Фосфор және оның қосылыстары

Батыс Қазақстан облысы

Теректі ауданы

Ақсуат орта жалпы білім беретін мектебі

Сабақ тақырыбы:

(10 класс)

Өткізген: Бохаева Қаламқас Мұратқызы

2013-2014 оқу жылы.

Тақырыбы: Фосфор және оның қосылыстары

Сабақтың мақсаты: фосфордың периодтық жүйедегі орнына байланысты оны V топ элементі ретінде сипаттау, оқушыларды оның физикалық, химиялық қасиеттерімен, құрылысымен және фосфор (V) оксиді, фосфор қышқылымен, маңызды қасиеттерімен, олардың практикада қолдануымен, фосфордың фосфордың биохимиялық рөлімен таныстыру

Сабақ типі: интегрированный, комбинированный

Сабақ тәсілі: репродуктивті

Көрнекілік: Менделеев кестесі

Сабақ түрі: фронталды, жеке

Сабақ барысы

1. Ұйымдастыру бөлімі

Мұғалімнің сөзі: Біз химияның қандай бөлімін бастадық? (БейМе)

Сабақ тақырыбы жазылады (слайд №1)

ІІ. Жаңа сабақты қабылдауға дайындық(слайд№3,4,)

Химиялық диктант «Металдар» тақырыбы бойынша

(Ca, Fe, AI )

1. Бұл металл d- элементтерге жатады.

2. Амфотерлі элемент.

3. Кермек судың құрамында болады.

4. Р - элементке жатады.

5. Оның қосылыстары қара металлургияға жатады.

6. Бұл металдың оксиді сөндірілмеген әк деп атайды.

7. Элементтер арасында таралу бойынша үшінші орындағы металл.

8. Зымыран жасауда қолданатын металл.

9. Бұл металдың құймалары 20 есе көп өндіріледі.

10. Балқу температурасы + 1539.

11. Аспан тасы.

12. Сілтілік жер металл.

13. S - элементке жатады.

14. Тотығу дәрежесі + 3

15. Бұл металды сирек кездесетін металдар алу үшін қолданады.

16. Тотықсыздандыру арқылы алатын элемент оксидтерінен.

17. Жалыны қызыл - кірпіш түсті.

18. Гироксидтері қышқыл мен де негізбен де әрекеттеседі.

19. Қосылыстары құрылыста қолданады.

20. Боксидтерінен алады.

21. Қанның құрамында болатын металл.

22. Балқу тепературасы 600.

23. Магниттік қасиеті бар.

24. Сүйекте болатын металл.

Оқушылар бір бірін тексереді (слайд№ 5)

Жауптары:

• Ca - 3, 6, 12, 13, 15, 17, 19, 24.

• Fe - 1, 5, 9, 10, 11, 16, 21, 23.

• AI - 2, 4, 7, 8, 14, 18, 20, 22.

ІІІ Жаңа сабақты оқып үйрену

Жоспар

1. Фосфордың ПЖ орны

2. Атом құрылысы

3. Ашылу тарихы

4. Табигатта таралуы

5. Алынуы

6. Физикалық және химиялық қасиеттері

7. Маңызды қосылыстары

8. Қолдануы

Фосфор № 15 VА топ 3 - период

Атом құрылысы +15 Р )2)8)5 1s²2s²2p⁶3s²3p³

Қосылыстарда -3, +3, +5.

Ашылу тарихы 1669 жылы неміс ғалымы Хеннинг Бранд ашты.

Табигатта таралуы

минералды тастар фосфорит, апатит

жануарларда адам жүйке жасушасында өсімдіктер

Алынуы

Ca₃(PO₄)₂ + 3SiO₂ + 5C = 2P + 3CaSiO₃ + 5CO

Ақ фосфор

Қызыл фосфор

Ақ кристалды зат

Қаранғыда жарқырайды

Оттекпен тотығады 20-30 градуста

От алғыш, судың астында сақтайды

Суда ерімейді, күкірт сутекте ериді

Улы

Балқиды 44градуста, қайнайды 280 градуста

Аморфты қосылыс

Жарқырамайды

200градуста тотығады

Қыздарғанда жанады

Суда да, күкірт сутекте де ерімейді

Улы емес

Балқиды 400 градуста

Реакция теңдеулерін аяқтау: Химиялық қасиеті

Ca+P= P + H₂ =

P + O₂ =

P + CI₂ =

P + CI₂ =

5КСIO₃ + 6P = 5KCI + 3P₂O₅

Фосфор қосылыстарының қасиеттері

P₂O₅ +H₂O =HPO₃

2PH₃+4O₂ = P₂O₅ + 3H₂O

P₂O₅ + 3H₂O= 2H₃ PO₄

P₂O₅ + 6NaOH =2Na₃PO₄ + 3H₂O

H₃ PO₄ + 3AgNO₃= 3HNO₃ + Ag₃PO₄

Қолдануы:

1. Фармацевтика

2. Минералдық тыңайтқыш

3. Химиялық өндіріс

4. СЖЗ

5. Шырпы өндірісі

6. Металургиялық өндіріс

7. Органикалық синтез

IV Қорытынды : үй тапсырмасы параграф соңындағы сұраққа жауп

V Бекіту

1. Мына заттардың молекулалық массаларын табу:

Ca₃(PO₄)₂ Ag₃PO₄ Na₃PO₄

2.Неше грамм фосфор қышқылы түзіледі, егер реакцияға 31г кальций фосфаты түссе.

3.7,4г кальций гидроксиді фосфор қышқылымен әрекеттескенде, неше грамм кальций фосфаты түзілетінің есептеу.

4.19,6г фосфор қышқылы күміс нитратымен әрекеттескенде қанша грамм тұңба түзілетінің есептеу.