Ауа райының адамға әсері

Атырау облысы Махамбет ауданы білім бөлімі

Қ.Қалыбеков атындағы орта мектеп

«Ауа райының адамдарға әсері»

/Ғылыми жоба/

Жобаны орындаған: Үсенғалиев Ілияс

6 «Б» сынып оқушысы

Жетекші мұғалім: Курмашева Шынар Насипкалиевна

география пәні мұғалімі

Аннотация.

Мақсаты: Адамдардың метеотәуелділігін зерттеу.

Зерттеудің болжамы: Сыныпта ауа райы сізге әсер етеме деген сұрақты талқылап пікір алмасқанда, көбінің ауа райы бұзыла бастағанда көңіл күйі өзгеріп , жұмысқа қабілеті төмендейтіні анықталды. Содан соң мынадай сұрақ туындады: Ауа райы басқа адамдаға әсер ете ме екен? Олардың көңіл күйлері, жұмысқа қабілеттері өзгере ме екен? Денсаулықтары ауа райына тәуелдіме екен?

Біздер ауа райын 1-5 сәуір аралығында 5 күн бойы бақылап, бұл уақыт аралығындағы ауа райы өзгерістері біздің туыстарымызға, достарымызға қалай әсер ететінін анықтау.

Міндеттері:

1. Ауа райының элементтері мен құбылыстарына бақылау жасау:

2. Ауа райы өзгерісінің адамға әсерін анықтау мақсатында сауалнама жүргізу.

3. Зерттеу нәтижелері бойынша қорытынды жасау.

4. Метеотәуелді адамдарға арнап ұсыныcхат өнімімін дайындау және «Бақылау барысындағы ауа райы» фотосурет топтамасын дайындау.

Зерттеудің кезеңдері:

Кіріспе

1.Ауа райының элементтері мен құбылыстарына бақылау жасалды.

1) Температура

2) Бұлт

3) Бұлттылық жағдайы

4) Атмосфералық қысым

5) Жел

6) Атмосфералық жауын-шашын.

2. Әр түрі жастағы адамдар тобына ауа райының адамдардың көңіл күйіне, жұмысқа қабілетіне, денсаулығына әсер етуін анықтау мақсатында сауалнама жргізілді.

Қорытынды.

3. Сауалнама және бақылау нәтижесі бойынша қорытынды жасалды.

Тәжірибенің әдістемесі: ақпарат жинау, бақылау , қорытындылау , зерттеу жүргізу, өнім дайындау.

Жұмыс тәсілдері:

- Мұғалімнен бағыт-бағдар алу;

- Жоба жетекшісінен жетіспеген ақпараттарды алу;

- Ауа райына бақылау жүргізу;

- Ауа райы және адамдардың метеотәуелділігі туралы әртүрлі ақпарат

көздерін іздестіру;

- Фотоматериалдармен жұмыс, күнделікті ауа райын фотосуретке түсіру;

- Мәтінді теру;

- Сауалнама жүргізіп , қортындысын өңдеді;

- Кестемен , графикпен жұмыс жасау;

- Ғаламтормен жұмыс;

- Әртүрлі бағдарламалармен жұмыс: Microsoft Excel (график тұрғызу үшін),

Microsoft PowerPoint (қортынды өнім дайындау үшін)

Жұмыстың нәтижелері: Өз қызметінің рефлексивті анализін жасауға , бақылау, сауалнама жүргізуге арналған парктикалық әдебиеттерге анализ жасауға.

Ойлау қызметінің әдістері:

Анализ , дәлелдеу, жалпылау, салыстыру, болған жайды анықтау.

Жобаның жаңалығы: Белгіленген кезеңде жергілікті жердің ауа райын бақылап, оның көрсеткіштерін қортындыланды. Сауалнама жүргізу арқылы адамдардың метеотәуелді екенін анықтады.

Ұсыныс: Материалды география сабақтарында, өлкетану сабақтарында , сынып сағаттарында, сыныптан тыс шараларда, өлкетану үйірмелерінде пайдалануға болады және де теле бағдарламаға өте жақсы материал бола алады.

Кіріспе

Өте ежелден-ақ біздің ата-бабаларымыз көңіл күйдің және барлық өмірлік процестердің ауа райының және табиғат құбылыстарына тікелей байланысты екенін білген. Табиғат - климат құбылыстарының адам денсаулығына әсер ететіні жайлы ежелгі жазба деректерде кездеседі.

Ауа райы - атмосфераның жер бетіне таяу қабаты - тропосфераның белгілі бір қысқа мерзімдік (тәулік, апта, ай) жай-күйі.

Ауа райының көрсеткіштері

Құбылыстар

Элементер

Атмосфералық жауын-шашын

Жел

Бұлттылық

Атмосфералық қысым

Ауаның температурасы

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы

Жердегі ауа райы құбылыстары - бұл жел, бұлт, атмосфералық жауын-шашын ( жаңбыр, қар т.б) , тұман, найзағай, шаңды дауыл және қатты желдер. Ал барынша сирек қауіпті құбылыстарға ураган және торнадо жатады. Барлық табиғат құбылыстары тропосферада болады.

Температураны бақылау ( ºС)

Ауаның , барлық басқа денелер сияқты, қашанда температурасы болады. Ауа температурасы атмосфераның әр жерінде үздіксіз өзгеріп отырады. Жердің әр жерінде де ауа жағдай әр-түрлі болады. Температура термометр көмегімен өлшенеді. Ия біздер дәл осы құралдың көмегімен ауа температурасын бақылау барысында тәулігіне үш рет өлшейміз. Содан соң математикалық есеп арқалы тәуліктің орташа температурасын және ең жоғарғы температура мен ең төменгі температура арсындағы айырмашылықты (амплитуданы ) анықтап аламыз.

Күні

8.00

14.00

20.00

Орташа

Амплитуда

1.04

+2

+11

+8

7

9

2.04

+3

+13

+12

6

9

3.04

+5

+16

+14

12

11

4.04

+7

+18

+15

13,3

11

5.04

+10

+20

+18

16

10

Қорытынды:

Бақылау барысында ең төменгі температура 01.04.2013 күні,+2 С , 8-00 сағатта тіркелді , ал ең жоғарғы температура 05.04.2013 күні, +20 С, 14-00 сағатта тіркелді. Ең үлкен орташа температура 04.04.13 (13,3) күні тіркелді, ең кіші орташа температура 01.04.13 күні (7) тіркелді. Температураның ауытқу амплитудасы : ең үлкені 11 , 3.04.13 күні , ең кіші -9, 1.04.13 күні болды.

Бұлт

Бұлт - атмосферадағы конденсация өнімі, су буының өте көп мөлшерде ұсақ су тамшылары күйінде және мұз түйіршіктері күйінде болуы. Бұлттар әр түрлі биіктікте жасақталады, бұлттың көптеген типі жауын-шашын алып келеді. Олардың сыртқы түріне қарап олардың типін анықтаймыз.

Күні

Таңертең бұлтың типі

Күндіз бұлтың типі

Кешке бұлтың типі

1

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

ШАРБЫ БҰЛТ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

2

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

3

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

4

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БУДАҚ БҰЛТ

5

БУДАҚ БҰЛТ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

БҰЛТСЫЗ АШЫҚ

Қорытынды : Бақыланған күндері БҰЛТСЫЗ АШЫҚ күндер басым болды. бақылау барысында бұлттардың типтері кейде ауысып отырды.

Бұлттылық

Аспанды бұлттың торлау дәрежесін бұлттылық деп атайды. Оның мөлшері 0-ден 10 балға дейін белгіленеді. Ауа райының типі бұлттылықтың дәрежесіне тәуелді. Бұлттылық дәрежесін көз мөлшермен оңай анықталады. Біздер бұлттылықты шамамен бұлттарды бақылай отырып анықтадық.

Күні

Таңертең бұлттылық жағдайы

Күндіз бұлттылық жағдайы

Кешке бұлттылық жағдайы

1

2

3

4

5

2

1

3

4

5

0

Қорытынды: Бұлттылық 1.04 күні күндіз -5 балл, 4.04 күні кешке - 7 балл, 5.04. күні таңертең - 5 балл шамасында тіркелді.

Атмосфералық қысым (сынап бағанасымен.мм)

Ауа жер бетіне белгілі бір салмақ түсіреді. Бұл күш атмосфералық қысым деп аталады. Оны барометр деген құралы арқылы өлшейді. Бізде бұл құралдың болмауына байланысты , мәліметтерді ғаламтор сайттарынан алдық. Gismeteo.

Күні

Атмосфералық қысым таңертең

Атмосфералық қысым күндіз

Атмосфералық қысым кешке

1

775

774

773

2

773

773

770

3

771

770

768

4

767

767

765

5

766

766

764

Атмосфералық қысым таңертең .

Атмосфералық қысым күндіз .

Атмосфералық қысым кешке .

Қортынды:

Бақылау барысында атмосфералық қысым өзгеріп отырды: ең жоғарғысы (775мм) 1 сәуірде таңертең тіркелді, ал ең төменгі қысым (764мм) 5 сәуір күні кешке тіркелді.

Жел.

Жел - жер бетіндегі ауаның горизонталь бағытта бір жерден екінші жерге орын ауыстыруы. Желдің бағыты көкжиектің қай бағытынан соқса, сол бағыттың атымен аталады. Жел пайда болуы атмосфералық қысым айырмашылығына байланысты. Желдің күші мен бағыты «желбағар» (флюгер) құралының көмегімен анықталады. Бұл құралда бізге қолжетімсіз болғандықтан, желдің бақылау барысындағы мәліметттері ғаламтор сайттарынан алынған. Gismeteo.

Күні

Желдің бағыты

Желдің бағыты (м/сек)

1

О, ОШ

5

2

ОШ

7

3

ОШ

6

4

ОШ,Ш

5

5

Ш

5

СШ

СБ

С

Б

Ш

ОБ

ОШ

О

Желдің розасы; 1-5 сәуір аралығы.

Қорытынды:

Бақылау барысында жел бағыттары көбіне оңтүстік және оңтүстік шығыстан болды. Ең күшті жел 2 сәуірде тіркелді. Желсіз тымық күндер болған жоқ. 3-4 сәуір күндері жел күшейіп, айналада шаң көтерілді.

Жауын-шашынды бақылау.

Атмосфералық жауын-шашын - сұйық немесе қатты күйінде (жаңбыр, қар, бұршақ т.б), бұлттан немесе атмосфера қабаттарынан түсетін және ауадан жер бетіндегі денелерге қонатын су. Жауын-шашын түрін бақылау арқылы анықтайды. Жауын-шашын мөлшерін жауын-шашын өлшегіш құрал көмегімен анықтайды.

Жауын-шашын түрі

Түскен күні

Түскен уақыты (таңертең, күндіз, кеш, түн)

Тұман

-

-

Қар

-

-

Жаңбыр

-

-

Қорытынды: Бақылау барысында ешқандай жауын-шашын түскен жоқ.

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы

Ауа құрамында ылғал болады. 1 м ³ ауадағы су буының нақты мөлшерінің сол температурадағы ауаны қанықтыратын су буы мөлшеріне қатынасы; ол пайызбен (%) есептелінеді. Салыстырмалы ылғалдылық ауаның су буымен қанығу дәрежесін көрсетеді. Гигрометр деген құралмен өлшенеді. Біздер ғаламтордың Gismeteo сайтының мәліметін пайдаландық.

Күні

Таңертең %

Күндіз %

Кеш %

1.04.13

77

41

42

2.04.13

55

31

34

3.04.13

48

32

35

4.04.13

48

29

38

5.04.13

49

28

31

Қорытынды:

Бақылау барысында салыстырмалы ылғалдылық өзгеріп тұрды. Ең жоғарғы ылғалдылық 1 сәуірде таңертең- 77% тіркелді. Ал төменгі ылғалдылық 5 сәуірде күндіз- 28% тіркелді.

Сауалнама жүргізу.

Адамның өзін қалай сезінуі және соған сәкес көңіл күйі, жұмысқа қабілеттілігі, қоршаған ортаның (ауа райының) параметрлеріне яғни көрсеткіштеріне тәуелділігі жоғары және бұны арнайы «Экологиялық метеорология» ғылымы қарастырады.

Ауа райына байланысты адамның өзін қалай сезінетіні, оның жеке ерекшеліктеріне байланысты және ол санқырлы болып келеді, біреуге жақсы әсер еткен күн райы , келесі бір адамға жағымсыз әсер етуі мүмкін!

Жоба барысында ауа райының көрсеткіштерін бақылау мен қатар өз туыс, достарымыздың арсында сауалнама жүргіздік.

Сауалнаманы біздерге жақын адамдарға ауа райы қалай әсер ететінін білу мақсатында жүргіздік.

Сауалнама:

Сіздің жасыңыз?___________

1. Ауа райы Сіздің көңіл күйіңізге әсер ете ме?

А) Ауа райы жақсы болса өзімді көңілді және белсенді сезінемін

Ә) Мұндай тәуелділік менде жоқ

Б) Мен бұл жөнінде ойланбаймын

В) Менің көңіл күйім ауа райы бұзылған кезде жақсара түседі

2. Ауа райы Сіздің жұмысқа қабілеттілігіңізге әсер етеді ме?

А) Ауа райы жақсы болғанда мен ұзақ жұмыс жасай аламын

Ә) Бұндай тәуелділік менде жоқ

Б) Мен бұл жөнінде ойланбаймын

В) Жұмысқа қабілеттілігім ауа райы бұзылғанда артады

3. Ауа райы Сіздің денсаулығыңызға әсер ете ме?

А) Ауа райы жақсы болса мен ауырмаймын

Ә) Мұндай тәуелділік менде жоқ

Б) Мен бұл жөнінде ойланбаймын

В) Ауа райы бұзылған кезде мен ауыра бастаймын

1-5 сәуір аралығында қай күні Сізде күшті шаршаңқылық сезілді?

Сауалнамаға 12 және 60 жас аралығындағы 100 адам қатысты. Нәтижесінде төмендегі жәйттер белгілі болды.

Жауап- А

Жауап- Ә

Жауап- Б

Жауап-В

1.Ауа райы Сіздің көңіл күйіңізге әсер ете ме?

55

15

0

30

2.Ауа райы Сіздің жұмысқа қабілетіңізге әсер ете ме?

66

10

24

0

3.Ауа райы Сіздің денсаулығыңызға әсер ете ме?

18

0

40

42

Қорытынды:

139

25

64

72

Сауалнама нәтижесі бойынша көріп отырғандай, қатысушылардың көбі жауаптардың А және В нұсқаларын таңдаған. Бұл адамдардың көбінің метеотәуелді екенін дәлелдейді.

Қорытынды:

Ауа райын бақылау барысында ауа райының типтері ұқсас болды. Ауа температурасы үнемі 0-ден жоғары болды. Жауын-шашын болған жоқ, атмосфералық қысым төмендеді, сол себепті адамдардың көбінде жұмысқа қабілеті төмендеу, жалқаулық байқалды. Бірақ күннің ашық болғаны адамдарға жақсы әсер етті. Сондықтан да ауа райы адамдардың көбіне әсер етеді деп айтуға болады. Ауа райы денсаулыққа да әсер етеді, мысалы кебір адамдарда бұлтты күндері басы ауырып, буын сырқырап, қан қысым көтеріледі. Көңіл күйі бұзылады. Атап айтсақ, бұлтты күндері кей адамдарға нашар көңіл күй тән, олардың жұмысқа қабілеті төмендеп, дәрігердің көмегіне де жүгінеді. Ал осы адамдар ашық күндері өздерін сенімді және белсенді ұстайды. Табиғат құбылыстары адам ағзасына әсер етеді сөзсіз. Ондаған тонна атмосфералық қысым тұрса да, адамның ішкі қысымы оның ағзаға салмағын бірқалыпты ұстап тұрады. Сыртқы ортаның жағымсыз әсерленің адамның ішкі ағза мүшелеріне мен жүйелеріне бейтараптандырып отырады. Сондықтан құбылыстар бұзылып, ауа райы құбылғанда, адам ағзасы біршама өзгеріп отырады. Ауа ылғалдылығы мен температурасы, желдің соғу күші мен бағыты және күннің бұлтты болғаны

өзіндік әсер береді. Қаншалықты күн бұзылса лезде, метеотроптық реакциялар қатты байқалады. Бас ауруы көбінесе күн бірден суытып кеткенде, қатты аяз бол қалғанда пайда болады. Күн өзгерген кезде адамдардың денсаулығы 2 күн бұрын сыр бере бастайды.

Денсаулығында кінәраты бар нәзік адамдарда қатты байқалады. Қант диабетімен , қан қысымы бар егде тартқан кісілерде бұлтты кезде балтырлары сыздап , аяқтары қақсап отырады. Кальций жетіспеушілігінен, остреортроз аурулары мазалайтын адамдарда қақсаудың зардабын тартады. Көбінесе қала тұрғындарында кездеседі. Медицина тілімен метеопатия деп атайды.

Дәрігерлердің айтуынша, адам ағзасының ауа райы өзгерістері мен климаттық ерекшеліктерге сезімталдық танытуы медицина тілінде метеотәуелділік деп аталады. Мұндай адамдар әлсіз, күйзеліс пен зорығуға бейім келеді. Жүрек-қан тамырлары, өкпе, тірек-қимыл жүйесі ауруларына, ми тамырлары атеросклерозына және неврозға ұшыраған адамдар да ауа райының құбылуына төзімсіз болады. Олар ылғалдылық артып, жел күшейсе, күн бұлттанып, жаңбыр жауса, атмосфералық қысым жоғарыласа, өздерін жайсыз сезініп, ауырып қалуы мүмкін. Дәрігерлер метеотәуелді адамдарға қозғалыс белсенділігін төмендетіп, жиі тынығуға, психоэмоционалды ауыртпалықтан сақтануға кеңес береді. Мазасы кеткен науқастар дәрігерге көрініп, тиісті дәрі-дәрмек жаздырып ала алады.

Ғалымдар ауа райына тәуелді болудың 4 себебін атап көрсетеді;

1.Тұқымқуалаушылық. Бойында таланты бар ақын, жазушы, сазгер, суретші сияқты өнер иелерінде болады.
2. Адамның туған күнінің ерекшелігіне байланысты.
3. Ауа райы мен ғарыштың біздің ғаламшарға әсер етуі денсаулыққа ықпал етеді.
4. Адамның ұстанатын өмір салты. Күнделікті жүріп тұру, тамақтану кезі.

Адам ағзасына әсер ететін табиғи құбылыстар.

1. Атмосфералық қысымның ауытқуы артериялық қысымды, және қуысты органдар мен буындарды қан қысымын көтереді. Бас ауырып, аяқтың ақсауына осы табиғат құбылысы себепкер. Бұрынырақ жарақат алған буындар табиғат құбылғанын сезеді.
2. Аллергиясы бар адамдар суық ауада шамалы уақыт тұрғанның өзінде тұншығып қалады. Ыстық будан шығып, суы мұздай бассейнге сүңгісе, күнде жүріп келіп, суық суға шомылса қан қысымы ойнап тұрады.
3. Ауа райының жоғары ылғалдылығында гипертония, стенокардия, астма ауруларымен ауырған науқастар заардап шегеді. Өйткені, ауа құрамындағы оттегі азайып, ағзаға қажет болып жетпей тұрады. Содан адам әлсіреп, жұмысқа икемі келмей шаршайды. Ұйқысы келіп, шаршаңқы жүреді.
4. Жел, боран, дауыл құбылыстар қанның биохимиялық құрамына әсер етеді. Қатты дауыл соғып, бірде күн жылынып жақсы болып тұрса, адамның қан ұйығыштығы артып кетеді. Жоғары температурада болған әсер бүйрекке, қанда минералды заттардың жиналуына әсер етеді. Суық ауада тамыр тромбтары шығып, үлкейіп, сіңіріліп кетеді.
Адам ағзасы күн радиациясынада әсері бар. 75 пайызы магнит өрісі мен ғарыш сәулелерінің әсерінен ауырады. Психикалық аурулар мен жүрек қан тамырлары ауруларына ауырғандар көп кездеседі.

Бұндай адамдар тобына мына ұсынысхатты дай ындадық:

1.Әрқашан да күліп жүріңіз.

2.Ертеңгілік жаттығу жасаңыз.

3.Уақыттың көбін таза ауада өткізіңіз.

4.Сіз құлазып тұрсаңыз ыстық ванна қабылдаңыз.

5.Жақындарыңызбен және достарыңызбен уақытты көп өткізіңіз.

6.Және де көңіл күй төмендегенде ұйықтап алу ұсынылады.

7.Ауа райы бұзылғанда ең жақсысы ашық түсті киімдерді киген дұрыс.

8.Жұмысбасты болса демалыс күндері жағажайларда, қала сыртында болғаны жақсы.
9. Көңіл күйді ұстап стресске бой алдырмау.
10. Арақ шараптан бас тарту
11. Ысталған, қақталған, ащы, тұзды, тағамдарды аз пайдаланғаны жақсы
12. Дәрілері қалтасынан тастамай жүрсе жақсы

13. Тәуліктің соңын ыстық шаймен аяқтаңыз.

Жыл бойына ауа райы жиі-жиі өзгеріп отырады, онымен бірге көңіл күй және жұмысқа деген ынта да өзгереді. Бірақ қамығып керегі жоқ, ниет болса бұл жағдайлардың бәрінде жақсартуға болады, біздің дайындаған ұсынысхаттарымыз бір адамға болса да көмегін тигізеді деген ойдамыз.

Рефлексия

Жобадағы жұмыс барысында біздер төмендегі нәрселерге үйрендік:

• Ауа райы элементтерін бақылау жүргізуді үйрендік;

• Алынған көрсеткіштерді анализ жасап әр-түрлі әдістер арқылы график ; диаграмма жасауды үйрендік;

• Қосымша ақпарат көздерімен жұмыс жасауға;

• Өзіміз тапқан ақпараттар деңгейінде қорытынды жасауға;

• Ғаламторды үлкен мақсаттар үшін пайдалануға;

• Презентация жасауға;

• Көпшілік алдында еркін сөйлеуге;

• Өз атқарған және басқалардың жұмысын бағалауды үйрендік;

Зерттеу кезінде, сауалнама жүргізгенде адамдардың метеотәуелділігі туралы білдік,жобада жұмыс жасау бізге қатты ұнады, біз танымды көп нәрселерге үйрендік;

Әдебиеттер:

1. Дронов В.П., Савельева Л.Е. «География. Землеведение» 6 класс М. Дрофа 2008 г.

2. Кугут И.А РФ география пәні мұғалімі.

Ақпарат көздері:

1. Ауа райы көрсеткіштері: - gismeteo.ru/city/weekly/11934/

2. ru.wikipedia.org/wiki/Погода

3. slovari.yandex.ru/~книги/БСЭ/Облака/

4. mirslovarei.com/content_bes/Osadki-44546.html

Сарытоғай -2013 ж