Атомдардығы электрондардың қозғалысы

Тақырыбы:Атомдардығы электрондардың қозғалысы. Мақсаты: Білімділігі: оқушыларға энергетикалық денгейдегі электрондардың санын табуға, элементтерді  энергетикалық деңгейде  орналастыруда алған білімін жүйелеу. Дамытушылық: энергетикалық деңгейлерді орналастыру, период және топ  бойынша қалай өзгеретіні туралы білімдерін дамытта отырып химиялық тілді қалыптастыру. Тәрбиелік: өздігінен талпынып жауапкершілікті саналы сезінетін оқушыны тәрбиелеу.  Сабақ типі: аралас сабақ Сабақ түрі: дәстүрлі Сабақ  әдісі: сыни тұрғыдан ойлау жобасы Ұйымдастыру бөлімі.          Оқушылармен амандасып, сынып түгендеу. I-кезең.  Қызығушылықты ояту.  Ұяшықты тандау арқылы (оқушылардан үй тапсырмасы ауызша сұралады). 1.                   Әртүрлі  энергия қоры бар электрондар атомдарда қалай орналасады? Энергетикалық деңгей деген не? Атомдағы энергиясының мәні өзара жақын электрондар электрондық қабат немесе энергетикалық деңгейлер түзеді. Энергетикалық деңгейлер ядродан қашықтауына орай 1, 2, 3 т.б. бүтін сандармен белгіленеді. N=2n2 Формуласымен анықталады, мұндағы n – деңгейлер нөмері. Егер n= 1 болса, бұл бірінші энергетикалық деңгейде N=2*12= 2  электрон ғана орналаса алады. Ал  n= 2 болса, бұл деңгейде  N=2*22= 8  электрон, n= 3 1 болса  үшінші деңгейде N=2*32= 18 электрон орналаса алады. Салғырт элемент →  сілтілік металл II – кезең.  Мағынаны ашу (Жаңа сабақты, интерактивті тақтаны пайдаланып өзім түсіндіремін.) Атом өте кішкене бөлшек болғанымен, оның құрылысы өте күрделі. Ол микродүниенің заңдарына бағынады. Мысалы, атомдағы электроның траекториясын макродүниедегі тәрізді қозғалғыш бөлшектің жолына ұқсатуға болмайды. Электроның қозғалыс траекториясы жоқ. Оның ядро маңындағы кеңістікте болу мүмкіндігі туралы ғана сөз етуге болады. Атомның барлық электрондары жиналып, оның электрондық қауызын құрайды. Өзара энергиясы жуық электрондар атомының  электрондар қабатын түзеді. Электрондық қабаттар рет нөміріне  қарай 1, 2, 3, т.б. деп белгіленеді. Әр қабаттағы орбитальдардың өзіндік энергиясы мен пішіні болады. Шар тәріздес электрон бұлтын  s–электрондары деп, ал орбитальдың өзін  s-орбиталь деп атайды. Орбитальдарға сәйкес келетін электрон бұлтының басқа күрделі пішіндері бар. Кейбір электрондар ядро маңында гантель тәріздібұлт түзіп қозғалады да  p- орбитальдарды береді. P-электрондар  түзетін мұндай  p- орбитальдар ядро маңындағы кеңістегі координациялардың 3 осі (x, y, z) бойынша орналасатындықтан,   px, py ,pz орбитальдары деп бөлінеді. p – орбитальдары біріне – бірі тік бұрыш жасай орналасады. Электрондар d- және  f- орбитальдарда да орналасады. III – кезең.  Ой толғау (оқушылардың жаңа сабақты қалай менгергенің түсіну үшін «Энергетикалық деңгейшелер»  деп нені атайды? Химияда электрондық қабаттағы орбитальдардың қабаттағы орбитальдарды энергетикалық деңгейше деп те атай береді. Сонда s- орбитальды   s- деңгейше,   p –орбитальды  p –деңгейше деп атауға болады. 1.     Мына элементтердің электрондық құрылым формуласын жазындар: Be, C, K, He, B, P, Na, AI, Mg, Si. Үйтапсырмасы: §57.Атомдардығы электрондардың қозғалысыТақырып соңындағы тапсырмалар.
Раздел Химия
Класс -
Тип Другие методич. материалы
Автор
Дата
Формат docx
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

Атомдардығы электрондардың қозғалысы.Атомдардығы электрондардың қозғалысы.Атомдардығы электрондардың қозғалысы.Атомдардығы электрондардың қозғалысы.

Тақырыбы:Атомдардығы электрондардың қозғалысы.

Мақсаты:

Білімділігі: оқушыларға энергетикалық денгейдегі электрондардың санын табуға, элементтерді энергетикалық деңгейде орналастыруда алған білімін жүйелеу.

Дамытушылық: энергетикалық деңгейлерді орналастыру, период және топ бойынша қалай өзгеретіні туралы білімдерін дамытта отырып химиялық тілді қалыптастыру.

Тәрбиелік: өздігінен талпынып жауапкершілікті саналы сезінетін оқушыны тәрбиелеу.

Сабақ типі: аралас сабақ

Сабақ түрі: дәстүрлі

Сабақ әдісі: сыни тұрғыдан ойлау жобасы

Ұйымдастыру бөлімі.

Оқушылармен амандасып, сынып түгендеу.

I-кезең. Қызығушылықты ояту. Ұяшықты тандау арқылы

(оқушылардан үй тапсырмасы ауызша сұралады).

  1. Әртүрлі энергия қоры бар электрондар атомдарда қалай орналасады? Энергетикалық деңгей деген не?

Атомдағы энергиясының мәні өзара жақын электрондар электрондық қабат немесе энергетикалық деңгейлер түзеді. Энергетикалық деңгейлер ядродан қашықтауына орай 1, 2, 3 т.б. бүтін сандармен белгіленеді.

Энергия қоры ең аз электрондар бірінші энегетикалық деңгейде орналасады. Екінші энергетикалық деңгейге энергиясы одан молдау электрондар ораласады. Энергия қоры ең аз электрондар бірінші энегетикалық деңгейде орналасады. Екінші энергетикалық деңгейге энергиясы одан молдау электрондар ораласады, т.с.с.

Әр энергетикалық деңгейде бола алатын максимал электрондар саны:

N=2n2

Формуласымен анықталады, мұндағы n - деңгейлер нөмері.

Егер n= 1 болса, бұл бірінші энергетикалық деңгейде N=2*12= 2 электрон ғана орналаса алады. Ал n= 2 болса, бұл деңгейде N=2*22= 8 электрон, n= 3 1 болса үшінші деңгейде N=2*32= 18 электрон орналаса алады.

  1. Атомдағы электрондардың энергетикалық деңгейге орналасуын түсіндір:

Сутек атомында бір ғана электрон, ал гелий атомында екі электрон бар, сондықтан бұл атомдардың электрондары 2 ғана электроны болатын 1-энергетикалық деңгейде болады. Литий Li атомында 3 электрон бар, сондықтан оның 2 электроны 1-энергетикалық деңгейге орналасады, ал үшінші электроны 2- энергетикалық деңгейге болады. Екінші энергетикалық деңгейде 8 электронға дейін орналаса алады. Олай болса, бірінші және екінші периодтағы элемент атомдары электрондарының энергетикалық деңгейлерде орналасады.Үшінші энергетикалық деңгей натрийдан бастап, аргонды қоса алғандағы, элемент атомдармен толады.Осымен үшінші энергетикалық деңгейдің электрондармен толуы аяқталады. Он тоғызыншы К және жиырмасыншы Са төртінші энергетикалық деңгейде орналасады.

20-кестедегідей, 1-период элементтері бір энергетикалық деңгей немесе электрондық қабат түзеді.2-период элементтері екі, ал 3-период элементтері үшін энергетикалық деңгей түзеді.Топта орналасқан ұқсас элементтердің қабаттардағы электрондар саны топ нөмерімен бірдей болады. Әрбір период сыртқы электрондық қабаты толған сыртқы элементпен аяқталады. Салғырт элементтен кейін тұрған келесі элемент жаңа периодты бастайды. Бұл процесс элементтер түзетін жай заттардың қасиеттерінің күрт өзгеруі арқылы жүреді:

Салғырт элемент → сілтілік металл

  1. Элементтердің периодтық жүйесіне сай келетін заңдылықтарға тоқтал:

Химиялық элемттер атомдарындағы белгілі бір энергетикалық деңгейге орай пайда болған электрондық қабаттарға, соған байланысты элементтердің периодтық жүйесіне сай келетін заңдылықтардың қарастырайық:

  1. Атомның элементтер атомдарындағы белгілі бір энергетикалық деңгейде орай пайда болған электрондық қабаттарға, соған байланысты элементтердің периодтық жүйесіне сай келетін заңдылықтарды қарастыралық;

  2. Атомдағы электрондары энергиясына сай электрондық қабаттарға бөлініп орналасады. Ядродағы жақын қабат екі электорнмен, ал екінші қабат сегіз электронмен аяқталып тұр;

  3. Ең сыртқы қабатта орналасқан электрондар ядромен нашар байланысқан, сондықтан олар қозғалғыш келеді. Бұл электрондар валенттілік деп аталады және сол элементтің қосылыстағы валенттігін анықтайды.

  4. Периодтарда сыртқы энергетикалық деңгей электрондармен толады. Ең соңғы элементте сыртқы энергетикалық деңгей толып бітеді, ол элементтің салғырттығы осыған байланысты;

  5. Бір периодтан келесі перионергетикалық деңгей пайда болады, бұл элементтер қасиеттерінің күрт секірмелі өзгеруіне әкеледі.

  6. Элементтер қасиеттерінің периодты өзгеруі атомдардың сыртқы энергетикалық деңгейіндегі электрондар санының бірдей болуымен түсіндіріледі.

II - кезең. Мағынаны ашу

(Жаңа сабақты, интерактивті тақтаны пайдаланып өзім түсіндіремін.)

Атом өте кішкене бөлшек болғанымен, оның құрылысы өте күрделі. Ол микродүниенің заңдарына бағынады. Мысалы, атомдағы электроның траекториясын макродүниедегі тәрізді қозғалғыш бөлшектің жолына ұқсатуға болмайды. Электроның қозғалыс траекториясы жоқ. Оның ядро маңындағы кеңістікте болу мүмкіндігі туралы ғана сөз етуге болады.

Оны сутектің бір электронды атомын мысалға алып түсіндірейік.

Айталық, ядро маңында жүрген электроның орнын білу үшін оның әрбір сәтін суретке түсіріп алдық дейік. Сонда нүктелердің бір жерде жиі, екінші жерде сирек жүретінін байқаймыз. Осы нүктелердің жиынтығы көзімізге бұлтты елестетеді. Сондай электрон бұлтының шар тектес пішіні келтірілген. Электрон бұлты оның ядро маңында көбірек болатын орнын, яғни кеңістігін сипаттайды. Электрон бұлты болатын кеңістіктіорбиталь деп атайды.

Орбитальдағы электрондар оң зарядты ядроға тартылады және зарядтары ұқсас болғандықтан өзара тебіседі.

Электроның ядроға тартылу энергиясы оның ең басты сипаттамасы, өйткені ол ядромен байланыстың қаншалықты берік немесе әлсіз екендігі н көрсетеді. Энергияның мөлшері орбитальдардың кеңістіктегі орнына,яғни электрон бұлтының пішініне тәуелді. Ядромен берік байланысқандары ядроданқашықтай түседі.

Атомның барлық электрондары жиналып, оның электрондық қауызын құрайды. Өзара энергиясы жуық электрондар атомының электрондар қабатын түзеді. Электрондық қабаттар рет нөміріне қарай 1, 2, 3, т.б. деп белгіленеді. Әр қабаттағы орбитальдардың өзіндік энергиясы мен пішіні болады. Шар тәріздес электрон бұлтын s-электрондары деп, ал орбитальдың өзін s-орбиталь деп атайды.

Орбитальдарға сәйкес келетін электрон бұлтының басқа күрделі пішіндері бар. Кейбір электрондар ядро маңында гантель тәріздібұлт түзіп қозғалады да p- орбитальдарды береді. P-электрондар түзетін мұндай p- орбитальдар ядро маңындағы кеңістегі координациялардың 3 осі (x, y, z) бойынша орналасатындықтан, px, py ,pz орбитальдары деп бөлінеді.

p - орбитальдары біріне - бірі тік бұрыш жасай орналасады.

Электрондар d- және f- орбитальдарда да орналасады.

Атомның электрон қабатындағы орбитальдар типінің орбитальдар типінің саны, оның реттік нөмерінің санына тең болады. Бірінші электрон қабатында тек бір типті 1s орбиталь болса, екінші қабатта екі типті 4 орбиталь бола алады: олар 2s, 2px, 2py, 2pz. Сол сияқты үшінші электрон қабатында s-типті - 1 орбиталь, p -типті - 3 орбиталь, d- типі - 5 орбиталь, барлығы 9 орбиталь болады.

Химияда электрондық қабаттағы орбитальдардың қабаттағы орбитальдарды энергетикалық деңгейше деп те атай береді. Сонда s- орбитальды s- деңгейше, p -орбитальды p -деңгейше деп атауға болады. Энергетикалық деңгейшелерді олардағы орбитальдардың санын көрсетіп, шартты түрде ұяшықтар түрінде сызбанұсқаға айналдырып бейнелеу қалыптасқан. Олар:

S px py pz

Атомдардығы электрондардың қозғалысы.Әрбір ұяшықта 1 не 2электрон бола алады. Бір ұяшықта орналасқан екі электронды бағыты қарама - қарсы бағдаршамен белгілейді.

Атомдағы электрондық құрылымы ұяшықтар арқылы өрнектеу көрнекілік мақсатта қолданылады. Химияда атомда атомның электрондық құрлымын ықшамдап, электрондық формулалармен бейнелейді. Ол рет нөмірі көрсетілген элементтер таңбасын жазудан басталады. Сонан соң электрондық қабат нөмірі санмен беріліп, жағына орбитальдың реті сәйкес әріппен көрсетіліп, оның таңбасының жоғары оң жағына осы орбитальдағы электрондар саны жазылады. Бұл ередженің талаптарына сай бастапқы 10 элементтің электрондық құрылымын формуламен өрнектейңк:

1H - 1s1 2He - 1s2 3Li - 1s22s1

4Be - 1s22s2 5B - 1s2 2s21 6C - 1s2 2s22

7N - 1s22s23 8O - 1s2 2s249F - 1s2 2s25

10Ne - 1s22s26

Электрондық формулаларды оқудың қиындығы жоқ. Мысалы, оттек атомының электрондық формуласының атом құрлымын түсіндірейік. Оттек элементінің рет нөмірі 8, демек, атомыда 8 элктрон бар, олар былайша таралады: 8О - 1s2 2s24. Оқылуы: бір-эс-екі екі -эс- екіекі -пи- төрт.

Демек, бірінші қабаттағы s- орбиталында 4 электрон бар. Электрондық формула атомының электрондық конфигурациясынкөрсетеді.

Сонымен балалар, бүгінгі тақырып бойынша сұрақтарыңыз бар ма? Кімде қандай сұрақттар бар?. Егерде тақырыбымыз түсінікті болса, мына сұрақтарға жауаап берейік.

III - кезең. Ой толғау (оқушылардың жаңа сабақты қалай менгергенің түсіну үшін арнайы сұрақтар мен тапсырмалар орындалды).

  1. Орбиталь ұғымын қалай түсінесіндер?

Электрон бұлты оның ядро маңында көбірек болатын орнын, яғни кеңістігін сипаттайды. Электрон бұлты болатын кеңістікті орбиталь деп атайды.

  1. Электроның ядроға тартылу энергиясы нені сипаттайды?

Атомның барлық электрондары жиналып, оның электрондық қауызын құрайды. Өзара энергиясы жуық электрондар атомының электрондар қабатын түзеді. Электрондық қабаттар рет нөміріне қарай 1, 2, 3, т.б. деп белгіленеді. Әр қабаттағы орбитальдардың өзіндік энергиясы мен пішіні болады. Шар тәріздес электрон бұлтын s-электрондары деп, ал орбитальдың өзін s-орбиталь деп атайды.

  1. s- және p-электрондық орбитальдардың пішіні қандай болады?

Электрондар ядро маңында гантель тәріздібұлт түзіп қозғалады да p- орбитальдарды береді. P-электрондар түзетін мұндай p - орбитальдар ядро маңындағы кеңістегі координациялардың 3 осі (x, y, z) бойынша орналасатындықтан, px, py ,pz орбитальдары деп бөлінеді.

  1. "Энергетикалық деңгейшелер" деп нені атайды?

Химияда электрондық қабаттағы орбитальдардың қабаттағы орбитальдарды энергетикалық деңгейше деп те атай береді. Сонда s- орбитальды s- деңгейше, p -орбитальды p -деңгейше деп атауға болады.

  1. Мына элементтердің электрондық құрылым формуласын жазындар:

Be, C, K, He, B, P, Na, AI, Mg, Si.

4Be - 1s22s2 6C - 1s2 2s22 19K - 1s2 2s26 3s26 4s1

2He - 1s2 5B - 1s2 2s21 15P - 1s2 2s26 3s23

11Na - 1s22s26 3s1 1AI - 1s2 2s26 3s2112Mg - 1s2 2s26 3s2

14Si - 1s2 2s26 3s22

  1. Электрондық құрылым формуласы 1s2 2s1, 1s2 2s21, 1s2 2s24,1s2 2s26 3s1, 1s2 2s26 3s21, 1s2 2s26 3s26 4s1, 1s2 2s26 болатын элементті табыңдар.

Li, B,O, Na, AI, K, Ne.

  1. Мына элементтердің электрондық құрылым формуласын жазындар, да: B, Mg, K олардың орналасыуын түсіндіріндер.

5B - 1s2 2s21 12Mg - 1s2 2s26 3s2 19K - 1s2 2s26 3s26 4s1

Бағалау: Оқушылардың жауап беру деңгейіне қарай және бекіту тапсырмасын орындауына қарай бағаланады.

Үйтапсырмасы: §57.Атомдардығы электрондардың қозғалысыТақырып соңындағы тапсырмалар.

Өзіндік талдау:



© 2010-2022