Физика пәнінен курстық жұмыс: Физика сабағына оқушыларды қызығушылығын арттыру жолдары

М

АЗМҰНЫ

бет

І. КІРІСПЕ..............................................................................................................3

ІІ. Физика сабағына оқушыларды қызығушылығын арттыру жолдары

1.1. Жаңа оқыту технологиялар көмегімен физика сабағына қызығушылығын арттыру мәселесі…………………………………………………………………..6

1.1.1. «Электр тогының жұмысы және қуаты» тақырыбын деңгелеп саралап оқыту.......................................................................................................................13

1.1.2. «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы» тақырыбына модульдік технологиясын қолдану...................................................................................................................15

1.1.3. Эрудиттер сайысы сабағы...........................................................................18

1.2. Физика сабақтарында оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыруда эксперименттің ролі............................................................................22

1.3. Физика пәніне компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру.....................................................................................30

ІІІ. Қорытынды....................................................................................................32

IV. Пайдаланылған әдебиеттер.........................................................................33

К

ІРІСПЕ

Соңғы 10 жыл ішінде елімізде қоғамды демократияландыру және ізгілендіру саласында жүргізілген біраз реформалар, экономикалық өзгерістер жалпы орта білім беретін мектептегі оқу процесін оқушының қабілеті мен қызығушылығына сәйкес дербестендіру қажеттігін алға қойып отыр.

Бұл міндеттерді жүзеге асырудың бір жолы - дидактиканың әртүрлі ұтымды әдіс - тәсілдерін пайдалану есебінен мектеп оқушылардың ой -өрісінің даму деңгейін көтерудің, олардың ғылыми танымдық іс - әрекеттерін белсендірудің, оқуға, білім алуға ынталандырудың тиімді әдістемесін жасау болып табылады. Осындай өзекті мәселелер қатарына мектепте физиканы оқыту процесінде түрлі формадағы және мазмұндағы есептерді жүйелі түрде әрі ұдайы орындау арқылы оқушылардың шығармашылығын қалыптастыру мен дамытуды қоюға болады.

Ғылым мен өндірістің дамуына математиканың қажеттілігі, математикалық білім мен біліктіліктің қолданылу аясының кеңейуі еліміздегі әрбір оқушының математикалық білімінің толық болуының мәнін және маңызын күшейте түсті. Бұл еліміздің әрбір азаматына орта білім алуға міндет арта отырып, мұғалім қауымынан ертеңгі күні мемлекет сенім арта алатындай оқушылардың математикалық дайындығының сапасын көтеруді және білімнің қандайда бір деңгейіне кепілдік беруін қамтамасыз етуді талап етеді.

Бүгінгі күні мектептің алдына білім берудің және тәрбиелеудің сапасын жоғарылату, әр пәнді жоғары ғылыми дәрежеде оқыту талаптары қойылған. Осыған байланысты оқылатын материалдар тізбесін және көлемін нақтылау, оқулықтар мен оқу бағдарламаларындағы артық жүктемелерді алу, оқу пәндеріндегі жетекші идея мен негізгі ұғымды нақтылай сипаттауды қамтамасыз ету, әрбір пән үшін іскерлік пен дағдының тиімді көлемін анықтау қажеттігі туып отыр. Бұл мәселелерді шешудің негізгі бір жолы мұғалімдердің теориялық және әдістемелік шеберліктерін жетілдіру екені айқын [10].

Осы мақсатта, ең алдымен қазіргі жұмыс істеп тұрған мектептер жұмыстарына бірлесе отырып педагогикалық, әдістемелік ғылымдардың соңғы жылдардағы жаңалықтарын енгізуге күш жұмсауы қажет. Ал бұл жұмысты жүзеге асыру мектеп мұғалімі қауымының өз іскерліктерін арттырумен қатар олардың әдістемелік ғылым жетістіктерін меңгеруге бел шеше кірісулеріне тікелей байланысты.

Мектепте осы бағытта жүргізілген жұмыстың тиімділігі мен пайдалылығына қарамастан кез келген жаңалықты оқу процесіне енгізу қиындықсыз болмайды. Демек, бұл қиындықтан шығудың алғашқы қадамы, ол көптеген ғалым педагогтар алдыға тартып отырған орта мектеп үшін қажетті ең төменгі білім деңгейін анықтап, оны қалыптастыру ісін жүзеге асыру және осыған байланысты орта білім стандартының талаптарын мүлтіксіз, тез арада жүзеге асыру қажеттілігі туып отыр.

Кейінгі жылдары мемлекетіміздің білім беру кеңістігінде жалпылама стандарттау процесі жүріп жатқаны белгілі. Бұл өте күрделі жауапкершілігі зор іс.

Білім беру стандартының оқу процесінде іске асырылу міндеттілігі мектепте еңбек етіп жатқан педагогтар жұмысын күрделендіруі шындық, тіпті олардың оқу процесіндегі күнделікті жұмысын күрт қиындатып жіберетіні хақ, өйткені осы стандартқа қол жеткізерлік және мұғалім жұмысының жоғары сапасына кепілдік берерлік тиісті педагогикалық технологияны таңдап білікті түрде оны оқу процесіне енгізу мақсаты туындап отыр. Бізге белгілі көптеген оқыту технологияларының қайсысы жемісті және ұтымды екенін орта мектепте мұғалімдеріне ешкім негіздеп, айқындап бермеді. Оқушы білімінің стандарт талабының деңгейіне жеткізу үшін орта мектептерде дәстүрлі оқыту әдістемесі орнына педагогикалық жаңа іс - әрекеттерді анықтап, оны теориялық және практикалық жағынан ұқыпты түрде дайындап алу қажет.

Дәстүрлі оқыту әдістемесі көбіне - көп оқу процесін ұйымдастыру және оны жүзеге асыру жөніндегі ұсыныстар мен қағидалар жиыны болса, ал педагогикалық технологияны принциптік маңызды екі жағдай ерекшелендіреді:

1. Технология көзделген нәтижеге жетудің кепілдігі;

2. Технология болашақ оқу процесінің жобасы.

Сонымен, қорыта келгенде педагогикалық технология:

- сатыланған және тәртіптелген іс - әрекет жүйесі. Мұны мүлтіксіз орындау белгілі бір тарау немесе курс көлемінде мемлекеттік білім беру стандарты жоспарланған нәтижеге жетуге мүмкіндік береді;

- мұғалімнің кәсіби қызметін жаңартушы және жоспарланған қорытынды нәтижеге жетуге кепілдік берерліктей іс - әрекеттер жиынтығы. Демек, дәстүрлі оқыту әдістемесі орнына педагогикалық технологияның оқу процесіне ендірілуі оқу процесінің тиімділігіне оңды жағдай жасайтындығы сөзсіз.

Педагогикалық технологиядағы басты мәселе, біріншіден, оқушының оқу - танымдық әрекеттерінің құрылымы мен мазмұны. Екіншіден, технологияландырудың түбегейлі проблемасы ретінде мақсат құрудың әдіснамасы алынады, ал мақсат - кез келген технологияның оқу процесін басқаруының негізі болып табылады. Педагогикалық технологияның басты мәні алдыға қойылған мақсатқа толықтай жету, осыдан педагогикалық технологияның тиімділігі шығады.

Білім берудің сапасын арттырудың негізгі бағыттарының тағы бірі - оқыту процесін жан - жақты және жүйелі түрде компьютерлендіру. Оқыту процесін компьютер көмегімен оқытудың нәтижесінде зерттеудегі проблемаларды шешу аса маңызды орын алады. Бұған себеп оқу процесін компьютерлендіру психологиялық - педагогикалық іс - әрекеттердің негізгі бағыттарын жан - жақты қамтуы болып табылады.

Зерттеу нәтижелері көрсетіп отырғанындай, мектеп пәндерін оқыту барысында компьютерді қолдану мұғалім мен оқушының қарым - қатынасы жүйесін, олардың іс - әрекеттерінің мазмұнын, құрылымын өзгерте отырып түрлендіреді және олардың ынталылық сезімінің өсуіне әсер етеді.

Оқу процесін технологияландыру және оқытуда компьютерді қолдану жөніндегі зерттеу жұмыстары тәжірибе арқылы нақтыланып оң пікір алғанына қарамастан оқу процесінде педагогикалық технологияны қолдану, сабақтың тиімділігін арттыру мақсатындағы компьютерлік оқыту іс жүзінде көп кездесе бермейді. Бұның себебі сабақты технологиялық тұрғыдан жобаланудың бастапқыда қиындық келтіруі (тақырыпты оқытуды жоспарлау), технологияны қолдану әдістерінің кейбір сатыларының жеткілікті түрде зерттеліп өнделмегендігі және технология жөніндегі мақалалардың аз мөлшерде жариялануы [17]. Сонымен қоса оқыту барысында ЭЕМ - ді тиімді және компьютердің мүмкіндігін толық пайдалану сабақты жоспарлаудың жаңа технологиясын қажет етеді. Бұндай әдістеменің сабақты әдеттегі дәстүрлі әдістеме негізінде өткізуден ерекшелігі оқушыларды зерделік мүмкіндіктеріне сай деңгейлеп оқытуға жағдай жасайды, сондықтан да бұл әдістемені компьютерлік технология бойынша оқыту әдістемесі деп атауға да болады.

І тарау. Физика сабағына оқушыларды қызығушылығын арттыру жолдары

1. Оқушыларды физика сабағына қызығушылығын арттырудағы жаңа технологияның ролі

Қазақстан Республикасының білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарына арналан мемлекеттік бағдарламасында мына мәселелерге баса назар аударылды:

-комьпютер техникасын қамтамасыз етудің әлемдік көрсеткішіне жету үшін орта білім ұйымдарын одан әрі компьютерлендіру;

-білім беру ұйымдарын интернет желісіне қосу;

-білім берудің барлық деңгейлерінде қашықтан технологиясын әзірлеу мен енгізу;

-оқытудың инновациялық технологиясын қалыптастыру;

-ақпараттық және телекоммуникациялық технологияны бастауыш және кәсіптік білім саласында қолдана алатын мамандар даярлау;

-оқыту технологиясының аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз етілуін қадағалау т.б.(1)

Білім беру жүйесіндегі соңғы өзгерістердің, жаңа реформалардың мақсаты-қоғамды ақпараттандыру, жаһандану кезінде қажетті ақпаратты лезде алып, өңдеп, пайдалана алатын, бәсекеге қабілетті, өзіндік танымдық әрекет ете алатын жан-жақты дамыған жеке тұлғаны тәрбиелеу. Осыған байланысты ХХІ ғасырда ақпараттанған қоғам қажеттілігін қанағаттандыру үшін білім беру саласында мынадай міндеттерді шешу көзделіп отыр: компьютерлік техниканы, интернет, компьютер желісі, электрондық және телекоммуникациялық құралдар, электрондық оқулықтарды оқу үрдісінде тиімді пайдалану арқылы оқушылардың білім санасын жақсарту, олардың таныьдық және шығармашылық қабілеттерін арттыру (2).

Қазіргі таңда бүкіл дамыған елдердегі сияқты Қазақстанда «ақпараттық» деп аталатын қоғамға өту басталып та кетті.

Компьютер техологиясын жаппай пайдалану ақпараттық іс-әрекет түрлері мен көлемін үнемі кеңейтіп отырады. Бұл сфера тез даму мен ақпараттық ресурстардың және ақпараттық технология қорларының үнемі жаңарып орырына алып келуді. Бұл ақпаратты өңдеумен байланысты жаңа мамандардың (Web-дизайнер, жергілікті компьютер желілерінің админстраторы, дербес компьютерде жұмыс істей алатын іс-жүргізушілер т.б.) пайда болуына ықпал етуде.

Бұған қоса, қоғамның барлық ғылым,өндіріс, транспорт, байланыс салаларына информатиканың әсері анықталуда,яғни информатиканы оқыту күннен-күнге өсуде, келешек ұрпақты еңбекке дайындауда рөлі жоғары екені түсінікті болып отыр. Бұл келешекте қай жерде қандай жұмыс болмасын ақпараттық технологиялармен жұмыс істеуге дайын болып табылады.

Білім беру үрдісін ақпараттандырудың негізгі мақсаттары:

-Жалпыға бірдей компьютерлік мәдениетті қалыптастыр;

-Балаларға әртүрлі қолданбалы есептерді шешу үшін компьютерді сауатты пайдалануды үйрету;

-Қызықты және түрлі сабақтарды жүгізу;

-Құжаттарды дайындауда жұмыстарды жылдамдату;

-Білім сапасының деңгейін объективті қамтамасыздандыру;

-Қашықтықтан білім беруді жүзеге асыру;

-Білімгерлрдің қызығушылығы мен мотивациясын арттыру.

Ақпараттық технологиялар құралдары көмегімен - ақпаратты іздеу, сақтау, түрлендіру, өндіру(модельдеу, талдау және жаңасын шығару), үлкен көлемді ақпараттарды қалаған түрде кез-келген қашықтыққа беруге болады. Сондай-ақ компьютер технологиясының ерекшеліктеріне тоқталсақ:

-Интерактивтілік (компьютер-адам немесе адам-компьютер-адам шынайы уақыт режмінде өзара әрекеттестік);

-Модельдеу(шешуі қиын есептер үшін виртуалды модельдеу);

-Коммуникативтілік (байланыс құралдары ретінде ақпараттық- коммуникациялық технологиялар мүмкіндіктерін пайдалану).

Оқу үрдісінде компьютерді қолдану бүгінгі білім берудегі айтарлықтай нәтижеге жету құралы болып отыр.

Оқыту үрдісінде компьютер мен мультимедиялық технологияларды қолдану тәжірибесі мынадай мүмкіндіктерді береді:

• мультимедиялық технологиялар оқыту үрдісін жеделдетеді;

• пәнге деген білімгердің қызығушылығының бірден өсуіне мүмкіндік береді;

• өтілетін материялды меңгеру сапасын жақсартады;

• оқыту үрдісінде жеке тұлғаға мүмкіндік береді;

• дұрыс бағалауға жағдай жасайды.

Олай болса, компьютерлік оқыту технолгиясын ендіру,білімгердіңөзіндік жаңа білім іздеуіне, меңгеруіне жол ашады.

Сонымен қатар, білім алушының өзіндік тұлғалық дамуына, іздемпаздыққа, еркін сезінуіне, ашылуына мүмкіндік жасайды.

Ақпараттық білім беру ортасының негізгі кілті(мұғалім). Білім беру үрдісінде

компьютер технолгиясын қандай көлемде, қандай түрде және қандай мақсатқа қолдану қажеттілігін оқытушы(мұғалім)шеше алады. Ақпараттық білім беру ортасынының мүмкіндіктерін тиімді пайдалану үшін, оқытушы(мұғалім) келесідей талаптарға сай болуы тиіс:

• компьютерде жұмыс істеуді, сондай-ақ ақпараттық білім беру кеңістігіне кіруді және қолдануды білу;

• мультимедиялық бағдарламалармен жұмыс істеуді;

• Интернетте жұмыс істеуді білу, білімгерлерге Интернетті үйрету және өз бетінше білім алуы үшін ақпараттық ресурстарды қолдануды оқыту.

Білім беруде жаңа ақпараттық технология-бұл ақпаратты білімгерге беру, жеткізу және дайындау үдерісі, яғни осыны жүзеге асыратын компьютер болып табылады. Егер информатика сабағында компьютерді пайдалануды үйретсе, басқа сабақтарда компьютерді пайдалану оқу мақсатына жету құралы болып отыр. Бұл оқыту құралы оқу үрдісін байытуға және білімгердің жеке тұлғасының дамуына және оқытушының кәсіби шеберлігінің артуын дамыта түсуде.

Компьютерлік оқыту технологиясына мультимедиялық технологиялар-интерактивті оқыту құралдары жатады.

«Мультимедия» термині латын тілінің «multi» (көп) және «media» (орта) деген сөздерінің бірігуінен құралған (3).

Мультимедияны пайдаланудың артықшылығы-кескін немесе сурет адамның ой-санасында белгілі бір бейнені,ұғым-түсінікті қалыптастыруға, мәтін және дыбыс-қозғалыстағы бейнелік әрекетті онан әрі дамыту негізіне әсер етеді.

Интерактивті тақтаны пайдалану-компьютердегі мәліметтерді тақтаның экранына көрсете алады, яғни суреттер,карта,сызба,объектілерді құру және орын ауыстыру, видеоны қосу, анимацияларды көрсету, маңызды жерлерін түсті маркерлермен ерекшелеу, компьютердің кез-келген бағдарламаларында жұмыс істеу, сабақта көрсетілген жұмыстарды сақтап,келесіде көруге және талдауға да болады.

Оқу үрдісінде мультимедиялық технологияларды пайдалану Б.А.Досжановтың (3) еңбектерінде көрініс тапқан.

Мультимедиялық технологияларды қолдану әдістері мыналарды ұсынады:

1. Сабақтың әртүрлі кезеңдерінде оқытуды басқару жүйесін жүзеге асырады.

2. Білімгерлердің мотивациясын арттырады.

3. Білімгерлердің ақпараттық мәдениетін жоғарылатып, оқыту сапасын жақсартады.

4. Жаңа ақпараттық технологиялар аумағында білімгерлерді дайындау деңгейін көтереді.

5. технологиялар мүмкіндіктерін демонстрациялайды.

Сонымен қатар, мультимедиялық сабақтар келесідей дидактикалық мәселелерді шешуге көмектеседі:

1. Пән бойынша білім қорын меңгеру;

2. Алынған білімді жүйелендіру;

3. Өзін-өзі басқару дағдысын қалыптастыру;

4. Білімгерлердің оқу материалдарымен өзіндік жұмыс жасауға мүмкіндік беру.

Қазіргі таңда мультимедиялық технологиялардың дамуы Интернет технологияларының дамуына тікелей әсер етуде. Телеконференциялар, электрондық пошта, агент, чат арқылы дыбыстық және бейне хабарды жіберу,қабылдап немесе байланысып отырған адамның бет-бейнесін компьютер мониторынан көріп отыру мультимедияның жемісі болып табылады.

Компьютерлік оқыту технологиясы арқылы оқу үрдісін тиімді ете отырып,ақпараттарды әртүрлі үлгіде ұсынуға болады. Уақытты үнемдей отырып,естігеннен көру арқылы есте сақтау қабілеттеріне әсер ете отырып, меңгерген материал көлемі бірнеше есе артады.

Оқыту əдістемесі дегеніміз- ережелер, тəсілдер мен амалдар жиынтығы, олардың көмегімен көп жылдық тəжірибе бір буыннан екіншіге беріліп, адамдардың өмір тіршілігінің тəжірибесі қалыптасады. Бірақ та бұл жиынтық тек бағдар ретінде қызмет атқарып, өз кезегінде əлі де шақтылыққа айқын əдістемені керек етіп, адам тіршілігіндегі «байланысты» олардың білім алуына, қажеттілікке, мотивке итермелейді. Қилы пəндер бойынша оқыту методикасы негізінен алты түрлі долды қабылданған идеяларға жинақталады: тəжірибелік - практикалық, фронтальдық, түсіндірмелі-иллюстративтік, бейімдеушілік, дамытушы жəне мəдениеттанушылық оқыту. Технологиялық оқыту немесе білім беру технологиясы дегеніміз-нақты жағдайға байлауы əдістеме, уақыттың, орынның, нақты білім беру субъектілерінің, ұйымдастыру жағдайының жəне жасалған ережелердің қолданылу жүйесі болып табылады. Сондықтан технологияның тиімділігі туралы сөз еткенде біз оны жалпылай емес, тек қана белгілі бір оқушыны мұғалімге қарата айтамыз.

Технологияға қарағанда əдістемелік оқыту өте тұрақты, олар оқыту идеясының ауысумен бірге өзгереді. Технология көп вариантты тіпті бір əдістеменің ішінінің өзінде де. Бүгінгі таңда пайдалануға ұсынған жүзден аса білім беру технологиясы бар. Осылардың ішінде негізгі қозғаушы пайда болу себебі жағынан жаңа психо-педагогикалық технологияларды төмендегідей бөліп атауға болады:

• Ең терең есеп білім алушының психофизиологиясын жəне тұлғаның ерекшелігін пайдаланудың қажеттілігі;

• Білім берудің эффектілігі вербальды тəсілін жүйелі-əрекетті əдіспен ауыстырудың кезек күтпейтін қажеттілігін түсіну;

• Оқытудың кепілділігінің нəтижесін қамтамасыз ететін оқу процесін

оқушы мен ұстаздың өзара байланысын ұйымдастыру формасын жобалау мүмкіндігі;

• Біліктілігі аз педагогтың жұмысындағы негативтік салдарының

азаюына қажетілігі;

Бүгіндері мына бір сұрақ: «Неліктен ешбір инновация соңғы жылдары күткен тиімділікті бермеуде?» - деп жиі қойылады. Бұл құбылыстың себебі аз емес. Оның бірі таза педагогикалық -педагогтың төмен инновациялық біліктілігі, атап айтар білмеуі, енгізбелі эксперимент жүргізу, өзгереске диагноз жасау. Бір жерде мұғалім мен əкімшілік-инновацияға -методикалық жағынан, екіншісінде - психология жағынан, үшіншінде - технологиялық жағынан дайын емес.

Білімді реформалаудың бағыттары. Маңызды ұйғарылым:

• Білім берудің екі стандартарын енгізу: əр оқушыға міндетті дайындық пен қосымша;

• Ерте дайындық өте қабілетті оқушыларға;

• Дарынды балаларға арнап олардың қабілетін дамыту үшін лайықты

жағдай жасалуға тиіс;

• Барлық оқушылардың эстетика, бейнелеу өнері, музыка, ретмика, əн,

қарым-қатынас пəндерінде барлық оқушылардың табиғи келешегін дамыту;

• Оқушылардың əлеуметтік-имандылық дамуы турасында қамқорлық

жасап, социумдаға бейімделуін жеделдетуде арнайы сабақ бағдарламасын

жасау жолы жəне сабақтан тыс əрекетте түрлі өмір жағдайларын «ойнату».

Ұйымдастырушылық оқу сабағының, күнінің, аптасының ұзақтығы созылуы туралы мəселені шешумен байланысты. Міндетті түрде артық

жүктемесе жол бермеу принципі ұсталып, міндетті оқу еңбегінің уақыттық қысқартылуына қол жеткізілуде, ең алдымен оқу материалының көмегімен мазмұны қатаң таңдалынуы ескеріліп, сондай-ақ интегративті курстар жүргізіліп, ал жоғарғы сыныптарда пəнді таңдау білім алушының кəсіби бағдарына лайықталады.

Оқу процесін ұйымдастырудың жаңа тəсілі жас ерекшелігін ескеруді сабақты ұйымдастырудың өнімді формаларын іздеуді сыйдырады. Процессуальдылық барлық педагогикалық жүйелердің ішкі көрсеткіштері

тұлғалық дамуға байланысты қайта бағдарланады. Оқу процесінде ең жетілген оқыту технологиясы, студенттердің танымдық қажетілігін қанағаттандыруды толық қамтамасыз ете пайдаланылуға тиісті, онда олардың ынтазарлығы бейімділігі, қабілеті, индивидуалдық ерекшелігі жан-жақты ескеріледі. Реформа жасау педагогикалық қызметтің ішкі қабаттарын қамтып, педагогтың іс-əрекет етуіне. Оқушымен қарым-қатынасына өзгеріс енгізеді.

Жаңа материалды презентацияиялау жаңа тақырыпты түсіндірудегі ең басты оқытушы монологы. Себебі онсыз оқушы оның мазмұнын мүлде игере алмайды. Жаңа материал үлкендетілген блоктар негізінде ұғындырылады да, оның бойында негізгі мағлұматтар шоғырланады. Бейімделу жүйе жағдайында оқытуда баяндау уақыты шектеулі болып келіп, оқушылардың тоқсан бойы істеуге тиіс өздік жұмысына ара - кідік көшіп отыруы орын алады .

Презентация кезеңі. Оқытушы материалдағы негізгі мағлұматтарды

құрылымдастырып, негізін түсіндіреді, себебі ол оқушыға оңай түсінуге, əрі жеңіл есте сақталуы үшін қажет. Оқытушы оқушы ойын белсенді əрекетке көшіре алатын амал-тəсілдерді қолдануға тырысады. Мағлұматтардың айқындығы мен қарапайымдылығы, түсіндіру кезінде тəсілімен ұқсастықтардың диаграммалармен т.б. ұсынылуы оқытушы дəріс оқу кезінде көмек қажет ететін оқушыларға тақырып бойынша туындаған проблемаларды шешудің вариантивтік жолдарын көрсетіп отырады. Осы этапқа байланысты дəрісте сақталуға тиіс жағдайлар:

- қысқаша шолуда тақырыптық жоспарды толықтырып, оқушықұмарлығын оятатын қызғылықты сауалдар қойып, көрнекі материалдар т.б. негізінде оқушылар назарын дəріске басы бүтін аударуға жағдай жасау;

- материалды оқушыға жеткізуде олардың тақырыпқа қызығушылығын дəріс аяғына дейін сақтай білу;

- оқушыларға керекті жерін конспекті жасай отыруға жағдай туғызу.

Сұрақсыз дəріс оқушылардың құлықсыздығын туғызып, тақырыпты түсінуге деген ынтызарлығын кемітеді. Сол себепті аудиториядағылардың бəрі дерлік дəрісті жылдам ұғынады деген ойдан аулақ болып, бəрі ұғына алатын дəріс оқу əуезін, түсіндіре кетумен ұштастыра білген абзал. Оқытушы жетекшілігімен жүргізілетін практика. Жаңа материалды

түсінудегі кері байланыспен туындаған қиындықтарды дер кезінде аңғара білу үшін жүргізіледі.

Тəжірибелік сабақта оқытушы сауалдар қояды, əрі оған берілетін топ жауабын ұсынады; қателерді нақтылай түзеу немесе уақытын пайдаланып материалды қайтадан өтеді. Сонда, егер оқушылардың басым көпшілігі дəрістің кейбір тұстарын түсінбесе, жауап беруде жіберілген қателіктермен дəлелдеу жеткілікті. Осының бəрін қорыта келе, оқытушы жазба жұмысын жүргізудің қажеттілігінің не керек, не керек еместігін айырып, тақырыптың дұрыс жəне бұрыс ұғынылған тұстарын ескереді.

Оқушының тəуелсіз жасайтын практикасы. Бұл - өтіліп жатқан тараудың

проблемаларына арналған топтың дискуссия. Пікірталас барысы мынадай

болып келуі де мүмкін: оқытушы қоятын сауалды құрастырып, екі жақтың біріне ұсынады да, қарсы жақ оған жауап беруге тырысады, сұрақ қоюшы жақ оны бағалайды.

Топтық пікірталас. Оның көздеген көптеген мақсаты бар. Мəселен белгілі

бір сауал бойынша оқушылардың көзқарасын анықтап, əр қилы пікірлерді жинап, əрі талқылайды; ұжымдық шешім қабылдап, оқушыларға өз бетімен пікірін құрастыра алуына көмектеседі.

Пікірталас қалай өрістемесін оқытушы өтіліп жатқан материалдың игерілу деңгейімен туындаған түсініспеушілікті аңғарады. Тап осы аңғару оған келесі сабақтар мазмұнын дəл аша білуге септігін тигізеді. Оқытушының негізгі міндеті - пікірталасты тақырыптық шеңбер аясында ұстап, əр түрлі амал-тəсілдермен оқушылардың басым көпшілігін қамти алу. Ең бастысы, топтық пікірталастың методикалық ұйымдастыруымен оқытушы ғана айналыспай, оған оқушылардың да белсене араласуын қалыптастырып, оны қолдап, нақты сауал қоя білуге, басқалардың пікірімен санасуға, дұрыс ой қорыта білуге үйретеді.

Жұмыс нəтижелеріне өздік бағалау мен тексеру. Бейімделген

технолониямен оқытуға көшкен кезде ең басты міндет міндеттеудің ерекше формасы кемсітуді болғызбау. Бұл проблема өз шешімін оқытушы оқушының əрекеттестігіндегі өзгеріс есебінде табады. Ең басты бағдарлау - оқушы еңбегін бағалауда индивидуальдық этолонын қолдану оқушылар өз білімін өздері бағалауға міндетті, ал педагогпен келісе отырып қол жеткізген өздік бағалаудың нəтижелері. Өздік тексеру мен бағалау кезеңдері əрбір оқу міндетін шешуге тиісті болып келіп, барлық тақырыпты өту барысындағы дəрістер үстінде міндеттер бірнешеу болып келуі де мүмкін.

Қорытынды шығару. Белгілі бір білім беру кезеңінде алға қойылған мақсаттармен тығыз байланысты болуға тиісті. Алынған нəтижелердің мақсатын салыстыру өз кезегінде оқушылардың атқарған жұмыстарының қорытындысын шынайы бағалай білуге көмектеседі. Үй тапсырмасы. Оқушының сабақ үстіндегі белсенді позициясы оның семестр кезіндегі танымдық талпынысына алып келеді. Бұндай жағдайда үй тапсырмасының көлемі азайып, үйге берілетін жұмыс сипаты ассоциативті болып келіп, тапсырманы орындау түрлі таңдауға негізделеді.

Арнайы қайталау. Негізгі ойды айырып көрсетуде, тақырып бойынша жетекші түсініктің тұтас жүйесін қалыптастыруда, білімді жалпылау мен жүйелеу үшін қажетті қайталаудың бірнеше түрі бар:

- айталық-мысалға, əр аптаның бірінші дəріс күні оқытушы өз оқушыларымен 20 минут төңірегіңде өткен аптада өтілген негізігі түсініктер мен ұғымдарды бір қайталап өтеді.

- айталық, оқытушы соңғы сабақтарының бірінде өздерінің сол айда өткен тақырыптарын бір нақтылап, шолу жасап шығады.

Білім игерілуін бақылау. Күнделікті тексеру күн тəртібінде жоқ. Сол

себепті оқу сабақтарының барысында оқушылардың түрлі тесттерді - жеке жəне ұжымдық - өздік бақылау негізінде орындап отырады. Осы тесттер оқу материалының игерілу деңгейін көрсетеді əрі туындаған проблемалар мен қиындықтардың бетін ашып беруді дəрісте үлкен тарауларды оқып бітісімен, оқытушы тексеру жасайтын бақылау жұмыстары алынады.

Аудиториядағы өздік жұмыс. Ол тəжірибелік сабақтардағы оқушы біліктілігіне негізделеді. Жақсы ойластырылған өздік жұмыс оқушылардың бір қатар дағдыларды - қарапайым ережеден, өзіндік ой түюге дейінгі аралықта игеруге септігін тигізеді. Егер оқытушы осы мақсатта алдын ала қажетті материалдарын дайындаса, барша оқушының қолынан келетін тапсырманы таңдайды да, қателер түзетіліп, нəтижелер сабақ соңында бірден шығарылып отырады. Ең бастысы оқушылар өздік жұмыстың орындалуына қызығушылық танытып, оның маңызын түсіне білуі шарт. Кейбір тəжірибелік сабақтарда жекелеген оқушылардың пəнге деген қызығушылығына сай жеке тапсырма түрін арнайы беріп отыруға да болады.

1.1.1. «Электр тогының жұмысы және қуаты» тақырыбын деңгелеп саралап оқыту

Сабақтың тақырыбы: Электр тогының жұмысы мен қуаты

Сабақтың мақсаты: 1. Электр тогының жұмысы мен қуатын есептеу формулаларын қортып шығару.

2. Өлшем бірліктерін өлшеу.

3. Олардын қолданылуын түсіндіру.

4. Экономикалық, экологиялық тәрбиеге көңіл бөлу.

Сабақтың түрі: Шығармашылық іздену арқылы өз бетімен білім алу.

Сабақтың әдісі: Деңгейлеп, саралап оқыту.

Көрнектіліктер: есептегіштер, электр шамдары, ток көзі, жалғагыш сымдар, вольтметр, амперметр, сағат, кодопозитивтер.

Пәнаралық байланыс: география, математика пәндері.

Сабақты жүргізу жоспары:

1. Өткен материалдарды топпен жұмыс істеу арқылы қайталау: өткізгіштерді тізбектей қосу, өткізгіштерді параллель қосу

2. Жаңа сабақты өз бетімен меңгерту

3. Бекіту

4. Қортындылау

5. Үйге тапсырма беру

Сынып оқушыларын 5 топқа бөлу.

Топтарға берілетін тапсырма:

Кодопозивтердегі электр схемалары бойынша тізбекті жинап, анықтауға мүмкін болатын физикалық шамалардың байланысын түсіндір.

Жаңа сабақты түсіну үшін қажетті сұрақтар

1. Тізбек бөлігі (үшін) ұщындағы кернеу неге тең? Формуласы қалай жазылады?

Кернеу өткізгіш бөлігі бойымен 1Кл заряд өткенде атқарылатын жұмысқа тең болады:

U = A/q

2. Кернеудің формуласын пайдаланып, электр тогының жұмысын қалай табуға болады? Ол қалай айтылады?

Электр тогының тізбек бөлігінде істейтін жұмысын анықтау үшін тізбектің осы бөлігінің ұштарындағы кернеуді сол бөлік бойымен өткен электр зарядына көбейту керек.

A = q*U

3. Электр зарядына талдау жасай отырып, электр тогының жұмысын есептеу фомуласын қортып шығар және оның айтылуын жаз.

q = J*t

A = J*t*U

Электр тогының тізбек бөлігіндегі жұмысы осы бөліктің ұштарындағы кернеуді ток күшіне және сол жұмысты орындауға кеткен уақытқа көбейтіндіге тең.

4. Электр тогының жұмысын есептеу формуласын пайдаланып, жұмысты қалай өлшеуге болатындығын түсіндір.

1Вт (Ватт) = 1В*1А...

5. Қуатты қандай құралдармен өлшеуге болады? Ваттан басқа қандай қуат бірліктерін білесің?

Қуат ваттармен өлшенеді:

1гВт = 100Вт, 1кВт = 1000Вт, 1Мвт = 1000000вт

6.Электр тогының жұмысы есептегіштер арқылы қандай бірліктермен өлшенеді.

1КВт*сағ

7. Электр энергиясын өндіретін аймақ туралы не білесің? Электр энергиясыэлектр станцияларына өндіріледі. Ол ірі өзендер бойында салынады. Ертіс - Солтүстік мұзды мұхит алабының басты өзені. Оның ұзындығы 4248км, тек 1700 км - ге жуығы ғана Қазақстан жерінде. Ертіс өзенінің бойында Бұқтырма СЭС і салынған, одан төменіректе Өскемен мен Семей қалаларының аралығында Шүлбі СЭС - інің бөгеті тұр. Іле өзенінде Қапшағай ірі СЭС - і салынып, Қапшағай «теңізі» пайда болды.

Қортындылау:

1. Электр тогының жұмысы

2. Қуаты

3. Бірліктері

4. Джоуль мен кВт*сағ арасындағы байланыс.

Бекітуге байланысты деңгейлік тапсырмалар

ПӘК - і 92 % болса,ток күші неге тең? ( таңдауы бойынша, міндетті емес) ( 7 ұпай).

III деңгей

1. ПӘК - і 80% болған жағдайда 10 мин. Ішінде 2л. Суды 20 С - ден қайнағанға дейін қыздыруға болатындай, 220В кернеуге есептелген қыздырғыш жасау үшін қимасы 0,84 мм^2 никелин сымның ұзындығы қандай етіп алу керек ?(7 ұпай)

Қортындылау: Деңгейлік тапсырмаларды тексеру нәтижесін шығарып, бағалау.

Үйге тапсырма: 21 - жаттығу

I деңгей

1) Неліктен электр қыздырғыш приборлардың қысылымдарын меншікті кедергісі көп материалдан жасайды.(2 ұпай)

2) Электр энергиясын үнемді пайдалану жөнінде не айта аласың? (2 ұпай)

II деңгей

1. Кернеу 40В, ток күші 500А дәнекерлеуші ақпараттың 3 мин ішінде тұтынатын қуатын және жұмсаған энергиясын есепте.( 2 ұпай )

2. Кернеуі 220В ,ток күші 3А болатын сегіз мұнай мұнарасынның электр қозғалтқыштарының бір стаканға жұмсайтын электр энергиясы шығынын анықтаңдар.

III деңгей

1. Электр үтігінің паспортында «220В, 600Вт»деп жазылған. Кернеуі 220В желігеі 3 сағ бойы қосылған үтік қанша жылу мөлшерін бөледі?

1.1.2. «Тізбек бөлігі үшін Ом заңы» тақырыбына модульдік технологиясын қолдану

Сабақтың тақырыбы: Тізбек бөлігі үшін Ом заңы.

Сабақтың мақсаты:

1. Білімділік мақсаты: Ом заңын қорытып шығару. Тізбек бөлігіндегі ток күші ол бөліктің кедергісіне тәуелді болатынын тәжірибе жүзінде тағайындау.

2. Дамытушылық мақсаты: Күнделікті өмірмен байланыстыра отырып, мысалдар құрастырып, есептер шығарып, дамыту.

3. Тәрбиелік мақсаты: Еңбекке баулу, ғылымға қызығушылығын арттыру, өз бетімен жұмыс істеуге дағдыландыру.

Сабақтың типі: Бекіту сабағы.

Сабақтың оқу әдістері: Шығармашылықпен зерттеу, оқыту технологияларының түрлері, тез ойлануға үйрету, келелі мәселелер қоя білуге үйрету әдістері.

Сабақтың көрнекілігі: Баға рейтингісі, баға мониторингі, оқушыға үйлестірілетін деңгейлік тапсырмалар, жалауша.

Сабақ жоспары:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

а) Шапшаңдық гимнастикасы.

2. Үй тапсырмасын тексеру.

а) Сұрақ - жауап.

Қорытындылау.

3. Өткен материалды пысықтау.

а) Логикалық есептер.

Қорытындылау.

b) Тақтамен жұмыс.

Қорытындылау.

с) Деңгейлік тапсырмаларды орындау.

Қорытындылау.

3. Қорытындылау, бағалау.

4. Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі.

а) Оқушыларды түгелдеп, назарларын сабаққа аудару.

b) Шапшаңдық гимнастикасы.

2) Үй тапсырмасын тексеру.

а) Электр тогы дегеніміз не ?

b) Ток күші дегеніміз не ?

с) Кернеу дегеніміз не ?

Деңгейлік тапсырмалар.

1 - деңгей.

1. Қалта фонары қыл сымның кедергісі 15 Ом болса және ол кернеуі 4,5 В батареяға қосылса, онда осы қалта фонарының электр шамынан өтетін ток күші неге тең болар еді:

2. Кернеу 120 В, ток күші 0,5 А электр шамынан кедергісін анықтаңдар.

3. Кедергісі 0,25 Ом өткізгішке ондағы токтың күші 30 А болу үшін қандай кернеу түсіру керек.

2 - деңгей.

1. Көлденең қимасының ауданы 0,1 мм никелин сымынан жасалған электр қыздырғыштың спираліндегі кернеу 220 В болғанда ток күші 4 А. Сымның ұзындығы қандай ?

2. Ұзындығы 150 см және көлденең қимасының ауданы 0,025 мм болатын ток күші 250 мА темір өткізгішін ұштарындағы кернеуді анықтаңдыр.

3 - деңгей.

1. Ұзындығы 2 км және кедергісі 8,5 Ом мыс сымның массасы қандай:

4 - деңгей.

1. Қолда бір текті екі өткізгіш бар, бірі екіншісінен 8 есе ұзын, ал екіншісінен көлденең қимасының ауданы біріншісінікінен 2 есе үлкен. Осы өткізгіштердің қайсысының кедергісі үлкен және неше есе үлкен.

Қорытындылау.

1. Оқушылардың білімін бағалау.

2. Үйге тапсырма.

Сабақтың ерекшелігі және оның тиімділігін арттыратын негізгі тәсілі - оқушыларға осы деңгейлік тапсырмалар беру.

Қорытынды бөлімінде тест тапсырмасын аламын.

Тест.

1. Кедергісі 20 Ом, ток күші 5 А қыл сымды 100 секундта қанша жылу мөлшері бөлінеді ?

а) 500000 Дж;

b) 2500 Дж;

c) 2000 Дж;

d) 500 Дж;

e) 200 Дж.

2. Кедергісі 200 Ом болатын резистордың паспорт бойынша бөлінетін қуаты 0,5 Вт. Резисторға берілетін максимал кернеу қандай ?

a) 100 В;

b) 20 В;

c) 10 В;

d) 5 В;

e) 40 В.

3. Өткізгіштің ұштарындағы кернеу 6 В, кедергісі 2 Ом. Ток күші неге тең ?

a) 12 А;

b) 6 А;

c) 3 А;

d) 1/3 А;

e) 10 А.

4. Өткізгіштерді тізбектей қосқанда, барлық өткізгіштерде қай шама бірдей болады ?

a) Ток күші;

b) Кернеу;

c) U*I көбейтіндісі;

d) Анықтамайды;

e) U/I қатынасы.

5. Ток қуаты қандай өлшем бірлікпен өлшенеді ?

a) Вольт;

b) Ампер;

c) Ватт;

d) Джоуль;

e) Ом.

6. Ток күшінің жұмысының формуласын көрсет.

a) A=U*I^2;

b) A =U*It;

c) A=U*R²;

d) A=I*t/u;

e) A=I²*u/t.

7. Джоуль - ленц заңының формуласын көрсет.

a) Q=I²*R∆ t;

b) Q=I²*R²∆t;

c) Q=I*∆t/R²;

d) Q=U*∆t/R²;

e) Q=I²/R.

8. Электр лампасын қыл сымның ұштарындағы кернеу 2 В, ток күші 0,5 А. Қыл сымның кедергісі қандай ?

a) 0,5 Ом;

b) 1 Ом;

c) 2 Ом;

d) 4 Ом;

e) 1,5 Ом.

9. Кернеуді өлшейтін құралды көрсет.

a) Амперметр;

b) Омметр;

c) Вольтметр;

d) Реостат;

e) Ваттметр.

10. Өткізгіштерді параллель қосқанда қай шама бірдей болады ?

a) Ток күші;

b) Жұмыс;

c) Кернеу;

d) Анықтамайды;

e) Кедергі.

1.1.3. Эрудиттер сайысы сабағы

Мақсаттары: 1. Оқушылардың алған білімдерін жинақтау, өй- - өрістерін кеңейту. Алған білімдерін қолдана білуге үйрету

2. Оқушылардың есте сақтау қабілетін және өй - өрістерін дамыту.

3. политехникалық пәндерге оқушылардың қызығушылықтарын арттыру.

Көрнекілігі: Жазу «Өнерлі өрге жүзер», керекті материалдар

Эрудиция ( лат. сөзі) erud - оқымысты, tio - таным

Жоспары: 1 - ші тур. Ой шабылуы.

2 - ші тур. Көмекке келетін жұмбақтар.

3 - ші тур. Тест. Физика тілінде сөйлесейік.

4 - ші тур. Мәреге жету.

1 - ші тур.( Ұпай жинау. Әр сұрақ 1 ұпай)

1. Қолымда 10 саусақ, 10 қолда неше саусақ.

2. Ломоносовтың аты - жөні кім?

3. Старус өзін құспын деп атай ала ма?

4. джоуль қай елде туып өмір сүрген?

5. Әлемдегі ең жеңіл ағаш /бальза/

6. Қауырсынның тығыздығы халықаралық жүйеде бірлігі.

7. Үш ағайынның бір - бір қарындасы бар. Жанұяда неше бала бар? (4)

8. 1 кг гирдің массасы қыста ауыр ма ? Жазда ауыр ма? (бірдей)

9. Табиғатта ең көп тараған зат не? (су)

10. Атмосфералық қысымды өлшейтін прибор. (барометр)

11. 2 санын қай санға бөлгенде 4 саны шығады? (1/2)

12. 12 шоқжұлдыздың жалпы аты (зодиак)

13. Алғашқы универсал жылу двигателін жасаған кім?

14. Өзі арық, сөзі - әріп (қалам)

15. «Жұлдыз» аталатын плантаны атаңыз?

16. Күн жүйесіндегі ең ірі планета (Юпитер)

17. Электр заряды жоқ бөлшек (нейтрон)

18. Сағат күн сайын 1 минут алға жүретін болса, қанша жылдан кейін дәл уақытты көрмететін болады (1 жыл)

19. Аттас зарядтар бір - біріне тартыла ма? (тебіледі)

20. Электр тогының жұмысын өлшейтін прибор. (есептегіш)

2- ші тур. (5ұпайдан - 0 ұпайға дейін)

Ғалам туралы...

А) Студент кезінде маятниктің тербеліс периоды оның амплитудасына байланысты емес деген...

Б) Юпитердің 4 серігін, Шолпан фазасын ашқан ғалым.

В) Пиза мұнарасын пайдаланып, дененің еркін түсу үдеуін зерттеген.

Г) Инерция заңын, салыстырмалы қозғалыстар принципін ашқан.

Д) Галилео ...

Ж: Италян. Ғалымы Г. Галилей

Жанды нәрсе туралы. Ол кім?

А) Көзі қырағы, жанған жарықты алыстан көреді.

Б) Жүрегінің қуаты 2,2 Вт.

В) 0,05 сек. Ішінде объектіні тез айырады.

Г) Ғұмырында 40 тонна тамақ жейді.

Д) Жердегі ең ақылды.

Ж: Адам

Жәшікпен байланысты (қорапта бір физикалық дене бар)

А) Ғылымда, физикалық құбылысты зерттеуде қолданады.

Б) Газдың серпімділігін, Паскаль заңын түсіндіп\ргенде қолданылады.

В) Беттік ауданы ең аз геометриялық фигура.

Г) Спортшы осы денемен дос.

Д) Шар тәріздес

Ж: Доп

Зат не?

А) Адам организмінің 65%

Б) Заттың үш күйінің біреуі.

В) Суытқыш, қыздырғыш ролін атқаратын зат.

Г) Үш күйде бола алады.

Д) Жерде онсыз өмір жоқ.

Ж: су

Бұл не?

А) Өзінің алға қойған бағыты бар.

Б) Қысылғанда сізге көмекке келеді, сізді бағыттаушы.

В) Қатты ыстықты ұнатпайды.

Г) Кейбір заттарға көңілі шаппайды, темірді көрсе тез толқиды.

Д) Сағат екен деп қаласын.

Ж: компас

3- ші тур. Тест «Физика тілінде сөйлесейік»

(карточкалар таратылады. Ағылшын, неміс, орыс, латын, грек тілдерінде)

Метр а) ағылшын б) латын в) неміс

Молекула а) неміс б) орыс в) латын

Инерция а) грек б) латын с) орыс

Финал.

Ұпайы көп оқушылар ортаға шақырылады.

1.Қорап сіріңке таратылады. (команда 1,2,3 дегенде басып жоғары қаратып жағады). Сіріңкенің бірінші өшкен оқушы ойыннан шығады.

2. Сіріңкенің басын төмен қаратып жағады. (Кім сасқалақтап өшіреді ойыннан шығады).

3. Қалған оқушыларға сұрақ «Менің ойымша ...» .Әр жауап 1 ұпай.

А) Сіріңкенің жану процесін физика тұрғысынан түсіндір.

Б) Неге жоғары жалын бағытталады ?

В) Шырпыны төмен қаратсақ неге тез жанады ?

Г) Сіріңке тұтағанда, жанғанда қандай энергияның айналуы болады.

Қортындысы: Ұпайларын санау. Оқушыны марапаттау.

4.5 «Электр құбылыстары» тарауын қорытындылау

Сабақтың тақырыбы: «Электр құбылыстары» тарауын қорытындылау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік

Тәрбиелік

Дамытушылық

Оқушылардың тарау бойынша алған білімдерінтексеру, одан әрі жетілдіру. Ток күші, кедергі, кернеу шамалары бойынша есеп шығара білу дағдысын тексеру.

Іздемпаздыққа, өз бетімен еңбектенуге, ғылымға қызығушылығын арттыру. Оқушыларға экологиялық тәрбие беру.

Оқушылардың ой-өрістерін кеңейту, іздемпаздығын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға дағдыландыру.

Сабақтың формасы: рейтинг сабақ.

Сабақтың түрі: Оқушылардың білімін есептеу және бақылау сабағы.

Сабақтың әдісі: Дамыта және деңгейлеп оқыту.

Сабақтың барысы:

I. Ұйымдастыру кезеңі

Ә) оқушыларды «Алғырлар», «Білгірлер», «Сергектер» деген 3 топқа бөлу.

А) Ойын ережесімен және мақсатымен таныстыру.

II. «Алға-алға», «Бақытты сәт» ойыны арқылы «Электр құбылыстары» тарауына шолу жасау.

III. Физикалық эстафета. 3 топқа тапсырма беріледі, тақтаға бітінен кейін бірі келіп бірінің жауабынан бірінің берілгенін алып, есеп шығарып жарысу.

IV. Эксперименттік тур.

Топ - Ток күшінің кернеу тұрақты болған кезде кедергіге тәуелділігін зерттеу.

Топ - Ток күшінің кедергіге тәуелділігін зерттеу.

Топ - R=(l/s) меншікті кедергіні анықтау.

V. «Суретті лото» ойыны.

Топқа үлестірмелі карточка бойынша есеп беріледі. Жауабы цифр бойынша тақтаға ілінеді.

Оқушылар дұрыс шығарса сурет қарастырылады.

1. Ауыл жылы

2. Экологиялық тәрбие. «Жер тағдыры - өз қолыңда».

3. Суреттің физикалық мағынасын ашу.

VI. «Сектор» ойыны.

Топқа деңгейлік тапсырма беріледі. Жауабын топ басшылары тексереді.

VII. Қорытынды. Тест.

Сабақ бастамастан бұрын сол топтың ұпайын есептеп отыратын 1 оқушы топ басшысы болып тағайындалады. Оған арнайы дайындалған оқушының біліміне қойылатын ұпайларды белгілеп отыратын мынадай кесте беріледі.

№

Оқушының аты-жөні

«Алға-алға» сайысы

Физикалық эстафета

Экспериментальді тур

Суретті лото

«Сектор» ойыны

Тест

ұпай саны

Оқушылар тест тапсырмасын орындап болған соң I топтың орындаған жұмыстары II топқа, ал II топтың жұмыстары I топқа тексеруге беріледі.

Сабақ барысында оқушылардың білімі рейтинг жүйесі арқылы бағаланып тұрады. Ең білгір, білімді, білікті оқушылар анықталады. Жаңа технологияның дамыта және деңгейлеп оқыту әдістері оқушы білімін жүйелеуге, дамытуға, таным деңгейін кеңейтуге мол мүмкіндік береді [15].

1.2. Физика сабақтарында оқушылардың танымдық қызығушылығын арттыруда эксперименттің ролі

Бүгінгі таңдағы әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың күрделенуі, ақпараттар ағымының қарқындауы, бәсекелестіктің артуы сияқты жағдайлар білім беру ұйымдарының түлектеріне жоғары талаптар жүктейді. Бұл жағдайда жалпы білім берудің мақсаты-оқушыны шығармашылық іс-әрекет тәжірибесін меңгерген, бүгінгі өзгермелі жағдайларда бағдарлана алуға қабілетті тұлға ретінде дамыту болып табылады.

Физика пәні мектептің физика-математикалық бағытта оқытудың бағдарын анықтайтын көтеріңкі деңгейде оқытылатын пәндер қатарына жатады.

Жеке тұлғаны білімділікке және ізденімпаздыққа, тапқырлыққа ынталандыру, өз бетінше жұмыс істеу қабілетін арттыру үшін эксперименталды есептерді шығаруға уйретудің маңыздылығы өте зор.

Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру мақсатымен сабақта қызықты және өте қарапайым тәжірибелерді жиі қолданамын.

КҮШ MOMЕНТІ

К,ажеті құрал-жабдықтар: конус nішінді ағаш таяқ.

Күш әрекетінің нәтижесі бірнеше факторға тәуелді:

- күш мәніне,

-күштің әсер ету бағытына,

-күштің әсер ету нүктесіне,

-күштің әсер ету уақытына,

-күш әсер ететін беттің ауданына.

Қандай жағдайда таяктың тепе-тендігі тұрақтылау болады ?

Осы сұраққа жауап беру үшін, жуандығы біркелкі емес ағаш таяқтың ауырлық центрін анықтау әдісін қарастырайық.

Конус пішінді ағаш таяқты екі алақанының қырларына қойып, қолдарды ортаға қарай жылжытса, олар міндетті түрде ауырлық центрінде кездеседі. Ceбeбi, қолдардың 6ipey массалар центріне жақындағанда, сол қолға деген таяқтың қысымы артады, соның салдарынан осы қол мен таяктың арасындағы үйкеліс күші ауырлық центрінен алыс орналасқан қолға әсер ететін күшпен салыстырғанда артық болады. Осылай таяқ eкi қол үстімен кезекпен сырғанайды, алақандар ортаға қарай жақындайды да, ен соңында ауырлық центрінде кездеседі.

Дененің тұрақты тепе-тендікте болу шартын қарастырайық.

Егер дененің ауырлық центрі тipey нуктесінен жоғары орналасса, тепе-тендік қалпы тұрақсыз болады. Сол себептен екі таяк та құлайды. Сонда айырмашылық неде?

Жуан бөлігін үcтiне қаратып ұстаған таяктың ауырлық центрі де жоғарылау орналасқан.

F Δt = mΔv

Импульстік түрде жазылған Ньютонның екінші заңы бойынша, екі таяктың да ауырлық центрлері тең уақыт аралықтарында бірдей жылдамдыққа ие болып , бiрдей орын ауыстырады. Ауырлық центрлерінің тіреу нүктесінен әр түрлі қашықтықта орналасу себебінен екінші таяктың айналу бұрышы үлкен болады.Тепе-теңдік қалпынан аздап ауытқыған таяқты ұстап тұру әрине оңай.

ИМПУЛЬС САҚТАЛУ ЗАҢЫ

К,ажетті құрал-жабдықтар:воронка, тiк бұрышпен иілген шыны түтік, сым каркас, картон, су, табақ, төменгі жағында eкi иілген түтігі бар ыдыс.

Tiк бұрышпен иілген шыны түтіктен су аққан кезде сол түтіктің су ағысына қарама-қарсы бағытта ауытқуын импульс сақталу заңымен түсіндіреміз.

Егер ағып жатқан су алдына арнайы тeміp қарқас көмегімен шағын қартон орналастырса, түтік ауытқымайды. Осы құбылысты қалай түсіндіруге болады?

Қозғалыс басында су жылдамдығы тік төмен бағытталған. Горизонталь бағыттағы импульс нөлге тең.

Иілген бөлікте түтік жазықтығында су горизонталь қозғалады, осы бағытта импульс өзгереді. Импульс сақталу заңы бойынша соңғы импульс бастапқы импульске тен болу үшін түтік қарама-қарсы бағытта қозғалу тиic.

Егер ағып жатқан су алдына арнайы тeміp қарқас көмегімен шағын қартон орналастырса, түтік ауытқымайды. Осы құбылыстың себебін біз тағы да сол импульс сақталу заңымен түсіндіреміз. Бұл жағдайда судың түтік бойындағы қозғалысының бағыты түтіктен аққаннан кейін де өзгерусіз қалды, ягни импульс сақталады. Қартон жазықтығында да импульс сақталу заңы орындалады: толық, жұандау су бөлігі жақынға шапшиды, жіңішке су түтігі улкен жылдамдықпен ағады.

Төменгі жағында eкi иілген түтігі бар ыдыстың су аққан кезде реакгивті қозғалысы да импульс сақталу заңының эксперименталдық дәлелдемесі.

АЙНАЛМАЛЫ Қ03ҒАЛЫС ДИНАМИҚАСЫ.

К,ажетті құрал-жабдықтар: радиола, металл шары, теннис шары, сіренке қорапшасы.

Күш әрекетінің әсер ететін беттің ауданына тәуелділігін көрсететін экспериментті қарастырайық.

Айналатын дискінің үстіне қойылған металл шарынын, сіренке қорапшаның, жeнiл теннис шарының қозғалысын зерттейік.

Толық cipeнкe қорапшасы дискіге қатысты бip орында тұрады. Бос cipeнкe қорапшасы ауа кедергісі күшінің әсерінен диск үстінe құлап, дискiгe қатысты бip орында жатады. Металл шары дискінің айналу бағыты бойынша қозғалады, ауа кeдepгiсі күшінің әсерінен шардың жылдамдығы дискінің айналу жылдамдығынан сәл ғана кіші болады. Дискінің радиусы бойынша шарға әсер ететін кориолис күшінің әрекетінен металл шар дискінің устінен күрделі траектория бойынша домалап түседі.

Жeнiл теннис шарын айналатын дискінің үстіне қойғанда қызықты құбылысты байқаймыз: теннис шары дicкiгe қатысты шеңбер бойымен, ал устелмен салыстырғанда бip орында айналып қозғалады. Ceбeбi, үйкеліс және ауа кедергісі күштеpi шарға әр түpлi нүктелерде және қарама-қарсы бағыттарда әсер eтeдi.

Шардың массасы аз, ал ауа әсер ететін беттің ауданы үлкен болғандықтан, үйкeлic және кедергі күштepi өзара теңеседі. Дискінің айналу жиiлiгiн арттырғанда сызықты жылдамдыққа тура пропорционал ауаның кедергі күшi де артады. Соңдықтан, шар бұл жағдайда да үстелге қатысты бip орында тұрып айналады. Осы эксперимент ауаның кедергі күшін кейбір жағдайларда ескерусіз қалдыруға болмайтынын айқын дәлелдейді.

АЙНАЛМАЛЫ ҚОЗҒАЛЫС ЭНЕРГИЯСЫ

Қажетті құрал-жабдықтар: Максвелл маятнигі, штатив, металл стержень. Энергияның түрленуінің тағы 6ip мысалын қарастырайық.

Максвелл маятнигінің тербелістері неге тез өшеді?

Жоғарғы нүктеде диск төменгі нүктемен салыстырғанда артық потенциалдық энергияға ие болады. Диск айналып, төменге қарай қозғалған кезде потенциалдық энергиясы ілгерілмелі қозғалыстың және айналмалы қозғалыстың кинетикалық энергияларына айналады. Жіп толық тарқатылған кезде дискінiң төменге бағытталған ілгерілмелі қозғалысын созылған жіптерде пайда болған cepпiмдiлiк күшi тоқтатады, ал айналмалы қозғалыстың энергиясы ең үлкен мәніне жeтeдi. Инерция заңы бойынша диск тоқтамай ары қарай айналғанда жiптep қайтадан стерженьге оралады. Диск жоғары көтepiлгeндe айналмалы қозғалыстың энергиясы потенциалдық энергияға түрленеді. Бірақ, бұл энергия бастапқы потенциалдық энергиядан кем болады, өйткені , дискінің төменге бағытталған ілгерілмелі қозғалыстың энергиясы жiптepдi созуға қайтымсыз жұмсалады.

ГИДРОАЭРОДИНАМИҚА. БЕРНУЛЛИ ТЕҢДЕУІ

Қажетті құрал-жабдықтар: шыны воронка, қағаз конус, резенке және коктейль түтіктері.

Шыны воронқа кемегімен қағаздан жасалған конусты қалай көтеруге болады?

Қағаздан жасалған конусты көтеру үшін ауаны түтік арқылы үрлеу керек. Шыны воронка мен конус арасындағы жіңішке саңылау арқылы ауа Бернулли тендеуне сәйкес өте үлкен жылдамдықпен қозғалады және сол жердегі ауа қысымы азаяды. Конустың астынғы жағында ауа қозғалмайды, сол себептен атмосфера қағазға жоғары бағытта қысым жасайды.

Неғұрлым күштірек үрлейміз, соғұрлым воронканың екі жағындағы қысым айырымы және жоғары бағытталған көтергіш күш үлкен болады

Осы эксперименттің нәтижесі желкенді шананың (буер) желге қарсы бағытта қозғалатынын түсіндіреді.

Желдеткіштің жұмыс icтey принципін қарастырайық.

Вентилятор қапалақтарының айырмашылығы олардың қозғалысына қалай әсер етеді?

ЭНЕРГИЯ САҚТАЛУ ЗАҢЫ

Қажетті құрал-жабдықтар: қарға толтырылған екі металл ыдыс, ағаш тақтайша. тұшшы су, ас тұзы, қасық.

Табиғатта энергия жоқтан пайда болмайды және жоғалып кетпейді, ол тек бip түрден екінші түрге айналады, бip денеден екіншi денеге беріледi, ал тұйықталған жүйелерде толық энергия тұрақты шама болып қалады (сақталады).

Q=AU+A

Термодинамиқаның бipіншi заңы осылай тұжырымдалады: ішкi энергияның өзгерісі жүйеге берілген жылу мөлшері мен сыртқы күштердің жұмысының қосындысына тең:

AU- А + Q

Қар салынған ыдысқа ас тұзын қосқан кезде болатын құбылысты қарастырайық. Осы экспериментті өткізу үшін қарға толтырылған екі металл ыдыс, ағаш тақтайша, тұшшы су, ас тұзын аламыз.

Тақтайшаға тұшшы су кұйып, үстіне ыдыстарды қоямыз. Бip ыдыстағы қарды ас тұзымен араластырамыз.

Бipaз уақыт өткеннен кейін ыдыстарды көтеріп, қызықты құбылысты байқаймыз: ас тұзы қосылған ыдыс тақтайшаға жабысып қалады, ал екінші ыдыс бөлек көтеріледі, Бірінші ыдыстың тақтайшаға жабысып қалғанын ыдыстың астындағы судың мұзға айналуымен түсіндіреміз. Бұл құбылысты түсініп көрейік.

Ас тұзы мұзбен араласқанда ериді.Су молекуласын құрайтын бөлшектердің тартылыс әрекетінен ас тұзының кристалдық торы натрий және хлор иондарына ыдырайды. Қардан алынған энергия тұздын кристалдық торындағы иондық байланыстарын үзу үппн жұмсалады. Жылудың 6ip бөлігінен айырылған қардың температурасы темендейді, ыдыс астындағы судың энергиясы жылуөткізгіштік құбылыс арқылы суық қарға беріледі.

ИЗОПРОЦЕССТЕР. АТМОСФЕРАЛЫҚ ЖӘНЕ ГИДРОСТАТИҚАЛЫҚ ҚЫСЫМ.

Қажетті құрал-жабдықтар:стақан, үлкен шыны ыдыс, май шам, сіренке, резенке түтік, штатив.

Төңкерілген шыны стақанды суға түcipгeн кезде ішіндегі ауа изотермиялық процесс бойынша өте аз сығылады. Стақан ішіндегі ауада бастапқыда атмосфера қысымы болады. Стақан толық батырылғанда онын ішіндегі қысым ауамен су арасындағы шеқарадан жоғары орналасқан су бағанының гидростатикалық қысым шамасына артады.

Гидростатикалық және атмосфералық қ ысымның әсерін келесі қызықты эксперименте бақылауға болады. Толып тұрған ыдыстан резенке түтік көмегімен қалай шағын ыдысқа су құйып алуға болады?

Резенке түтікті ыдысқа батырып суға толтыру керек. Түтіктің екі ұшын саусақпен тығындап, бip ұшын суға батырып, екінші ұшын бос ыдысқа саламыз. ¥штарын босатқаннан кейін түтік бойымен судың үлкен ыдыстан кішісіне ағатынын байқаймыз. Қос ыдыстағы су деңгейі теңелгенше дейін су ағады. Ыдыстардың бipeyiн жоғары көтерген кезде, су теменгі ыдысқа қарай ағады. Экспериментті екінші ыдыспен қайталағанда да дәл осындай құбылыс орын алады. Сұйықтың epкін бeттepi деңгейлерінің айырмашылығына байланысты өзгepiп тұратын гидростатикалық қысым судың түтік бойымен бағытын ауыстырып қозғалуына әкеледі.

1.3. Физика пәніне компьютерді пайдалану арқылы оқушылардың қызығушылығын арттыру

Осы заманғы дәуір талабына сай білім беруді жетілдіру мақсатында жаратылыстану ен техникалық ғылыми білім беруді тереңдете жүргізу керек. Бұл орайда оқыту барысында оқушылардың танымдық іс - әрекетінің белсенділігін күшейту басты мақсат.

Оқытуды қайта құрудағы негізгі шаралардың үлгісі білім берудің кәсіптік деңгейін жан - жақты дамытып оқыту барысын компьютерлендіруді тиянақты қадағалау. Оқытудың әдістемесі мен формасын жаңа бағытта жүргізу [12].

Оқыту барысындағы әрбір оқушының білім деңгейінің өсуі осы заманғы педагогиканың жаңа танымдық әрекетінің әдістемелік белсенділігінің жолын қарастыруда. Оқушы қаншалық көбірек білген сайын оның оқуға деген ынтасы артады

Педагогтың міндеті, материалдың мазмұнын барынша түсінікті жеткізу және оның меңгеру барысын бақылау. Мұнда конспекті жасаудың маңызы зор болуымен қатар, дидактикалық материалдар мен оқытуды компьютерлендіру жағын ұштатыра жүргізу қаралды.

Білім берудің нәтижелі болуына компьютердің тағы бір күшті құрал екенінің көрінісі, бейнелеу, жадыда жүйелі сақтау, түсіне жұмыс істеуге қолайлы, шығармашылықпен жұмыс жасап, қисынды ойлауды жақсартады.

Физиканы оқытудың тиімділігін анықтау тек білім деңгейімен ғана өлшенбейді, ол оқушылардың өздігінен білімін жаңаша қалыптастыруға байланысты [16].

Оқитын сабағының мәнін түсіну үшін физиканың білімге қатысты орнын ашу, осы заманғы ғылыми жетістігін түсіндіру қажет.

Мұнда да компьютерлік технологияны осы талапқа лайықты пайдалану керек. Компьютерде оқытудың екі түрін көрсетуге болады:

• оқытатын;

• бақылаушы.

Алдымен міндетті түрде алдан ала дайындық лекциясын өткізіп, оқушыларды жұмыс істей білуге үйрету. Бұдан ары оқушы экран мониторындағы материалды өз бетімен игереді.

Мұғалім тек бақылайды және сабақ барысында сұрақ туса соған жауап береді. Сөйтіп сабақ соңында өткен материалға қарай сұрақтар белгіленіп, шығарылып оқушылар жауап беретіедей болады. Бұл оқытудың ең қолайлы жолы.

Оқытудың екінші бір түрі бақылау, білім деңгейін компьютерді пайдаланып тексеру. Бұл бақылау оқушылардың барлық тобын аз уақыт ішінде тексеріп, экран бетінде көрсетілгенге сай баға қоюға мүмкіндік береді.

Тест аяқталған кезде экран бетіндегі кестелерге номерлі сұрақтар шығып, сұраққа жауаптың дұрыс берілгенін және жіберілген қателерді көрсетді.

Мұғалім берілген жауаптың дұрыс екеніне тағы да ойлануға мүмкіндік береді. Оқушы компьютерді пайдаланып жіберген қатені түзетіп, қайта шығарады. Көрсетілген әдістемелік ұсыныста компьютерлік оқытудың екі үлгісі де қолданылады.

Компьютерді пайдаланып тексерудің нәтижелілігі жеке - жеке білімін тексеруге мүмкіндік беру арқылы, әрбір оқушының біліміне қарай бағасын береді.

ҚОРЫТЫНДЫ

Қорыта келгенде, физика сабағына оқушылардың қызығушылығын арттыру жаңа оқыту технологияның кейбір түрлерінің рөлі төменгідей:

1. Оқушыларды оқыту ісіндегі дифференциалдық әдіс мұғалімнің сабақ кезіндегі жұмысының жалпы жүйесіне табиғи түрде енеді де, білім берудің басқада әдістері және түрлері мен ойдағыдай үйлесіп-үндесіп кетеді, сөйтіп оқушылардың дербес жұмысын ұйымдастыруда мұғалімдерге, ал үйге берілген тапсырмаларды орындауда және өз бетімен әзірлену ісінде шәкірттерге зор көмек көрсетеді.

2. Әр деңгейлік оқыту жүйесінің физика бойынша білім сапасын арттырудың бірқатар тиімді жақтары бар:

- біріншіден, сыныптағы барлық оқушыларды жұмыспен қамтамасыз етеді, әрбір оқушының белсенді түрде қатысуын қадағалайды.

- екіншіден, әр оқушы өзіне тән қарқынмен, өз білімінің деңгейінде жұмыс жүргізеді

- үшіншіден, оқушылар өз еңбектерінің нәтижесін көріп, өзін-өзі бағалайды. Жауапкершілікті сезіне отырып, оқушының ізденімпаздығы, шығармашылығы дамиды.

3. Модульдік оқыту технологиясын қолдана отырып, жүйелі жұмыс жүргізу нәтижесінде оқушылардың білім сапасын жыл сайын біршама көтеруге және оқушылардың ойлау қабілетін, танымдық белсенділігін, физика пәніне қызығушылығын дамытуға болатындығына сенімі мол.

4. Білім берудің нәтижелі болуына компьютердің тағы бір күшті құрал екенінің көрінісі, бейнелеу, жадыда жүйелі сақтау, түсіне жұмыс істеуге қолайлы, шығармашылықпен жұмыс жасап, қисынды ойлауды жақсартады.

Физиканы оқытудың тиімділігін анықтау тек білім деңгейімен ғана өлшенбейді, ол оқушылардың өздігінен білімін жаңаша қалыптастыруға байланысты.

5. Тест оқушылардың білімін салыстыруға, мұғалім әдістемемсінде жіберілген ол қылықтарды ашып көрсетуге, білім беру жүйесінде оқушылармен жеке жұмыс жүргізуге, әр түрлі оқу әдісін салыстыруға мүмкіндік туғызады.

ӘДЕБИЕТ

1 Селевко А.Г. Современные информационно технические средства в школе. Москва: Народное образование, 2002. -48с.

2 Левина А.И. Технология профессионального педагогического образования. Москва: ACADEMA, 2001. -272с.

3 Укина Т. Оқушыларды әр деңгейлі дифференциалды оқытуға баулу /Т. Укина// Физика және астрономия. -2003.-№2.

4 Шаймерденова С. Сабақта модульдік оқыту технологиясын қолдану /С. Шаймерденова// Физика және информатика. -2004.-№1.

5 Исманова Ү. Модульдік технологияныоқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда пайдалану /Ү. Исманова// Математика және физика. -2003. -№6

6 Нұрпейісова Р. Физика пәнін деңгейлеп саралап оқыту /Р. Нұрпейісова// Математика және физика. -2004. -№5.

7 Даңдықұлов А. Модульдік оқытуға кіріспе. /А. Даңқұлов// Физика және астрономия. -2006. -№1.

8 Баенова Д. Жаңа технология физика сабағында /Д. Баенова// Математика және физика. -2005. -№1.

9 Сүлейменова Р. Тестік технология /Р. Сүлейменова// Физика және астрономия. -2003. -№3.

10 Мақамбаев М. Педагогикалық технологияны оқу процесінде қолдану /М. Мақамбаев// Математика және физика. -2004. -№1.

11 Ақтанова А. Оқутыдың жаңа технологиясын пайдалану - сапалы білім негізі /А. Ақтанова// Математика және физика. -2005. -№1.

12 Абылкасымова А.Е. Современный урок. Оқу құралы: Современные методы обучения.-Алматы, НИЦ «Ғылым», 2003. -85б.

13 Өтегенова Г. Модульдік оқыту технологиясы /Г. Өтегенова// Математика және физика. -2003. -№3.-31б.

14 Алиханова Ш. Деңгейлеп оқыту технологиясын пайдалана отырып, оқушылардың шығармашылық әрекетін дамыту /Ш. Алиханова// Физика және астрономия. - 2006. -№2. -6б.

15 Қажымғалиева К. Жаңа технология - физикада /К. Қажымғалиева// Физика және астрономия. -2006. -№2, 5бет.

16 Жақыпова Н. Физика сабағында компьютерлік технологияны тиімді пайдалану /Н. Жақыпова// Физика және астрономия. -2002. -№4. -61б.

17 Шалимбетова Т. Сабақта жаңа технология әдісін қолдану /Т. Шалимбетова// Математика және физика. -2005.-№5.-47б.

18 Исаев Ү. Тест тапсырмалары / Ү. Исаев // Физика және информатика. - 2006.-№1.

19 Қаленова Б.С. Visual Basic-те бағдарламалау /Б.С. Қаленова, Н.Ф. Денисова//, Өскемен «ШҚМУ баспасы», 2003.

34