Дәрис мавзуси: Ким әйиплик

ДӘРИС МАВЗУСИ : Ким әйиплик?

мәхсити : 1/ адәм өмридики сағлам һаят тәризиниң әһмийитини чүшәндүрүш, уни сақлашқа тәрбийиләш.

2/ алкоглизмниң адәм һаятиға, саламәтлигигә зиян екәнлигини көрситип бериш

3/ сағлам һаят тәрзидә яшашқа тәрбийиләш

Сот секретари: Диққәт, диққәт, диққәт

Биз сот олтуришини башлаймиз.

Бүгүн биздә бир әйипләнгүчи бар. У

«Алкаголь» дегән сирлиқ ичимлик.

Сот: Әйиплигүчиниң сөзи тәйяр болса,

Қени биринчи өзи сөз башлисун. Мәрһәмәт, әйиплигүчигә сөз беримиз.

Әйиплигүчи: Диққәт, диққәт қилишиңларни сораймән,

Өз сөзүмни башлаймән.Бүгүн һарақни әйиплигинимиз бекар әмәс,Униңға қарши мениңда көп сәвәп бар. Алкаголь (һарақ) дегән интайин хәтәрлик жинайәтчи. У биринчидин адәмни әқилдин айрип, адәмни һайванға айландуриду. Бу сөзүмгә дәлил, «мәс адәм» дегәндә силәрниң көз алдиңларға қандақ адәм келиду? Чирайлиқ адәм келәмда? Яқ. Мәс - әқил һошини жүтүрүп қойған, путида туралмайдиған, өз иш һәрикитигә өзи жавап берәлмәйдиған адәм. Иккинчидин һарақ адәм балисиниң пәқәт әқлигә (мейигә) тәсир қилипла қоймай, униң ички органлириға атап ейтқанда ашқазан, бөрәк, беғир, жүрәк һәтта баш ағриқлириға елип келиду. Мошу ичимликниң тәсиридин адәм балисида рак, язва, инфаркт миокарда охшаш ағриқлар пәйда болиду. Алкаголь дегән ичимлик адәмни мәс, йерим жан қилип қойиду. Нурғун жиллар бурун пәйда бюолған бу ичимлик адәмләрниң һаятини дозаққа айлантуруп кәлмәктә. Әгәр ишәнмисиңиз улуқ сәяһәтчи Миклухо - Маклай тәстиқләп бериду

Сот: Қени болмиса Сәяһәтчини тиңшап көрәйли

Миклухо - Маклай: Мән әйиплигүчиниң сөзини толлуғи билән қоллап - қуввәтләймән. Сәяһәткә чиқип, папуаслар яшаватқан йәргә барғанда уларниң отни пайдилиништин бурун, адәмни есидин тандуридиған ичимлик ясашни үгәнгәнлигини көрдүм. Улар бу ичимликкә шунчилик берилип кәткәнки әс-һошини йоқитип униңға беқинда болуп қалған. Бизниму ичиңлар дәп, зорлиди. Мана шу ичимликкә болған беқиндилиқниң ақиветидин, папуаслар цивилизациядин арқида қалған.Мана мошу сәвәпләргә асаслинип биз алкогольни интайин қаттиқ жазалишимиз керәк.

Сот: Биз әйиплигүчини тиңшидуқ, әнди әйипләнгүчи өзиңизни ақлаш үчүн немә дәйсиз?

Алкаголь: Немишкә һәммә гунани маңа атисиләр?

«Хәтәрлик ичимлик» - дәп әйипләйсиләр?

Мән өзи немә қилдим? Әгәр мән өзәм бутылкиниң ичидә туридиған ичимлик болсам, адәмниң ағзиға берип өзәм қуюлмисам, мениң немидә гунам? «Һарақ адәмни мәс, ағриқчан қилиду» - дәйсиз, әгәр адәм балиси өзи мени ичсә, мән немә «мени ичмә» дәймәнма? Әгәр силәр бирсидин буниң сориғини алимән десәңлар,

у чағда мени тәйярлиған

дохтур Рагезадин сораңлар,

Мениңдин әйипни елиңлар!

Сот: Әйипләнгүчи өз сөзини түгәтти,

Әнди сот алдиға дохтур Рагезани чақириңлар.

Дохтур Рагеза: Дурус, алкагольни ясап чиқарған мән. Бирақ уни балиларму ичишкә башлайдиғанлиғини билмигән едим. Бу спиртлиқ ичимликни мән дориларни ясаш үчүн, ағриқ адәмләрни сақайтиш үчүн ясиған. Һә, дориларда спиртниң барлиғини һәммимиз билимизғу? Шу сәвәптин мениң һеч гунам йоқ дәп ойлаймән. Бирақта мениң бир нәрсини билгүм келиду, Қандақ қилип Шәйтан әркинликкә чиқип, адәмләрни һайванға айлантуриду.

Сот: Шәйтан сот залиға чақирилсун!

Шәйтан: Эх адәмләр, адәмләр! Әгәр билгүңлар кәлсә адәмләрниң өзи ме.ни мошу бутулкидин чиқарған. Өзлири!!! Өзлири бутулкини ечип, мени чиқирип, кейин таза тамашә көриду. Мән ойлаймән бутулка әйипдар. Әгәр бутулка өз ағзини һиммидә йепип, ечилмиған болса мәнму бутулкиниң ичидә теп-теч ятиверәттим. Әгәр силәр бирини сорақ астиға алимиз десәңлар у чағда мошу һарақни өзигә тоштурвалған, бир орунда турмай, һәммисигә берип өзини усинидиған будулкини әйипләңлар, мошу һәммә нәрсигә гунакар!

Сот: Шәйтанниң тәкливи дурус болди,

Сот алдиға чақириңлар будулкини

Қени, будулка немә дәйсиз?

Өзиңизни қандақ ақлайсиз?

Будулка: Силәрниң сөзүңлар сап хата!

Мениңда йоқ һеч қандақ гуна!!!

Мәсилән мениң сиңлим будулка, бирақ униң ичидә һарақ әмәс сок, қуюлған, униңға һеч ким һеч нәрсә ейтмайду. Әнди мән немә қилдим?! Мән пәқәт будулка, маңа немә тоштурулса шуниң билән жүримән. Әнди «мени һарақ билән әмәс сок билән тоштуруңлар!» дәймәнма? Мениңда һеч қандақ гуна йоқ!

Ичимлик дегән стаканға қуюлиду,

Стакан билән тартилитду

Силәр сорақни стаканға қоюңлар

Һәммигә шу жавап бериду!

Сот: Қени, сот алдиға стаканни әкелиңлар,

Жавапни шуниңдин елиңлар!

Стакан: Мән аддий стакан, мениң һеч гунам йоқ.

Маңа қандақ ичимлик қуюлса,

Мән шуниң билән туримән,

Адәм ағзиға өзәм жүгәрмәймән.

Мени ағизға қол апириду,

Демәк һәммә нәрсигә шу жавап бериду.

Жүмлидин, мән әйипсиз,

Гунакар у - қол тәртипсиз!

Сот: Ейтқинә қол, немишкә стаканни ағизға қуйдуң?

Һәммә адәмни ағиртип қойдуң.

Әнди өзәңни немә дәп ақлайсән

Қени, тиңшап көрәй сени мән!

Қол: Мән дегән аддий қолдә,

Немә турса шуниңға созулимәндә.

Мени әқил башқуридиған

Ашу һәммигә жавап беридиған!

Сот: Қол һәммигә әқил гунакар дәйду,

Мүмкин шу әқил әйипликтур?

Қени әқил сөз сиздә,

Немә дәйсиз бүгүн бизгә?!

Әқил: Дурус, мән әқил. Бирақ мән әқил әриксиз. Мени башқуриватқан мону оқуғучи, бала. Дедим мән униңға: «Тамака, һарақ зиян!» - дәп, тиңшимайду у мени зади. Ейталмайду у өзигә «болмайду», «яқ» дәп. Һарақниң зийини, тамакиниң исиға мән өзәм рази әмәс. Мана бир жил болди мошу бала билән қийнилватқинимға! Әгәр һәммә нәрсә мошундақла давамлашса мәнчу, мән мону бала үчүнла әмәс, һәтта өзәм үчүнму жавап берәлмәй қалимән!

Монуни бир нәрсә қилип тохтутуңлар,

Балиға яхшилап чүшәндүрүңлар!!!

Сот: Балини мундақ қоймайли,

Дурус йолға башлайли

Бу балиға яхши дәрис болди,

Әнди йешимни тиңшайли.

Сот секретари: Бала дәрисни яхши оқуш керәк,

Өй тапшурмисини вақтида орунлаш керәк.

Яман балилар билән жүрмәй,

Яхши балилар билән дост болуш керәк.

У спорт билән шуғуллансун,

Ата - анисини тиңшисун.

Яман адәттин айрилмиса,

Бала дохтурға қаралсун!

Әнди маңа ейтиңлар һәммигә әйиплик ким болди? Ким у өзини - өзи бузған?

Оқуғучилар: Оқуғучи, бала өзи.

Сот: Биздин әнди кәтсун һарақ

Яман адәтләрдин болайли... (жирақ)

Оқуғучилар: Жирақ!

Хелил Һәмраев намидики оттура мәктәп

Педагог - психолог, өзини өзи тонуш

пәниниң муәллими: Саитова А.К.