Жаратылыстану пәнінен 5 сыныпқа арналған сабақ «Табиғат құбылыстарының көптүрлілігі!

Табиғат құбылыстарының көп түрлілігі.

\жаратылыстану 5 сынып\

Сабақтың тақырыбы: «Табиғат құбылыстарының көп түрлілігі»

дене және табиғаттағы заттар бөлімін қорытындылау.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік: Ойын элементтерін пайдаланып, жаратылыстану сабағында оқушылардың белсенділігін, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру, ғылыми көзқарастарын қалыптастыру және бөлім бойынша алған білімдерін тексеру, тиянақтау.

2. Дамытушылық: Оқушылардың ой - өрісін кеңейту, ойлау қабілеттерін дамыту, ізденімпаздығын арттыру, өзбетімен шығармашылықпен жұмыс істеуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік: Оқушыларды ұқыптылыққа, іскерлікке, өзбетінше еңбектенуге, тез ойлауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: білімді жинақтау, жүйелеу, бекіту сабағы.

Сабақтың көрнекілігі: кестелер, сызбалар, карточкалар, суреттер.

Әдіс - тәсілдер: жеке ізденушілік әдісі, сұрақ - жауап, дамыта және деңгейлеп оқыту.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Мақсат қою.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру.

Партаның үстінде келесідей заттар жатады: барометр, Исаак Ньютон - фотосуреті, майонез корапшасы, стаканға құйылған су және гуаш, спорттық аяқ киім (кроссовки), таразы.

Оқушыларға келесідей сұрақ қойылады:

Оқушылар сендер мына партадағы заттарды маған түсіндіріндер:

Барометр - атмосфералық қысымды өлшеу үшін қолданатын құрал. Бірінші рет Атмосфералық қысымды өлшеген итальян ғылымы Эванджелиста Торричелли (1608-1647). Қалыпты атмосфералық қысым - 760 мм. Барометрдің екі түрі бар сынап барометрі және анероид (ылғалсыз) барометр. Мынау анероид барометр.

Исаак Ньютон - ағылшын ғалымы, осыдан 300 жыл бұрын Бүкіләлемдік тартылыс Заның ашты. Тартылыс күші Күн жүйесіндегі ғаламшарларды Күннің айналасында өз орбиталарында ұстап тұр. Тартылыс күші Жер атмосферасын да ұстап тұр. Бұдан басқа көптеген процестер тартылыс күшіне байланысты.

Майонез - бұл тағам түрін біз күнделікті өмірде асымызға қолданамыз, ал бірақ оның қандай зат екеніне назар аудармаймыз, майонез - бұл қоспа себебі оның құрамында - май, уксус, сарыуз бар. Жалпа табиғатта таза заттар болмайды, болған жағдайда да өте сирек, ал қоспа - әр түрлі заттардың жиынтығы. Олар - сұйық, қатты және газ тәрізді деп бөлінеді.

Стаканға құйылған су және гуаш - Ішінде суы бар ыдысқа бір тамшы гуаш құйып, аралартырсақ, гуаш тез арада сумен араласып ыдыстағы суды лезде белгілі бір түске өзгертеді. Себебі гуаштың құрамындағы молекулалар ұдайы қозғалыста болғандықтан тез араласып кетеді. Сұйықтың ішіндегі және газдағы молекуланың таралуын диффузия деп атайды. Диффузия латын тілінде - таралу, ыдырау, жайылу деген мағынаны білдіреді.

Кроссовки - үйкеліс күшінің көрінісі, үйкеліс күші кез келген дененің қозғалуын тежейді немесе тоқтатады,үйкеліс күшін кейбір кездерде арттыру қажет мысалы кроссовки адам тағанамау үшін және спортқа ынғайлы болу үшін оның табаның белгілі бір заттан кедір-бұдыр етіп жасайды, ал кейде үйкеліс күшін азайту қажет болады мысалы жұмыс істеп тұрған машинаның тетіктері шыдамды болуы үшін оны майлап тұру қажет.

Таразы - салмақты өлшеу үшін қолданылады, ол біздің күнделікті өмірімізде өте қажет, Масса бірлігіне килограмм пайдаланылады.

Парта - бұл дене, физикалық дене дегеніміз -бізді қоршаған дүние (үй, жиһаз, ойыншықтар және т.б.), ал зат дегеніміз - физикалық дененің құрамдас бөліктері, мысалы физикалық денеміз парта болса, оның құрамдас бөліктері яғни заты - бұл ағаш және темір.

Ал енді оқушылар тақтадағы бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбына назар аударындар, бүгін біз сендермен «Табиғат құбылыстарының еліне» саяхат жасмаймыз, біз бұл тақырыптардың барлығын дерлік өткенбіз енді бүгін сендермен алған білімдерімізді қайталап, бекітеміз, мен сендерге бүгінгі саяхатта сәттілік тілеймін. Ал ең біріншіден саяхатқа шығу үшін бізге не қажет? әрине бізге кеме қажет, міне біздің кемеміз әзір, ал ендеше ұрыста тұрыс жоқ дейді біз саяхатымызды бастайық.

1. айлақ. Жарық.

Бұл құбылыстың көздері табиғи және жасанды болып екіге бөлінеді, бұл қандай құбылыс? (Жарық)

Ал табиғи және жасанды жарық көздерін кім маған ажыратып береді ?

(Табиғи жарық көзі: күн, ай, жұлдыздар, кейбір жануарлар, кемпірқосақ, таң шапағы.

Жасанды жарық көзі: алау, шам, электр лампасы)

Ең күшті жарық көзі? (Күн)

Көз гигиенасы жайлы не айтасындар? (Көздің көру шамасының өзгеруі әр түрлі жағдайлардан болады. Жарақат алу, инфекция, жарықтың шамадан аз және көп болуы, жүріп келе жатқан көлік ішінде немесе жатып оқу және т.б. Көзді зақымданудан сақтау үшін гигиеналық ережелерді сақтау керек.)

И.Ньютон және жарық: (И.Ньютон тәжірибе жасап ақтүстің өзі күрделі екендігін дәлелдеді. Жарық сәулесі бағытына үш қырлы шыны призманы қойып, одан әр түрлі түстің (қызыл, сарғыш, сары, жасыл, көгілдір, қою көк, күлгін (фиолетовый)) бөлініп шыққандығын көрді.)

Ал енді біз «иә - жоқ» ойның ойнаймыз, сендердің алдарында кестеде ұғымдар жазылған ізінде иә - жоқ деген бағандар бар, егер келіссендер иә, ал егер келіспесендер жоқ бағаның белгілендер.

«иә - жоқ»

№

ИӘ

ЖОҚ

1

Жер бетіндегі ең күшті жарық көзі - КҮН

-

2

Табиғи жарық көздері: ай, күн, алау, электр лампасы

-

3

Жасанды жарық көздері: алау, шам, электр лампалары

-

4

И.Ньютон тәжірибе жасап ақтүстің күрделі екендігін дәлелдеді

-

5

Жүріп келе жатқан көлік ішінде кітап оқуға болады

-

6

Кемпірқосақта негізгі 7 түс бар

-

7

Жарық шығаратың жануарлар бар

-

8

Адамның жарықты қабылдау органы - көз

-

2. айлақ. Дыбыс

Негізгі есту органы - құлақ (Дыбыс құбылысы)

Құлақ гигиенасы: (Құлақты сіріңкемен және тағы басқа үшкір нәрселермен тазалауға болмайды. Ол үшін дүкендерде арнайы ұшына мақта оратылған пластмасса таяқшалармен не болмаса сіріңкеге мақта орап, құлақтың ішіндегі жұқа пердені тесіп алмай тазалау қажет. Сонымен бірге қатты айқай-шудан сақтану керек (магнитафон, теледидар, қала және зауыт-фабрикалардың шуылы).)

Адамның есту қабілетің жақсарту үшін не істеу қажет: (Адамның есту қабілетің жақсарту үшін жақсы және даусы жай шығып тұрған музыка тыңдау керек және музыкалық аспаптарда ойнағанда пайдалы. Табиғат аясында құстардың, жануарлардың даусын тыңдап оларды ажырата білген жөн).

Ал ендігі кезекте біз сендермен «Қатені тап» ойның ойнаумыз. Сендерге сөйлемдер берілген, осы сөйлемдердің ішінен сендер қате ұғымды тауып сызып тастайсындар.

«Қатені тап»

1.Жүз рет көргенше, бір рет естіген артық

2.Табиғат көптеген дыбыстардан тұрады.

3. Адамдардың сөйлеуі, құстардың сайраған әні, желдің гуілі, сағаттың соғуы - дыбыстар.

4. Негізгі есту органы - құлақ.

5. Құлақты сіріңкемен тазалауға болады.

6.Зымыранның ұшу кезіндегі дыбыстық күші - 14-19 дБ.

7.Найзағайдың шығарған дыбысы 100 дБ.

8.Адам құлағының ең төменгі дәрежесіндегі қабылдау мүмкіншілігі - 10 дБ.

9. Айқай - 140 дБ.

3. айлақ. Жылу

Оның көрсеткіші температура ал температураның өлшем бірлігі градус: (жылу)

Жылу және термометр: (Жылу - энергияның белгілі бір пішіні. Мысалға Күн тек жарық берумен шектелмейді, жылуды да бөліп шығарады. Жылу бөлу көрсеткішін оның температурасынан білеміз. Температураны градуспен - арнайы термометр деген құралмен өлшейміз.)

Ақ және қара түс: (Түсіне қарай да жылу біркелкі қабылдана бермейді. Мысалға: қара түс жылуды жақсы қабылдайды, ақ, жылтыраған түстер - өте аз қабылдайды. Сол себепті де оңтүстіктегі климаты ыстық аудандардың тұрғындары ақ түсті киім киеді. Антарктида материгі мәңгі мұздықтармен жамылғандықтан күн сәулесінен бөлінетін жылуды қабылдамайды. Себебі, қар және мұздың түсі ақ және жылтыр болғандықтан түскен сәулені шағылыстырып отырады. Соған сай климаты өте суық болып келеді.)

Ал енді оқушылар біз сендермен «Кері кроссворд» ойның ойнаймыз, бұл ойын өте қарапайым дәстүрлі кроссвордта сендер сұрақтарға жауап беріп торкөздерді толтырсандар, мұнда торкөздер толық ал сендер осы жауаптарға сұрақтар құрастыруларын қажет.

«Кері кроссворд»

1

2

қ

а

р

а

3

ғ

г

4

м

е

т

а

л

д

а

р

ш

а

д

5

ж

ы

л

у

с

1.Жылуды аз өткізетіндер? (ағаш, су, ауа.)

2. Жылуды жақсы қабылдайтың түс? (қара)

3. Температураның өлшем бірлігі? (градус)

4. Жылуды тез өткізетіндер? (металдар)

5. Энергияның белгілі бір пішіні? (жылу)

4. айлақ. Метеорологиялық

Жауыш-шашынның түсуі бұл (метеорологиялық құбылыс)

Метеорологиялық құбылыс дегеніміз не? (Метеорологиялық құбылыс бұл - жауын-шашынның түсуі, желдің бағыты, жылдамдығы, температурасының және ауа қысымының өзгеруі.)

Ауа райы дегеніміз не? (Ауарайы дегеніміз - белгілі бір жердегі тәулік ішіндегі болатын атмосфераның төменгі қабатының жағдайы. Ауа райының негізін ауа температурасы, бұлттылық, жауын-шашын, қысым, және жел құрайды.)

Ал енді біз сендермен «Сәйкестендір» ойның ойнаймыз, сендердің парақтарында ұғымдар екі бағанға бөлінге, осы бағандар арасында сызықша арқылы сәйкес ұғымдарды бір-бірімен жалғастырасындар.

«

Балгерлер,шамандар.Сәйкестендір»

Гидрометеорология

Ауа метеоры

Э.Торричелий

Алғашқы метеорологтар

«Метеорология» кітабы

Барометр

Жел

Жарық метеоры

Кемпірқосақ, сағым

Отты метеор

Найзағай

Жаңбыр, бұршақ, тұман

Аристотель

IV. Сергіту сәті. Ал оқушылар біраз шаршаған боларсындар енді біз сендермен сергіту сәтің өткіземіз «Сарбаз» жаттығуын өткіземіз, орындарыннан тұрып партадан шығындар, мен сарбаз дегенде сендер денелерінді тік ұстап, сарбаз секілді тұруларын қажет, ал мен қуыршақ дегенде өздерінді барынша еркін ұстандар.

Осылай 4-5 рет қайталаймыз.

5. айлақ. Биологиялық

Тірі организмдердің өсуі, көбеюі және тарауы (биологиялық құбылыс)

Біз сендермен «Сөйлемді жалғастыр » ойның ойнаймыз, бұ жерде сендерге сөйлемнің басы берілген, ал сендер болсандар оны жалғастыруларын кажет.

«Сөйлемді жалғастыр »

1.Биологиялық құбылыс - тірі организмдердің өсуі, көбеюі және таралуы.

2.Физикалық құбылыс - табиғаттығы денелердің пішінің және қасиетің өзгерту процессі.

3. Физикалық құбылысқа жатады - металдардың балқуы, қардың еруі, судың буға айналуы, қарға айналуы, шамның жарқырауы, әр түрлі жарылыстардың дыбысы, заттардың түсінің өзгеруі, жылудың бөлінуі.

6. айлақ. Химиялық

Сүттің іруі, сіріңкенің жануы (химиялық құбылыс)

Химиялық құбылыс дегеніміз - (бір заттың екінші затқа айналуы)

Мысалы (өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарының шіруі, сүттің іруі, асқазанда және ішектегі тамақ өнімдерінің қорытылуы және т.б.)

Ал енді біз сендермен «Біз не білеміз » ойның ойнаймыз, бұл ойын өте қарапайым сендер біз тұрмыста қолданатын химиялық өнімдерді атап шығуларын қажет

Сірінке, сабын, шампунь, плассмас бұйымдары, жанар-жағар майлар, ағартқыш құралдары, т.с.

7. айлақ. Электрлік және магниттік

Теледидар, таңызтқыш, радио қандай құбылысқа байланысты жұмыс істейді? (электро-магниттік)

Фалес Милетский (Ежелгі Грек зерттеушісі Фалес Милетский электрлену құбылысын зерттеп оған электрлену деген атау берген.)

Электр тогы (Кез келген нәрсе электрленген жағдайда электр өрісін (заряд) қабылдайды. Электр өрісі тек қана жиналып қоймай, белгілі бір бағытта қозғала алады . Денедегі электр өрісінің айналымға түсуін электр тогы деп атайды.)

Жасанды және табиғи магниттер жайлы не айтасындар: Табиғи магниттер - темір тудасы- магнитті темір жатады.Қазақстанда Соколов-Сарыбай, Қашар, Лисаков кен орындары. Жасанды магниттер - болатты және басқа да балқыған металдарды электр тоғы жіберу немесе магниттеу арқылы алады.

Керекті сөзді тап ойыны

Компас, арба, электрпойызы, парта, Франклин, найзағай, теледидар, үй, қалам, орындық, электр лампасы, пеш, Фалес Милетский, Докучаев, Соколов-Сарыбай, болат, қола, электр скаты, темір, жер,электр жайыны, компьютер, сағым, сіріңке, табиғи магниттер, ағаш, кітап, Янтарь.,

Тест

1.Бізді қоршаған заттар бұл -

А) зат Ә) физикалық дене Б) құбылыс

2.Қысымды қандай құралмен өлшейміз?

А) барометр Ә) термометр Б) таразы

3. Тірі организмдердің өсуі, көбеюі және таралуы бұл -

А) биологиялық Ә) метеорологиялық Б) дыбыстық

4.Кемпірқосақта неше түс бар?

А) 9 Ә) 8 Б) 7

5. Энергияның белгілі бір пішіні .....

А) электр тогы Ә) жылу Б) магнит өрісі

6. Найзағайдың шығарған дыбысы ....

А) 100 дБ Ә) 120 дБ Б) 150 дБ

7. Электрленуді енгізген ғалым

А) И.Ньютон Ә) М.В.Ломоносов Б) Фалес Милетский

8.Металдың балқуы, қардың еруі, судың буға айналуы, жылудың бөлінуі - осының барлығы қандай құбылыс?

А) химиялық Ә) физикалық Б) магниттік

9. Денедегі электр өрісінің айналымға түсуі қалай аталады?

А) электр тогы Ә) электр заряды Б) энергия

10.Жылуды тез өткізетіндер

А) металдар Ә) ағаш Б) су, ауа, болат

V. Бекіту

«Географиялық карталар»

Бір сөзге - бір сөзбен жауап бер

Температура, жылу, дыбыс, құлақ, құстың сайраған әні, Фалес Милетский, найзағай, темір рудасы, сүттің іруі, электр скаты, физикалық дене, таразы, таралу,жайылу, бүкіләлемдік тартылыс заңы, Торричелли, барометр, жауын-шашын, жарық, көз, күн.ай,жұлдыз.

VI. Үй тапсырмасын беру:

Инерция, қозғалыз, тепе-теңдік.

VII. Оқушыларды бағалау:

Оқушылар сендердің бағаларын келесі сабақта айтылады, мен сендердің жауап парақтарынды тексеріп, бүгінгі ауызша берген жауаптарынмен біріктіріп бағалаймын.

Барометр - атмосфералық қысымды өлшеу үшін қолданатын құрал. Бірінші рет Атмосфералық қысымды өлшеген итальян ғылымы Эванджелиста Торричелли (1608-1647). Қалыпты атмосфералық қысым - 760 мм. Барометрдің екі түрі бар сынап барометрі және анероид (ылғалсыз) барометр. Мынау анероид барометр.

Исаак Ньютон - ағылшын ғалымы, осыдан 300 жыл бұрын Бүкіләлемдік тартылыс Заның ашты. Тартылыс күші Күн жүйесіндегі ғаламшарларды Күннің айналасында өз орбиталарында ұстап тұр. Тартылыс күші Жер атмосферасын да ұстап тұр. Бұдан басқа көптеген процестер тартылыс күшіне байланысты.

Майонез - бұл тағам түрін біз күнделікті өмірде асымызға қолданамыз, ал бірақ оның қандай зат екеніне назар аудармаймыз, майонез - бұл қоспа себебі оның құрамында - май, уксус, сарыуз бар. Жалпа табиғатта таза заттар болмайды, болған жағдайда да өте сирек, ал қоспа - әр түрлі заттардың жиынтығы. Олар - сұйық, қатты және газ тәрізді деп бөлінеді.

Стаканға құйылған су және гуаш - Ішінде суы бар ыдысқа бір тамшы гуаш құйып, аралартырсақ, гуаш тез арада сумен араласып ыдыстағы суды лезде белгілі бір түске өзгертеді. Себебі гуаштың құрамындағы молекулалар ұдайы қозғалыста болғандықтан тез араласып кетеді. Сұйықтың ішіндегі және газдағы молекуланың таралуын диффузия деп атайды. Диффузия латын тілінде - таралу, ыдырау, жайылу деген мағынаны білдіреді.

Кроссовки - үйкеліс күшінің көрінісі, үйкеліс күші кез келген дененің қозғалуын тежейді немесе тоқтатады,үйкеліс күшін кейбір кездерде арттыру қажет мысалы кроссовки адам тағанамау үшін және спортқа ынғайлы болу үшін оның табаның белгілі бір заттан кедір-бұдыр етіп жасайды, ал кейде үйкеліс күшін азайту қажет болады мысалы жұмыс істеп тұрған машинаның тетіктері шыдамды болуы үшін оны майлап тұру қажет.

Таразы - салмақты өлшеу үшін қолданылады, ол біздің күнделікті өмірімізде өте қажет, Масса бірлігіне килограмм пайдаланылады.

Парта - бұл дене, физикалық дене дегеніміз -бізді қоршаған дүние (үй, жиһаз, ойыншықтар және т.б.), ал зат дегеніміз - физикалық дененің құрамдас бөліктері, мысалы физикалық денеміз парта болса, оның құрамдас бөліктері яғни заты - бұл ағаш және темір.

Жарық

Ал табиғи және жасанды жарық көздерін кім маған ажыратып береді ?

(Табиғи жарық көзі: күн, ай, жұлдыздар, кейбір жануарлар, кемпірқосақ, таң шапағы.

Жасанды жарық көзі: алау, шам, электр лампасы)

Ең күшті жарық көзі? (Күн)

Көз гигиенасы жайлы не айтасындар? (Көздің көру шамасының өзгеруі әр түрлі жағдайлардан болады. Жарақат алу, инфекция, жарықтың шамадан аз және көп болуы, жүріп келе жатқан көлік ішінде немесе жатып оқу және т.б. Көзді зақымданудан сақтау үшін гигиеналық ережелерді сақтау керек.)

И.Ньютон және жарық: (И.Ньютон тәжірибе жасап ақтүстің өзі күрделі екендігін дәлелдеді. Жарық сәулесі бағытына үш қырлы шыны призманы қойып, одан әр түрлі түстің (қызыл, сарғыш, сары, жасыл, көгілдір, қою көк, күлгін (фиолетовый)) бөлініп шыққандығын көрді.)

Дыбыс

Негізгі есту органы - құлақ (Дыбыс құбылысы)

Құлақ гигиенасы: (Құлақты сіріңкемен және тағы басқа үшкір нәрселермен тазалауға болмайды. Ол үшін дүкендерде арнайы ұшына мақта оратылған пластмасса таяқшалармен не болмаса сіріңкеге мақта орап, құлақтың ішіндегі жұқа пердені тесіп алмай тазалау қажет. Сонымен бірге қатты айқай-шудан сақтану керек (магнитафон, теледидар, қала және зауыт-фабрикалардың шуылы).)

Адамның есту қабілетің жақсарту үшін не істеу қажет: (Адамның есту қабілетің жақсарту үшін жақсы және даусы жай шығып тұрған музыка тыңдау керек және музыкалық аспаптарда ойнағанда пайдалы. Табиғат аясында құстардың, жануарлардың даусын тыңдап оларды ажырата білген жөн).

Жылу

Оның көрсеткіші температура ал температураның өлшем бірлігі градус: (жылу)

Жылу және термометр: (Жылу - энергияның белгілі бір пішіні. Мысалға Күн тек жарық берумен шектелмейді, жылуды да бөліп шығарады. Жылу бөлу көрсеткішін оның температурасынан білеміз. Температураны градуспен - арнайы термометр деген құралмен өлшейміз.)

Ақ және қара түс: (Түсіне қарай да жылу біркелкі қабылдана бермейді. Мысалға: қара түс жылуды жақсы қабылдайды, ақ, жылтыраған түстер - өте аз қабылдайды. Сол себепті де оңтүстіктегі климаты ыстық аудандардың тұрғындары ақ түсті киім киеді. Антарктида материгі мәңгі мұздықтармен жамылғандықтан күн сәулесінен бөлінетін жылуды қабылдамайды. Себебі, қар және мұздың түсі ақ және жылтыр болғандықтан түскен сәулені шағылыстырып отырады. Соған сай климаты өте суық болып келеді.)

1.Жылуды аз өткізетіндер? (ағаш, су, ауа.)

2. Жылуды жақсы қабылдайтың түс? (қара)

3. Температураның өлшем бірлігі? (градус)

4. Жылуды тез өткізетіндер? (металдар)

5. Энергияның белгілі бір пішіні? (жылу)

Метеорологиялық

Жауыш-шашынның түсуі бұл (метеорологиялық құбылыс)

Метеорологиялық құбылыс дегеніміз не? (Метеорологиялық құбылыс бұл - жауын-шашынның түсуі, желдің бағыты, жылдамдығы, температурасының және ауа қысымының өзгеруі.)

Ауа райы дегеніміз не? (Ауарайы дегеніміз - белгілі бір жердегі тәулік ішіндегі болатын атмосфераның төменгі қабатының жағдайы. Ауа райының негізін ауа температурасы, бұлттылық, жауын-шашын, қысым, және жел құрайды.)

Гидрометеорлар: жаңбыр, қар, бұршақ, тұман, бұлт, қырау, шық. Ауа метеоры: жел. Жарық метеоры: кемпірқосақ, сағым. Отты метеор: найзағай. Алғашқы метеорологтар - балгерлер, шамандар. Б.з.д 350 жылы Аристотель «Метеорология» атты кітап шығарды. Барометрді Э.Торичелли ойлап тапты.

Биологиялық және физикалық

1.Биологиялық құбылыс - тірі организмдердің өсуі, көбеюі және таралуы.

2.Физикалық құбылыс - табиғаттығы денелердің пішінің және қасиетің өзгерту процессі.

3. Физикалық құбылысқа жатады - металдардың балқуы, қардың еруі, судың буға айналуы, қарға айналуы, шамның жарқырауы, әр түрлі жарылыстардың дыбысы, заттардың түсінің өзгеруі, жылудың бөлінуі.

Химиялық

Химиялық құбылыс дегеніміз - (бір заттың екінші затқа айналуы)

Мысалы (өсімдіктер мен жануарлардың қалдықтарының шіруі, сүттің іруі, асқазанда және ішектегі тамақ өнімдерінің қорытылуы және т.б.)

Сірінке, сабын, шампунь, плассмас бұйымдары, жанар-жағар майлар, ағартқыш құралдары, т.с.

Электрлік және магниттік

Теледидар, таңызтқыш, радио қандай құбылысқа байланысты жұмыс істейді? (электро-магниттік)

Фалес Милетский (Ежелгі Грек зерттеушісі Фалес Милетский электрлену құбылысын зерттеп оған электрлену деген атау берген.)

Электр тогы (Кез келген нәрсе электрленген жағдайда электр өрісін (заряд) қабылдайды. Электр өрісі тек қана жиналып қоймай, белгілі бір бағытта қозғала алады . Денедегі электр өрісінің айналымға түсуін электр тогы деп атайды.)

Жасанды және табиғи магниттер жайлы не айтасындар: Табиғи магниттер - темір рудасы- магнитті темір жатады.Қазақстанда Соколов-Сарыбай, Қашар, Лисаков кен орындары. Жасанды магниттер - болатты және басқа да балқыған металдарды электр тоғы жіберу немесе магниттеу арқылы алады.

Оқушы: ----------------------------------------------------- Мерзімі:------------------

1.«иә - жоқ»

№

ИӘ

ЖОҚ

1

Жер бетіндегі ең күшті жарық көзі - КҮН

2

Табиғи жарық көздері: ай, күн, алау, электр лампасы

3

Жасанды жарық көздері: алау, шам, электр лампалары

4

И.Ньютон тәжірибе жасап ақтүстің күрделі екендігін дәлелдеді

5

Жүріп келе жатқан көлік ішінде кітап оқуға болады

6

Кемпірқосақта негізгі 7 түс бар

7

Жарық шығаратың жануарлар бар

8

Адамның жарықты қабылдау органы - көз

2. «Қатені тап»

1.Жүз рет көргенше, бір рет естіген артық

2.Табиғат көптеген дыбыстардан тұрады.

3. Адамдардың сөйлеуі, құстардың сайраған әні, желдің гуілі, сағаттың соғуы - дыбыстар.

4. Негізгі есту органы - құлақ.

5. Құлақты сіріңкемен тазалауға болады.

6.Зымыранның ұшу кезіндегі дыбыстық күші - 14-19 дБ.

7.Найзағайдың шығарған дыбысы 100 дБ.

8.Адам құлағының ең төменгі дәрежесіндегі қабылдау

мүмкіншілігі - 10 дБ.

9. Айқай - 140 дБ.

3. «Кері кроссворд»

1

2

қ

а

р

а

3

ғ

г

4

м

е

т

а

л

д

а

р

ш

а

д

5

ж

ы

л

у

с

1.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

2.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

3.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

5.--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

4. «

Балгерлер,шамандар.Сәйкестендір»

Гидрометеорология

Ауа метеоры

Э.Торричелий

Алғашқы метеорологтар

«Метеорология» кітабы

Барометр

Жел

Жарық метеоры

Кемпірқосақ, сағым

Отты метеор

Найзағай

Жаңбыр, бұршақ, тұман

Аристотель

5. «Сөйлемді жалғастыр »

1.Биологиялық құбылыс - ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.

2.Физикалық құбылыс - ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.

3. Физикалық құбылысқа жатады - ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------.

6. «Біз не білеміз »

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

7.Керекті сөзді тап ойыны

Компас, арба, электрпойызы, парта, Франклин, найзағай, теледидар, үй, қалам, орындық, электр лампасы, пеш, Фалес Милетский, Докучаев, Соколов-Сарыбай, болат, қола, электр скаты, темір, жер,электр жайыны, компьютер, сағым, сіріңке, табиғи магниттер, ағаш, кітап, Янтарь.

8.Тест. (Сәттілік тілеймін)

1.Бізді қоршаған заттар бұл -

А) зат Ә) физикалық дене Б) құбылыс

2.Қысымды қандай құралмен өлшейміз?

А) барометр Ә) термометр Б) таразы

3. Тірі организмдердің өсуі, көбеюі және таралуы бұл -

А) биологиялық Ә) метеорологиялық Б) дыбыстық

4.Кемпірқосақта неше түс бар?

А) 9 Ә) 8 Б) 7

5. Энергияның белгілі бір пішіні .....

А) электр тогы Ә) жылу Б) магнит өрісі

6. Найзағайдың шығарған дыбысы ....

А) 100 дБ Ә) 120 дБ Б) 150 дБ

7. Электрленуді енгізген ғалым

А) И.Ньютон Ә) М.В.Ломоносов Б) Фалес Милетский

8.Металдың балқуы, қардың еруі, судың буға айналуы, жылудың бөлінуі - осының барлығы қандай құбылыс?

А) химиялық Ә) физикалық Б) магниттік

9. Денедегі электр өрісінің айналымға түсуі қалай аталады?

А) электр тогы Ә) электр заряды Б) энергия

10.Жылуды тез өткізетіндер

А) металдар Ә) ағаш Б) су, ауа, болат

Үй тапсырмасы:

Инерция, қозғалыс және тепе-теңдік.

Үй тапсырмасы:

Инерция, қозғалыс және тепе-теңдік.

Қосымша жұмыстар:

1. Суреттермен жұмыс, оқушылар әр суреттін мағынасын түсіндіріп берулері қажет.

2. Керекті сөздер: бұл осы тақырыптар бойынша оқушыларға керекті, жаңа сөздер.

Керекті сөздер.

Акустика - дыбыс туралы ұғым.

Барометр - қысымды өлшейтін құрал.

Метеорология - атмосфералық құбылыстарды зерттейтің ғылым.

Оптика - жарық құбылыстарын зерттейтін ғылым.

Температура - белгілі бір дене немесе заттың қаншалықты ыстық немесе суық екендігінің шамасы.

Термометр - температураны өлшейтің құрал

Үйкеліс - қозғалысқа түскен кез келген дененің жылдамдығын тежейтін күш.

Фокус - линза немесе қисық айна сәулелерінің бір жерге түйіскен нүктесі.

Химиялық реакция - әр түрлі заттар атомының бірігуі нәтижесінде жаңа заттын пайда болуына әсер еткен процесс.

Химия - заттардың түрлерін зерттейтің ғылым.

3. Шағын эссе: «Табиғат құбылыстары.»