Төр: «Экин туск авьяс»

Төр: «Экин туск авьяс»

Сурһмҗлач Манҗин В. У.

Күсл: Бичкдудиг экин туск авьясмудла таньдулҗ, үлгүрмүд, йөрәл зааҗ өгх, эк-әмд бурхн, экәс өөрхн күн маднд уга, тигәд эврәннь экнрән күндлх кергтә гисн уха күүкдт заах. Кичәлин дөнцл:зургуд, Каруевин дуулдг ду «Экин туск дун», экд нерәдсн шүлгүдтә дегтрмуд.

Кичәлин йовдл: Сурһм: Цуг мана бичәчнр, зурачнр эврәннь шүлгүдән, зургудан экд нерәдсмн. Ода би таднд Увшин Ивана "Ээҗдән" гидг шүлг умшнав:

"Эктә күүкд өнчнд тоолгдшго.

Экәс эңкр күн болшго.

Экин седкл үрнәс хөөһщго

Экин үниг тоолҗ болшго!"

Эн күн-әмд Бурхн.Экәс өөрхн күн маднд уга. Күн болһн экәс һарсмн. Тигәд, экән күндлх кергтә.Экән эс күндлхлә, өөлүлхлә үрнәс күн болҗ һардго. Экин чинр күчтә юмн. Экин үнр гидг юмиг юунла чигн дүңцүлҗ болшго.Тер учрар экән әмд деернь хармлад, седклинь урсхлго бәәлһхкертә. Энүг күцәсн үрн килнцән хәрүлдг. Хальмг әмтнд нег домг бәәнә: "Кезәнә нег залу лам тал ирәд келнә: "Би экиннь ач- тусиг хәрүлхәр седләв.Яһҗ экин ач-тусиг хәрүлхмб?"-Гиж эн ламас сурна. Лам иигҗ келнә: "Экән нурһн деерән үүрчкәд, өр цәәтл тулһ эргүләд йов". Залу гертән ирәд, экән асхар нурһн деерән үүрчкәд, тулһдад һал түлчкәд, өр цәәтл тер тулһиг эргәд йовна. Өрүнднь тер залу лам талан одна: "Би ода экинм ачиг хәрүлсн болхий" гиж сурна.

Тиигхлә лам келнә: Негхн дәкч сөөһәр босад көкән өгсн ачинь чи хәрүлвч".

Сурһм: "Кедү тиим сө эк күн нөр уга бәәсн болх?Кедү дәкч үрнәннь дорас уһасн болх?Терүгинь мадн медх зөвтәвидн.Экин ачиг хәрулҗ болшго, тедү дүңгә ик ач эк күн кесн болҗана.Тигәд, экән күдләд, альхн деерән бәрхлә, тадн кишг эдлхт.

Күүкд күүнд нерәдсн үлгүрмүд :

А) Ухата эк - бүлин кишг.

Б) экин седкл - үрнд , үрнә седкл - көдәд.

В) Экин хәләҗ , күүк авдг . (күүкнә эк цевр , көдлмшч болхла , күүкнь бас тиим болдм. Энүг медәд хальмг әмтн тиим үлгүр һарсмн)

Сурһм: Эк бас әмд күн . Тигәд чигн эк күүнд нег шүрүлх саам харһх, тер цагт экинь өмнәс сөрүд үг келж ноолдхм биш , өглдхм биш. Тагчг , тесх кергтә.

Эк-күн , Эргн тер ууран мартчкдм. Иим үлгүр бәәнә . «Чолун шивсн күүнә өмнәс өөкәр шив.Экиннь һасрсн өдринь йөрәҗ , цецгәс авч ирхлә , эк ик гидгәр байрлх.

Герин күүкд күнд тәвд иим йөрәл бәәнә:

Авсн авальтаһан насн туршар

Амрҗ-җирһҗ, үрн-садан өскҗ,

Күүнә әәмд күргҗ , седкл тавар ,

Маңна тиньгр , амулң менд бәәх болтха.

Ээҗин туск ду дуулһн.

Сурһм: Ода би кичәлән Элдшә Эрднин ( олн улсн шүлгч) иим сәәхн зүрк авн үгмүдәр төгсәнәв : «Рай есть он у ног матери. Кишг бәәнә , тернь экин көлин өөр.»