Қазақстанның топырақ типтері 8-сынып

Сабақтың тақырыбы

Қазақстанның топырақ түрлері

Сілтеме

Жоспар, оқулық,карта, атлас, қосымша мәліметтер

Жалпы мақсаты

Қазақстанның топырақ түрлерімен қасиеттері, топырақ зоналарын таралуын түсіну,топырақтың қолданылуы мен қорғау жолдарын білу.

Күтілетін нәтиже

Қазақстанның топырақ түрлерін біледі,топырақ зонасы таралуын түсінеді,топырақтың қолданылуы мен қорғау жолдарын біледі

Негізгі идеялар

Қазақстанның топырақ типтері,олардың ендік зона бойынша өзгеруі, құрамындағы гумусы, және шаруашылықта қолданылуы туралы оқып біледі

Оқыту құралдары

Қазақстанның физикалық,геологиялық,топырақтар картасы,топырақ түрлері,топырақ қабаттары суреттер,сайд.

Тапсырмалары

Сұрақ-жауап

Сыни тұрғыдан ойлауға сұрақтар «Ой қозғау»

Топтық жұмыс «Мәтінмен жұмыс»

Сұрақ-жауап «Кім жылдам»

1.Ұйымдастыру кезең:Сынып оқушыларына жағымды ахуал туғызу.Сәлемдесу, түгендеу назарын сабаққа аудару. (2 минут)

- Әр бір адам ... - Туысым, досым, жұрағат.
- Әр бір сабақ ... - Үйрену, ұғу, ұлағат.
- Әрбір ісің ... - Тірлік, тірек, адамдық.
- Әрбір сөзің ... - Шындық, бірлік, адалдық.

2.Сыни тұрғыдан ойлауға сұрақтар.

1.Топырақ дегеніміз не?

(Су, ауа,жылу, өсімдік, және тірі ағызалар әсерінен, тау жыныстарың үгліу нәтижесінде жер қыртысың беткі қабатында пайда болған ерекше табиғи құрылым)

2.Топырақтың негізін салушы кім?

(19ғас. 80 жылдары орыс ғалымы В.В.Докучаев топырақтың табиғи және тарихи дене екеін анықтады)

3.Топырақ құраушы факторлар?

( Су, ауа, жылу, тірі ағызалар, тау жыныстары

4.Құрылымды топырақ

(Құрылымы кесек топырақ, құнарлы келеді)

5.Құрылымсыз топырақ

(Түйіршіктері ұсақ топырақ, құарлығы онша болмайтын құрылымысыз топырақ)

Мадақтау арқылы бағалау

3. Жаңа сабақ:Оқушыларды 5 топқа топтастыру арқылы постер қорғату

1 жұп:Қара топырақты зона

2 жұп:Қара қоңыр топырақты зонасы

3 жұп: Қоңыр,сұр қоңыр топырақты зона

4 жұп: Топырақ эрозиясы

5 жұп: Топырақ жамылғысын қорғау

Екі жұлдыз, бір ұсыныс арқылы (жұптар бірін- бірі бағалау)

4.Картамен жұмыс «Кім жылдам» екі қаланы салтыстыру. (үлестірмелі қағаз)

1.Қазақстан геологиялық құрылысы

2.Қазақстан тектноикалық жер бедеріне

3.Климаты

4.Топырағы

1-жұп Ақтөбе- Талдықорған

(1.Ақтөбе мезозой эрасы, Бор дәурінде қалыптасқан.Талдықорған Кайназой эрасы, төрттік дәрінде қалыптасқан.

2.Ақтөбе ежелгі кембрийге деінгі платформалық учаскелері.Талдықорған герцин қатпарлығы облыстары.

3.Ақтөбе ж-ш 150-200мм ,қаңтар темп. - 18 С төмен,шілде тепм.+ 24С,

Талдықорған ж-ш 200-250мм, қаңтар темп.-14С ,шілде темп +28С.

4.Ақтөбе сарғылт қара қоңыр топырақ, Талдықорған таулар топырағы)

2-жұп Ақтау - Өскемен

(1.Ақтау кайнозой эрасы, неоген дәуірінде қалыптасқан, Өскемен мезозой эрасы,юра дәрірінде қалыптасқан.

2.Ақтау ежелгі кембрийге дейінгі платформа учаскелері,Өскемен герцин қатпарлығы облысы.

3.Ақтау ж-ш 100-150мм, қаңтар -6 С, шілде +24.

Өскемен ж-ш 400- 500мм. Қаңтар -18С,шілде +20С.

4.Ақтау жайлымалық шабындық, Өскемен таулар топырағы.)

3-жұп Қостанай - Қызылорда

(1.Қостанай кайнозой эрасы, палеоген дәуірінде қалыптақан,Қызылорда кайнозой эрасы, төрттік дәуірінде қалыптасқан.

2.Ақтау каледон, герцин іргетасындағы жас платформалар учаскелері, Қызылорда герцин қатпарлығы облыстары.

3.Ақтау ж-ш 100-150мм, қаңтар - 6 С, шілде +28С.

Қызылорда ж-ш 100м, қаңтар -10 С, шілде +28 С

4.Қостанай сарғылыт қара топыақ, Қызылорда тақырлар,құмдар)

4-жұп Астана - Атматы

(1.Астана мезозой эрасы, юра дәуірінде, Алматы кайнозой эрасы, төрттік дәуірінде қалыптасқан.

2.Астана каледон қатпарлығы облыстары, Алматы каледон қатпарлығы.

3.Астана ж-ш 200-250мм, қаңтар -18С, шілде +24.Алматы ж-ш 250-300мм, қаңтар -10 С, шілде +24С

4.Астана сарғылыт қара топырақ, Алматы таулар топырағы.

5-жұп Көкшетау -Шымкент

(1.Көкшетау палеозой эрасы, ордовик дәуірінде, Шымкент кайнозой эрасы, төрттік дәуір.

2.Көкшетау каледон қатпарлығы облыстары, Шымкент каледон, герцин іргетасындағы жас платформалар учаскелері.

3.Көкшетау ж-ш 250-300мм, қаңтар -18С, шілде +20. Шымкент ж-ш 100-150мм, қаңтар -6С. Шілде +28С

4.Көкшетау Кәдімгі қара топырақ, Шымкент шөлдің сұр топырағы

Жұптар өзін- өзара бағалау

5.Сабақты бекіту:

1.Қара топырақты зона қай аудандарда, ауданы, гумусы %

Ақмола,Павлодар,Ақтөбе, Батыс Қазақстанның, солтүстік,25,5 млн га,(9,5%)

2.Қара топырақты зона үш зона аралығына бөінеді, қай аудандарда, жалпы ауданы,гумусы %

(1.Сілтісізденген қара топырақ, - орманды табиғат зонасына.

2.Оңтүстігі аз бөлігі - кәдімгі қара топырақ

3.Куаң даланың қара топырағы- дала зонасына тән)

3.Қара қоңыр топырақты зона қай ауданы, жалпы ауданы, гумусы

Орталық Қазақстан, Шығыс Қазақстан 90,6 млн га, (34%),гумусы

4 .Қоңыр,сұр қоңыр топырақты зона қай ауданда,жалпы ауданы, гумусы

Оңтүстік Қазақтан түгел қамтиды, 120 млн га, (44%),гумусы

5.Топырақтың құнарлылығын кемітеді,түрлері,бейім жерлері

6.Эрозиялармен күресу шаралары

1.Егістік маңына ағаш отырғызу

2.Ауыспалы егіс айналымын сақатау,

3.Қар тоқтату, тыңайтқыштар себу

4.Селге қарсы құрылысыстар салу.

5.Топырақтың ақтың жел, су эрозиясына ұшрауларын азайтады.

Тәжиірбе жасау: үш түрлі топыраққа 1стакан су құйып, 1минута судың топырақта сіңуін.

6.Мұғалімнің бағалауы

Күнделік толтыру. (1 минут)

Қандай жаңа мәлімет алдыңыз ?

Сізге ең оңайы не болды?

Сізге не ерекше қиын болды?