География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері

Ақмола облысы

Зеренді ауданы

Бірлестік ауылы

Бірлестік орта мектебінің

география пәні мұғалімі - Який Хайрат

Көкшетау - 2013

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері»

Құрастырушы: Який Хайрат, география пәні мұғалімі/Бірлестік орта мектебі - 2013 жыл, - 65б/

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері» авторлық бағдарламасы жалпы білім беретін мектептің география пән мұғалімдеріне арналған көмекші құрал. Авторлық бағдарлама мұғалімге күнделікті сабақты пысықтауда, мәтіндерге назар аудартуда, термин сөздерге маңыз беруде, негізгі ұғымдар мен деректерді есте сақтау үшін пайдалануда көп көмек болары сөзсіз.

Рецензентші: Ш.Ш.Уалиханов атындағы КМУ

география және экология кафедрасының

меңгерушісі, б.ғ.к. Зандыбай Аманбек

Ақмола облысы білім басқармасы жанындағы «Облыстық білім берудегі мониторинг, жаңа технологиялар, ақпараттандыру және оқу-әдістемелік жұмыс орталығы» ғылыми кеңесінің отырысында қаралып, бекітілді.

2013 жылғы 3 мамырдағы №4 хаттама.

ТҮСІНІК ХАТ

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері» авторлық бағдарламасы жалпы білім беретін мектептің география пән мұғалімдеріне арналған көмекші құрал. Авторлық бағдарлама мұғалімге күнделікті сабақты пысықтауда, мәтіндерге назар аудартуда, термин сөздерге маңыз беруде, негізгі ұғымдар мен деректерді есте сақтау үшін пайдалануда көп көмек болары сөзсіз.

Мұнда әртүрлі дидактикалық материалдар, кестелер, сөзжұмбақтар, түрлі тапсырмалар, географиялық және сандық диктант үлгілері, тест тапсырмалары, сарамандық тапсырмалар үлгілері мен мектепішілік олимпиадалық тапсырмалар үлгілері берілген.

Осы бағдарламаны құруда жалпы білім беретін мектептің 6-11 сыныбына арналған география оқулықтары пайдаланылды.

І. Түрлі дидактикалық тапсырмалар үлгілері.

«1 әріпке 10 атау ойыны»

Атаулар

«А»

«Б»

Мемлекет

Қала

Тау

Арал

Көл

Өзен

Аң

Құс

Ағаш

Жеміс

Атаулар

«С»

«Т»

Мемлекет

Қала

Тау

Арал

Көл

Өзен

Аң

Құс

Ағаш

Жеміс

«Адасқан терминдер»

1

Бриз

А

Ғылым

2

Пампа

Ә

Мұз

3

Айсберг

Б

Жанартау

4

Демография

В

Дала

5

Лава

Г

Жел

6

Изотерма

Ғ

Глобус

7

Еңбек ресурсы

Д

Сызық

8

Экватор

Е

Халық

1

Мұхит

А

Нәсіл

2

Азимут

Ә

Аң

3

Архипелаг

Б

Штат

4

Атлас

В

Эра

5

Кайот

Г

Арал

6

Негр

Ғ

Су

7

Техас

Д

Карта

8

Архей

Е

Бұрыш

«Қане, бөлісейік»

Ұғымдар

Көл

Өзен

Балқаш, Ертіс, Есіл, Сырдария, Мичиган, Виктория, Байкал, Ніл, Амазонка, Арал, Каспий, Гурон, Чад, Титикака

Ұғымдар

Бұғаз

Шығанақ

Мексика, Гибралтар, Беринг, Бенгал, Дрейк, Гудзон, Магеллан, Калифорния,

Ла-манш, Малак, Гвинея, Карпентарий, Парсы, Босфор.

«Сыңарым қайда?»

№

Терминдер

Мағынасы

1

Материк

А

Жер бетінің маңайындағы жазықтардан оқшау көтеріліп жатқан, беткейлері қия болып келетін биік бөлік.

2

Флюгер

Ә

Жанартау атқылағанда жер бетіне шығып төгілген отты қоймалжың зат.

3

Шығанақ

Б

Жан-жағынан материктермен шектелген орасан зор су алқабы.

4

Тау

В

Желдің бағытын анықтайтын құрал.

5

Мұхит

Г

Құрлықтың жан-жағын мұхиттар мен теңіздер қоршап жатқан бөлігі.

6

Лава

Ғ

Мұхиттың, теңіздің, көлдің құрлыққа сұғына кіріп жатқан бөлігі.

№

Ұғымдар

Анықтамасы.

1

Теңіз

А

Жан-жағынан су қоршаған құрлықтың шағын бөлігі.

2

Арал

Ә

Құрлықтың суға тереңірек енген бөлігі.

3

Шығанақ

Б

Мұхит суының қасиеті мен жануарлар дүниесі жөнінен оқшау тұратын бөлігі.

4

Түбек

В

Дүниежүзіндегі мұхиттарды бір-бірімен жалғастырушы.

5

Бұғаз

Г

Мұхиттың, теңіздің құрлыққа кіріп жатқан бөлігі.

«Қатесін тап!»

№1. Материктің ішіндегі тұйық сулы өлкені - теңіз деп атайды. Дүние жүзіндегі ең үлкен теңіз бұл - Каспий.

№2. Табиғи жолмен жасалған арна арқылы ағатын суды - көл деп атайды. Жер шарындағы ең терең көл - Арал теңізі. Қазақстандағы ең үлкен көл - Ертіс.

№3. Солтүстік полюс пен оңтүстік полюсті қосатын сызықтарды параллель деп атайды. Меридиандардың ұзындықтары әртүрлі. Ең ұзын меридиан бұл - экватор.

№4. Қазақстан Республикасы жер көлемі жөнінен 50-орында және ол Африка материгінде орналасқан. Оның астанасы Алматы қаласы.

№ 5. Қазақстанның аласа таулы өлкелері 4-ке бөлінеді: Мұғалжар, Маңғыстау, Алтай және Сарыарқа.

№6. Литосфералық тақталар теориясының негізін В.В.Алисов салды. Литосфералық тақталар жылына 50-60 см-ге жылжиды.

№7. Гималай тауы Оңтүстік Америка материгінде орналасқан. Оның ең биік нүктесі - Мак-Кинли 7055 м.

№8. Балықшының әңгімесі.

Бұл оқиға Жайық өзенінде болған еді. Үш күн бойы өзенмен жүзіп келеміз. Үш күннен кейін өзенге Күнгес пен Текес өзендері келіп құйды. Енді өзеннің суы молайды. Балықшылар Жайық өзенімен балық аулай отырып, зайсан көліне жеттік. Көл жағасын құм алып жатыр. Құмға қыздырынып, суға шомылып, балық аулауға кірістік. Каспий теңізінен бірақ шықтық.

№9. Аңшының әңгімесі.

Балқаш көлінің маңайы. Біз екі күн бойы көл жағасында түйемен жүрдік. Түйелер әбден шаршады. Көл жағасында құстар көрінбейді. Бір кезде ну қамыстан тауешкі, марал шыға келді. Біз бірнешеуін атып алдық. Су маңайында мұнай өндіріліп жатыр екен. Су ащы екен. Біраз тынығып, суға шомылып алған соң, атқан аңдарымызды алып, Сырдария өзені арқылы жүзіп отырып, ауылға қайттық.

«Бір сөзбен жауап бер»

1. Ауа қысымын өлшейтін құрал. (барометр-анеройд)

2. Жер сілкінуді зерттейтін құрал. (сейсмология)

3. Жер шарындағы ең үлкен алапты өзен. (Амазонка)

4. Бағдарды анықтауға арналған аспап. (компас)

5. Қоршаған орта туралы ғылым. (экология)

6. Африканың ең құрғақ аймағы. (Сахара)

7. Францияның астанасы. (Париж)

8. Аустралияның байырғы халқы. (абориген)

9. Жер бетінің қатты тас қабаты. (литосфера)

10. Экватордың ұзындығы. (40000км )

11. Дүние жүзіндегі ең биік шың. (Эверест)

12. Ұлы Жібек жолы басталатын ел. (Қытай)

13. Қазақстандағы ең лай сулы өзен. (Сырдария)

14. БҰҰ-ның штаб-пәтері қайда орналасқан?(Нью-Йорк)

15. Географияның атасы. (Эратосфен)

16. Желдің бағытын анықтайтын құрал? (флюгер)

17. Дүние жүзіндегі ең ұзын өзен. (Ніл)

18. Жердің ауа қабаты. (атмосфера)

19. Қазақстандағы ең ірі су қоймасы. (Бұқтырма)

20. Күнге ең жақын ғаламшар. (Меркурий)

21. Фонтан түрінде оқтын-оқтын су атқылап тұратын бұлақ. (гейзер)

22. Дүние жүзін айналып шыққан саяхатшы? (Ф.Магеллан)

23. Экологиясы ең нашар көл? (Арал)

24. Жердің қозғалысын сезетін аспап? (сейсмограф)

25. Ең үлкен жылы ағыс? (Гольфстрим)

26. Биіктен құлап ағатын су? (сарқырама)

27. Жердің радиусы қанша? (6371 км)

28. Рим қай елдің астанасы? (Италия)

29. Қазақстандағы ең ұзын өзен? (Ертіс)

30. Литосфералық тақталар негізін салған кім? (Вегенер)

«Иә-жоқ»

Иә +

Жоқ -

1. Гольфстрим - ең үлкен жылы ағыс. (+)

2. Биіктен құлап ағатын суды гейзер деп атайды. (-)

3. Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама - Игуасу. (-)

4. Қазақстан Республикасы қоңыржай климаттық белдеуде орналасқан. (+)

5. Іле өзені Балқаш көліне құяды. (+)

6. Дүниежүзіндегі ең үлкен шөл - Гоби шөлі. (-)

7. Оңтүстік Америка мен Солтүстік Американы бөліп тұрған Килль каналы. (-)

8. Оңтүстік Америка ежелгі Гондвана материгінің құрамында болды. (+)

9. Ертіс өзені Солтүстік Мұзды мұхит алабына жатады. (+)

10. Таулар биіктігіне байланысты 3-ке бөлінеді. (+)

11. Астана қаласы Ертіс өзені бойында орналасқан. (-)

12. Орал тауының Қазақстандағы жалғасын Сарыарқа деп атайды. (-)

13. Оңтүстік Америкадағы ең үлкен ел - Аргертина. (-)

14. Дүние жүзін тұңғыш айналып шыққан саяхатшы Ф.Магеллан. (+)

15. Италия Пиреней түбегінде орналасқан. (-)

16. Швецияның астанасы Осло қаласы. (-)

17. Қазақстан Республикасы жер көлемі бойынша дүние жүзінде 9-орын алады. (+)

18. Екібастұз көмірі шахталық әдіспен өндіріледі. (-)

19. Австралияның байырғы тұрғындары үндістер болып табылады. (-)

20. Картада атмосфер қысымы бірдей нүктелерді қосатын сызық изобара деп аталады. (+)

«Артығын тап»

1. орыстар, қазақтар, ағылшындар, арабтар, граниттер, немістер.

2. қала, ауыл, аймақ, облыс.

3. Вашингтон, Париж, Астана, Сидней, Пекин, Берлин.

4. Африка, Америка, Еуропа, Антарктида, Арктика, Австралия, Азия.

5. Тянь-Шань, Сахара, Гималай, Анд, Памир, Кавказ.

6. Өзен, түбек, теңіз, шығанақ, көл, мұхит.

7. Ниагара, Анхель, Енисей, Игуасу, Тугел, Виктория, Йосемит.

8. Сахара, Гоби, Калахари, Атлас, Такла-Макан, Атакама, Руб-әл-Хали.

9. Миссисипи, Ніл, Амазонка, Гурон, Янцзы, Меконг, Хуанхэ, Юкон.

10. Байкал, Балхаш, Танганьика, Беринг, Чад, Жоғарғы көл, Мичиган.

11. Килиманджаро, Фудзияма, Ключи шоқысы, Косцюшко, Этна, Везувий, Гекла.

12. Мадагаскар, Хонсю, Сицилия, Отты жер, Пиреней, Багам, Гренландия, Жаңа Зеландия.

13. Пиреней, Сомали, Арабия, Аппенин, Гвинея, Үндіқытай, Лабродар.

14. Бенгал, Гудзон, Мексика, Панама, Парсы, Карпентарий, Калифорния.

15. Гибралтар, Бискай, Беринг, Ла-Манш, Мозамбик, Магеллан, Дрейк.

16. Баренц, Балтық, Азов, Охот, Қызыл, Жасыл, Сары, Норвег, Қара, Ақ, Жерорта.

17. АҚШ, Жапония, Италия, Германия, Ұлыбритания, Польша, Канада, Франция.

«Берілген сөздердің орнын табу».

1. Л П О Ю С (полюс)

2. Т А Р К А (карта)

3. И А Н М Е Д Р И (меридиан)

4. М Т У З И А (азимут)

5. Е Ф А М О Т А С Р (атмосфера)

6. Қ Л Ы Й О Б (бойлық)

7. А Л Л Ь Л Е П Р А (параллель)

8. Қ З А Ж Ы (жазық)

9. Л П Н А (план)

10. Р Т О К В Э А (экватор)

11. Ф Е С Р А Й Б О (биосфера)

12. С П М А О К (компас)

13. И Р О Ф С Е А Р Г Д (гидросфера)

14. М Б Р О Е Р Т А (барометр)

15. Н Ы А Қ А Ғ Ш (шығанақ)

«Сандар сөйлейді».

1. 8848 метр;

2. 0-200 метр;

3. 35^о/_оо;

4. -89,2⁰С;

5. 1024 метр;

6. 11022 метр

7. 510 млн.км²;

8. 6995 метр;

9. 1000-2000 метр;

10. 1620 метр;

11. 6671 км;

12. 396 000 км²;

13. - 405 метр;

14. 2,7 млн км²;

15. 41^о/_оо

«Ситуациялық сұрақтар».

1-сұрақ: Сіздер бейтаныс жерге кемемен жүзіп келіп, жергілікті адамдармен тіл табыспақшы болып, оларға әр түрлі сұрақтар қоя бастадыңыздар. Ал, олар сіздерге «кенгуру» деген сөзден басқа сөз айтқан жоқ. Сіздер қай жерге келдіңіздер және адамдар не деп жауап берді?

Жауабы: Аустралия материгі. Жергілікті халық тілінде «кенгуру» сөзі «түсінбедім» деген мағнаны білдіреді.

2-сұрақ: Саяхатшылар алғаш рет бұл жерге келгенде егістік алқабында биіктігі бір метрден асатын, жапырақтары «күмістен», жемістері «алтыннан» тұратын таңғажайып өсімдікті көрді. Бұл қай материк және қандай өсімдік еді?

Жауабы: Оңтүстік Америка. Жүгері өсімдігі.

3-сұрақ: Африкада жерасты суын Конго ойысында тез шығарып алуға бола ма, әлде Сахара шөлінде ме?

Жауабы: Сахара шөлінде жерасты суы жер бетіне жақын жайғасқан.

4-сұрақ: Сіздер бұл материкте оқымысты ғылым қызметкерлерінен басқа адамды кездестірмейсіздер. Бірақ ешқайсысы зәулім ғылыми институттарға жұмысқа бармайды және қарапайым вагон-үйлерде тұрады. Бұл қай материк және қай халық?

Жауабы: Антарктида материгі және зерттеушілер.

5-сұрақ: Кенгуру неге жолбарыстан қорықпайды? Жауабы: Аустралияда жолбарыс тіршілік етпейді.

ІІ. «Географиялық диктант» үлгілері.

1- Нұсқа

1. География ғылымының дамыған жері………………

2. География……….сөзі

3. География……… деген мағынаны білдіреді.

4. ……. жердің табиғатын, табиғат құбылыстарын, олардың өзара байланысын зерттейді.

5. Жер шары халқын, шаруашылығын, оның орналасу заңдылықтарын зерттейтін географияның саласы…..

6. «География ғылымының атасы» грек оқымыстысы……….

2- Нұсқа

1. Ежелгі Грекия………. ғылымының дамыған жері.

2. «Табиғат» деген мағынаны білдіретін грек сөзі……

3. …………. «шаруашылықты басқару» деген мағынаны білдіреді.

4. Физикалық география ………..зерттейді.

5. Экономикалық география…….. зерттейді

6. «География» терминін ғылымға енгізген……

Дұрыс жауабы:

1-нұсқа

1. Ежелгі Грекия

2. Грек

3. Жерді сипаттау

4. Физикалық география

5. Экономикалық география

6. Эратосфен

2-нұсқа

1. География

2. Физис

3. Экономия

4. Жердің табиғатын

5. Жер шары халқын, шаруашылығын

6. Эратосфен

«Жер және оның қозғалысы» тақырыбына арналған диктант

1. Жер Күн жүйесінің….

2. Планета….сөзі

3. Планетаның Күн төңірегіндегі жолы……

4. Жер бетінің көлемі….

5. Жердің полюстік радиусы…..

6. Жер өз осінің орбита жазықтығына…. көлбей орналасқан.

7. Жер өз білігін…. қарай айналады.

8. Жер өз білігін…. бір рет айналып шығады.

9. Жердің Күнді айналуға кеткен уақыты… деп аталады.

10. 366 күнге толатын жыл…

Дұрыс жауабы:

1. Планетасы

2. Грек

3. Орбита

4. 510 млн шаршы шақырым

5. 6357 км

6. 66,5^о

7. Батыстан шығысқа

8. 24 сағатта

9. Жыл

10. «Кібісе жылы»

План мен карталарда Жерді кескіндеу» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. ….. - көкжиек тұстарын, бақылаушының тұрған жерін, қозғалыс

бағытын анықтау.

2. Көкжиек тұстары……. болып келеді.

3. Солтүстік, оңтүстік, шығыс, батыс көкжиектің……. тұстары.

4. Көкжиек тұстарын анықтайтын құрал……

5. …… «жол» деген мағынаны білдіретін араб сөзі.

6. Азимуты 900 болатын көкжиек тұсы….

7. Темірқазық жұлдызының бағыты….

8. План мен картада неше есе кішірейтіліп түсіргенін көрсететін

шартты өлшем…..

9. Масштабтың …… түрі бар.

10. ….. ең ұзын параллель.

Дұрыс жауабы:

1. Бағдарлау

2. Негізгі және аралық

3. Негізгі

4. Тұсбағдар (компас)

5. Азимут

6. Шығыс

7. Солтүстік

8. Масштаб

9. Үш

10. Экватор

«Глобус пен географиялық карта» тақырыбына арналған диктант

1. ……солтүстік және оңтүстік полюстер арқылы жүргізілген

шеңберлер.

2. Экваторға параллель немесе меридианға кесе көлденең жүргізілген

сызықтар…..

3. …..Жердің дәл үлгісі

4. Жер бетіндегі нүктенің экватордан градуспен алынған

қашықтығы….. деп аталады.

5. ….. жер бетіндегі нүктенің бастапқы меридианнан градуспен

көрсетілген қашықтығы.

6. Масштабына қарай карталар ….. топқа бөлінеді.

7. 1: 100 000-ға дейінгі карталар…. болып саналады.

8. Жер бетінің пішіні карталарда…….. арқылы кескінделеді.

9. Ұсақ масштабты карталарға……. жатады.

10. Географиялық бойлық……. дейін есептеледі.

Дұрыс жауабы:

1. Меридиандар

2. Параллельдер

3. Глобус

4. Географиялық ендік

5. Географиялық бойлық

6. Үш

7. Ірі масштабты

8. Қабатты бояулар мен горизонталдар

9. 1:100 000 000 ұсақтары

10. 0⁰-180⁰-қа

«Литосфера» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. Жердің сыртқы …….. қабығы бар.

2. Жоғарғы мантия мен жер қыртысы…….. құрайды.

3. Жер қыртысының құрлықтағы қалыңдығы……. жетеді.

4. Жердің қатты сыртқы қабаты….

5. Жер қыртысынан кейінгі жер қабаты…..

6. Литосфералық тақталар жылына……. ығысады.

7. Жер қыртысы……. тұрады.

8. Жер қыртысында су, жел, т.б. күштер әсерінен пайда болатын тау

жыныстары…. аталады.

9. Шөгінді тау жыныстары…. деп бөлінеді.

10. ……. тау жыныстарын құрайтын табиғи заттар.

2-нұсқа

1. Жердің ішкі құрылысы…… тұрады.

2. Тау жыныстарын зерттеу, пайдалы қазбаларды барлаумен…..

айналысады.

3. Тау жыныстары пайда болуына қарай….. бөлінеді.

4. Магманың жер бетіне шығып, немесе жер қойнауында суынуынан …. пайда болады.

5. Жер қыртысының қозғалуының……. белгілі.

6. ……жер қыртысы мен жоғарғы мантиядағы ығысу мен ыдырауынан

пайда болатын жер бетінің тербелуі.

7. Жердің терең ішкі бөлігіндегі тау жыныстарының ығысатын жері….

деп аталады.

8. …..жер сілкіну ошағының жер бетіндегі нүктесі.

9. Жер сілкіну жиі қайталанатын аймақтар….деп аталады.

10. Жанартаулар …болып бөлінеді.

Дұрыс жауабы

1-нұсқа 2-нұсқа

1. Төрт 1. Жер қыртысы, мантия,

ядро

2. Литосфера 2. Геологтар

3. 30-80 км 3. Үш топқа

4. Жер қыртысы 4. Магмалық тау

жыныстары

5. Мантия 5. Екі түрі

6. 2-5 см 6. Жер сілкіну

7. Тау жыныстарынан 7. Жер сілкіну ошағы

8. Шөгінді тау жыныстары 8. Жер сілкіну эпицентрі

9. Кесек, органикалық, химиялық 9. Сейсмикалық аймақтар

10. Минералдар 10. Сөнген және сөнбеген

3-нұсқа

1. Жанартау бөліктеріне…….. жатады.

2. ……. атқылауы жөнінен ешқандай мәлімет қалмаған жанартау.

3. Үнемі атқылап тұратын жанартаулар……

4. Жер бетіне бұрқақ түрінде атқылап тұратын бұлақтар…..деп

аталады.

5. Биіктігі……. дейінгі таулар аласа таулар.

6. Пайда болуына қарай таулар…. болып бөлінеді.

7. ……. жер шарындағы ең биік тау.

8. Сыртқы күш әсерінен тау жыныстарының өзгеруі…… деп аталады.

9. …..- жер бетінің тегіс, қырқалы бөлігі.

10. Абсолют биіктігіне қарай жазықтар… деп бөлінеді.

4-нұсқа

1. ……биіктігі 200 метрге дейінгі жазықтар.

2. Биіктігі 2000 метрден асатын таулар…..

3. Жер бетінің ерекше биік бөлігі…. деп аталады.

4. Эпицентр сөзінің мағынасы….

5. Жер қыртысы қозғалысын …. құралының көмегімен анықтайды.

6. Температураның өзгеруінен тау жыныстарының өзгеруі…. болып саналады.

7. Жазықтар… деп екіге бөлінеді.

8. Қыраттар картада ……. боялады.

9. Таулардың ұзақ уақыт бұзылуынан…. пайда болады.

10. Жер бетіне шығып төгілген магма ….. деп аталады.

Дұрыс жауаптары

3-нұсқа 4-нұсқа

1. Магма, көмей, кратер, лава 1. Ойпаттар

2. Сөнген жанартау 2. Биік таулар

3. Сөнбеген жанартаулар 3. Тау

4. Гейзерлер 4. Үстіңгі шеңбер

5. 500-1000 метрге 5. Сейсмограф

6. Ескі және жас таулар 6. Физикалық үгілу

7. Гималай 7. Тегіс және төбелі

8. Үгілу 8. Сарғыш түспен

9. Жазықтар 9. Төбелі жазықтар

10. Ойпаттар, қыраттар, 10. Лава

таулы үстірттер

«Атмосфера» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. Жердің сыртқы ауа қабаты…….деп аталады.

2. Ауаның 78 %-ын құрайтын газ….

3. Атмосфераның төменгі қабаты…..

4. Тропосфера жер бетінен …. дейінгі аралықты қамтиды.

5. Ауа температурасы әрбір 100 метрге биіктегенде….. төмендейді.

6. Ауаның горизонталь бағытта қозғалуын……. деп аталады.

7. Ауа температурасын……. құралымен өлшейді.

8. Тәулік ішіндегі ең жоғарғы және ең төменгі температура

арасындағы айырмашылық……

9. Ауаның жер бетіне және ондағы заттарға түсіретін күші…. деп

аталады.

10. ………. бағытын тәулік ішінде екі рет өзгертетін желдер.

2-нұсқа

1. Атмосфералық қысымды өлшейтін құрал….

2. 23,50с.е. пен 23,50 о.е. параллельдері……. деп аталады.

3. Желдің жылдамдығы мен бағытын……. құралымен өлшейді.

4. Жылына бағытын екі рет өзгертетін жел…..

5. …… салыстырмалы ылғалдылықты өлшейді.

6. Бұлттардың аспанды торлауы…. деп аталады.

7. Бұлттылық мөлшері…. белгіленеді.

8. Атмосфералық жауын-шашын ….. түрде кездеседі.

9. Жер шары….. жылу белдеуіне бөлінеді.

10. ……. атмосфераның төменгі қабатындағы белгілі жердегі, белгілі

уақыттағы жай-күйі.

3-нұсқа

1. Жер бетіне жақын төменгі бөлігіндегі су булары су тамшыларына айналуынан…. пайда болады.

2. Бұлттар пішініне қарай……деп бөлінеді.

3. Атмосфералық жауын-шашын мөлшерін….. өлшейді.

4. Поляр шеңберінен полюстерге дейін……орналасқан.

5. …….- ауа райының белгілі бір жерге тән және үнемі қайталанып

отыратын жай-күйі.

6. Климаттық белдеулер ….. деп ажыратылады.

7. Жыл бойы ыстық, жауын-шашын мол болатын климаттық белдеу…..

деп аталады.

8. Бриз сөзі….. деген мағына береді.

9. Жер бетіндегі желдің орташа жылдамдығы….

10. Қалыпты атмосфералық қысым…. тең.

Дұрыс жауаптары

1-нұсқа

1. Атмосфера

2. Азот

3. Тропосфера

4. 8-17 км-ге

5. 0,6 градусқа

6. Жел

7. Термометр

8. Температураның тәуліктік ауытқуы (амплитудасы)

9. Атмосфералық қысым 10. Бриздер

2-нұсқа

1. Барометр

2. Тропиктер

3. Желбағар (флюгер)

4. Муссон

5. Шаш гигрометрімен

6. Бұлттылық

7. 0-ден 10 балға дейін

8. Қатты және сұйық

9. Бес

10. Ауа райы

3-нұсқа

1. Тұман

2. Будақ, қабат, шарбы бұлттар

3. Жауын-шашын өлшегішпен

4. Суық белдеулер

5. Климат

6. Негізгі және аралық белдеулер

7. Экваторлық белдеу

8. Жеңіл жел

9. 5-10 м\сек

10. 760 мм сынап бағанасына

«Гидросфера» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. Табиғатта су….. күйінде болады.

2. Жер шарының су қабығы…. деп аталады.

3. Дүниежүзілік мұхиттың жалпы аумағы…. қамтиды.

4. ….. ең үлкен, ең терең мұхит.

5. Мұхит бөліктеріне …… жатады.

6. ……. су астында болатын жер сілкіну мен жанартау атқылауынан

болатын толқындар.

7. Мұхит суының басты қасиеттеріне …… жатады.

8. …… арна арқылы ағатын су.

9. …..өзен бөліктері болып саналады.

10. Жер шарындағы ең үлкен көл-…..

2-нұсқа

1. …… буырқанып қатты ағады.

2. Өзен деңгейінің кенеттен көтерілуі…..деп аталады.

3. …….құрлық бетіндегі іші суға толы ойыс.

4. Жер бетіне таяу алғашқы су өткізбейтін қабатқа дейінгі су…..

болып саналады.

5. Мұздықтар…. пайда болады.

6. ……..-жасанды су қоймалары.

7. Өзеннің басталатын жері……

8. Құрлық мұздықтары….. болып бөлінеді.

9. Жер шарындағы ең ұзын өзен……

10. Дүниежүзілік мұхит суының орташа тұздылығы…..

3-нұсқа

1. Экватор маңындағы мұхит суының температурасы….

2. Жан-жағын су қоршаған құрлықтың шағын бөлігі….. деп аталады.

3. ….. тәулік бойы су деңгейінің көтерілуі мен төмен түсуі.

4. Толқындар …… әсерінен пайда болады.

5. …….-маржан полиптерінің жинақталуынан пайда болады.

6. Бір-біріне жақын орналасқан аралдар тобын….. деп атайды.

7. Жер шарындағы тұщы судың үлесі…..

8. …….. дегеніміз мұхиттар мен теңіздер қоршап жатқан ірі құрлықтар.

9. Судың мұхиттан атмосфера арқылы құрлыққа, құрлықтан мұхитқа үздіксіз ауысуын……дейді.

10. Мұхиттың немесе теңіздің құрлыққа сұғына еніп жатқан бөлігі….. болып саналады.

4-нұсқа

1. Ең кіші мұхит…..

2. Гидросфера дегеніміз……

3. ……екі жағынан материктер немесе аралдармен шектелген енсіз су

айдыны.

4. Мұхиттар мен теңіздер түбінен жанартаулардың атқылауынан пайда

болған аралдар…. деп аталады.

5. ….. толқын элементтері болып табылады.

6. Бір литр судағы еріген заттардың граммен алынған мөлшері……

7. Өзеннің құяр жері…… болып саналады.

8. …жылда белгілі бір маусымда өзен суы мөлшерінің көбеюі.

9. Жер шарындағы ең терең көл……..

10. ……..жердің терең қабатындағы қысымды су

Дұрыс жауаптары

1-нұсқа

1. Сұйық, қаттық газ

2. Гидросфера

3. 361 млн шаршы шақырым

4. Тынық мұхиты

5. Теңіздер, шығанақтар, бұғаздар

6. Цунами

7. Температурасы мен тұздылығы

8. Өзен

9. Өзеннің бастауы, сағасы, салалары, аңғары

10. Каспий

2-нұсқа

1. Тау өзені

2. Тасқын

3. Көл

4. Еспе су

5. Поляр аймақтары мен тауларда

6. Бөгендер

7. Бастауы

8. Жабынды және тау мұздықтары

9. Ніл өзені

10. 35 промилле

3-нұсқа

1. 28-30 градус

2. Аралдар

3. Толысу мен қайту

4. Желдің

5. Маржан аралдар

6. Архипелагтар

7. 2,5 пайыз

8. Материктер

9. Дүниежүзілік су айналымы

10. Шығанақ

4-нұсқа

1. Солтүстік мұзды мұхиты

2. Жердің су қабығы

3. Бұғаз

4. Жанартаулық аралдар

5. Толқынның қыры, табаны, биіктігі, ұзындығы

6. Судың тұздылығы

7. Сағасы

8. Су тасуы

9. Байкал

10. Артезиан суы

«Биосфера» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. …… тірі ағзаларға жатады.

2. Тірі ағзалар мекендеп, өзгерткен жер қабығы…. деп аталады.

3. Тірі ағзалардың ерекше …… қасиеті бар.

4. ….. табиғат жағдайлары бірдей алқапты мекендейтін тіршілік

бірлестігі.

5. Жер даму тарихында ….. кезеңнен өткен.

6. Жер дамуының алғашқы кезеңі….. деп саналады.

7. Биоценоздардың таралу заңдылығын…. зерттейді.

8. Биоценоз сөзі…. деген мағынада.

Дұрыс жауабы

1. Майда ағзалар, өсімдіктер, жануарлар

2. Биосфера

3. Екі

4. Биоценоз

5. Екі

6. Тіршілікке дейінгі кезең

7. Биогеография

8. Тіршілік ортақ

«Географиялық қабық» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. ….. литосфераның жоғарғы бөлігі, атмосфераның төменгі бөлігі,

гидросфера, биосфераның өзара әрекеттесуіне қалыптасқан ерекше

қабық.

2. Географиялық қабық…… ерекшелігімен анықталады.

3. Географиялық қабықтың құрамдас бөліктері….. деп аталады.

4. Географиялық қабық құраушыларына ………. жатады.

5. Жер беті аумағының табиғат компоненттерінің жиынтығы….. деп

аталады.

6. Географиялық қабық Жер шарының…… болып табылады.

7. Негізгі географиялық белдеулерге……. жатады.

8. Экватордың екі жағында орналасқан, ауа температурасы біркелкі,

жыл маусымдары бөлінбейтін белдеу……

9. Арктикалық және антарктикалық белдеулерді….. алып жатыр.

10. Жер шарының ең үлкен Сахара шөлі орналасқан белдеу.

2-нұсқа

1. Тропиктік белдеуде Жер шарының ең үлкен шөлі…….. орналасқан.

2. Мқзды шөл зонасы алып жатқан белдеулер…….

3. Аралық географиялық белдеулерге….. жатады.

4. Тау жыныстары, ауа, су, топырақ, тірі ағзалар географиялық

қабық….. жатады.

5. Экваторлық белдеу алып жатқан аймақ……

6. Экваторлық, тропиктік, қоңыржай, полярлық белдеулер….. жатады.

7. Жер шарының ең ірі табиғат кешені…… болып саналады.

8. Географиялық қабықтан кейінгі табиғат кешендеріне….. жатады.

9. ……тек географиялық қабыққа тән.

10. Экваторлық белдеуде …….таралған.

Дұрыс жауаптары

1-нұсқа

1. Географиялық қабық

2. Төрт

3. Табиғат компоненттері

4. Тау жыныстары, ауа, су, топырақ, тірі ағзалар

5. Табиғат кешені

6. Ең үлкен табиғат кешені

7. Экваторлық, тропиктік, қоңыржай, полярлық белдеулер

8. Экваторлық белдеу

9. Мұзды шөл зонасы

10. Тропиктік белдеу

2-нұсқа

1. Сахара

2. Арктикалық және антарктикалық белдеулер

3. Субэкваторлық, субтропиктік, субполярлық

4. Құраушыларына

5. Экватордың екі жағы

6. Негізгі географиялық белдеулерге жатады

7. Географиялық қабық

8. Материктер мен мұхиттар

9. Тірі ағзалар

10. Ылғалды мәңгі жасыл ормандар зонасы

«Жер шары халқы» тақырыбына арналған диктант

1-нұсқа

1. Жер шары халқының саны ….. қарқынды өсті.

2. Халық санының қарқынды өсуі……. деп аталады.

3. Қазақстандағы алғашқы халық санағы…… жүргізілген.

4. Халықтың ұдайы өсуін…. ғылымы зерттейді.

5. Жер шары халқының бір шаршы шақырымға орташа тығыздығы ….

келеді.

6. Халық санын реттеу мақсатында…. жүргізіледі.

7. Сыртқы ерекшеліктеріне қарай халықтар……. бөлінеді.

8. Терісінің түсі ақ, қыр мұрынды, ерні жұқа, шашы толқынды не тегіс

нәсілдер…..

9. Нәсілдер теңдігін зерттеген ғалым…..

10. ……. БҰҰ Бас Ассамблеясы нәсілдік кемсітушілікті жою туралы

қарар қабылдады.

2-нұсқа

1. Н.Н.Миклухо-Маклай……. зерттеген ғалым.

2. Демографиялық жарылыс дегеніміз……

3. Халық саны….. арқылы анықталады.

4. Демография…… деген мағына береді.

5. Қазақстанда тәуелсіздік алғалы……… халық санағы жүргізілді.

6. Терісінің түсі сары, шашы қайратты, көздері қысыңқы, жақ сүйегі

шығыңқы……белгілері.

7. Нәсілдік белгілер……. байланысты қалыптасады.

8. Африка мен Австралияда қоныстанған……. нәсілдер.

9. 1965 жылы БҰҰ Бас Ассамблеясы…… қарар қабылдады.

10. Дүние жүзі елдері даму дәрежесіне қарай…… деп бөлінеді

Дұрыс жауаптары

1-нұсқа 2-нұсқа

1. ХХ ғасырда 1. Нәсілдер теңдігін

2. Демографиялық жарылыс 2. Халық санының

қарқынды өсуі

3. 1897 жылы 3. Халық санағы

4. Демография 4. Халықты сипаттап

жазамын

5. 40 адамнан 5. 1999 жылы және 2009

жылы

6. Демографиялық саясат 6. Моңғолоидтық нәсіл

7. Нәсілдерге 7. Қоршаған ортамен

8. Еуропоидтық нәсілдер 8. Негроидтық

9. Н.Н.Миклухо-Маклай 9. Нәсілдік кемсіту-

шілікті жою туралы

10. 1965 жылы 10. Дамыған елдер және

дамушы елдер

Географиялық номенклатураға арналған диктант

Жер шары таулары мен жазықтары

1-нұсқа

1. ш.б. пен 460с.е. орналасқан тау………

2. 600ш.б. пен 660с.е. координатадағы тау……..

3. 700б.б. пен 320о.е. аралығындағы тау……

4. Орал тауының батысындағы төбелі жазық…..

5. Каспий теңізі жағалауындағы ойпат…….

6. Тигр, Ефрат өзендері аралығында орналасқан жазық…..

7. Үндістандағы ойпат…..

8. Лена мен Енисей өзендері аралығында орналасқан жазық……

9. Қазақстандағы төбелі жазық…..

10. Оңтүстік Америкадағы ойпат…….

Дұрыс жауабы

1-нұсқа

1. Альпы

2. Орал

3. Анд

4. Шығыс Еуропа жазығы

5. Каспий маңы ойпаты

6. Месопотамия ойпаты

7. Үнді-Ганг ойпаты

8. Орта Сібір таулы үстірті

9. Қазақтың ұсақ шоқылы аймағы

10. Амазонка ойпаты

ІІІ. Карта, атласпен орындалатын тапсырмалар түрлері

Нысандардың географиялық координаталарын анықта.

№

Географиялық нысандар

Географиялық координаталары

1

Астана қаласы

2

Джомолунгма

3

Вашингтон қаласы

4

Хан-Тәңірі шыңы

5

Ключи шоқысы жанартауы

6

Қарақия ойысы

7

Байкал көлі

8

Сидней қаласы

9

Килиманджаро жанартауы

10

Аконкагуа

Географиялық координаталары бойынша нысандарды анықта.

№

Географиялық координаталары

Географиялық нысандар

1

60⁰ с.е және 30⁰ ш.б

2

42⁰ с.е және 80⁰ ш.б

3

43⁰ с.е және 52⁰ ш.б

4

50⁰ с.е және 86⁰ ш.б

5

50⁰ с.е және 59⁰ ш.б

6

10⁰ с.е және 80⁰ б.б

7

0⁰ с.е және 50⁰ б.б

8

34⁰ о.е және 20⁰ ш.б

9

33⁰ о.е және 18⁰ ш.б

10

39⁰ с.е және 77⁰ б.б

«Сандық диктант»

Еуразия ішкі сулары.

Тынық мұхит алабы

Атлант мұхит алабы

Үнді Мұхит алабы

Солтүстік Мұзды мұхит алабы

Ішкі тұйық алап

3

2

1) Рейн, 2) Ертіс, 3) Меконг, 4) Янцзы, 5) Индигирка, 6) Печора,

7) Орал, 8) Инд, 9) Енисей, 10) Евфрат, 11) Брахмапутра, 12) Дунай, 13) Висла 14) Сырдария

Дүние жүзі таулары

Еуропа

Азия

Америка

Австралия

Африка

5

9

1

1) Анд, 2) Үлкен Суайрық жота, 3) Аппалач, 4) Тянь-Шань 5) Альпі,

6) Атлас, 7) Карпат, 8) Айдаһар, 9) Куньлунь, 10) Памир, 11) Сеңгір таулар, 12) Алтай, 13) Скандинав, 14) Кордильер, 15) Кения.

Дүние жүзі көлдері

Еуропа

Азия

Америка

Австралия

Африка

16

7

3

1) Эйр, 2) Титикака, 3) Чад, 4) Байкал, 5) Онега, 6) Венерн,

7) Гурон, 8) Балхаш, 9) Виктория, 10) Торренс, 11) Эри 12) Ньяса, 13) Ыстық көл, 14) Веттерн, 15) Мичиган, 16) Ладога,

17) Танганьика, 18) Гэрднер.

ІV. Кесте, сызба, сөзжұмбақтар мен географиялық басқатырғылар.

1.«Кестені толтыр»

І-кесте.

Жанартаудың аты

Орналасқан материгі

Абсолют биіктігі

Сөнген-сенбегені

Везувий

Килиманджаро

Эребус

Этна

Ключи шоқысы

Кракатау

ІІ-кесте. Мемлекет басқару формалары. Мысал келтір.

Республикалар

Монархиялар

Президенттік

Парламенттік

Конститциялық

Абсолюттік

Теокаратиялық

ІІІ-кесте.Аумақтық-әкімшілік құрылым. Мысал келтір.

Унитарлық

Федерациялық

ІҮ-кесте.

Архипелаг елдер

Аралдағы елдер

Түбекте орналасқан елдер

Теңіз жағалау елдер

Бір аралда екіден орналасқан елдер

V кесте.

Географиялық нысандар

Жер бедерінің түрлері

Жауабы

1. Амазонка

2. Мұғалжар

3. Алтай

4. Тұран

5. Батыс Сібір

6. Декан

7. Аппалач

8. Кавказ

9. Этна

10. Жалпы Сырт

11. Сарыарқа

12. Анд

13. Орта орыс

14. Шығыс Еуропа

15. Ключи шоқысы

І. Ойпаттар

ІІ. Қырат жазықтар

ІІІ. Таулы үстірттер

ІҮ. Таулар

Ү. Жанартаулар

І

ІҮ

VІ кесте. «Кім? Не? Қашан?»

Кім?

Не?

Қашан?

1492-ж

«Әулие Елена» қойнауы

Дүние жүзін кемемен айналып шықты

Беринг В.И.

1768-ж 20-ақпан

1873-ж

Р.Амундсен

2.Сызбаны толтыр.

А) Таулар

ТАУЛАР

БӨЛІНУ ҚҰРЫЛЫМЫ

БИІКТІГІНЕ

ҚАРАЙ

ПАЙДА БОЛУЫНА ҚАРАЙ

.

ТҮЗІЛУІНЕ ҚАРАЙ

ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ЕНДІК

ЖЕР БЕДЕРІНІҢ СИПАТЫ

АУА МАССАЛАРЫНЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫ

ТЕМПЕРАТУРАНЫҢ ЖАУЫН -ШАШЫННЫҢ ЗОНАЛЫЛЫҚ ОРНАЛАСУЫ

ҚҰРЛЫҚ, МҰХИТ, МҰХИТ АҒЫСТАРЫ, МҰЗДЫҚТАР, ҚАР, ЖЕР БЕДЕРІ

АУАНЫҢ ВЕРТИКАЛЬ ҚОЗҒАЛЫСЫ, ТҰРАҚТЫ ЖЕЛДЕР, МУССОНДАР

Ә) Алтай тауы

Биік нүктелері

Биік нүктелері

Биік нүктелері

АУАНЫҢ ВЕРТИКАЛЬ ҚОЗҒАЛЫСЫ, ТҰРАҚТЫ ЖЕЛДЕР, МУССОНДАР

Б) Атмосфера құрамы:

3.«География» чайнворды

Г

Е

О

Г

Р

А

Ф

И

Я

1. Жердің кішірейтілген дәл үлгісі.

2. Солтүстік және оңтүстік полюстер арқылы өтетін сызықтар.

3. Көкжиек тұстарын анықтайтын құрал.

4. Дүние жүзін тұңғыш айналып шыққан саяхатшы.

5. Күнге ең жақын орналасқан ғаламшар.

6. Жер бетінің жазықтықта кішірейтілген бейнесі.

7. Желдің бағытын анықтайтын құрал.

8. Солтүстік бағыты мен белгілі бір зат арасындағы бұрышты көрсететін бағыт.

9. Жердің ең ішкі қабаты.

4. Сөзжұмбақ «Еуразия»

1

Е

2

У

3

Р

4

А

5

З

6

И

7

Я

1. Еуразияның шығыс мүйісі.

2. Ең биік нүктесі.

3. Ең ыстық температура тіркелген жері.

4. Ең терең көлі.

5. Ең ұзын өзені.

6. Ең үлкен түбегі.

7. Ең суық температура тіркелген жері

5. Географиялық басқатырғы.

І

21

22

23

12

ІІ

14

21

12

14

ІІІ

15

22

45

34

13

ІҮ

15

42

44

34

25

Ү

42

21

32

42

13

42

ҮІ

33

22

35

44

23

32

ҮІІ

14

32

32

42

24

42

ҮІІІ

33

22

44

12

34

13

ІХ

42

41

31

42

33

42

11

Х

32

22

43

22

44

42

13

№

1

2

3

4

5

1

д

л

н

о

п

2

с

е

у

в

ж

3

х

т

б

и

й

4

ш

а

г

р

к

Шаршы торкөзіндегі цифрлар мен әріптерді пайдаланып, сол жақтағы рим цифрларымен белгіленген жолдарды әріптік баламаларға дұрыс тауып орналастырсаң 10 мемлекеттің астанасын оқуға болады. Олар қандай қалалар және қай мемлекетке жатады.

6. Сөзтізбек «Астана»

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

1. Қытай астанасы. 2. Кения астанасы. 3. Пакистан ... 4. Катар ... 5. Нидерланды.... 6. Ресей ... 7. Қазақстан... 8. Мадагаскар ... 9. Буркина-Фасо ... 10. Моңғолия ... 11. Исландия ... 12. Украина ... 13. Литва ... 14. Болгария ... 15. Камерун ... 16. Армения ... 17. Мавритания ... 18. Жапония ... 19. Канада ... 20. Туркменстан ... 21. Сирия ... 22. Египет ... 23. Марокко ... 24. Иран ... 25. Чад ... 26. Түркия ... 27. Эфиопия ... 28. Нигерия ... 29. Алжир ... 30. Италия ... 31. Белорусь ... 32. Ауғанстан ... 33. Боливия ... 34. Оңтүстік Корея ...35. Ұлыбритания ... 36. Кипр ... 37. Мьянма ... 38. Тонга ... 39. Эритрея ... 40. Біріккен Араб Әмірлігі (Эмират)

V. Сарамандық тапсырмалар үлгілері.

10-11 сыныптар

І нұсқа

Сұрақтар мен тапсырмалар:

1. Оңтүстік-Батыс Азия елдерінің ЭГЖ-на баға беру.

2. Кескін картаға Оңтүстік-Батыс Азия елдерінің шекараларын белгілеп, астаналарын, ірі қалаларын, өзендері мен көлдерін түсіру.

3. Астаналарының географиялық координаталарын анықтау.

4. «Оңтүстік-Батыс Азия аймақтарының табиғат ресурстарымен қамтамасыз етілуі» атты жиынтық кесте құрастыру: кестенің

1-бөлігінде елдің аты, 2-бөлігінде ресурс түрлері.

5. Анықтамалық деректер негізінде Оңтүстік-Батыс Азия елдері арасынан:

А) Аумағы үлкен 3 елді;

Ә) Халқының саны жөнінен ірі 3 елді;

Б) Халық тығыздығы жоғары 3 елді;

В) ЖІӨ-нің көлемі жоғары 3 елді анықтау.

6. «Оңтүстік-Батыс Азия елдерінде туризмді дамыту»,

«Оңтүстік-Батыс Азия елдерінің экологиялық

проблемалары» деген тақырыптарда қысқаша

хабарламалар әзірлеу.

ІІ нұсқа

Сұрақтар мен тапсырмалар.

1. Орталық, Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азия елдерінің ЭГЖ-на баға беру.

2. Кескін картаға Орталық, Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азия елдерінің шекараларын белгілеп, астаналарын, ірі қалаларын, өзендері мен көлдерін түсіру.

3. Астаналарының географиялық координаталарын анықтау.

№

Елдер

Астаналары

Географиялық координаталары

4. «Орталық, Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азия елдерінің табиғат ресурстары» атты жиынтық кесте құрастыру

№

Негізгі ресурс түрлері

Таралған аумақтары

Пайдаланылу деңгейі

5. Оңтүстік-Шығыс және Оңтүстік Азияның өздерің таңдап алған екі еліне

салыстырмалы сипаттама беру.

Жеке елге сипаттама беру жоспары.

1. Тарихи-географиялық орны.

2. ЭГЖ-ның ерекшеліктері.

3. Аумағы және әкімшілік бөлінуі.

4. Мемлекеттің қалыптасу тарихы және геосаяси жағдайы.

5. Табиғаты және табиғат ресурстары.Экологиялық проблемалары.

6. Туристік объектілері.

7. Халқы.Халықтың ұлттық және тілдік құрамы. Қоныстану ерекшеліктері. Урбандалу. Еңбек ресурстары. Халықтың тұрмысы мен мәдениеті.

8. Шаруашылығы. Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының салалық құрамы, даму бағыттары. Көлік және қызмет көрсету. Ішкі экономикалық айырмашылықтары. Ірі қалалары.

9. Сыртқы экономикалық байланыстары. Қазақстанмен өзара қарым-қатынасы.

ІІІ нұсқа.

Сұрақтар мен тапсырмалар.

1. Төмендегі географиялық нысандарды картадан көрсет, кескін картаға белгіле.( Альпі және Карпат таулары, Арабия түбегі, Байкал және Охрид көлдері, Везувий жанартауы, Ганг өзені, Гоби шөлі, Кавказ таулары, Месопотомия ойпаты, Шри-Ланка аралы, Ява аралы)

2. Аталған нысандардың географиялық координаталарын анықта.

( Альпі және Карпат таулары, Арабия түбегі, Байкал және Охрид көлдері, Везувий жанартауы, Ганг өзені, Гоби шөлі, Кавказ таулары, Месопотомия ойпаты, Шри-Ланка аралы, Ява аралы)

3. Картаны және анықтамалық деректерді пайдаланып төмендегі кестені толтыр:

   Көлдің аты

   Көлемі

   Тереңдігі

   Шығу тегі

   Құятын өзендер

   Ағып шығатын өзендер

   Байкал

   
   

   Охрид

   
   

   
   

4. Физикалық, тектоникалық және геологиялық карталарды салыстыра отырып кестені толтыр.

Жер бедері пішіндері

Қандай тектоникалық құрылымдарға жатады?

Беткі қабаты қандай эраның жыныстарынан түзілген?

Альпі тауы

Карпат

Везувий

Месопотамия

Кавказ

5. Шри-Ланка мен Ява аралдарының климатына төмендегі жоспар бойынша

сипаттама бер:

1. Қандай климаттық белдеулерде оналасқан?

2. Қаңтар мен шілденің орташа температурасы, олардың өзгеру бағыттары мен себептері.

3. Басым желдердің бағыты, олардың маусым бойынша таралуы.

4. Жылдық жауын-шашын мөлшері, оның әркелкілігі және түсу мерзімі.

5. Климаттың жергілікті жердің шаруашылығына тигізетін әсері.

ІV нұсқа.

1. Төмендегі географиялық нысандарды картадан көрсет, кескін картаға белгіле. (Гренландия аралы мен Катмай жанартауы, Колорадо каньоны мен өзені, Кордильера тау белдеуі, Миссисипи өзені, Ниагара сарқырамасы, Амазонка өзені, Амазонка ойпаты, Анд тау белдеуі, Анхель және Игуасу сарқырамалары)

2. Аталған нысандардың географиялық координаталарын анықта.

3. Карта мен атласты және анықтамалық деректерді пайдаланып төмендегі өзендерге сипаттама бер.

Өзен сипаттарының элементтері

Амазонка

Миссисипи

Бастауы

Сағасы

Алабы

Салалары

Ұзындығы

Ағыс сипаты

Судың тартылуы

Режимі

Қоректенуі

Шаруашылықта қолданылуы

Проблемалары

4.Физикалық, тектоникалық және геологиялық карталарды салыстыра отырып кестені толтыр.

Таулы өлке

Оған кіретін тау жота-

лары

Биік нүктесі-

нің аты, биіктігі

Қандай тектони-

калық құрылымдарға жатады?

Пай-

далы қазба-

лары

Маңыз-

ды кен орын

дары

Анд

Кордильер

5.Карта мен анықтамалық деректерді пайдаланып төмендегі кестені толтыр.

Сарқырамалар

Орналасқан жері

Құлау биіктігі

Ені

Анхель

Игуасу

V нұсқа.

Сұрақтар мен тапсырмалар.

1. Төмендегі географиялық нысандарды картадан көрсет, кескін картаға белгіле. (Калахари шөлі, Мадагаскар аралы, Ніл өзені, Африка көлдері - Виктория, Ньяса, Чад көлдері, Антарктида, Арктика, Тынық мұхит, Атлант мұхиты, Үнді мұхиты, Солтүстік мұзды мұхит )

2. Аталған нысандардың географиялық координаталарын анықта.

3. Өзің таңдап алған бір мұхитқа сипаттама бер.

Мұхитты сипаттаудың жоспары:

1. Географиялық орны мен ауданы.

2. Орташа тереңдігі мен ең терең жері.

3. Мұхит табанының жер бедері.

4. Жағалауының тілімденуі, теңіздері және аралдары.

5. Мұхиттағы беткі ағыстар, олардың материк табиғатына тигізетін әсері.

6. Мұхит байлықтары және оларды игеру жолдары.

7. Мұхиттың экологиялық жағдайы.

4. Карта мен атласты және анықтамалық деректерді пайдаланып төмендегі кестені толтыр.

Өзен сипаттарының элементтері

Ніл өзені

Бастауы

Сағасы

Алабы

Салалары

Ұзындығы

Ағыс сипаты

Судың тартылуы

Режимі

Қоректенуі

Шаруашылықта қолданылуы

Проблемалары

5. Мадагаскар аралының климатына төмендегі жоспар бойынша сипаттама бер:

   1. Қандай климаттық белдеулерде оналасқан?

   2. Қаңтар мен шілденің орташа температурасы, олардың өзгеру бағыттары мен себептері.

   3. Басым желдердің бағыты, олардың маусым бойынша таралуы.

   4. Жылдық жауын-шашын мөлшері, оның әркелкілігі және түсу мерзімі.

   5. Климаттың жергілікті жердің шаруашылығына тигізетін әсері.

VІ. География пәнінен мектепішілік олимпиадаларға арналған тапсырмалар үлгілері

Мектепішілік олимпиада

8-сынып. І тур. ( 20 ұпай )

1. Қазақстан жерінің аумағы

А) 2925 мың км²

В) 3865 мың км²

С) 2724,9 мың км²

Д) 2525 мың км²

Е) 3965 мың км²

2. Қазақстанның дүние жүзі бойынша жер көлемі жөнінен алатын орны

А) 4

В) 9

С) 10

Д) 5

Е) 3

3. Қазақстан қай материкте орналасқан

А) Солтүстік Америка

В) Еуропада

С) Еуразияда

Д) Азияда

Е) Африкада

4. Қазақстан халқының саны

А) 17 млн

В) 15 млн

С) 18 млн

Д) 14 млн

Е) 13 млн

5. Қазақстан құрлықта қандай мемлекеттермен шекараласады

А) Туркия, Ауғанстан, Өзбекстан, Иран, Қытай

В) Ресей, Қытай, Қызғызстан, Өзбекстан, Монголия

С) Ресей, Қытай, Қызғызстан, Өзбекстан, Түркменкстан

Д) Түркменстан, Өзбекстан, Қызғызстан,Иран, Ресей

Е) Дұрыс жауабы жоқ

6. Қазақстанның тәуелсіздік күні

А) 16 желтоқсан

В) 15 желтоқсан

С) 18 желтоқсан

Д) 17 желтоқсан

Е) 12 желтоқсан

7. Қазақстанның Біріккен ұлттар ұйымына мүше болып енген жылы

А) 1990

В) 1991

С) 1992

Д) 1993

Е) 1995

8. Қазақстан халқының орналасу тығыздығы

А) 1 шаршы км-ге 6 адам

В) 1 шаршы км-ге 5,5 адам

С) 1 шаршы км-ге 7 адам

Д) 1 шаршы км-ге 8 адам

Е) 1 шаршы км-ге 9 адам

9. Қазақстан шекарасының жалпы ұзындығы

А) 15 мың км

В) 14 мың км

С) 13 мың км

Д) 16 мың км

Е) 18 мың км

10. Қазақстан құрлықта неше елмен шектеседі

А) 7

В) 8

С) 5

Д) 6

Е) 10

11. Қазақстан жері батыстан шығысқа дейін қанша қашықтыққа созылып жатыр

А) 5000 км

В) 2000 км

С) 4000 км

Д) 3000 км

Е) 6000 км

12. Қазақстан солтүстіктен оңтүстікке дейін қанша қашықтыққа созылып жатыр

А) 1500 км

В) 1600 км

С) 1700 км

Д) 1800 км

Е) 1900 км

13. Қазақстанның қай қаласы екі дүние бөлігінде орналасқан

А) Алматы

В) Ақтау

С) Тараз

Д) Қызылорда

Е) Атырау

14. Жер шары неше сағаттық белдеуге бөлінген

А) 24

В) 26

С) 22

Д) 30

Е) 28

15. Әр сағаттық белдеу неше градустан тұрады

А) 18

В) 14

С) 15

Д) 16

Е) 17

16. Қазақстан жайындағы алғашқы деректі өз еңбектерінде келтірген ғалым

А) Герадот

В) Страбон

С) Чжан-Цянь

Д) Птоломей

Е) Сюань-Цзан

17. Орта ғасырларда Еуропа мен Азияның арасын жалғастырып Қазақстан жері арқылы өткен жол

А) Трансазия

В) Транс Амазонка

С) Ұлы Жібек жолы

Д) Орынбор-Ташкент

Е) Турксиб

18. Атырау қаласынан 55 шақырым жерде қандай қала болған

А) Ақтау

В) Сарайшық

С) Құлан

Д) Тараз

Е) Қойлық

19. Қазақстанның орта ғасырлық қалаларының бірі

А) Отырар

В) Алматы

С) Бішкек

Д) Хорезм

Е) Ташкент

20. Каспий теңізін тұйық алап емес Солтүстік тұзды мұхитының шығанағы санаған ерте кездегі ғалым

А) Герадот

В) Страбон

С) Птоломей

Д) Аристотель

Е) Чжан-Цянь

Мектепішілік олимпиада 8-сынып ІІ тур.

1-тапсырма. Кестені толтыр. (20 ұпай)

Географиялық нысандар

Жер бедерінің түрлері

Жауабы

1. Амазонка

2. Мұғалжар

3. Алтай

4. Тұран

5. Батыс Сібір

6. Декан

7. Аппалач

8. Кавказ

9. Этна

10. Жалпы Сырт

11. Сарыарқа

12. Анд

13. Орта орыс

14. Шығыс Еуропа

15. Ключи шоқысы

І. Ойпаттар

ІІ. Қырат жазықтар

ІІІ. Таулы үстірттер

ІҮ. Таулар

Ү. Жанартаулар

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

2-тапсырма. «Географиялық диктант» (20 ұпай)

1. Жердің су қабаты ... деп аталады. Дүние жүзінде ... мұхит бар. Ең үлкені және тереңі ... мұхиты. Ең кішісі ... мұхит.

2. Дүние жүзіндегі ең терең көл ... көлі. Оның тереңдігі ... метр, ал ең үлкен көл ... көлі.

3. Бұлттан жер бетіне түсетін сұйық немесе қатты күйдегі ылғалды ..................дейді.

4. Жауын-шашын түрлеріне ......,..........,........,.........,......,......... жатады.

5. Жауын-шашын жаууы үшін........................................

6. . Тамшылар бір- біріне қосылу нәтижесінде іріленіп, салмағымен құлдилап құлауды ..........дейді.

7. Су тамшылары өте үлкен биікке көтеріліп,қатып,мұз түйіршіктеріне айнала үлкейе жерге түскен жауын- шашынның түрін ................ дейміз.

8. Егер бұлттағы температура 0 С-ден төмен болса, онда мұз түйіршіктері түзіліп ...................жауады.

9. Ауаның жер бетіне таяу қабатынан түсетін ылғалдарға :.........,..........,........... жатады.

10. Түнде салқындаған жер бетіне ,өсімдікке және түрлі заттарға жанасқан ауадан бөлініп,тұрып қалатын ылғалды .......................дейді.

3-тапсырма. Нысандардың географиялық координаталарын анықта. (10 ұпай)

№

Географиялық нысандар

Географиялық координаталары

1

Астана қаласы

2

Қарақия ойысы

3

Хан-Тәңірі шыңы

Мектепішілік олимпиада

9-сынып. І тур. (20 ұпай)

1. Қазақстан теңізге шығатын жолы бар қандай мемлекеттермен шектеседі

А) Иран, Қытай, Украина

В) Иран, Қытай, Ресей

С) Әзербайжан, Индия, Ауғанстан

Д) Туркия, Грузия, Ресей

Е) Армения, Ресей, Монголия

2. Қазақстанның дүниенің екі бөлігінде орналасқан облыстары

А) Маңғыстау, Атырау

В) Ақтөбе, Ақмола

С) Атырау, Батыс Қазақстан

Д) Батыс Қазақстан, Маңғыстау

Е) Батыс Қазақстан, Ақмола

3. Қазақстаннан жер көлемі жөнінен үлкен мемлекет

А) Англия

В) Украина

С) Аргентина

Д) Индонезия

Е) Өзбекстан

4. Қазақстан шектеспейтін мемлекет

А) Қытай

В) Ресей

С) Өзбекстан

Д) Монғолия

Е) Қызғызстан

5. Қазақстан мен Қытай арасындағы шекараның ұзындығы

А) 5000 км

В) 6464 км

С) 1450 км

Д) 980 км

Е) 1360

6. Балқаш пен Алакөлдің ұқсастығын дәлелдеген ғалым

А) Қ..сәтбаев

В) Н.Северцев

С) И.Мушкетов

Д) Ш.Уәлиханов

Е) Л.С.Берг

7. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін қай ел бірінші блып таныды?

А) Ресей

В) Қытай

С) Өзбекстан

Д) Түркменстан

Е) Туркия

8. Қазақстан қандай материкте орналасқан

А) Африка

В) Америка

С) Аустралия

Д) Еуразия

Е) Еуропа

9. Қазақстан қай мұхитқа тікелей шыға алады?

А) Солтүстік Мұзды мұхит

В) Тынық мұхиты

С) Үнді мұхиты

Д) Атлант мұхиты

Е) Қазақстан мұхитқа шыға алмайды

10. Қазақстанның солтүстігіндегі шекаралас мемлекет

А) Монголия

В) Ресей

С) Қытай

Д) Қызғызстан

Е) Өзбекстан

11. Қазақстанның мемлекеттің құрылымы

А) Федерациялы республика

В) Унитарлы республика

С) Конституциялық монархия

Д) Абсолюттік монархия

Е) Сұтандық

12. Қазақстан Республикасының солтүстігіндегі ең шеткі облысы

А) Ақмола

В) Павлодар

С) Қостанай

Д) Солтүстік Қазақстан

Е) Атырау

13. Жоңғар қақапасы арқылы Қзақстан қай мелекетпен шектеседі

А) Қытай

В) Үндістан

С) Монголия

Д) Қызғызстан

Е) Өзбекстан

14. Қазақстанның Ресеймен шекарасының ұзындығы

А) 1460 км

В) 980 км

С) 1230 км

Д) 1467 км

Е) 1800 км

15. Қазақстанның ең қысқа шекарасы

А) Ресеймен

В) Өзбекстанмен

С) Қырғызстанмен

Д) Қытаймен

Е) Түркменстанмен

16. Қазақстанның аласа таулы өлкелері

А) Сарыарқа, Алтай, Сауыр

В) Мұғалжар, Маңғыстау, Торғай

С) Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау

Д) Қазақтың ұсақ шоқысы, жалпы сырт

Е) Шығыс Еуропа жазығы

17. Қазақстан жерінің ежелгі мүжілген аласа таулы өлкесі

А) Қазақтың ұсақ шоқысы

В) Шығыс Еуропа

С) Батыс Сібір

Д) Маңғыстау

Е) Құланды

18. Үлкен Боқтыбай қай таудың ең биік нүктесі

А) Маңғыстау

В) Мұғалжар

С) Сарыарқа

Д) Көкшетау

Е) Ұлытау

19. Қазақстан жер бетінің қай бөлігінде биік таулы аймақ

А) Шығыс және Оңтүстік Шығыс

В) Солтүстік және Батыс

С) Оңтүстік Шығыс және Орталық

Д) Солтүстік және Оңтүстік

Е) Шығыс және Батыс

20. Қазақстан Республикасының ең үлкен облысын атаңыз

А) Қызылорда

В) Қарағанды

С) Маңғыстау

Д) Алматы

Е) Шығыс Қазақстан

Мектепішілік олимпиада 9-сынып ІІ тур.

1-тапсырма. «Қане, бөлісейік» (10 ұпай)

Ұғымдар

Көл

Өзен

Балқаш, Ертіс, Есіл, Сырдария, Мичиган, Виктория, Байкал, Ніл, Амазонка, Арал, Каспий, Гурон, Чад, Титикака

2-тапсырма. Географиялық координаталары бойынша нысандарды анықта. (10 ұпай)

№

Географиялық координаталары

Географиялық нысандар

1

10⁰ с.е және 80⁰ б.б

2

0⁰ с.е және 50⁰ б.б

3

34⁰ о.е және 20⁰ ш.б

4

33⁰ о.е және 18⁰ ш.б

5

39⁰ с.е және 77⁰ б.б

3-тапсырма. Сипаттама бер. (30 ұпай)

1. Қазақстанда қанша ұлт тұрады, ең ірі бес этнос туралы жаз.

( 10 ұпай)

2. Халықтың көші қоны туралы сипатта, көші қон түрін ата.

( 10 ұпай)

3. Қазақстанның әкімшілік, аймақтық бөлінуі туралы жаз. ( 10 ұпай)

Мектепішілік олимпиада

10-сынып. І тур. (20 ұпай)

1. Таудың сүйір басы - бұл:

A) Жота.

B) Жатпар.

C) Қатпар.

D) Шың.

E) Жанартау.

2. "Оттегі фабрикалары" болып саналатын организмдер:

A) Микроорганизмдер.

B) Өсімдіктер.

C) Жануарлар.

D) Су шөптері.

E) Фитопланктон.

3. Табиғат зоналарының картасы мазмұнында ... берілген.

A) табиғат зоналарының шекаралары және жануарлар дүниесі

B) басым желдердің бағыты

C) жер асты сулары

D) пайдалы қазбалары

E) мұхит түбінің тереңдігі

4. Аргентинаның астанасы.

A) Монтевидео.

B) Лима.

C) Рио-де-Жанейро.

D) Сантьяго.

E) Буэнос-Айрес.

5. Қазақстандағы ең үлкен көл.

A) Каспий.

B) Зайсан.

C) Теңіз.

D) Арал.

E) Балқаш.

6. Алматы ауа алабының ластануының негізгі себебін атаңыз.

A) Шаңды дауылдар.

B) Өндірістік кәсіпорындар, химиялық өнеркәсіп.

C) Автомобиль және темір жол транспорттары.

D) Автомобильдерден шыққан газ, ЖЭС, тұрмыс қажеттілігі үшін көмірді пайдалану.

E) Метроның болмауы.

7. Республикамыздың қай аймағында халық басым қоныстанған:

A) Орталығында.

B) Шығысында, Батысында.

C) Оңтүстігінде және Солтүстігінде.

D) Солтүстік-батысында.

E) Солтүстігінде, Орталығында.

8. Қазақстанда ең арзан көмір өндіріледі:

A) Шұбаркөл.

B) Майкүбі.

C) Леңгір

D) Қарағанды.

E) Екібастұз.

9. Ірі кондитер фабрикасы:

A) Қызылорда, Шымкентте.

B) Орал, Хромтауда.

C) Қостанай, Қаражалда.

D) Алматы, Қарағандыда.

E) Астана, Петропавлда.

10. Халқының саны көп халық:

A) американдықтар

B) қытайлықтар

C) орыстар

D) үндістер

E) ағылшын

11. Адам қай қабықтың бөлігі?

A) Литосфераның.

B) Гидросфераның.

C) Биосфераның.

D) Табиғат компонентінің.

E) Табиғат кешенінің.

12. Қазақстан жерінде бірде-бір тау жүйелері түзілмеген:

A) Палеозойға дейін .

B) Кайназойда.

C) Палеозойдың аяғында.

D) Мезозойда.

E) Палеозойдың басында.

13. Қазақстанның дала зонасының топырағының түрлері

A) Қара және қызғылт

B) Қара қоңыр.

C) Қою қоңыр.

D) Бозғылт қызыл.

E) Орташа қызыл және қоңыр.

14. Қазақстанның батысындағы ең негізгі кеніштері:

A) Қашар мен Рудный.

B) Теңіз бен Қарашығанақ.

C) Екібазтұз бен Майқайың.

D) Жезді мен Аят.

E) Қоңырат пен Саяқ.

15. Дүние жүзіндегі көлемі жөнінен ең үлкен мемлекет:

A) Ресей

B) Үндістан

C) Бразилия

D) Канада

E) Қытай

16. Қалалардың өсуі және қала тұрғындарының үлес салмағының өсуі

A) Миграция.

B) "Халықтың Ұлы қоныс аударуы"

C) Иммиграция.

D) Урбандалу.

E) Эмиграция.

17. Шетелдік Еуропада балық аулауға халықаралық маманданған ел.

A) Австрия.

B) Румыния.

C) Чехия.

D) ГФР.

E) Исландия.

18. Литосфералық плиталардың қозғалыс жылдамдығы жылына:

A) 1 мм-ден 1 см-ге дейін

B) 10 см ден - 16 см-ге дейін

C) 7 см-ден 15 см-ге дейін

D) 8 см

E) 1 см-ден 6 см-ге дейін

19. Өнеркәсіпте өндіріс құралдарын және жаңа технологияны пайдаланып, ғылыми-техникалық жетістіктерді жүзеге асыруды ... дейміз.

A) жүк тасымалдау

B) интеграция

C) өндірісті интенсивтендіру

D) өндірістің тиімділігі

E) ішкі өнім

20. Орталық экономикалық ауданда түсті металлургияның даму себебі:

A) Түсті металдардың кен қоры мол.

B) Кен шахта машинасы шығарылады.

C) Шығыс Қазақстан көршілес жағдайы.

D) Отын-энергетика базасы жақсы дамыған.

E) Түсті металлургия дамымаған.

Мектепішілік олимпиада 10-сынып ІІ тур.

1-тапсырма. «Сандық диктант»

Дүние жүзі көлдері ( 10 ұпай)

Еуропа

Азия

Америка

Австралия

Африка

1) Эйр, 2) Титикака, 3) Чад, 4) Байкал, 5) Онега, 6) Венерн, 7) Гурон,

8) Балхаш, 9) Виктория, 10) Торренс, 11) Эри 12) Ньяса, 13) Ыстық көл, 14) Мичиган, 15) Ладога, 16) Танганьика,

2-тапсырма. Географиялық координаталары бойынша нысандарды анықта. (10 ұпай)

№

Географиялық координаталары

Географиялық нысандар

1

60⁰ с.е және 30⁰ ш.б

2

42⁰ с.е және 80⁰ ш.б

3

43⁰ с.е және 52⁰ ш.б

4

50⁰ с.е және 86⁰ ш.б

5

50⁰ с.е және 59⁰ ш.б

3-тапсырма. Сипаттама бер. 30 ұпай

1. Дүние жүзілік табиғат ресурстарының жіктелуі (сарқылатын, сарқылмайтын ресурстар) дегеніміз не? ( 10 ұпай )

2. Жер шары халқының саны ең жоғары 5 елді атап көрсет. ( 10 ұпай )

3. Дүние жүзілік аса ірі 5 дінді көрсетіп жаз. ( 10 ұпай )

Мектепішілік олимпиада

11-сынып. І тур. (20ұпай)

1. Халық ең көп қоныстанған дүние бөлігі:

A) Азия

B) Солтүстік Америка

C) Оңтүстік Америка

D) Еуропа

E) Африка

2. Қазақстан Каспий теңізі арқылы шектесетін мемлекет

A) Қытай

B) Иран

C) Өзбекстан

D) Үндістан

E) Ирак

3. Екібастұз көмірінің басты қолдану бағыты:

A) Қостанайға тасымалдайды

B) Атырауға тасымалдайды

C) ЖЭС, МАЭС-да жағылады

D) Химия өнеркәсібінде пайдаланады

E) Металлургия өнеркәсібіне пайдаланады

4. Қазақ жерінің шығысындағы табиғи ауданы

A) Сарыарқа

B) Тянь-Шань

C) Алтай

D) Орал

E) Туран

5. Торғай үстіртіндегі негізгі кен түрі

A) темір рудасы

B) мыс

C) фосфор

D) полиметалл

E) мұнай

6. Бағытты анықтау (ориентирование) дегеніміз ...

A) Ауа температурасын анықтау.

B) План құру.

C) Төбе биіктігін анықтау.

D) Көкжиек тұстарын анықтау.

E) Затты анықтағанға дейінгі арақашықтықты өлшеу.

7. Тропосферадағы су буы ... пайда болған

A) Өзен және батпақ суларының булануынан.

B) Мұхит суларының булануынан.

C) Жер асты суларынан.

D) Су қоймалары мен көлдердің булануынан.

E) Ауаның өзінен.

8. "Оттегі фабрикалары" болып саналатын организмдер:

A) Су шөптері.

B) Жануарлар.

C) Фитопланктон.

D) Өсімдіктер.

E) Микроорганизмдер.

9. Екі жарты шардың қоңыржай белдеулер бойымен соғатын желдер:

A) солтүстік-шығыс желдер

B) пассаттар

C) бриздер

D) муссондар

E) батыс желдер

10. Территориясының көлемі бойынша Африка кіші:

A) Евразиядан

B) Антарктидадан

C) Солтүстік Америкадан

D) Австралиядан

E) Оңтүстік Америкадан

11. Субарктикалық ендіктен Антарктидаға дейін созылып жатқан, экваторға таяғанда ені тарылып келген жер бетінің сулы бөлігі ... деп аталады.

A) Үнді мұхиты

B) Атлант мұхиты

C) Солтүстік Мұзды мұхит

D) Гвинея шығанағы

E) Тынық мұхит

12. Географиялық қабықтың ырғақтылық заңдылығы:

A) Желдің соғуы.

B) Өсімдіктердің өсуі.

C) Мұздардың еруі.

D) Күн мен түн ауысуы.

E) Судың булануы.

13. Бұқтырма су қоймасы салынған өзен:

A) Iле.

B) Сырдария.

C) Орал.

D) Ертiс.

E) Есiл.

14. Ауыр өнеркәсіп салалары

A) Стадиондар, кинотеатрлар, емханалар.

B) Тамақ өнеркәсібінің мекемесі.

C) Аяқ киім және тігін фабрикалары.

D) Тоқыма комбинаты.

E) Машина жасау және отын-энергетика кешені.

15. Көкжиек тұсының азимуты 135⁰

A) Оңтүстік.

B) Солтүстік батыс.

C) Солтүстік шығыс.

D) Оңтүстік батыс.

E) Оңтүстік шығыс.

16. Жер шарындағы ең терең көл - Байкалдың тереңдігі:

A) 1610 м.

B) 1620 м.

C) 1600 м.

D) 1640 м.

E) 1650 м.

17. Күн жылуының мөлшері мен ылғалдың әркелкілігіне байланысты табиғат зоналарының ауысу заңдылығы -

A) азоналылық.

B) полярлық белдеу.

C) биіктік зоналылық.

D) ендік зоналылық.

E) мұхиттық белдеу.

18. Солтүстік Американың Атлант мұхиты жағалауындағы отырықшы халық ... қоныс аударғандар.

A) Қытайдан

B) Үндістаннан

C) Орталық және Оңтүстік Еуропа елдерінен

D) Скандинавия елдері мен Исландия аралынан

E) Аустралиядан

19. Қазақстандағы жалғыз Шығыс Қазақстан ғана өсіретін мал түрі:

A) Құс.

B) Жылқы.

C) Шошқа.

D) Түйе.

E) Марал

20. 1977 жылы құрылған Ұлттық табиғи парктің аты:

A) Алтын Емел.

B) Марқакөл.

C) Қарқаралы.

D) Іле Алатауы.

E) Баянауыл.

Мектепішілік олимпиада 11-сынып ІІ тур.

1-тапсырма. Төмендегі термин сөздерге анықтама бер:

Изогиета, тайга, монархия, антициклон, азимут, бриз, пампа, эндемик, антрацит, террикон. (10 ұпай)

2-тапсырма. «Сандық диктант»

Еуразия ішкі сулары. (10 ұпай)

Тынық мұхит алабы

Атлант мұхит алабы

Үнді Мұхит алабы

Солтүстік Мұзды мұхит алабы

Ішкі тұйық алап

1) Рейн, 2) Ертіс, 3) Меконг, 4) Янцзы, 5) Индигирка, 6) Печора,

7) Орал, 8) Инд, 9) Енисей, 10) Евфрат, 11) Брахмапутра, 12) Дунай, 13) Висла 14) Сырдария

3-тапсырма. Сипаттама бер. 30 ұпай

1. Дүние жүзі елдерінің даму деңгейі неше топқа бөлінеді? Алдыңғы қатардағы дамыған 7 елді атап, көрсетіп жаз. ( 10 ұпай )

2. Дүние жүзінде қанша федеративті, қанша монархиялық мемлекет бар және унитар, федератив сөзінің мағынасын түсіндіріп жаз, мысал келтір. ( 10 ұпай )

3. Урбандалу ұғымы нені білдіреді? Урбандалу деңгейі қандай елдерде жоғары екендігіне мысал келтіріп жаз. ( 10 ұпай )

Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

1. Жаратылыстану 5-сынып. Б.Ш.Әбдіманапов, А.В.Прищепина, Л.М.Фокина, А.У. Абулғазиев. Алматы «Атамұра»-2005 ж.

2. Физикалық география - 6-сынып. Ә.Бірмағанбетов, К.Мамырова. Алматы «Атамұра»-2006-ж.

3. Материктер мен мұхиттар географиясы - 7-сынып. Ә.Бейсенова, С.Әбілмәжінова, К.Каймулдинова. «Атамұра»-2007 ж.

4. Қазақстанның физикалық географиясы - 8-сынып. Ә.Бейсенова, Қ.Карпеков. Алматы «Атамұра»-2008-ж.

5. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы - 9-сынып. В.В.Усиков, Т.Л.Казановская, А.А.Усикова, Г.Б.Забенова. Алматы «Атамұра»-2009-ж

6. Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы (қоғамдық-гуманитарлық бағыт) - 10-сынып. Е.Ахметов, Т.Увалиев, Қ. Ахметов. Алматы «Мектеп» баспасы - 2006-ж.

7. География - 10-сынып. Ә.Бейсенова, К.Каймулдинова, С.Әбілмәжінова, Қ.Баймырзаев, Ж.Достай. Алматы «Мектеп» баспасы - 2006-ж.

8. География - 11-сынып. Ә.Бейсенова, К.Каймулдинова, С.Әбілмәжінова, Ж.Достай. Алматы «Мектеп» баспасы - 2007-ж.

9. Физикалық география - 6-сынып. Дидактикалық материалдар. К.Мамырова, О.Мазбаев. Алматы «Атамұра»-2006-ж.

10. Дүние жүзінің экономикалық және әлеуметтік географиясы (қоғамдық-гуманитарлық бағыт) - 10-сынып. Дидактикалық материалдар. Ғ.Өтеева, С.Абсалямова, А.Өтеева. Алматы «Мектеп» баспасы-2010-ж.

11. География. Дүние жүзіне жалпы шолу.ТМД елдері - 10-сынып.(жаратылыстану-математикалық). Дидактикалық материалдар. С.Көбенқұлова. Алматы «Мектеп» баспасы - 2006-ж.

12. География. Материктер мен мұхиттар - 7-сынып. Хрестоматия. Алматы «Атамұра»-2007 ж

13. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы - 9-сынып. Анықтамалық құрал. В.В.Усиков, А.А.Усикова, Г.Б.Забенова. Алматы «Атамұра»-2009-ж.

14. География (Шың кітап). Жоғарғы оқу орындарына түсушілерге арналған оқулық-тест. Ғ.С.Гарапова, Н.М.Жақанбаева. Алматы-2007 ж.

15. География. Оқушы анықтамасы 6-10 сыныптар. Бейсенбаев А.М. Бейсенбаева Н.Ә. «Арман» баспасы, 2004-ж.

16. Жаратылыстану 5-сынып.Жұмыс дәптері. Полулях Л.Н. Алматы - 2009-ж «8&8» баспаханасы,.

17. Физикалық география - 6-сынып. Жұмыс дәптері. 1-2 бөлім. Гордеева С.А. Алматы - 2009 «8&8» баспаханасы.

18. Материктер мен мұхиттар географиясы - 7-сынып. Жұмыс дәптері. 1-2 бөлім. Матвиенко Н.Н., Кругликова С.В. Алматы - 2010 «8&8» ЖШС.

19. Қазақстанның физикалық географиясы - 8-сынып. Жұмыс дәптері. 1-2 бөлім. Головина Г.Е., Козина С.С. Алматы - 2009 «Pride Print» баспаханасы.

20. Қазақстанның физикалық географиясы - 8-сынып. Жұмыс дәптері. Б.Асубаев, О.Мазбаев. Алматы «Атамұра»-2004 ж

21. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы - 9-сынып. Жұмыс дәптері. Полулях Л.Н. Алматы - 2008 «Pride Print» баспаханасы.

22. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы - 9-сынып. Жұмыс дәптері. Есназарова Ұ.Ә. Алматы - 2005 ЖШС «МерСал» баспа үйі.

Мазмұны:

1. Түсінік хат..........................................................................................3

2. Түрлі дидактикалық тапсырмалар үлгілері....................................4

3. Географиялық диктанттар үлгілері................................................14

4. Карта, атласпен орындалатын тапсырмалар түрлері...................30

5. Кесте, сызба, сөзжұмбақтар мен географиялық басқатырғылар.................................................................................32

6. Сарамандық тапсырмалар үлгілері................................................39

7. География пәнінен мектепішілік олимпиадаларға арналған тапсырмалар үлгілері......................................................................45

8. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.......................................................62

Який Хайрат

«География пәнінен әдістемелік-жинақ материалдар үлгілері».

Шығаруға ұсынған:

Зеренді ауданы

Бірлестік орта мектебі

Ақмола облысы

Зеренді ауданы

Бірлестік ауылы

Тел: 87163251109

Ұялы телефон: 87773077544

Элек/адрес: [email protected]

67