Ашық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)

Раздел Физика
Класс 7 класс
Тип Конспекты
Автор
Дата
Формат doc
Изображения Есть
For-Teacher.ru - все для учителя
Поделитесь с коллегами:

7а сынып № 47 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу.

Сабақтың мақсаты:

  1. Білімділік мақсаты: тақырыптың мазмұнын ашып, ғылымилылығымен қатар өмірмен

байланысына, техникада, тұрмыста қолданылуына көз жеткізу.

  1. Дамытушылық мақсаты: логикалық пайымдылығын жетілдіру.

  2. Тәрбиелік мақсаты: сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакат

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып бөлмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

а) теориялық білімдерін тексеру.

ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

б) есептерін тексеру.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру.

ІV. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

Денелердің жүзу шарттарын айту.

V. Жаңа материалды меңгерту:

Кемелердің жүзуі

ЖАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)үк тасу үшін жолдағы су кедергілерін жеңу қажеттігі және өзен, көл, теңіздерді аң аулау үшін қолдану бұрыннан-ақ адамды жүзу құралын ойлап табуға итермеледі. Алғашында бұл жай ғана өзенді жүзіп өтуге арналған ағаш бөрене немесе аң терісінен үрленген қаптар (местер) болатын. Одан бір-біріне бекітілген бөренеден жасалған салдар, тері қапталған дөңгелек себеттер және де үлкен ағаш діңгегінен ойылған қайықтар пайда болды. Теңіз ісінің дамуы жүзу құралдарын үлкейтіп, үлкен кемелер салуға әкелді. Алғашқы жүзу құралдары қозғалу үшін өзен ағысын және таяқтар, ескектерді пайдаланылды. Б.д. дейінгі үшінші мың жылдықта желкендер қолданыла бастады. Алғашқы желкендер терілерден, шиден, ағаш қалқаннан жасалды. Ұзақ уақыт желкен көмекші рөл ақарып, X-XIII ғ. алғашқы желкенді кемелер пайда болды. Желкенді кеме даму шегіне XIX ғ. екінші жартысында жетіп, ұзындығы 90 м, жылдамдығы 33 км/сағ және одан жоғары еді. Ең жылдам жүретін үш және төрт діңгекті клиперлер еді (136-сурет). Олар Европа мен Қазіргі заманғы супертанкерлердің толық жүктелгендегі (бірнеше жүз мыңдаған тонна) шөгуі 23 м болады. (мұнда су үсті бөлігі 5-6 м). 30 км/сағ жылдамдықпен келе жатқан мұндай танкердің тоқтау қашықтығы - 5 км, уақыты - 25 мин.

ЖАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)үзіп келе жатқан кеменің ығыстырған суының массасын кеменің су ығыстырымы деп атайды. Кеменің су ығыстырымы оның өзінің массасына (жүкпен қоса) сәйкес келіп, тоннамен өлшенеді. Жанармай, азық-түлік, оқ-дәріні (әскери кемеде) жұмсаудың, сондай-ақ жүкті тиеп немесе оны түсіру салдарынан кеменің су ығыстырымы өзгереді. Кеменің максималь су ығыстырымы оның жүк маркасын бойлап суға батуына сәйкес келеді. Су астында жүзе алатын кемелер су асты деп, ал қалғандары су үсті кемелері деп аталады. Ең бірінші су асты кемесі 1620 ж. Англияда жасалды. Оны голланд ғалымы К.ван Дреббель ойлап тапты. Одан кейін су асты кемелері Ресейде (1724), Солтүстік Америкада (1776), Францияда (1801), Германияда (1850) пайда болды. ХХ ғ. басында барлық теңізі бар елдерде әскери су асты кемелерін сала бастады. Су асты кемелерінің суға батуы үшін арнайы су толтыратын балластты цистерна қолданады. Су асты кемесінің су бетіне көтерілуі, сол цистернадан сығылған ауа арқылы суды ығыстырып шығаруынан болады. Қазіргі су асты (атомдық) кемелері заманға сай қару-жарақпен жабдықталған алып құрылым болып табылады (137-сурет). Мысалы, "Огайо" атомдық зымырандық су асты кемесінің (АҚШ) су ығыстырымы 18 700 м де, ұзындығы 171 м жетеді (ал ең алғашқы "Давид" деген американдық әскери кемесі азаматтық соғыс кезінде ұзындығы 10,6 м, ал экипажында 9 адам болған). Егер алғашқы дүние жүзілік соғыс кезінде су асты кемелерінің жылдамдығы 9-10 узел болса, қазір одан 4 есе көбірек.

Ауада ұшу.

ААшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)уадағы барлық денелерге (сұйықтағыдай) кері итеруші (Архимед) күші әсер етеді. Бұған көз жеткізу үшін мынадай тәжірибе жасаймыз. Сығылған ауа толтырылып, тығынмен жабылған ыдыс шыны түтік арқылы бос резеңке шармен жалғанған. Ыдысты таразыда теңестіреміз (138, а-сурет). Егер түтіктегі кранды ашсақ онда сығылған ауа шарикті толтырып, көлемін ұлғайтады. Осыдан соң біз таразының тепе-теңдігі жоғалғанын көреміз. (138, б-сурет). Себебі, шарға қосымша кері итеруші күш әсер етіп, оның салмағы кемиді. Ауадағы денеге әсер ететін Архимед (кері итеруші) күшін табу үшін, ауаның тығыздығын ρауа ауаны еркін түсу үдеуіне g = 9,8 Н/кг және дененің V көлеміне (ауадағы көлемі) көбейтеміз. FА = ρауаgV. Егер денеге әсер ететін осы күш ауырлық күшінен көп болса дене ұшады. Ауада ұшу осыған негізделеді. Ауада ұшуда пайдаланылатын ұшу аппараттары аэростат деп аталады. Олар басқарылатын, басқарылмайтын аэростаттар болып жіктеледі. Шар тәрізді қабығы бар басқарылмайтын еркін ұшу аэростаты ауа шары деп аталады. Басқарылатын аэростаттар (қозғалтқышы және ауа бұрандасы бар) дирижабль деп аталады. Байланатын аэростат көлбеу бағытта ұшуға мүмкіндік бермейтін трос арқылы жермен байланысып тұрады.

Шардың қандай жүк көтере алатынын анықтау үшін, оның көтергіш күшін анықтау керек. Шардың көтергіш күші архимед күші мен шарға әсер ететін ауырлық күшінің айырмасына тең болады.

F = FA - Fа.

БАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)ерілген көлемдегі шарды толтырып тұрған газдың тығыздығы аз болған сайын, оған әсер ететін ауырлық күші азайып, көтеруші күш арта түседі. Ауаны 0 °С ден 100 °С-қа қыздырғанда оның тығыздығы 1,37 есе кемиді. Сондықтан жылы ауамен толтырылған шардың көтеруші күші аз болады. Мұны байқаған француз ғалымы Ж. Шарль ауа тығыздығынан тығыздығы 14 есе аз сутегі газымен толтыруды ұсынды. Осы тығыздық арқылы сутектің көтеру күші қызған ауаның көтеру күшінен үш есе артық болады. Сутегімен толтырылған (139-сурет) әуе шарында ұшуды 1783 ж. қыстың алғашқы күнінде жүзеге асты. Шар диаметрі 8,5 м болды. Ауада жүзушілер 2,5 сағат ішінде 3400 м биіктікте ауаның қысымы мен температурасын өлшеді. Мұндай өлшеулер метеорологияда маңызды рөл атқарады. 1803 ж. әуе шарындағы алғашқы ұшу Ресейде (алғаш Петерборда, содан кейін Мәскеуде) жүзеге асырылды.

Алғаш әуе шарында уақытты қызықты өткізу мақсатында ұшулар жасалса, кейін аэростаттар көптен ғылыми тұрғыда қолданыла бастады (атмосфераны зертеу, ауа-райын бақылау). Сонымен бірге әскери мақсаттарда (бақылау, барлау, бомбалау) көлік ретінде пайдаланды. 1929 ж. неміс дирижаблі "Граф Цепеллин" үш аралық қону арқылы 21 күн ішінде 35 мың км аралықтағы дүние жүзін ұшып өтті. Бұл ұшудың орташа жылдамдығы 177 км/сағ болатын.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

  1. Су көлігінен не білесің?

  2. Ареометр деген не?

  3. Денелердің жүзу шарттары қандай?

  4. Кеменің су ығыстырымы деген не?

  5. Ауа шарының көтерілу биіктігі қалай реттеледі?

  6. Шар зонд қандай шартпен ұшырылады?

VІІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.

1. 31-жаттығу №1, 2 есебі.

2. 32-жаттығу №1,2 есебі.

3. Эксперименттік тапсрыма: Кітаппен жұмыс. 147 сурет

VIІI. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §57, 58, 59

Тексерілді:


7 сынып № 48 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ареометрлер. Есептер шығару.

Сабақтың мақсаты:

  1. Білімділік мақсаты: тақырыптың мазмұнын ашып, ғылымилылығымен қатар өмірмен

байланысына, техникада, тұрмыста қолданылуына көз жеткізу.

  1. Дамытушылық мақсаты: логикалық пайымдылығын жетілдіру.

  2. Тәрбиелік мақсаты: сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакат

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып бөлмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

а) теориялық білімдерін тексеру.

ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

б) есептерін тексеру.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру.

ІV. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

Денелердің жүзу шарттарын айту.

V. Жаңа материалды меңгерту:

Кемелердің жүзуі

ЖАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)үк тасу үшін жолдағы су кедергілерін жеңу қажеттігі және өзен, көл, теңіздерді аң аулау үшін қолдану бұрыннан-ақ адамды жүзу құралын ойлап табуға итермеледі. Алғашында бұл жай ғана өзенді жүзіп өтуге арналған ағаш бөрене немесе аң терісінен үрленген қаптар (местер) болатын. Одан бір-біріне бекітілген бөренеден жасалған салдар, тері қапталған дөңгелек себеттер және де үлкен ағаш діңгегінен ойылған қайықтар пайда болды. Теңіз ісінің дамуы жүзу құралдарын үлкейтіп, үлкен кемелер салуға әкелді. Алғашқы жүзу құралдары қозғалу үшін өзен ағысын және таяқтар, ескектерді пайдаланылды. Б.д. дейінгі үшінші мың жылдықта желкендер қолданыла бастады. Алғашқы желкендер терілерден, шиден, ағаш қалқаннан жасалды. Ұзақ уақыт желкен көмекші рөл ақарып, X-XIII ғ. алғашқы желкенді кемелер пайда болды. Желкенді кеме даму шегіне XIX ғ. екінші жартысында жетіп, ұзындығы 90 м, жылдамдығы 33 км/сағ және одан жоғары еді. Ең жылдам жүретін үш және төрт діңгекті клиперлер еді (136-сурет). Олар Европа мен Қазіргі заманғы супертанкерлердің толық жүктелгендегі (бірнеше жүз мыңдаған тонна) шөгуі 23 м болады. (мұнда су үсті бөлігі 5-6 м). 30 км/сағ жылдамдықпен келе жатқан мұндай танкердің тоқтау қашықтығы - 5 км, уақыты - 25 мин.

ЖАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)үзіп келе жатқан кеменің ығыстырған суының массасын кеменің су ығыстырымы деп атайды. Кеменің су ығыстырымы оның өзінің массасына (жүкпен қоса) сәйкес келіп, тоннамен өлшенеді. Жанармай, азық-түлік, оқ-дәріні (әскери кемеде) жұмсаудың, сондай-ақ жүкті тиеп немесе оны түсіру салдарынан кеменің су ығыстырымы өзгереді. Кеменің максималь су ығыстырымы оның жүк маркасын бойлап суға батуына сәйкес келеді. Су астында жүзе алатын кемелер су асты деп, ал қалғандары су үсті кемелері деп аталады. Ең бірінші су асты кемесі 1620 ж. Англияда жасалды. Оны голланд ғалымы К.ван Дреббель ойлап тапты. Одан кейін су асты кемелері Ресейде (1724), Солтүстік Америкада (1776), Францияда (1801), Германияда (1850) пайда болды. ХХ ғ. басында барлық теңізі бар елдерде әскери су асты кемелерін сала бастады. Су асты кемелерінің суға батуы үшін арнайы су толтыратын балластты цистерна қолданады. Су асты кемесінің су бетіне көтерілуі, сол цистернадан сығылған ауа арқылы суды ығыстырып шығаруынан болады. Қазіргі су асты (атомдық) кемелері заманға сай қару-жарақпен жабдықталған алып құрылым болып табылады (137-сурет). Мысалы, "Огайо" атомдық зымырандық су асты кемесінің (АҚШ) су ығыстырымы 18 700 м де, ұзындығы 171 м жетеді (ал ең алғашқы "Давид" деген американдық әскери кемесі азаматтық соғыс кезінде ұзындығы 10,6 м, ал экипажында 9 адам болған). Егер алғашқы дүние жүзілік соғыс кезінде су асты кемелерінің жылдамдығы 9-10 узел болса, қазір одан 4 есе көбірек.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

  1. Су көлігінен не білесің?

  2. Ареометр деген не?

  3. Денелердің жүзу шарттары қандай?

VІІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.

1. 25-жаттығу №1, 2 есебі.

3. Эксперименттік тапсрыма: Кітаппен жұмыс. 141 сурет

VIІI. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §46 №716, 719

Тексерілді:












7 сынып

Сабақтың тақырыбы: Су көлігі. Ауада ұшу.

Сабақтың мақсаты:

  1. Білімділік мақсаты: тақырыптың мазмұнын ашып, ғылымилылығымен қатар өмірмен

байланысына, техникада, тұрмыста қолданылуына көз жеткізу.

  1. Дамытушылық мақсаты: логикалық пайымдылығын жетілдіру.

  2. Тәрбиелік мақсаты: сабаққа деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.

Сабақтың көрнекіліктері: плакат

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып бөлмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.

а) теориялық білімдерін тексеру.

ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

б) есептерін тексеру.

ІІІ. Білімді жан-жақты тексеру.

ІV. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.

Денелердің жүзу шарттарын айту.

V. Жаңа материалды меңгерту:

Ауада ұшу.

ААшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)уадағы барлық денелерге (сұйықтағыдай) кері итеруші (Архимед) күші әсер етеді. Бұған көз жеткізу үшін мынадай тәжірибе жасаймыз. Сығылған ауа толтырылып, тығынмен жабылған ыдыс шыны түтік арқылы бос резеңке шармен жалғанған. Ыдысты таразыда теңестіреміз (138, а-сурет). Егер түтіктегі кранды ашсақ онда сығылған ауа шарикті толтырып, көлемін ұлғайтады. Осыдан соң біз таразының тепе-теңдігі жоғалғанын көреміз. (138, б-сурет). Себебі, шарға қосымша кері итеруші күш әсер етіп, оның салмағы кемиді. Ауадағы денеге әсер ететін Архимед (кері итеруші) күшін табу үшін, ауаның тығыздығын ρауа ауаны еркін түсу үдеуіне g = 9,8 Н/кг және дененің V көлеміне (ауадағы көлемі) көбейтеміз. FА = ρауаgV. Егер денеге әсер ететін осы күш ауырлық күшінен көп болса дене ұшады. Ауада ұшу осыған негізделеді. Ауада ұшуда пайдаланылатын ұшу аппараттары аэростат деп аталады. Олар басқарылатын, басқарылмайтын аэростаттар болып жіктеледі. Шар тәрізді қабығы бар басқарылмайтын еркін ұшу аэростаты ауа шары деп аталады. Басқарылатын аэростаттар (қозғалтқышы және ауа бұрандасы бар) дирижабль деп аталады. Байланатын аэростат көлбеу бағытта ұшуға мүмкіндік бермейтін трос арқылы жермен байланысып тұрады.

Шардың қандай жүк көтере алатынын анықтау үшін, оның көтергіш күшін анықтау керек. Шардың көтергіш күші архимед күші мен шарға әсер ететін ауырлық күшінің айырмасына тең болады.

F = FA - Fа.

БАшық сабақ: Ареометр. Кемелердің жүзуі. Ауада ұшу. (7 сынып)ерілген көлемдегі шарды толтырып тұрған газдың тығыздығы аз болған сайын, оған әсер ететін ауырлық күші азайып, көтеруші күш арта түседі. Ауаны 0 °С ден 100 °С-қа қыздырғанда оның тығыздығы 1,37 есе кемиді. Сондықтан жылы ауамен толтырылған шардың көтеруші күші аз болады. Мұны байқаған француз ғалымы Ж. Шарль ауа тығыздығынан тығыздығы 14 есе аз сутегі газымен толтыруды ұсынды. Осы тығыздық арқылы сутектің көтеру күші қызған ауаның көтеру күшінен үш есе артық болады. Сутегімен толтырылған (139-сурет) әуе шарында ұшуды 1783 ж. қыстың алғашқы күнінде жүзеге асты. Шар диаметрі 8,5 м болды. Ауада жүзушілер 2,5 сағат ішінде 3400 м биіктікте ауаның қысымы мен температурасын өлшеді. Мұндай өлшеулер метеорологияда маңызды рөл атқарады. 1803 ж. әуе шарындағы алғашқы ұшу Ресейде (алғаш Петерборда, содан кейін Мәскеуде) жүзеге асырылды.

Алғаш әуе шарында уақытты қызықты өткізу мақсатында ұшулар жасалса, кейін аэростаттар көптен ғылыми тұрғыда қолданыла бастады (атмосфераны зертеу, ауа-райын бақылау). Сонымен бірге әскери мақсаттарда (бақылау, барлау, бомбалау) көлік ретінде пайдаланды. 1929 ж. неміс дирижаблі "Граф Цепеллин" үш аралық қону арқылы 21 күн ішінде 35 мың км аралықтағы дүние жүзін ұшып өтті. Бұл ұшудың орташа жылдамдығы 177 км/сағ болатын.

VІ. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

  1. Су көлігінен не білесің?

  2. Ареометр деген не?

  3. Денелердің жүзу шарттары қандай?

  4. Кеменің су ығыстырымы деген не?

  5. Ауа шарының көтерілу биіктігі қалай реттеледі?

  6. Шар зонд қандай шартпен ұшырылады?

VІІ. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.

3. Эксперименттік тапсрыма: Кітаппен жұмыс. 147 сурет

VIІI. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §47, 48 №728,730

Тексерілді:


© 2010-2022