География

Билялова А.Б.

«Тұрғындар географиясы» пәні бойынша

практикалық жұмыстарға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАРЫ

Тұрғындар географиясынан практикалық сабақтарының жоспары

Практикалық жұмыс № 1

Тақырыбы: Тұрғын халықтың ұдайы өсіп -өну географиясы және оның заңдылықтары

Сұрақтар

1. Халық санағы дегеніміз не?

2. Демографиялық саясат түсінігі?

3. Халық санының динамикасы?

4. халық орналасуының заңдылықтары?

Тапсырма:

1. Біздің эрамыздан бастап әлемнің халық санының динамикасын жасаңыз.

2. Кестені толтырыңыз.

ХХғ әлем халық санының өсуі

Дүние жүзінің аймақтары

Жылдар

1900

1920

1950

1960

1980

1990

2000

2010

Ресей

ТМД

Шетелдік Еуропа

Шетелдік Азия

Африка

Солт.Америка

ЛатынАмерика

Австралия және мұхиттық аралдар

Әлемнің барлығы

3. Контурлық картаға халықтың саны бойынша бірінші ондыққа кіретін мемлекеттердің шекараларын түсіріңіз және халық санын корсетіңіз.

4. Контурлық картаға халықтың тығыздығы төмен және жоғары аймақтарды түсіріңіз.

5. Халық саны 100 млн адам және жоғары елдерді көрсет.

6. Халықтың өмір сүру ұзақтығы. (Елдер бойынша кесте құрыңыз)

Практикалық жұмыс №2

Тақырыбы: Дүниежүзінің тұрғын халықтарының нәсілдік құрамы

Сұрақтар

1. Нәсіл дегеніміз не?

2. Дүние жүзінде қанша нәсіл бар?

3. Аралас және өтпелі нәсілдерді атаңдар

4. Нәсілшілдік (апартеид) саясатының мәселелері

5. Өздерің қандай нәсілге жатасыңдар. Жауабыңды нақтыла

Тапсырмалар

1. Кескін картаға нәсілдердің таралу ареалдары мен орналасу орталықтарын түсіріңдер

2. Кестені толтырып, мәліметтерді пайдалана отырып диаграмма жасаңдар

Дүниежүзі халықтарының нәсілдік құрамы

Адамзат нәсілдері

%

саны

Үлкен нәсілдер

Европеоидтық

42,5

Монглоидтық

19,5

Негроидтық

7,0

Австралоидтық

0,3

Аралас және өтпелі формалары

Европеоидтық және монголоид арасындағы

4,2

Европеоид пен негроид арасындағы

9,0

Монголоид пен австралоид арасындағы

17,2

Басқа нәсіл типтері және белгісіздер

0,3

Практикалық жұмыс № 3

Тақырыбы: Тұрғын халықтарының этникалық (ұлттық) құрамы.

Сұрақтар:

1. Этнос түсінігі.

2. Ұлттың негізгі белгілері.(4белгі)

3. Консолидация және ассомиляция түсініктері.

Тапсырма:

1. Кестені толтырыңыз

Әлемнің аса ірі халықтары

Халықтар

Саны млн. адам

Орналасқан мемлекеттер және%

1

2

3

Қытайлар

Үндістер

Американдықтар

Орыстар

Жапондар

Бразилиандар

Пенджабтар

Бихарлар

Мексикандар

Немістер

Явандар

Кәрістер

Телугу

Итальяндар

Маратхи

Тамилы

Вьеттер

Мысырлар

Француздар

Ағылшандар

Түріктер

Украиндер

Поляктар

Гуджарлар

Канналалар

2. Кестені тлтырыңыз.

Әлем халықтарының ірі тілдік семьялары

семья

топ

халық

Үндіеуропалық

Герман

Славян

Үнді

Роман

Кельт

Балтық

Грек

Албан

Армян Иранская

Иран

Қытай-тибет

Қытай

Тибет-бирма

Афразиялық

(семит-

хамит)

Семит

Кушит

Всрберий

Чадс

Алтай

Түркі

Моңғол

Корейс

Тунгус-маньчжур

Нигер-кордофан

Нигер-конго

Кордофан

Палео-азиаттық

Чукот-коряк

Айн

Жапон

Дравид

Дравид

Австронезия

Индонезия

Полинезия

Малонезия

Макронезия

Орал

Фин-угор

Самодий

Кавказ

Грузин

Адыгей-абхаз

Нахск

Дагестан

Практикалық жұмыс № 4

Тақырыбы: Дүниежүзіндегі тұрғын халықтарының діни құрамы.

Сұрақтар:

1. Ұлт дегеніміз не?

2. Бір ұлтты, екі ұлтты және көп ұлтты мемлекеттер?

3. Ұлттық діндер?

Тапсырма:

1. Контурлық картаға 3 әлемдік діндерін (ислам, христиан, буддизм) түсіріңіз.

2. Кестені толтырыңыз

Діндерді құрлықтар бойынша таралуы:

(дін уағыздаушылар санынан %)

Христиандар:

неше %

Мусульмандар:

неше %

Индуисттер:

неше %

Африка

Еуропа

Латын Америкасы

Солтүстік Америка

Мұхит аралдары

Азия

Практикалық жұмыс № 5

Тақырыбы: Еңбек ресурстары және оларды қолдану.

Сұрақтар:

1. Еңбек ресурстары түсінігі.

2. Халықтың экономикалық белсенділігі дегеніміз не?

3. Ауыл халқы дегеніміз не?

Тапсырма:

1. Әлемнің әр түрлі елдеріне еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі бойынша салыстырмалы баға беріңіз.

2. кестені толтырыңыз

Әлем елдері

Халық саны

Табиғи өсім

Жастық және жыныстық құрамы

Халықтың жұмыспен қамтамасыз етілуі

Еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі бойынша жалпы баға

Өнеркәсіпте

Ауылшаруа-

шылығында

Практикалық жұмыс № 6

Тақырыбы: Тұрғын халықтың көші-қоны (миграциясы)

Сұрақтар:

1. Миграция түсінігі.

2. Эммигрант және иммигрант түсінігі.

3. Көші-қонудың себептері.

4. Миграция сальдосы дегеніміз не?

Тапсырма:

1. ҚР облыстары бойынша миграция сальдосын есептеңдер.

Облыстар

Келгендер

кеткендер

миграция сальдосы

ҚР

Ақмола обл

18699

39185

Ақтөбе обл

11660

9798

Алматы обл

3810

5533

Атырау обл

4773

7740

ШҚО

8023

17116

Жамбыл обл

14932

65287

БҚО

і20737

58838

Қарағанды обл

Н 8863

47621

Қызылорд обл

^21708

47499

Қостанай обл

7002

16511

Манғыстау обл

11017

24499

Павлодар обл

13972

36892

СҚО

32111

55517

ОҚО

30138

46740

Практикалық жұмыс №7

Тақырыбы: Тұрғын халықтың таралып орналасуы

Сұрақтар

1. Таралып орналасу формалары және оның түрлері

2. Халықтың таралып орналасу сипатын анықтаушы факторлар

3. Халықтың тығыздығын бейнелейтін көрсеткіштер

Тапсырмалар

1. Төмендегі кестеге талдау жасаңдар

Биіктік белдеулік бойынша халықтардың таралып орналасуы (%)

Дүние бөліктері

200 м төмен

200-500 м

500-1000 м

1000-2000 м

2000 м жоғары

Еуропа

69

24

7

-

-

Азия

56

24

12

7

1

Африка

32

24

21

21

2

Солтүстік Америка

47

33

8

8

4

Оңтүстік Америка

42

15

23

9

11

Аустралия және Океания

73

18

8

1

-

Барлық құрлық (Антарктида мен Гренландияны қоспағанда)

56

24

12

7

1

2. Қазақстанның халық тығыздығын анықтаңдар. Жерінің ауданы 2 724 900 км², халқы 16 млн адам. Сонымен қатар Қытай, Корея Республикасы, АҚШ, Мексика, Аргентина және Швейцарияның тығыздығын есептеп шығарыңдар.

3. Кескін картаға дүниежүзінің тұрғын халықтарының таралып орналасуын түсіріңдер.

4. Дәптерге халқы ең тығыз орналасқан он мемлекетті және ең сирек қоныстанған мемлекеттерді жазып алыңдар.

Практикалық жұмыс №8

Тақырыбы: Қоныстанудың географиялық формалары, ауылдық елді мекендер

Сұрақтар

1. Қоныстанудың түрлері (көшпелі және жартылай көшпелі, отырықшы немесе тұрақты).

2. Ауылдық елді мекендердің мәселелері.

3. Еліміздегі ауылдардың жай күйі және болашағы.

Тапсырмалар

1. Кескін картаға ауылдық елді мекендер басым елдерді түсіріңдер.

2. Кескін картаға Ақмола облысының ірі қалалары мен ауылдық елді мекендерін түсіріңдер (Халық санын көрсетіңдер).

3. Кескін картаға төменде көрсетілген Ақмола облысының аудан орталығы қызметін атқаратын ауылдық елді мекендерді түсіріңдер.

Практикалық жұмыс №9

Тақырыбы: Қазіргі қалалар және урбандалу мәселелері

Сұрақтар

1. Қала дегеніміз не?

2. Урбанизация ұғымы

3. Урбандалудың дүние жүзілік сипаты

4. Урбанизация процесінің мәні және оны туындататын факторлар.

5. Қалалардың әлеуметтік-экономикалық және экологиялық мәселелері

Тапсырмалар

1. Кескін картаға халық саны 5 млн және З млн адамнан асатын қалаларды белгілеңдер

2. Агломерация және мегаполис ұғымдарына түсініктеме беріңдер.

3. Кескін картаға Қазақстанның ірі қалаларын түсіріңдер.

Практикалық жұмыс №10

Тақырыбы: Қазақстанның тұрғын халықтар географиясы

Сұрақтар

1. Қазақстаның қазіргі демографиялық жағдайы

2. Қазақстанның экономикалық белсенді халқы

3. Халықтардың таралып орналасуы

4. Қазақстан халықтар Ассамблеясы, оралмандар мәселесі

Тапсырмалар

1. Төмендегі кестеге талдау жасаңдар.

ҚР халқының жыныстық-жастық құрылымы (мың адам) 1998ж

Жасы

ерлер

әйелдер

Ерлер мен әйелдер

1 дейін

116,3

110,7

227

1-4

554,3

525,7

1080

5-9

831,3

795,9

1627,2

10-14

832

814,8

1646,8

15-19

730,6

721,8

1452,4

20-24

668,4

664,3

1332,7

25-29

628,5

557,1

1185,6

30-34

574,3

579,4

1153,7

35-39

627,1

639,7

1266,8

40-44

510,5

534,8

1045,3

45-49

416,5

457,5

874

50-54

222,1

249,6

471,7

55-59

307,1

373,4

680,5

60-64

231,7

292,9

524,6

65-69

169,2

254,8

424

70-74

105,3

218,9

324,2

75-79

41

108,4

149,4

80-84

21,7

74,2

95,9

85 жоғары

15,4

64,7

80,1

Барлығы

7603,3

8038,6

15641,9