Энергия. Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналу заңы

Күні: 26.11

Сыныбы: 9а,б

Cабақтың тақырыбы: Энергия. Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналу заңы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушының өз бетінше жұмыс істей алу мүмкіндігін дамыту, оқу материялын өңдеудің жекеленген тәсілдері арқылы жұмыс істей білуге үйрету.

Дамытушылық: Есте қалдыру, шапшаң ойлау қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік: Ғылыми дүниетанымын арттыру, алған білімді өмірде пайдалана білу, өз бетінше ізденуге дағдыландыру, еңбекке баулу, ғылымға қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту

Сабақтың типі: Жаңа білім негіздерін қалыптастыру

Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, сұрақ-жауап

Сабақтың көрнекілігі: формулалар, слайдтар, сызбалар, т.б

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі.

II. Үй тапсырмасын сұрау.

1.Зымыран қалай қозғалады?

2.Реактивті қозғалыс дегеніміз не?

3.Реактивті қозғалысқа мысалдар келтір?

4.Реактивті қозғалыс жылдамдығы қандай шамаларға байланысты?

5.Ғарышты зерттеудегі қандай шамаларға байланысты?

• Қызығушылықты ояту

металл шардың жоғарыдан төмен түсіп келе жатқан суреті көрсетіледі.

Тапсырма: Дененің күйі, жағдайы қалай өзгереді?

Серіппеге ілінген жүктің қозғалысы.

III. Жана сабақты түсіндіру

Энергия - дененің күйін сипаттайтын физикалық, скалярлық шама. Адамның күйі туралы айтқанда, оның қан қысымы, температурасы, сияқты, т.б. белгілі бір уақыт мезетіндегі жалпы жағдайын сипаттайтын мәліметтер туралы сөз етеміз.

Күй-дененің берілген уақыт мезетіндегі жағдайы.

Механикада дененің механикалық күйі сөз болады. Оны көрсету үшін 2 мәселеге тоқталуымыз керек:

1. дененің берілген уақыт мезетіндегі орны

2. дененің қалай қозғалатынын сипаттай алуымыз керек.

Олай болса, бұл - нүктенің қайыбір уақыт мезетіндегі координаталары мен жылдамдығын көрсету деген сөз. Бұлар күй параметрлеріне жатады.

Дененің немесе нүктенің механикалық күйін сипаттайтын шама - механикалық энергия деп аталады.

Механикалық энергия деп дененің механикалық жұмыс істей алу қабілетін айтады.

Энергияның өлшем бірлігі - (Е) Джоуль(Дж)

Потенциалдық энергия

E_p=m*g*h;

кинетикалық энергия

Е_k=m*v²/2;

Потенциалдық энергия

E_p=k*x²/2;

• Қозғалыстағы дененің энергиясы-кинетикалық энергия деп аталады.

• Денелердің өзара әрекеттесуіне немесе дене бөлшктерінің өз ара орналасуына байланысты энергия-потенциалдық энергия деп аталады.

Бір - бірімен өзара әрекеттесетін денелердің әр кинетикалық, әрі потенциялық энергиясы болады. Мұндай денелер тұйық жүйе деп аталады. Соқтығысқан шарлардың, «ЖЖС-Жер», серіппеге ілінген жүктің тербелісі, жоғары лақтырылған шардың жоғары-төмен қозғалуы кезіндегі энергияның түрленуін мысалға қарастыруға болады( сурет бойынша).

Жүйенің толық энергиясы тұрақты болады.

Е_толық= Е_k+ E_p=const

Энергияның сақталу заңы былай тұжырымдалады: табиғаттағы энергия жоғалып кетпейді, жоқтан пайда болмайды, ол тек бір түрден екінші түрге ауысады.

Қорыта айтқанда, механикалық жұмыс- ол энергия өзгерісі, ал кез келген энергиясы бар дене жұмыс істей алмайды. Ол жұмыс істеу үшін, энергия өзгеруі қажет.

• Жұмыс пен энергия арасында қандай байланыс бар?

• Аталған жағдайдың қайсысында потенциялық, қайсысында кинетикалық энергия туралы сөз болады: иілген серіппеде; соққан желде; сарқырамадан құлап аққан суда; сығылған ауада;үй шатырының шетінде жатқан таста?

IV. Сабақты бекіту тапсырмалары:

Ой толғаныс. а) Венн диаграммасын толтыру

Е_n ортақ қасиет Е_k

1. Әртүрлі денелердің өзара орналасуы бойынша анықталатын энергия.

2. Е = mqh

3. Масса мен көтерілу биіктігіне тәуелді

1. Денелердің қозғалу салдарынан туындайтын энергия

2. Е= mv² ,

2

3. Дене массасы мен жылдамдыққа тәуелді

1.Өлшем бірлігі

2. Жер бетіндегі тіршілік көзі

.

Ә) Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. Дененің толық механикалық энергиясы дегеніміз не ?

2. Толық механикалық энергияның сақталу заңы қалай тұжырымдалады?

Анықтама кестесі.

(үлгерімі төмен оқушылармен жұмыс)

р.с

физикалық шаманың атауы

Белгіленуі

Формуласы

өлшем бірлігі

1

Дене импульсі

2

Күш импульсі

3

Күш жұмысы

4

Ауырлық күші

5

Серпімділік күші

6

Кинетикалық энергия

7

Потенциалдық энергия

Деңгейлік есептер.

(қабілетті оқушылармен жұмыс)

1. Садақтан вертикаль жоғары тартылған жебенің ең үлкен көтерілу биіктігін есепте. Жебенің бастапқы жылдамдығы 40 м/с

2. Массасы 2 кг дене жер бетінен 30 м биіктіктен түседі. Дененің 15м және жерге келіп түскендегі кинетикалық энергиясын есепте

I-деңгей

1. Жер бетінен 3,5 м биіктікке көтерілген массасы 6 кг дененің потенциалдық энергиясын анықтаңыз.

2. 9 м/с жылдамдықпен қозғалатын 6 кг дененің кинетикалық энергиясы неге тең ?

II-деңгей

1. Қатаңдығы 10 ⁴ Н/м серіппе 3 см-ге сығылғанда оның потенциалдық энергиясы қалай өзгереді ?

2. "Союз" сериялы ғарышкеменің массасы 6,6т болса, оның орбита бойымен 7,8 км/с жылдамдықпен қозғалғандағы кинетикалық энергиясы қандай?

III-деңгей

1. Массасы 4 кг еркін түсіп келе жатқан дененің жылдамдығы жолдың бір бөлігінде 2-ден 8 м/с - қа дейін артты. Осы жолдағы ауырлық күшінің жұмысын табыңдар.

V. Сабақты қорытындылау. Рефлексия

VI. Үй тапсырмасы:§22,23 19, 20 жаттығу

VII. Бағалау