Қанықпаған көмірсутектер. Этилен

С.Саттаров атындағы №57 мектеп-лицей

Сабақтың тақырыбы:

Қанықпаған көмірсутектер. Этилен

Пәні: химия

Мұғалім:

Жайназарова Марал Жанабиловна

Қарағанды 2014ж

Сабақтың тақырыбы: Қанықпаған көмірсутектер. Этилен

Сабақтың мақсаты: 1.Қанықпаған көмірсутектер

туралы түсінік бере отырып, этиленнің құрылысы, қасиеттері,

қолданылуын қарастыру

2.Оқушылардың изомерия,

гомологтық қатар

туралы ұғымдарын

одан әрі дамыту

3. Оқушыларды жүйелілікке,

ұқыптылыққа тәрбиелеу

Сабақтың көрнекілігі: слайд-шоу, видеофильм

Сабақтың түрі : онлайн сабақ

Сабақтың барысы:

І-Ұйымдастыру

ІІ. Үй тапсырмасына

шолу жасау

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

ІV.Бекіту

V. Қорытынды

VІ.Үй тапсырмасын беру

І -Ұйымдастыру

А) амандасу

Ә) cабақтың мақсатымен таныстыру

ІІ- Үй тапсырамасын сұрау

1. Көмірсутектер дегенміз не ?

2.Олар қалай жіктеледі?

3. Алкан қатарындағы қаныққан көмірсутектер дегеніміз не?

4. Алкандардың гомологтық қатарын жазыңыз.

5.Гомологтық қатар дегеніміз не?

Ә)Химиялық диктант

1._________________мен_________________

тұратын органикалық заттар көмірсутектер деп аталады. 2.Алкандардың жалпы формуласы _________.3.Метан молекуласына _____ гиб-ридтену тән.4. Метан молекуласының моделі ____________тәріздес. 5. Метанды лаборато-рияда ____________алуға болады. 6.Алкандарға____________, _____________, ______________реакциялары тән. 7.Құрамы

бірдей, бірақ_______________әр түлі заттар ______________ деп аталады. 8.Трихлорме-танды________________деп те атайды.

Б).Алкандарды атаңыз және изомер заттарды табыңыз.

а) СН₃ - СН -СН₂ -СН₃

│

СН₃

│ СН₃

│

ә) СН₃ - СН -СН₂ -СН2-СН3

│

СН₃

б) СН₃ - СН -СН₂ -СН - СН₃

│ │

СН₃ СН₃

ІІІ. Жаңа сабақ

1. Қанықпаған көмірсутектердің жіктелуі:

Қанықпаған көмірсутектер

Алкадиен

Алкин

Алкен

2. Алкендер деген не?

Жалпы формуласы С_nH_2n болып келетін, молекула құрамында бір қос байланысы(=) бар қанықпаған көмірсутектер алкендер немесе этилен қатарындағы қанықпаған көмірсутектер деп аталады

Алкендердің гомологтық қатары: С_nH_2n , мұндағы n ≥ 2

С₂Н₄ -этен

С₃Н₆ -пропен

С₃Н_{8 -}бутен

С₅Н₁₀ -пентен

С₆Н₁₂-гексен

С₇Н₁₄ -гептен

3.Алкендердің номенклатурасы:

а).Ең ұзын тізбекті таңдау 1.СН₃-СН₂-СН-СН=СН₂

|

СН₃

ә) Осы тізбекті қос байланысқа жақын жақтан бастап нөмірлеу

2.СН₃-СН₂-СН-СН=СН₂

|

СН₃

б). Көмірсутектің атын құрастыру : 3метилпентен-1

4. Алкендерге изомериның 4 түрі тән:

1) Көміртегі қаңқасы бойынша изомерия:

CH₃-CH₂-CH=CH_{2 бутен -1}

CH₃- CH = CH₂

│

CH_{3 метилпропен}

2).Қос байланыстың орны бойынша:

СН₃-СН₂ -CH = CH₂ бутен-1

CH₃-CH = CH -CH_{3 бутен-2}

_{3).Геометриялық изомерия}

_{Цис-бутен (цис-изомер) транс-бутен ( транс-изомер)}

4)Класаралық изомерия

1.Алкен

СН₃ -СН=CH₂ пропен

2. Циклопропан:

СН₂

СН₂ СН₂

5. Этиленнің молекула құрылысы:

Гибридтенуі- SP²

Байланыс бұрышы 120⁰

С_ᵟ =^πC байланыс ұзындығы - 0,134нм

6.Этиленнің алынуы

1.Этиленді лабораторияда этил спиртін күкірт қышқылы қатысында (күкірт қышқылы сутартқыш зат ретінде қолданылады) дегидротациялау арқылы алады:

С₂Н₅ОН → С₂Н₄ +Н₂О

2.Этиленді өнеркәсіпте қаныққан көмірсутектердің дегидрленуі арқылы алады:

а)Метаннан дегирленуі

2СН₄ → С₂Н₄+2Н₂

ә) Этанның дегидрленуі

С₂Н₆ → С₂Н₄ +Н₂

3.Алкандардың галогентуындыларына сілтімен әсер ету арқылы:

СН₃-СН₂СІ +КОН→С₂Н₄ +КСІ+Н₂О этилен

4.Алкандардың дигалогентуындыларына металмен әсер ету арқылы

СН₂СІ-СН₂СІ+Zn→C₂H₄ + ZnCI₂

7.Этиленнің химиялық қасиеттері:

1. Жану реакциясы(видео)

С₂Н₄ + 3О₂ →2СО₂+2Н₂О

2. Тотығу реакциясы:

3H₂C=CH₂ +2KMnO₄+4H₂O→ 3CH₂-CH₂ + 2MnO₂ +2 KOH

| | этиленгликоль

OH OH

3.Қосылу реакциялары молекуладағы әлсіз π байланыстың үзілуі арқылы жүзеге асады :

а) Этилен галогендерді қосып алады. Ол броммен әрекеттескенде бромның қызыл қоңыр түсі жойылып, түссіз дибромэтан түзіледі (видео)

СН₂ = СН₂ + Вr ─ Вr → ВrСН₂ - СН₂Вr

немесе

С₂Н₄ + Вr₂ → С₂Н₄Вr₂ (дибромэтан)

ә).Сутегінің қосылуы:

С₂Н₄ + Н₂ →С₂Н₆ этан

б).Галогенсутектің қосылуы:

С₂Н₄ + НСІ→С₂Н₅СІ хлорэтан

в). Судың қосылуы:

С₂Н₄ + Н₂О→С₂Н₅ОН этил спирті немесе этанол

г)Симметриялы емес этилен гомологтарының галогенсутекпен қосылуы В.В Марковников ережесі арқылы жүзеге асады:

СН₃ ─СН = CH₂ + H-CI→CH₃─CHСІ─ CH₂
|
Н 2- хлорпропан

4. Бірдей молекулалардың бірігіп үлкен молекулалы зат түзу реакциясы полимерлену реакциясы деп аталады:

n CH₂ =CH₂ → (-CH ₂-CH₂-)_n

этилен полиэтилен

(мономер) (полимер)

(-CH2-CH2-) құрылымдық буын, n - полимерлену дәрежесі , молекуладағы құрылымдық буынның санын көрсетеді.

10.Этиленнің қолданылуы:

Этиленнен тұрмыс пен техникада аса қажетті полиэтилен, этил спирті, хлорэтан, дихлорэтан т.б заттар алынады. Полиэтилен диэлектрик болғандықтан электр сымдарын, кабельдерді оқшаулағыш материал ретінде электротехникада қолданылады. Су мен газ өткізбейтін болғандықтан полиэтилен тағамдық өнімдер мен түрлі бұйымдарды орап сақтауға және жылыжайлар мен саяжайларда шынының орнына , тұрмыста түрлі мақсаттарға қолданылады. Этиленнің өзіне тән ерекше қасиеті -ол жеміс -жидектердің пісуін тездетеді.

IV. Бекіту

Тапсырма №1

А-деңгей

Айналымды жүзеге асырыңыз:

С₂Н₆ → С₂Н₄ →.С₂Н₅ОН→СО₂

Тапсырма№2

А-деңгей

Егер полимерлену дәрежесі 6000-ға тең болса , полиэтиленнің салыстырмалы молекулалық массасы қанша болғаны?

Тапсырма№3

А-деңгей

Этилен қатарындағы көмірсутек пентеннің изомерлерін салыңыз

Тапсырма№4

В-деңгей

Белгісіз көмірсутектің құрамына 87,5% көміртек және 14,3% сутегі бар. Ал оның сутегімен салыстырғандағы тығыздығы 14 -ке тең. Белгісіз көмірсутекті анықтаңыз.

Тапсырма№1

С-деңгей
17,5л көмірқышқыл газы мен этилен газдарының қоспасын бром суы арқылы өткізгенде 94г дибромэтан түзілді. Қоспадағы газдардың көлемдерін (қ,ж) есептеңіз.

Тестпен жұмыс жасау

Химиялық диктант

1.Жалпы формуласы --------болатын , молеула құрамында ------байланысы бар-------------- көмірсутектерді---------деп атаймыз.

2.Алкендер гомологтық қатарының бірініші өкілінің құрылымдық формуласы-----------

3. Алкандарға қарағанда алкендер іс жүзінде кездеспейді, себебі олар---------

4. Алкендерді өнеркәспте ---------алады.

5. ----------- бөліне жүретін реакцияны дегидрлену реакциясы деп атайды.

6. Алкендерге ---------, ----------,------------реакциялары тән.

Тестпен жұмыс жасау

1.Этилен қатаррындағы қанықпаған көмірсутекке тән формула:

А) СnH2n-2 ә) СnH2n +2 б) СnH2n в) СnH2n-2

2.Пропиленнен қандай полимер алуға болады?

А)полиэтилен ә)полистирол б) полипропилен в)поливинилхлорид

3.Қанықпаған көмірсутектің сутегімен қосылу реакциясы :

А) полимерлену ә)айырылу б)гидрлену в)гирогендену

4.Қаныққан көмірсутекке тән емес реакция:

А)қосылу ә)орынбасу б) жану в)айырылу

5.Этилен қатарындағы қанықпаған көмірсутектердің жалпы атауы:

А) алкан ә) алкен б) алкин в) алкадиен

6. Этилен молекласындағы гибридтену түрі:

а)SP ³ ә) SP б) SP³ в)SP

7. Этилен молеклуласындағы бұрыш:а) 109⁰С ә) 120⁰С б)90⁰С в)145⁰С

V. Қорытынды

Алкендер-молекула құрамында бір қос байланысы бар, жалпы формуласы С_nH_2n болып келетін қанықпаған көмірсутектер. Алкендерге көміртегі қаңқасы бойынша изомерия, қос байланыс орны бойынша изомерия, геометриялық изомерия және класаралық изомерия тән. Алкендер химиялық өте белсенді. Олар қос байланыстың үзілу арқылы тотығу, қосылу полимерлену реакциясына түседі.

VІ.Үйге тапсырма:

1. §46 Қанықпаған көмірсутектер. Этилен.

2 .202 бет 1-10 сұрақтар

3. Этилен қатарындағы көмірсутектердің қолданылу салаларын презентация дайында