнің түсіндіруі, 11-ЕТЖ-1, 11-ДДТ-3 жаттығулар орындау,фронталды сұрақтар; нашар үлгерушілермен жұмыс, лабораториялық тәжірибе, 11-Б-1көру

Құралдар мен реактивтер:

Кітап, дәптер, интерактивті тақта , молекула жасауға арналған шариктер, 11-Б-1; 11-ДДТ

Ұйымдастыру

кезеңі:

(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)

-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;

-оқушыларды психологиялық дайындау.

Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.

1-2

Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:

Сабақтың білімділік мақсаты:

-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;

-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;

-кеткен кемшіліктерді жою.

Айналым бойынша жаттығу тексеру.

2.Нашар үлгерушілермен жұмыс: карточкамен жұмыс.

2-3

Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:

Білімділік міндеттері:

Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;

- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс -тәсілдерді үйрету;

- оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.

1.Кітаппен өз бетінше жұмыс ( 94, 100бет).

Физикалық қасиеттері.Қолданылуы

2. Мұғалімнің түсіндіруі:

Алкендердің алынуы:

1. Алкандарды крекингілеу : t

С8Н18 -------- С4Н10 + С4Н8

2. Алкандарды дегидрлеу:

Н3С---СН3------- С Н2==С Н2 + Н2

3.Спиртерді дегидратациялау :

H2SO4, t

Н2 С---С Н2 ---------------СН2 ==СН2 + Н2О

1 1

Н ОН

4. Галогеноалкандарды дегидрогалогендеу:

Н2 С---С Н2---------------- СН2 ==СН2 + НС1

1 1

Н С1

1. Галогентуындыларға спирт қатысында натрий гидроксидімен әрекеттестіру

H₃C-CH₂-CH₂Br +NaOH= H₃C-CH=CH₂+NaBr+H₂O

2. Спирттерді су тартатын заттармен әрекеттестіру.

Н2SО4

H₃C-CH₂-CH₂ОН = CH₂= CH₂ + H₂O

3. Zn және Mg- ді дигалогентуындылармен әрекеттестіру.

4. Ацетиленді көмірсутектерді гидрлеу.Белсендігі төмен катализатор ( Fe) қатысында.

CH CH + H₂= CH₂= CH₂

Зайцев ережесі: су немесе галогенсутек бөлінгендесутек атомы аз орыннан сутек атомы бөлінеді.

3. Қанықпаған көмірсутектердің химиялық қасиеттері:

Тотығу:

А) Жану реакциясы. Көптеген реакциялар біздің айналамызда жүріп жатады ,бірақ оларды байқай бермейміз.

СН2 ==СН2 +3 О2 -----2СО2 +2Н2О

Б) Жартылай тотығу реакциясы:

Н Н Н Н

1 1 | |

Н-С= С-Н +О2 +Н2 О-----------Н-С---С-Н

| |

ОН ОН (этиленгликоль)

В) Қосылу реакциясы: бұл қанықпаған көмірсутектерге тән реакция Алкендердің химиялық қасиеттері қос байланыспен анықталады. п-байланыста электрон бұлты байланыстың екі жағында теңдей таралады . Этиленде π -байланысқа қарағанда σ -байланыс мейлінше берік.

Н Н + - Вr + - Н Вr

С=С + Вr : Вr---------Н-С-С-Н +Вr---------Н-С--С-Н

Н Н Н Н Вr Н

Дибромэтан (С₂Н₄Вr₂)

Бұл алкендердің сапалық реакциясы.

Галогендерді қосып алу.

CH₂=CH-CH₃+Cl₂ = CH₂Cl-CHCl-CH₃

Сутекті қосып алу.

CH₂=CH-CH₃+Н₂= CH₃-CH₂-CH₃

Галогенсутекті қосып алу

CH₂=CH-CH₃+НCl= CH₃-CHCl-CH₃

Қосылу Марковников ережесі бойынша қосылады( сутек ,сутек атомы көп көмірсутек атомына қосылады)

Суды қосып алу

CH₂= CH₂ + H₂O= CH₃-CH₂ОН

1. Калий перманганатымен бейтарап немесе әлсіз сілті ортада тотықтыру

2. (Вагнер реакциясы)

Марковников ережесі: при присоединении галогеноводородов к симметриялы емес алкендер галогенсутектерді қосып алғанда сутек атомы қос байланыс тұрған жердегі сутек атомы көп көмірсутекке қосылады,ал галоген сутек атомы аз жерге қосылады.

Н Н Н Н Н Н

Н--С==С---С-Н +Н--I--------Н-С-С-С-Н

Н Н I Н

Бұл молекуладағы атомдардың өзара әсері.

**** С3Н6+ Н2---------С3Н8 - гидрлеу реакциясы, гидрлеу реакциясын зерттеуде Дм.Вл. Сокольскийдің еңбегінің маңызы зор.

В) Полимерлену реакциясы

УК сәулелер

nСН2 ==СН2 ------------ (…СН-СН--…)

п

Егер температура 1000 С-тан жоғары , онда мынадай реакция жүреді: 2С2Н4 ------------Н3С-СН3 +3 Н2 (дегидрлеу реакциясы)

Алкендерге жалпы формуласы CnH2n,бір қос байланысы бар органикалық қосылыстар. Гомологтары кәдімгі жағдайда- газдар, С₅ -тен бастаптөменгі температурада қайнайтын сұйықтықтар. Барлық алкендер іс жүзінде суда ерімейтін ,бірақ спирттен басқа органикалық еріткіштерде жақсы еритін ,суға қарағанда тығыздығы аз .

Кейбір алкендердің физикалық қасиеттері

Формуласы Аталуы Тбалқ..0С Тқай.0С

CH₂=CH₂ этилен -169 -104

CH₃CH₂=CH₂ пропилен -185 -47

CH₃CH₂CH₂=CH₂ бутен-1 -130 -5

CH₃-CH=CH-CH₃ (цис)цис-бутен-2. -139 +4

CH₃-CH=CH-CH₃ (транс) транс-бутен-2 -105 +1

(CH₃)₂C=CH₂ изобутилен -140 -7

5. Алкендердің номенклатурасы.

ИЮПАК ережесі бойынша сәйкес акандардың- ан жұрнағының орнына -ен жұрнағы жалғанады.

бутен-1

CH₃CH₂CH₂=CH₂

3-пропилгептен

CH₃-CH=CH-CH₃

Радикалдар алкандар сияқты нөмірленеді.

этилен СН2 ==СН2 пропилен CH₃CH₂=CH₂

изобутилен

CH₃CH₂CH=CH₂

CH₃

Алкендерден түзілген көмірсутек радикалына -енил журнағына айналады. Кейбір алкенді радикалдарда жүйелеу номенклатурасының орнына тривиалды атауларын қолдануға рұқсат етіледі:

CH₂=CH- CH₃CH₂=CH-

аллил, винил, 2-пропенил этенил

CH₂=CH- CH₃-

C₃H₇

изопропенил, 1- метилэтенил

Қос байланыс түзетін қанықпаған көміртек атомымен байланысқан сутек атомын винил атомы деп те атайды.

Алкендердің қолданылуы.

1. Пластмассаны алу -, труба, пленка,ыдыстар жасау;

2. Этанолды алу -органикалық синтезде еріткіш ретінде қолданылады.;

3. Этиленгликолды алу - антифриз - қату температурасын төмендетеді.

4. Этилен теплицаларда жеміс- жидектердің өнімділігін арттыру үшін қолданылады.;

5. Алкендеры синтетикалық каучук өнеркәсібінде қолданылады.

6.Сірке қышқылы өнеркәсібінде қолданылады.

16-17

Жаңа сабақты қалай қабылдағанын

алғашқы тексеру кезеңі:

Білімділік мақсаты:

1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;

-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;

Дәптермен жұмыс- жазғандарын тексеріп,мына ұғымдарды бекіту

« гидрлеу, дегидрлеу, гидратациялау, тотығу, полимерлену реакциялары, Зайцев, Марковников ережелері.

9-10

Білімді қорытындылау және жүйелеу:

-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;

-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;

Жаттығу 11-ЕТЖ-1. 90бет. №2.7; 2.22; 2.25 ; 2.26. 11-Б-1 көрсету.

4-5

Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:

-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;

Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.

-оқушылардың өзін -өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.

1. Дәптерге жазғандарын тексеру

2. Жаттығулар орындау

3.40 жаттығу (11-ЕТЖ-1) 105бет.

Берілгені: пропен С3Н6

Табу керек. Д(Н2), Д(ауа)-?

Шешуі:

1. М(С3Н6)==42

2. 42 = х*2 х=21;

42 = х*29 х=1,4 Жауап: 21; 1,4

3-47 жаттығу(11-ППР-1) 106бет:

С + 2Н2 == СН4

2 СН4 ====== С Н2==С Н2 + 2Н2

УК сәулелер

nСН2 ==СН2 ------------ (…СН-СН--…)n

3-21жаттығу:

1-2

Үй тапсырмасын беру кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету

1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.

Параграф 4.2- оқу, №13жатт.

2.Дәптерге жазғандарын тексеру .

1-2

Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.

- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.

1-2

Рефлексия кезеңі:

Білімділік міндеттері:

-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.

-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым -қатынас принципін үйрету.

1-2