№ 9 Практикалық жұмыс: Сапалық, мәтінді және эксперименттік есептер шығару

Cыныбы: 10(ж.б.) күні: 19.01.15. № 52 сабақ

Сабақтың тақырыбы: № 9 Практикалық жұмыс: Сапалық, мәтінді және эксперименттік есептер шығару
Cабақтың мақсаты:
1. Оқушылардың ойлау қабілеттерін жетілдіру, тапқырлыққа, есепқұмарлыққа баулу, пәнге қызығушылығын арттыру сұйықтар, газдар мен қатты денелердің механикалық қасиеттері тақырыбына алған білімдерін жинақтау;
2. Оқушыларды өз бетінше есеп шығаруға, ізденуге, шығармашылықпен еңбек етуге баулу, пәнге қызығушылығын арттыру арқылы тәрбиелеу;
3. Оқушыны ұқыпты тыңдауға, сұрақтарға нақты жауап беруге, практикамен ұштастыруға, тез шешім қабылдай білуге, өз білімін көрсете алу қасиеттерін ашуға үйрету.

Сабақтың түрі: практикалық

Сабақтың түрі: жарыс сабақ

Сабақтың әдісі: есеп шығару

Сабақтың көрнекілігі: формула, сәйкестік тест, тірек сызбалар

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

1. «Қайталау - оқу анасы» сәйкестік тест

а) Сұйық Газ

Газ Сұйық

б) Булану(жүреді)

Кебу Қайнау

Сұйықтың газ түріндегі ортамен неме- Сұйықтың барлық көлемінде және тұрақты

се вакууммен шектесіп жататын еркін температурада өтетін булану (ашық)бетінен пайда болатын булану 1) абсорбация(газ молекулаларының қатты

1) Тәуелді: сұйықтың түріне, еркін бет- дененің бетіндегі молекулаларға «жабы-

тің ауданына, температура- сып» қалуы)

ға, сұйық бетіндегі будың ты- 2) газ сұйықтарда ериді(t_сұйық>>, газ ерігіш-

ғыздығына(_бу<<; υ_кебу>>) тігі <<)

3) Сұйықтың р_{қаныққан бу}= р_{сұйық бетіндегі, сыртқы}

кезде қайнау температурасына жетеді

в) Қайнау нүктесі - қалыпты атмосфералық қысымдағы сұйықтың қайнау температурасы

г) Кризизтік температура - = _{қаныққан бу} болатын кездегітемпература

д) Ауаның ылғалдылығы

Абсолют Салыстырмалы()

Ауадағы су буының _а тығыздығымен неме- _а абсолют ылғалдылықтың берілген t-а

се оның р_ақысымымен өлшенеді кезінде ауаны қанықтыру үшін _қ су буы

тығыздығының қанша пайызын құрайты-

нын көрсететін санмен өлшенеді:

=(_а/_қ)100%

е) Капиллярлық құбылыс -жұғатын сұйықтардың капиллярға тартылуы немесе жұқпайтын

сұйықтардың капиллярдан итеріліп шығарылуы

2. «Жаңылмаймын» мағынасын табу

«Гигрометр» гигрос - ылғалдылық

«Психометр» психриа - суық

«Мениск» менискос - айдың орағы, доғасы

«Капилляр» капиллярис - шаштай, жіңішке

3. W=S ⇒ А=S ; Беттік керілу коэффициенті: =А/S ; [1Дж/м²] ; [1H/м]

Беттік керілу күші: Ғ_к=L

Лаплас қысымы: р_л=2/R (француз-П.Лаплас)

Түтік биіктігі: ; (р_л=p_г: р_г=gR-су бағанының гидростатикалық қысымы)

1) Толық жұғатын кеде(=0), жіңішке түтіктегі менискінің түрі жарты сфераны беред, де,

сфералық беттің R радиусы түтіктің ішкі rрадиусына тең болады:

2) Жартылай жұтпайтын((≠0), минискінің радиусы R=r/cos ; және

ІІІ. «Білімді азамат - ел ертеңі» есептер шығару

1. Бөлменің температурасы 20°С. Шық нүктесі 12°С. Ауаның абсолют және салыстырмалы

ылғалдылығы қандай және көлемі 100 м² бөлмеде қанша су буы бар?

Бер: Шешуі: Қаныққан бу тығыздығының температураға тәуелділігі берілген

t₁= 20°C кестеден абсолют ылғалдылығы(t₂=12°С үшін) табамыз, ол =10,7*10^-3кг/м³.

t₂= 12°C Ал 20°С температура кезінде ауадағы қаныққан су буы _қ=17,3*10^-3кг/м³

V=100м³ Осыдан салыстырмалы ылғалдылық =/_қ

=10,7*10^-3кг/м³/17,3*10^-3кг/м³=0,62; =62%

Т/к: ; m;-? Ауадағы су буының массасы m=V. Осыдан

m=10,7*10^-3кг/м³*100м³=1,07 кг; m=1,07 кг

2. Бөлменің температурасы 11°С, салыстырмалы ылғалдылық 70%. Көлемі 100 м² бөлмеде

қанша ылғал бар?

Бер: Шешуі: Көлемі V бөлмеде қанша ылғал барын білу үшін =/_қ

t= 11°C формуласынан ауаның абсолют ылғалдылығын табамыз, ол =*_қ

V=100м³ Ауа температурасы 11°С болатын кездегі қаныққан будың тығыздығын

=0,7 кестеден аламыз, ол _қ=10,0*10^-3кг/м³

Көлемі V бөлмедегі ылғал мөлшерін m=V= _қV формуласынан

Т/к: m -? табамыз, сонда m= _қ=10,0*10^-3кг/м³*0,7*100м³=0,7 кг; m=0,7 кг

3. Шық нүктесі 5°С. Температурасы 23°С ауаның1 м² көлеміне қанша су булануы мүмкін?

Бер: Шешуі: 1м³ ауада қанша су буланатынын анықтау үшін ауадағы су буының

t₁= 5°C m₁ массасын және осы ауаны t₂температурада қанықтыра алатын су буы-

t₂= 23°C ның m₂ масасын білу керек: m=m₂-m₁=(₂-₁)V=V.

V=1 м³ Қаныққан бу тығыздығының температураға тәуелділігін көрсететін кес-

теден t₁=5°C кезінде ₁=6,8*10^-3кг/м³; t₂=23°C кезінде ₂=20,6*10^-3 кг/м³
Т/к: m -? шамаларын аламыз. Демек,

=(20,6*10^-3-6,8*10^-3) кг/м³ =13,8*10^-3кг/м³; m=13,8*10^-3кг/м³*1 м³=13,8*10^-3кг

4. 10°С температурада салыстырмалы ылғалдылық 80%-ға тең.

Бер: Шешуі: формуласынан =₁*_қ . Кестеден t₁=10°C кезінде

t₁=10°C _қ=9,4*10^-3 кг/м³, олай болса =9,4*10^-3 кг/м³*0,8=7,52*10^-3кг/м³; t₂=20°C

t₂=20°C кезінде , сондықтан ;

₁=0,8 ₂=(7,52*10^-3кг/м³)/ (17,3*10^-3кг/м³)=0,43; ₂=43%

Т/к: ₂ - ? Салыстырмалы ылғалдылық =₁-₂=(80-43)%=37%-ға кемиді.

5. Тұрақты температура кезінде радиусы 6 см болатын сабын көпіршігін түзу үшін қанша

энергия жұмсау қажет?

Бер: Шешуі: Көпіршікті түзетін жұмсалатын энергия W=S, мұндағы

=6 см= -сабын қабыршағының (пленкасының) беттік керілу коэффициенті,

=6*10^-2м S - қабыршақтың ішкі және сыртқы беттерінің қосындысы. Сабын

=0,04Н/м көпіршігінің беті S=2*4²=8². Сонымен W=8²

Т/к: W - ? W=8*0,04 Н/м*3,14*(6*10^-2)²м ²=3,6*10^-3Дж

6. Массасы 2 г су тамшысын радиустары 10^-5 см болатын кішкене тамшыларға бөлгенде қандай

энергия мөлшері жұтылады?

Бер: Шешуі: Судың үлкен тамшысын кішкентай тамшыларға бөлгенде қабыр-

m=2г=2*10^-3кг шақтың беттік энергиясы W=S шамаға артады. Бет ауданының өз-

r=10^-5cм=10^-7м герісі S=nS₀-S, мұндағы n- кішкене тамшылардың саны, S₀ және S -

=0,073Н/м сәйкесінше кішкене және үлкен тамшы бетінің ауданы, n санын

=1000кг/м³ анықтаймыз, ол , мұндағы -кішкене тамшының

радиусы. Үлкен және кіші тамшы беттерінің ауданы S=4R², S₀=4².

Т/к: W - ? қатынасынан үлкен тамшының радиусын табамыз:

W үшін жазылған формулаға сәйкес мәндерді қойсақ:

V. Үйге тапсырма

1.§ 6.3. -6.5. қайталау

2. 14-жаттығудың(5)

Ыдыста температурасы 17⁰С және салыстырмалы ылғалдылығы 70% болатын ауа бар. Егер ауаны 100⁰С - қа дейін қыздырып, көлемін екі есе азайтсақ, ауаның ылғалдылығы қаншаға төмендейді?

Сыйымдылығы 10 л баллондағы ауаны құрғату үшін оған бір кесек кальций хлорді салынды, ол 0,13 г суды өзіне сіңіріп алды. Егер баллонның температурасы 20⁰С тең болса, баллондағы ауаның салыстырмалы ылғалдылығы.

VІ. Оқушыларды бағалау