Физикадан Гидравликалық машиналар ашық сабақ

7^а сынып

Сабақтың тақырыбы: Гидравликалық машиналар

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: Ынталандыру үшін, іс-әрекеттерін тиімді ұйымдастыру арқылы, тақырыпты өмірмен байланыстыра отырып түсіндіру.

2. Дамытушылық мақсаты: Логикалық ойлау қабілетін дамыту.

3. Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, баулу.

Сабақтың түрі: жаңа білімді қалыптастыру.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, жаттығулар орындау.

Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер, футбол камерасы.

Сабақтың барысы:

І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

ІІ. ДК. Жаңа сабаққа дайындық.

Қысым. Паскаль заңы.

ІІІ. ДК. Жаңа сабақты түсіндіру.

Гидравликалық машина,

Гидравликалық пресс.

§ 45. Гидравликалыќ пресс

Паскаль атмосфералыќ ќысымды µлшеу барысында кµптеген тєжірибелер ж‰ргізіп болѓан соњ, "к‰шті арттыратын жања машина" ойлап табуѓа кірісті. Оныњ ашќан жањалыѓы гидравликалыќ престі жасауѓа м‰мкіндік берді ("гидравликос" - грек сµзі - сулы) Гидравликалыќ пресс - сыѓылѓан с±йыќтыњ ќысымы арќылы материалдарды µњдеуге арналѓан машина. Гидравликалыќ престіњ ж±мыс істеу принципін т‰сіну ‰шін 127-суретті ќарастырайыќ. Суретте кµлденењ ќималары єр т‰рлі S₁ жєне S₂-ге тењ поршеньдері бар жалѓасќан екі цилиндр кµрсетілген. Цилиндрлерге су немесе минерал майы ќ±йылады.

p₁ =

F₁

,

p₂ =

F₂

.

S₁

S₂

F₁

=

F₂

,

S₁

S₂Сонымен б±дан дєлелденді

F₂/F₁ ќатынасы берілген машинадаѓы к‰штіњ ±тысын сипаттайды. Алынѓан формулаѓа сєйкес к‰штіњ ±тысы S₂/S₁. Сондаќтан, поршень аудандарыныњ ќатынасы неѓ±рлым кµп болса, соѓ±лым к‰штен ±ту жоѓары болады. Мысалѓа, кіші поршенніњ ауданы S₁ = 5 см², ал ‰лкен поршенніњ ауданы S₂ = 500 см², болса, онда к‰штіњ ±тысы 100 есе болды! Осындай тањќаларлыќ факт таѓайындалѓан соњ Паскаль µзі ойлап тапќан машина кµмегімен "кіші поршеньді басып т±рѓан бір адамныњ ќысым к‰ші, одан ж‰з есе ‰лкен поршеньді басып т±рѓан 100 адамныњ к‰шін тењестіреді, сµйтіп, бір µзі 99 адамныњ ќысым к‰шін жењеді"- деп жазды. Осы ашылѓан жањалыќ гидравликалыќ пресстіњ ж±мыс істеу принципі негізіне алынды.

Гидравликалыќ престіњ ќ±рылысы 128-суретте кµрсетілген. 4 санымен манометр белгіленген, ол престіњ ішіндегі ќысымды µлшеу ‰шін ќолданылады 5 саќтандырѓыш клапан, ќысым белгілі мєннен асќанда автоматты т‰рде ашылады. Гидравликалыќ престіњ ж±мысы Паскаль зањына негізделген. Престелетін 3 денені ‰лкен поршеньмен 2 жалѓанѓан платформаѓа орналастырады. Кіші поршеньге белгілі бір F₁ єсер еткенде престіњ жіњішке цилиндрінде ќосымша ќысым пайда болады: р = F₁/S₁. Паскаль зањына сєйкес б±л ќысым екінші цилиндрге беріледі де, 2-поршеньге к‰ш єсер ете бастайды:

F₂ = pS₂ =

F₁

,

S₂ =

S₂

.F₁.

S₁

S₁

Екінші поршенніњ ауданы бірінші поршень ауданынан едєуір артыќ болѓандыќтан F₂ к‰ш F₁ к‰шініњ єсерінен 2-поршень кµтеріліп, престелетін денені ќысады.

Одан єрі с±йыќты жіњішке цилиндрден жуан цилиндрге ќотару 8 рычагка периодты т‰рде басу арќылы ж‰ргізіледі. Рычагты єрбір басќаннан кейін бастапќы орнына єкеліп ќою керек. Ол кµтерілген кезде кіші поршень жоѓары кµтеріледі де 6 клапан ашылады да, кезекті 9 ыдыстаѓы с±йыќтыњ порциясы поршенніњ астындаѓы кењістікке сорылады. Рычагты т‰сірген кезде 1 поршень тµмен ќарай ыѓысады да, ќысылѓан с±йыќ 6 клапанды жабады; б±л кезде 7 клапан ашылып, с±йыќтыњ біраз бµлігі жуан цилиндрге µтеді.

Алѓаш гидравликалыќ престер іс ж‰зінде ХVІІІ ѓасырдыњ соњы мен ХІХ ѓасырдыњ басында ќолданыла бастады. Ќазіргі техникада оларсыз м‰мкін емес. Олар металдарды µњдегенде, темір кесектерді соѓу, табаќ темірлерді штампілеу, ±нтаќ материалдарды престеу жєне т.б. жерлерде ќолданылады. Гидравликасын престіњ кµмегімен фанера, картон жєне жасанды алмаздар алынады.

ІV. ДК. Жаңа сабақ бойынша түсінігін тексеру.

Қысымның атқаратын ролі не?.

V. ДК. Жаңа сабақты бекіту.

Электронды оқулық бойынша сұрау.

А) Қысым, гидравликалық машина формуласы.

VI. ДК. Үй тапсырмасын тексеру.

Өзін-өзі тексеру сұрақтарын жекелей сұрау.

1. Паскаль заңы.

2. Автомашина ауыр жүк тиегенде қысым қалай қарай беріледі?

VII.ДК. Оқушылар білімін жан-жақты тексеру.

1. 21-жаттығу №1, 2 есебі, тақтаға 2 оқушы шығады.

2. 15 тапсырма 100 суретте көрсетілген тапсырма.

3. Дидактикалық материалдардан есеп шығару.

№1 К. 200 см² ауданға түсірілген күш 100 Н мен әсер ететінболса, қысым қандай болар еді?

№2 К. Ыдыстағы су бағанының биіктігі 8 см су ыдыстың түбіне қандай қысым түсіреді?

№3 К. Массасы 5 кг кір тас үстел үстінде тұр. Кірдің табанының диаметрі 5 см болса, үстел бетіне қандай қысым түсірер еді?

№4 К. Эксперименттік тапсрыма. Шарға қандай ығыстырушы күш әрекет етеді?

А) Металл шарды мензурадағы суға батырып, шарға әрекет ететін ығыстырушы күшті тап.

Ә) Шар ас тұзының судағы ерітіндісіне батырылса ше?

Құралдар: ыдыс, жіп байланған болат шар, су, ас тұзы.

VIІI.ДК.Үйге тапсырма. §46, Өзін-өзі тексеру сұрақтары.