Пән мұғалімі С. Оралбаева

Сынып: 7

Пән: Материктер мен мұхиттар географиясы.

Тақырып: Табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланыс.

Оқыту мен тәрбиелеудің міндеттері:

1. Табиғат пен адамның арасындағы байланыс - тоқтамайтын процесс екендігін оқушыларға жеткізу. Адам мен табиғат бір-біріне тәуелді екенін айтып түсіндіру.

2. Оқушыларды өз Отанының табиғатын сүйюуге және оны аялауға тәрбиелеу. Адамгершілігі мол азамат етіп шығару.

3. Оқушыларды «Табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланыс» тақырыбы арқылы табиғатты аялап және табиғат ресурстарын үнемді пайдалануға, табиғатқа деген танымдық қызығушылықты дамыту.

Мақсат: Адам табиғаттың байлығын пайдаланады және сол арқылы оған әсер ететіндігін түсіндіру, адам мен табиғат бір-біріне тәуелді екендігін ашып көрсету.

Құрал-жабдықтар, көрнекі құралдар: мультимедиялық лаборатория кабинеті.

Сабақ түрі: Аралас сабақ.

Әдіс-тәсілдері: шағын топпен жұмыс, сұрақ-жауап.

Сабақ барысы:

I.Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу. Түгендеу. Бүгінгі сабақпен таныстыру.

II. Үй тапсырмасын тексеру.

Үй тапсырмасын тест арқылы тексеру, тест 10 сүрақтан түрады, компьютерге алдын- ала енгізілген тест бойынша оқушылар жауап береді. 10 минут уақыт. Бағалау.

III. Оқушыларды сабақтың мақсатымен таныстыру: «Адам табиғаттың байлығын пайдаланады және сол арқылы оған әсер етеді. Адам мен табиғат бір-біріне тәуелді екендігін түсіндіру».

Біздің міндеттеріміз: Сабақ барысында , алған білімдерін іс жүзіне асыру.

IV. Жаңа сабақты түсіндіру.

Табиғат байлықтары: бүгінгі таңда адамзаттың табиғат байлықтарына деген сұраныс артып келеді. Адам табиғаттан және табиғат байлықтарынан оқшау тіршілік ете алмайды. Сондықтан да сендер табиғат байлықтарының түрлерін, оларды тиімді пайдаланудың жолдарын білулерің шарт. Табиғатты пайдалану барысында географиялық қабық заңдылықтарын қатаң сақтау қажет.

Табиғаттың адам қажетіне жарайтын барлық мүмкіншілігін табиғат байлығы деп атайды. Табиғат байлықтарының минералдық, климаттық, су, жер және биологиялық деп аталатын негізгі бес (5) түрге ажыратылады.

• Минералдық

• Климаттық

• Су

• Жер

• Биологиялық

  • Минералдық ресурстар - жер қойнауынан алынған пайдалы қазбалар. Пайдалы қазбалар- халық шаруашылығына өңделген және табиғи күйде қолданылатын табиғи минералды заттар. Жыл сайын жер қойнауынан 100 мллиард тоннадан астам түрлі минералды шикізат пен отын өндіріледі.Мысалы: дүние жүзіндегі көмірдің жалпы қоры 14,8 трлн.т, ал мұнайдікі 400 млрд. т. деп есептелінген.

  • Су ресурстары - халық шаруашылығында қолданылатын өзен, көл, су қоймалары, мұздықтар және жер асты сулары, тұщы суі-барлық су ресурстарының жалпы қоры - 2,5 % .Өзен сулары энергия көздері ретінде қолданылады. Жалпы дүние жұзілік гидроэнергиялық потенциал 10 трлн.кВт/ сағ деп бағаланады.

  • Жер ресурстары - адамның өмір сүруі үшін, құрылыс және т.б шаруашылық әрекеті үшін қажет. Жер шарының жалпы жер қоры 13,5 млрд.га.

Жер қорының құрлымы

Ауылшаруашылық

Жерлер;

Егістіктер,

жайылымдар

37 %

-

-

11 %

Жайылымдар

Ормандар

өзге жерлер

26 %

32 %

5 %

Жалпы қоры

100 %

• Биологиялық ресурстар - өсімдіктер мен жануарлар дүниесі. Қалпына келе алатын мүмкіндігіне байланысты оларды ұтымды пайдалануға болады. Орман ресурстарының судың ластануына жол бермеуде, климатты қалыптастыруда, эрозияға қарсы және адамдар денсаулығына әсер етуде маңызы зор.

Ормандар құрлықтың 30 %-на жуығын алып жатыр. Табиғи өсімдіктер өсетін үлкен алқаптар жайылым ретінде пайдаланылады. Жер шарының 1/3 бөлігін егістіктер, бау-бақша, шабындық пен жайылымдар алып жатыр. Адамзат тіршілігіне қажетті өнімдердің едәуір бөлігін мәдени өсімдіктер береді.

(Карта бойынша мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарымен танысу).

№ 4 слайд.

Мұғалім: Сіздер табиғат ресурстарымен таныстыңыздар, олар 5 топқа бөлінетіннін білдіңдер, енді осы ресурстар сарқылатын және сарқылмайтын байлықтар тобына ажыратылады.

№ 5 слайд

1.Сызба нұсқаны пайдаланып, табиғат ресурстарының сарқылатын және сарқылмайтын түрлеріне талдау жасаңдар.

Табиғат жағдайларының адамзат тіршілігіне әсері:

Адам тіршілік ететін географиялық орта (белгілі бір жердің географиялық орны, табиғат байлығы, жер бедері, климат жағдайы т.б.) адам денсаулығын сақтау мен нығайтуға жағдай жасайды, адамның шаруашылық әрекетінің сипатын анықтайды. Сондықтан адам үшін өзі өмір сүретін табиғи ортасының жай-күйі, яғни ауа мен суының тазалығы, климат жағдайының қолайлы болуы аса маңызды.

Жер шарының әр түрлі бөліктерін табиғи ортасы қолайлы және қолайсыз аудандарға бөледі. Ол аудандарды анықтаумен медициналық география айналысады.

(оқушылар талдайды)

№ 6 слайд

Табиғат апаттарын болдырмау және алдын алу,қазіргі кезде ғалымдар апатты құбылыстарды алдын - ала болжап, олардан адамдарды сақтандыру мақсатында зерттеу жұмыстарын жүргізуде.

• Шаруашылық әрекеттің табиғатқа әсері: Адам, алғашқы адамдардан бастап табиғат байлықтарын пайдалана бастаған, бертін келе өнеркәсіп, өндіріс дамыған. Соның арқасында табиғат компоненттері өзгеріске ұшырап, ауа мен су, топырақ қабаттары қатты ластануда. Сондықтан да шаруашылықты ұйымдастыру барысында табиғатты қорғау, қалпына келтіру және табиғат байлығын мүмкіндігінше сақтау кезек күттірмейтін мәселе болып отыр.

• Экологиялық жағдай:

№ 7 слайд

Экология (грек тілінен «үй, қоныс») 1866 жылы неміс ғалымы Э. Гекель енгізген.

Экологиялық тепе-теңдік бұзыла бастады. «Семей-Невада» - (заңдар оқу)

«Гринпис», Халқыралық Қызыл кітап - 1968 ж.

Табиғатты қорғау ең басты мәселе болып табылады. Біздің елімізде Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің әр жолдауында осы мәселені айтып келеді. Және өзінің 2030 стратегиясында

№ 8 слайд

V. Алған білімдерін тексеру. (топпен жұмыс)

-кітаппен жұмыс-3 мин оқу. Әр топ бір біріне 3 сұрақтан қояды, келесі топ жауап береді.

-Егер топ жауап бере алмайтын жағдайда, сұрақ қойған топ өзі жауап береді.

-Топтар жауаптарын бағалап отырады.

VI. Ал енді кіші топпен жұмыс істейміз. (Шығармашылық жұмыс)

- Балалар, сіздер елестетіңіздер, 1 топ. Мемлекет басшылары қорғау 5 заң

2 топ. Кәсіпкерлер залал келтірмеу 5 ереже

3 топ. Қарапайым адам сақтап қалу 5 нәрсе.

1 топ - Сіздердің міндеттерің табиғатты қорғау. Табиғатты қорғауға арналған заң шығару.

2 топ - Сіздер табиғатқа зардап келтірмеу жолдарын қарастырасыздар.

3 топ - Сіздердің міндеттерініз, табиғатты сақтап қалу үшін қарапайым адам не істеу керек, неболмаса қандай ережені үстану керек? (Әр топ бір-бірін бағалайды)

VII. Алған білімдерін бекіту.

№ 9 слайд

Ой жалғастыру (цитатаны бітіру )

Цитата: Табиғатты түсіне білу - бұл тек қана сүйсіну емес...................

Табиғатты түсіне білу - бұл тек қана сүйсіну емес, оған ықыласпен қарау.

VIII. Сабақ қорытындысы: Сонымен бүгінгі сабағымызда біз табиғат пен адам арасындағы байланысты көрдік. Оқушыларға сұрақ қою.

IX. Бағалау.

X. Үй тапсырмасы: 230 беттегі суретті дәптерге түсіру және өз қалауларын бойынша бір елдің экологиялық жағдайы туралы және «Ұлттық саябақтар» бойынша хабарлама дайындау.