Атмосферада су

Тема: Атмосферада су.

Максат:

• атмосферада су парлары, һаваның дымлылыгы, болытлар, явым - төшемнәр турында аңлатма бирү;

• анализлау, танып - белү эшчәнлеге формалаштыру күнекмәләрен үстерү өстендә эшләү,

• матурлыкка соклану хисе, табигатьне бербөтен итеп күзалларга өйрәнү, ярату хисләре тәрбияләүне дәвам итү.

Җиһазлар: дәреслек - Е.М. Домогацких "География" - 2013, проектор, ПК, биремнәр язылган карточкалар.

Оборудование урока: физическая карта России,

Дәрес барышы:

1. Оештыру .

Исәнмесез, укучылар! Мин - Гөлназ Миннегәрәевна, сезне күрүемә бик шат. Әгәр эш урыныгыз әзер - дәреслек, дәфтәр, ручкаларыгыз бар икән дәресне башлыйбыз.

2. Теманы аңлату.

Дәреснең темасы - Атмосферада су. Бүген без сезнең белән

• Нәрсә ул су пары? ( что такое водяной пар?)

• Суның халәте үзгәрүгә нәрсә тәэсир итә? (что влияет на изменение агрегатного состояния воды?)

• Һаваның дымлылыгы нәрсә ул? (что такое влаңностҗ воздуха?)

• Болытлар ничек барлыкка килә? (как образуются облака?)

• Явым - төшемнәрнең төрләре турында белеп китәрбез. ( 3 слайд)

Сезгә җәй, кыш,язны искә төшерү ярдәм итәр, тәрәзәдән күренгән пейзаж да булышыр. ( 4 слайд)

Ә хәзер минем сорауга җавап бирегез әле. (группада эш)

• Җир шарында су кайларда очрый? ( где на земном шаре встречается вода?)

• Су нинди халәтләрдә була? ( В каких агрегатных состояниях может находится вода?)

• Томанны кайчан күреп була? (Когда можно увидеть туман?)

• Чыкны кайчан күреп була? (Когда можно увидеть росу?)

Ә хәзер мин такта янына бер укучыны чакырам. Чүпрәкне юешләп тактаны сөрт әле.

Балалар, карагыз әле, тактаны юешләр өчен 10 гр.га якын су кирәк, ә берничә минуттан соң такта инде коры булачак. Су кая китә соң?

Дөрес, ул - безнең күзгә күренми торган пар тамчыларына әйләнә?

III. Работа с учебником. Изучение нового материала и первичное закрепление

Менә шушындый күзгә күренми торган су парлары атмосферада чиксез күп. Пар каян барлыкка килә соң? ( су өслекләреннән, коры җир өстеннән).

Җәй көне яңгыр явып үтә, җир өстенә җыелган сулыклар каядыр юкка чыгалар.( 6 слайд)

Без иртә белән түтәлләргә су сипсәк, кичкә алар кибеп бетәләр. Бу сулар белән нәрсә була? Алар парга әйләнәләр, юкка чыкмыйлар, ә бәлки һаваның бер кисәгенә әвереләләр. Без аны күрмибез, ләкин ул бар.

Ләкин су парлары һавда күп яки аз булырга мөмкин. Һава дымлы яки коры була. Су парлары тере организмнарны яшәтү өчен кирәк, чөнки коры һава сулау өчен яраксыз.

Су парының нинди үзлекләре бар, әйтеп үтик әле? ( какими свойствами обладает водяной пар?)

• Ул күренми, җиңел, төссез, иссез, тәме юк, пар рәвешендә.

Укучылар сезнең томанны күргәнегез бармы? Ул кайчан барлыкка килә? (7 слайд)

Томан кич белән яки иртән барлыкка килә. Иртә белән томан безнең күз алдында юкка чыга. Ни өчен шулай була соң? Әйдәгез географлар күзлегеннән чыгып карыйк әле. Иртәнгә таба җир өслеге бик нык суына. Аның өстендә һава да суыначак. Суынган вакытта һава кысыла, су пары молекулаларына урын җитми башлый, алар берсенә берсе якынрак киләләр, бәрелешәләр һәм кечкенә тамчылар барлыкка килә, аларның һәрберсен без аерым килеш күрмибез, ә бергә алар томан барлыкка китерәләр. Су парын без күрә алабыз икән - бу инде су тамчылары була. Су парының су тамчыларына әйләнүе - конденсатлашу ( куеру, күбәю) дип атала. (слайд 8)

Дымлылык дип һавадагы су парларының күләмен атыйлар.

Укучылар, сез телевизордан яки радиодан һава торышын тыңлыйсызмы?

Димәк, чагыштырма дымлылык - относительная влажность дип сөйләгәннәрен ишеткәнегез бар. ( 9 слайд)

Әйдәгез әле дәреслектән бу төшенчәләрне табып укыйк. 125 бит.

Димәк салкын һава - тыгызрак була. Аңарда су парлары өчен урын аз. Җылы һавада киресенчә су парлары молекулалары өчен урын күбрәк, шуңа күрә җылы һава салкын һавага карый дымлырак була.

Планетаның иң дымлы районнары кайда урнашкан? Экваторда, чөнки монда иң югары температура.

Физминутка.

- Как живешь?

• Вот так!

• Как идешь?

• Вот так!

• Как бежишь?

• Вот так!

• Ночью спишь?

• Вот так!

• Как берёшь?

• Вот так!

• Как даёшь?

• Вот так!

• Как танцуешь?

• Вот так!

Болытлар.

Мин сезгә бер шигырь укып үтәм.

"Облака - веселые картинки,
Строят рожицы и машут с высоты,
Капают на голову дождинкой,
Чтоб в ответ им улыбнулся ты".

1. (мотивация на улыбку, на доску вешать смеющееся облако).

Болыт - ул шул ук томан, ләкин ул җир өстеннән бик биектә урнашкан. Һава өскә күтәрелгән саен салкыная. Сез бит өскә күтәрелгән саен температураның төшүен беләсез? Һәр километр саен ничә градуска салкынрак була әле? Онытмадыгызмы? Дөрес 6 градуска. Болытлар һаваның өскә күтәрелүе, суынуы, су парларының конденсатлашуы нәтиҗәсендә барлыкка килә. Болытлар бик күп төрле булалар. Әйдәгез алар белән танышып үтик.

Рәсемгә карап әйтегез әле, укучылар, болытлар бер - берсеннән нәрсә белән аерылалар? (тышкы кыяфәтләре, төсләре, җир өстеннән нинди биеклектә урнашулары буенча) (11 слайд)

Болытлар җир өстендә юрган ролен үтиләр. Төнлә белән алар температураның түбәнәюенә каршы торалар, ә көндез Кояшның җир өстен артык кыздыруыннан саклыйлар.

Атмосфера явым - төшемнәре. ( 15 слайд)

Явым - төшемнең нәрсә икәнен һәркем белә.

1 группа. - Нәрсә ул су пары? ( Что такое водяной пар?)

Атмосфера явым - төшемнәре нәрсә ул? Дәреслектән билгеләмәне укыгыз. (Что такое атмосферные осадки. Найдите и прочитайте определение в учебнике.)

2 группа.

• Нәрсә ул су пары? ( Что такое водяной пар?)

• Сез нинди атмосфера явым - төшемнәрен беләсез? ( Какие атмосферные осадки вы знаете?)

3 группа.

Водяной пар - это…

А) вода, находящаяся в твёрдом состоянии;
В) вода, находящаяся в кипящем состоянии;
Г) вода, находящаяся в газообразном состоянии;

4 группа.

Атмосферные осадки - это…

А) вода, выпадающая из атмосферы на Землю в жидком или твёрдом состоянии;
В) водяной пар;
Г) количество воды в осадкомере;

5 группа.

Конденсация - это…

А) туман, роса, иней;
В) превращение водяного пара в капельное состояние;
Г) испарение воды.

Ответы : 1 - Г, 2 - А, 3 - В. (Используется взаимопроверка и самооценка знаний)

Атмосфера явым - төшемнәре белән конденсатлашу арасында нинди бәйләнеш бар соң?

Болытлардагы су парлары бик кечкенә . Аларның диаметры 0,01 мм. Ләкин суыну процессы барган саен һава тыгызрак була һәм су тамчыларына урын җитми башлый һәм алар зуррак тамчыларга - яңгыр тамчыларына әйләнәләр Аларның диаметры 0,5 мм дан алып 5 ммга кадәр була. Болытлар кабаралар һәм тамчылар авырлыклары нәтиҗәсендә яңгыр булып ява башлыйлар. Яңгырлар төрле булалар: койма яңгыр (ливень) көчле, ләкин тиз туктый, морось - озак сибәләп ява, боз (град).

Барлык явым - төшемнәр дә болытлардан ява микән? Әлбәттә, юк. Җәй көне кояш баткач, һава тиз суыну нәтиҗәсендә үләннәр,башка предметлар су тамчылары белән каплана. Һава салкын өслеккә эләгә һәм суына. Һава парларының конденсатлашуы барлыкка килә. Чык төне буе тора, кояш чыккач, парга әйләнә. Температура тагын да түбәнәйгәндә бәс (иней) барлыкка килә.

Укучылар тышка карагыз әле. Бөтен дөньяны ап - акка күмеп карлар яуды. Сезнең кар бөртекләрен күзәткәнегез бармы? Алар шундый матур әйе бит. Алар берсенә - берсе ошаганмы? Ни өчен икән. Хәзер бу турыда без сезнең белән видеоролик карап үтәбез.

- Жила-была капля по имени Лия в живописном озере у океана. Была она маленькая и несмышленная. Каждый день беззаботно плескалась в лучах ласкового солнца, ей было хорошо и уютно. Но однажды, в жаркий день, неведомая сила подхватила маленькую каплю и понесла. Лия от неожиданности закрыла глаза и вдруг опустилась на что-то мягкое, подняла ресницы и увидела облако состоящее из таких же веселых и красивых капель, посмотрела вниз и ахнула, увидев Землю красоты неописуемой. Вдруг ветер подхватил облако и понес все дальше и дальше от родного озера. Мама, мама, закричала Лия, но озеро ее уже не слышало.

Вопрос - Сможет ли капля вернуться к своему родному озеру?

- Какой процесс поможет ей в этом?

- Начертите схему этого процесса на готовых листках.

Отгадайте загадки:

1. Хмурится на небе тучка
Слезы капают из глаз
Отгадайте, что за штучка
Это облако у нас (кучево-дождевые)

2. В жаркий день на небе чистом
Потеряли перья птицы
Ну, а может и не птицы
Что же это, объясните (перистые облака)