География пәнінен ашық сабақ Қазақстанның пайдалы қазбалары

Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның пайдалы қазбалары.

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділігі: жер бедерінің дамуы және геологиялық құрылысы мен пайдалы

қазбалардың байланысы туралы ой қозғау.

2.Дамытушылық: пайдалы қазбалардың өндірілуі және тиімді пайдалануы

туралы оқып үйренуге, өз беттерімен жұмыстануына

дағдыландыру.

3.Тәрбиелігі: елін, жерін сүюге, Отанымыздың байлығын ұқыпты пайдалана

білуге тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: әңгіме, сұрақ - жауап.

Сабақтың көрнекілігі: Қазақстан Республикасының физикалық картасы,

коллекция «Пайдалы қазбалар», кестелер, суреттер.

І.Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.

1.Биік таулы өлкелер Алтай, Сауыр - Тарбағатай

2.Тянь - Шань таулы өлкесі

3.Аласа таулы өлкелері

ІІІ.Жаңа сабақ.

Қазақстанның жер қойнауында Менделеев кестесінің 105 элемнеті кездеседі, соның 70 элементінің қоры мол. Оның 60 түрі өндіріледі. 6 мыңға жуық пайдалы қазбалар алынатын кен орындары ашылған.

Пайдалы қазбалар

Мұнай, газ, көмір

Асбест, фосфорит, тұз

Темір, марганец, хром, алтын, т.б

Кенді емес

Кенді

Жанатын

Жанатын пайдалы қазбалар Мұнай мен газ - Атырау, Маңғыстау, Қызылорда, Ақтөбе және батыс қазақстан облыстарында шоғырланған. 1989ж. Қарашүңгілде Әмбі кен орнында бірніші рет мұнай атқылады. 1911ж Доссор, 1915ж. Мақат кен орны пайдалануға берілді. 1960ж Өзен мен Жетібай қосылды. Кейіннен Қаражамбас пен қаламқас, Теңіз (Атырау облысы), Кеңқияқ және Жаңажол (Ақтөбе олбысы), Қарашығанақ (Батыс Қазақстан облысы) пен Құмкөл (Қызылорда облысы) кен орындары ашылды. Қазақстанда мұнай мен газ шоғырланған 14 алап және 207 кен орны бар.

Бүгінде республикада жылына шамамен 55 млн. т. мұнай, 7,5 млрд.м³ газ өндіреді. Шетелге 50 млн тоннадай өңделмеген мұнай шығарылады. 10 көмір алабы, 300 кен орны бар, жалпы 162 млрд.Т қоры бар. Қарағанды алабы - 3600 шқ² жерді алып жатыр. Ол - негізгі көмір базасы.

Тас көмірдің 80 қабаты анықталған. Қалыңдығы 120м, жалпы қоры - 45 млрд.Т Екібастұз көмір алабындағы (Павлодар облысы) ауданы 160 шқ² көмір қабатының қалыңдығы 150м, ашық әдіспен өндіріледі, ал ең арзан «Алып» кенішінде жылына 36 млрд.Т көмір өндіріледі.

Пайдалы қазбалар

Аты

Географиялық орны

Орналасу ерекшелігі

Кен қорының мөлшері

Өндіру әдісі

Көмір

Қарағанды

3600шқ² сапасы өте жоғары 80 қабаты анықталған. Қалыңдығы - 120м

Жалпы қоры 60млрд.Т

Жабық шахтада

Темір

Солтүстік Қазақстан сарыбай

1948ж Сургутанов ашты. 30м тереңдікте

50 -60%

Мn

Атасу, Жезді

Ұлытау,Сарыарқа

408млн, 100 мың.т.ІІІ орын

Сr

Мұғалжар тауы 99%

97% Қазақстан Республикасында өндіріледі.

40 елге шығарылады.

АІ

Торғай, Ақмола

Сu

Жезқазған

Дүние жүзінде ІІ орында ТМД

І орында

А u

Алтай

190 алтын кен орны бар

Сирек кездесетін металдар:

Вольфрам,

Молибден

Ванадий

Висмут

сүрли

Орталық Қазақстан, жезді Саяқ

Алдыңғы қатарда

Кадмий,

Индий

Висмут

Селен

Сынап

Жоңғар Алатауы, Алтай

ІҮ.Бекіту.

1.Қазақстан Республикасы қанадй пайдалы қазбалар бойынша дүние жүзінде алыңғы орында?

2.БҚО қандай пайдалы қазбаларға бай?

3.Пайдалы қазбаларды қалай өндіру қажет?

Ү.Үйге тапсырма §19.Кескін картаға Қазақстанның пайдалы қазбаларын түсіру.

Жер бедері

Жердің даму кезеңдері

Қазақстанның биік тауларына сипаттама

Таулар

Ең биік шыңдары

Бөліктері

Ерекшеліктері

Темір, хром, марганец, алтын, күміс

Асбест, фосфорит, тұз

Мұнай, газ, көмір

Кенді емес

Кенді

Жанатын

Пайдалы қазбалар

Қазақстанның пайдалы қазбаларының дүниежүзілік қордағы орны

Орны

Пайдалы қазба

ІІ орын

Уран, хром, марганец

Алғашқы бестікте

Мырыш, молибден, қорғасын, мыс, вольфрам, алтын

Алғашқы ондықта

Мұнай, темір, қалайы