Қызылорда қаласындағы спорттық кешенді электрмен жабдықтау

Кіріспе

Электр энергияның негізгі тұтынушылары - бұл кәсіпорындар, оларда электр энергия қауіпсіздік техникасын, электрқондырғыларды құру және пайдалану тәртіптерін орындай отырып жоғары тиімділікпен және сенімділікпен таратылуы және тұтынылуы қажет.

Энергетикалық бағдарламамен әрі қарай энергия сақтау саясатының дамуы қарастырылады. Энергетикалық ресурстарды үнемдеу энергия сақтаушы өндірістік технологияға көшу, энергетикалық жабдықтарды жетілдіру, ескі жабдықтарды реконструкциялау, энергетикалық шығындардың барлық түрлерін азайту және екіншілік ресурстарды қолдану деңгейін жоғарлату, энергетикалық ресурстарды түрлендіру және қолдану жолдарымен орындалуы қажет.

Жаңа энергетика өндірісті және электр энергияны таратуды ортандаландырумен сипатталады. Энергетикалық жүйелер күрделі энергоұйымдарды құрайды. Энергетиканың даму негізі үлкен қуатты электрстанцияларды құру болып табылады.

Жүйеаралық энергетикалық байланыстардың негізі 500кВ кернеулі желілер болып табылады. Тиімділікті жоғарлату жылулық агрегаттарды 250МВт-қа дейін күрделендірумен, жылуды 50км дейінгі арақашықтыққа жіберумен жеткізіледі. Электрэнергияның негізгі тұтынушылары өнеркәсіптік көлік, ауылшаруашылық, қалалар мен ауылдардың коммунальды шаруашылығы.

Қандайда бір халық шаруашылық объектісін электрмен қамтамасыздандыру жүйесін жобалау кезінде ең бірінші кезекте төмендеткіш қосалқы станциясын игеруді қарастырады. Оларда қосалқы станция жабдықтарын бір ізге салу арқылы қызмет көрсету және жобалау құнының арзандауына алып келетін типтік шешімдерді, сұлбалар мен элементтерді пайдалануға тырысады. Бірақ практикада қосалқы станцияларды жобалау кезінде орналасу ерекшеліктері мен басқа да жағдайларды еске алуға тура келеді.

Қондырылатын трансформаторлардың қондырғы қуатына сәйкестігі, қосалқы станциядан қоректенетін тұтынушылар қуаттары, сондай-ақ қондырылған жабдықтардың қазіргі кезең талаптарына сәйкестігін білу үшін тексеру қортындылары жүргізіледі. Тексеру үшін есептік жүктемелерін анықтау, трансформаторлар саны мен қуатын таңдау, таратушы желілер есебі, электр аппаратттары мен қосалқы станцияның тарату құрылғыларының ток жүретін бөліктерін таңдау, сұлбаларды таңдау жүргізіледі. Сондай-ақ пайдаланылып жүрген электрмен қамтамасыздандыру сұлбаларын, қосалқы станциялар жабдықтарын оңтайландыру сұрақтары тексеріледі. Осы мақсатта қуаттар есебі мен қысқа тұйықталу токтарының есебі жүргізіледі.

Қарастырылып отырған жұмыста қосалқы станция жабдықтарының сенімділігі және электр энергиясын тұтынушыларды үнемі электрмен қамтамасыздандыру қарастырылады.

Дипломдық жобада Қызылорда мемлекеттік университетінің спорт кешенін электрмен жабдықтау қарастырылған.

1. Жалпы мағлұмат

Қызылорда қаласындағы спорт кешені дене тәрбиесі мен спорттық шаралар жүргізу үшін, түрлі жарықтар өткізуге арналған.

Қызылорда қаласындағы спорт кешенінде орналасқан жабдықтар құрамы кедесі талаптарды есепке ала қабылданған:

• Спорттық зал ойын залы (көлемі 40х20м) - 150 орындық мінбелермен жабдықталған. Спорт залда спорттық мини-футбол ойын түрлеріне арналған алдаңда белгілер бар, алаң мөлшері алдын-ала ескерілген.

• Тренажер залы (алаң мөлшері 12х6м) - ауыр атлетика, жеңіл атлетика, гимнастика, т.б. үшін тренажерлер алдын-ала ескерілген.

• Тенис ойнайтын зал (алаң мөлшері 12х6).

Спорттық, тренажерлық залдар мамандандырылған жабдықтаумен және жиһаздармен жабдықталған.

Ұлдар мен қыздар шешінетін бөлмелер дара шкафтармен жабдықталған, душ және санитарлық түйіндер алдын-ала ескерілген.

Қызылорда қаласындағы спорт кешенінің кіре берісінде вестибюль мен киім шешетін орындар бар. Олар спортпен айналысушы балардың сыртқы киімін ілуге арналған. Спорт залда көрермендер мінбелерде отырады.

Негізгі жобалауға арналған тапсырмалар ЭҚҚЕ (ПУЭ) мен қабылданған.

Қызылорда қаласындағы спорт кешені санитарлық және өртке қарсы сақтық нормалардың сақтауымен, сонымен қатар жақын келу және кірме жолдың шарттары орындалған.

Жобаланушы учаскеде ғимарат орналастыру алдын ала ескерілген , спорттық алаңдардың, автомобильдердің машина қоятын жеріне арналған алаң және қоқыс жинайтын алаңдары орналастыру көзделген .

Қызылорда қаласындағы спорт кешенін электр жабдықтау сенімділік категориясы - II.

Қызылорда қаласындағы спорт кешені электрмен қамтамасыз ету РУ-0,4кВ ТП-10/0,4кВ іске асады.

Электр қондырғыларын электрмен қамтамасыз ету ВРУ1-23-55УХЛ4 күштік шкафы арқылы іске асады.

Объектіні электрмен жабдықтауы жұмыстарының техникалық шешімі нормалармен және ережелермен толық сәйкестікте қабылданған.

Жобалау кезінде мыналар алдын ала ескеріледі:

Сыртқы кабелдік жолды жобалау 0,4 кВ .

Күштік электр жабдықтарын жобалау 0,4 кВ.

ВРУ-1,ЩО-1,2,3 мен ЩАО-4 панельдеріндегі есептеу сұлбалары қарастырылған.

0,4кВ кабелінің жерге тұйықтау бөлшектеу тәсілі қарастырылған.

Жобада келесі түрдегі тарату щиттері қарастырылған:

• ВРУ1-23-55УХЛ4 тарату күштік шкафы

• ОЩВ-12АУХЛ4 топтық жарықтандыру щиты

• ОЩВ-6АУХЛ4 топтық жарықтандырудың 3 щиты

Қызылорда қаласындағы спорт кешенінде келесі түрдегі электр қабылдағыштар орналастырылған: қуаты 1,5кВт желдеткіш - 1 дана; қуаты 2,5кВт желдеткіш - 1 дана; қуаты 0,75кВт желдеткіш - 1 дана; қуаты 12кВт электр жылытқыш - 2 дана.

Жобада жұмысшы жарықтандыру 220В кернеуінде қарастырылған. Жұмысшы жарықтандыру торабы негізінен ОЩВ-12АУХЛ4 және ОЩВ-6АУХЛ4 щиттерден қоректенеді.

Жарық көзі ретінде РКУ-10-250-023У1 типтегі сынапты шамдар, 230В, 250Вт, қыздыру шамдары, 220В,100Вт және Р236 типтегі люминесцентті шамдар, спорт залына ЛСП типтегі қорғау торлары бар люминесцентті шамдар алынған.

Күштік және сыртқы жарықтандыру кабельдері ПХВ қабықшасымен транщеяларда немесе құбырларда мыс үлгісіндегі сымдармен жүргізілуі алдын ала ескерілген .

2. Электр жүктемелерінің есебі

Қызылорда қаласындағы спорт кешенін электрмен қамтамасыздандыру жобалау ең маңызды сұрақ электр жүктемелер есебі болып табылады, осы жүктемелер арқылы электрмен қамтамасыз ету элементтерін таңдау жүргізіледі.

Электр жүктемелер есебі мынадай негізгі әдістерді қолдану арқылы анықталады: реттелген диаграмма әдісі (максимум коэффициенті әдісі); сұраныс коэффициені әдісі; меншікті көрсеткіштері арқылы.

Электр жүктемелері есебі электрмен қамтамасыз ету жүйесіндегі барлық элементтерін: электрберіліс желілерін, аудандық трансформациялық қосалқы станцияны, қоректендіруші және таратушы желілерді, өнеркәсіптік трансформациялық қосалқы станцияны және тарту желілерін таңдау үшін анықталады. Сондықтан да электр жүктемелер есебін дұрыс анықтау жобалау және пайдалану кезінде маңызды шешуші роль атқарады. Электр жүктемелерін есептеудің бірнеше әдістері бар: сұраныс коэффициенті әдісі, реттелген диаграмма әдісі (максимум коэффициентімен), бір бірлік өнімді өндіруге жұмсалатын меншікті энергия шығынын пайдалану әдісі. Біз жобада электр жүктемелер есебін максимум коэффициенті әдісі арқылы анықтаймыз.

Электр жүктемелерінің есебін анықтау үшін максимум коэффициенті әдісін қолданамыз.

Р_р = К_макс К_и Р_ном = К_макс Р_см (2.1)

Электроқабылдағыш номинал қуаттылықтарының сомасы Рн топталған номинал қуаттылығымен анықталады.

Топқа арналған жұмыс бір тәртіп электр қабылдағыш орта белсенді және реактивті қуаттылық үшін ең толтырылған алмастыруды формулалармен орнындауға болады:

Р_см=к_и·Р_ном; Q_см=Р_см·tgφ (2.2)

мұндағы tgφ - (cosφ) қуат коэффициентінің орташа сандық шегі,

Р_см=σр_см=σк_и Р_ном ; Q_см=σq_см=σР_см·tgφ (2.3)

мұндағы tgφ - (cosφ) қуат коэффициентінің орташа сандық шегі.

Белсенді қуаттылық барынша толық коэффициенті кестемен немесе қолдану топталған коэффициентінің тәуелділікте суретімен анықталады , және нәтижелі сандары:

(2.4)

m= Р_{ном макс1}/ Р_{ном мин1} (2.5)

саны келесі көрсеткіштермен анықтайды : электроқабылдағыш n саны , қосылғандардың қоректену қайнарына ; көрсеткішке күш беретін m құрастырулары ; к_и . қолдануы орта коэффициентіне ; номинал белсенді қуаттылықтары электроқабылдағыш нәтижелі саны бірдей :

n  5; к_и.с 0,2; m  3; Р_ном const

(2.6)

n  5; к_и.с 0,2; m  3; Р_ном =const

n_Э = n.

n  5; К_И.С 0,2; m  3; Р_ном const тиімді n_Э саны анықталмайды, ал максимальді активті қуатты тұтыну К_З енгізу коэффициентіне тәуелді:

(2.7)

n  5; К_И.С 0,2; m  3; Р_ном const

(2.8)

егер n_Э n, онда n_Э = n.

егер n  5; К_И.С0,2; m  3; Р_номconst

n_Э = n _*Э n ;

n _*Э= (n _*; Р_*)

• Салыстырмалы нәтижелі сан

• n_* = n^` /n

- Салыстырмалы нәтижелі санның шегі;

n^` - қабылдағыштар саны

Р_{НОМ МАКС1}/2;

Р_*=Р _n^` /P_ном

салыстырмалы қуаттылық ең үлкен электроқабылдағыш қуаттылығымен анықталады.

Электр қабылдағыш топ активті барынша көп қуаттылығы орналастырумен жұмыс тәртіптерімен формуламен анықталатын:

Р_р =Р_макс=К_максК_и Р_ном=К_максР_см

Электр қабылдағыштың реактивті қуаттылығы барынша көп орналастырумен жұмыс тәртіптері формуламен анықталатын:

Q_макс=К_макс·Q_см.

Сәйкестікте құнттымен орналасқан Qмакс=1,1 Qсм, егер n10.

Q_макс=Q_см, егер n10.

Барынша көп жүктеменің есеп-қисабының шарттарын таңдаймыз:

Эффективті саны n_Э. Және СП n  5; К_и.с0,2; m  3; Р_номconst.

n_Э = n _*Э n

активті барынша көп қуат

(2.9)

мұндағы, - максимальды активті қуат, кВт;

- орташа қуаты, кВт; (, мұндағы - пайдалану коэффициенті, кестеден аламыз [1].

- максимум коэффициенті, кестеден аламыз [1].

- максималды реактивті қуат есебі , квар;

егер болса, онда , ал егер болса, онда тең.(мұндағы - электр тұтынушылардың тиімді саны)

- қуат коэффициенті.

, кВА (2.10)

мұндағы, - толық қуат есебі, кВА;

1. Электр жылытқыш

Р_см= Ки Рн=0,812=9,6кВт.

Q_см=Р_см·tgφ=9,6 ·0,87=8,3кВар

Есептік қуаты

P_max=Р_см К_max=9,6·1,25=12кВт

Q_max= Q_см =8,3 кВар

Р_максжәне Q_макс есептегеннен кейін,толық қуатты табамыз:

Толық есептік қуаты:

14,6кВА

2. Желдеткіш

Р_см= К_и Р_н=0,651,5=0,97кВт.

Q_см=Р_см·tgφ=0,97 ·0,8=0,78кВар

Есептік қуаты

P_max=Р_см К_max=0,97·1,34=1,05кВт

Q_max= Q_см =0,78 кВар

Р_макс және Q_макс есептегеннен кейін,толық қуатты табамыз:

Толық есептік қуаты:

1,7кВА

3. Желдеткіш

Р_см= К_и Р_н=0,652,5=1,62кВт.

Q_см=Р_см·tgφ=1,62 ·0,8=1,3кВар

Есептік қуаты

P_max=Р_см К_max=1,62·1,34=2,17кВт

Q_max= Q_см =1,3 кВар

Р_макс және Q_макс есептегеннен кейін,толық қуатты табамыз:

Толық есептік қуаты:

2,5кВА

4. Желдеткіш

Р_см= К_и Р_н=0,751,5=1,12кВт.

Q_см=Р_см·tgφ=1,12 ·0,85=0,95кВар

Есептік қуаты

P_max=Р_см К_max=1,12·1,3=1,45кВт

Q_max= Q_см =0,95 кВар

Р_макс және Q_макс есептегеннен кейін,толық қуатты табамыз:

Толық есептік қуаты:

1,73кВА

Күштік жүктемелердің активті қуаты - Р_у=16,75кВт

Ашалы розеткалардағы активті қуаты - Р_у=25,6кВт

Жұмысшы жарықтандыру үшін активті қуаты - Р_у=18,5кВт

Апаттық жарықтандырудың активті қуаты - Ру=0,8кВт

Сыртқы жарықтандыру активті қуаты - Ру =3кВт

Өрт туралы белгі беру құралының қуаты - Ру=0,5кВт

Жалпы Р_у=65,9 кВт, ал есептік қуат Рр=56 кВт

Қорытынды _кВА

3 Жарықтандыру есебі

Қызылорда қаласындағы спорт кешенін жарықтандыру қондырғысының жарық көзі ретінде қыздыру шамдар мен люминницентті шамдар қолданады.

Жарықтандыру жүйесі жалпы, аралас жарықтандыру болып бөлінеді. Жалпы жарықтандыру деп жұмыс орнын және жалпы бөлменің барлық ауданын бірқалыпты қондырылған шамдалдар арқылы жарықтандыруды айтады. Жалпы жарықтандыру жүйесін жұмыс орындары тығыз, әрі аз дәлдікпен орналасқан өндірістік бөлмелер цехтың барлық алаңында бір типті жұмыс жасайтын, қосалқы, тұрмыстық, кеңселерді, т.б. бөлмелер үшін қолданылады.

Ғимаратта, кіріп шығатын жерде, қажетті тұрмыстық бөлмелер блогында, т.б. орындалатын жұмыс сипатына, ондағы қоршаған орта жағдайына және стандарт пен техникалық талаптарға сәйкес жарықтандыру шамалары таңдалады.

Барлық бөлмелерді жарықтандыру үшін жалпы бірқалыпты жарықтандырады, сондай-ақ барлық бөлмелерде жұмысшы және кезекші жарықтандыру қолданады.

Өндірістік ғимаратта жұмысшы, апаттық және жөндейтін жарықтар жоспарланған. Электр энергиясын тарату жарықтандыру қалқаншалары арқылы таратылады. Жарықтандырудың топтық желілері қабырғаларға қапсырмамен бекітілген АВВГ кабельдер мен құбырлар ішінде жүргізілген АПВ типті сымдар арқылы орындалады.

Жарықтандырудың нормалық шамасы көздің жұмысының сипатына, әр түрлі объектілер өлшеміне, жарықтандыру түрі мен жүйесіне, жарық көзінің түріне байланысты болады.

Бөлмелерді жарықтандыру үшін ЛСП02-2х40, Р236 -2х40, НСП 09-100-003, НПО 24-60 шамдалдары қолданамыз.

Бөлмелерді жарықтандыру есебі

Жарықтандыруды жобалау және құру кезінде мыналар қамтамасыз етілуі тиіс:

- жарықтандыру қондырғысының сандық және сапалық көрсеткіштер шамалары нормада болуы;

- қондырғылардың элекр энергиясын тиімді де, ұтымды пайдалануы;

- жарықтандыру қондырғыларының сенімді жұмысы;

- қызметкерлердің қауіпсіз жұмысы;

- жарықтандыру қондырғыларының пайдалану ыңғайлылығы мен басқарылуы.

Электрлік жарықтандыруды есептеу келесі жоспарда жүргізіледі:

• ток көзі мен бөлменің сипатына және болжамды шам қуаттарына байланысты шамдал түрлерін таңдау;

• бір шамның қуатын анықтау;

• бөлмені жарықтандыру үшін қондырғы қуатын анықтау;

• есептеулер қорытындыларын сәйкесті нормада болуын тексеру қажет.

Ішкі электрлік жарықтандыруды есептеу үшін бөлме размері, технологиялық жабдықтардың орналасуы көрсетілген жоспар, өндірістік жабдықтар мен өндірістік бөлмелердің сипатын анықтау қажет.

Жобада электр жарықтандыру есебін меншікті қуат әдісі арқылы есептеледі. Бұл әдіс анықтамада кестеге сәйкес берілген меншікті қуаттарды пайдалануға негізделген [3, 314]. Рұқсат етілетін жарықталуды анықтамадан қабылдаймыз [ 3, 314]. Ол үшін шамдалдар типтері таңдалады.

Бұл әдіспен есептеу тәртібі:

1. жарықтандыру жүйесі мен шамдалдар типтерін анықтау

2. Аспалы шамдалдардың биіктігін таңдау

3. р меншікті қуатты анықтау

4. максималды жарықтандыру қуатын есептейміз:

, (3.1)

мұндағы - жарықтандыру ауданы, м².

5. Бір шамның қуатын анықтаймыз.

, (3.2)

мұндағы п - шамдар саны. шамасын [3, 172б] барынша жақын стандарт шамдардың шамасын таңдаймыз.

Спорт алаңы шамдалын есептеу үшін, бөлме ауданы 145,14м², жұмысшы биіктігі 6,3м, меншікті қуаты 10,2 Вт/м² Бөлмедегі шамдардың жалпы қуатын анықтаймыз:

Р = 10,2 145,14 = 1,5кВт

Бөлмеге 44 шамдал қондырамыз. Әр шамдалдағы шамның қуаты

Р_л = Р/n = 1,5/16 =93,75 Вт. Қуаты 2х40 Вт болатын Р236-2х40 шамдалын қабылдаймыз[3].

Басқа бөлмелер үшін есептеулер жоғарыда көрсетілгендей формулалар арқылы орындалады және есептеулер нәтижесі 1-кестеге түсіріледі.

Шамдалдағы шамның қуаты 1-кесте

№
п/п

Жайлардың атауы

S,_м2

Е_н, лк

Р_уд, Вт/м²

Р_св, Вт

Шамдал

типі

Саны

1

Вестибюль

70,8

150

8,2

2х40

4Р236

4

2

Спорт залы

800

200

2х40

4Р236

16

3

Шешінетін бөлме (ұл/қыз)

92

75

2х40

Р236

7

4

Душ

6,5

30

100

НСП09

2

5

Асхана

72

150

2х40

ЛСП16

5

6

Желдеткіш камера

80

50

2х40

НСПО9

4

7

Әжетхана

6,5

50

100

НСПО9

2

8

Тренерлер бөлмесі

18

75

2х40

ПВЛМ

2

9

Киім шешетін орын

90

150

2х40

Р236

2

10

Қызметшілер бөлмесі

48

50

100

НСПО9

1

11

Жылу түйіні

18

50

100

НСПО9

2

Сыртқы терреториясын электрмен жарықтандыру

Сыртқы жарықтандыруды жобалау және құру кезінде қамтамасыз етілуі тиіс:

• жарықтандыру қондырғысының сандық және сапалық көрсеткіштері шамасы нормада болуын;

• қондырғылардың элекр энергиясын тиімді де, ұтымды пайдалануын;

• жарықтандыру қондырғыларының сенімді жұмысын;

• жарықтандыру қондырғыларының пайдалану ыңғайлылығы мен басқарылуын.

Сыртқы жарықтандыру қондырғыларын жобалау кезінде тіректер мен жарықтандыру құралдарын таңдауда жарықтандыру аймағының құрылыстық-жоспарлық ерекшеліктері ескеріледі.

Көшелердің, жолдың және алаңдарды жарықтандыру қондырғы тіректерінің ара қашықтығы 0,6м-ден аз емес орналасуы керек.

Жарықтандыру қондырғыларында пайдаланылатын жабдықтар мен материалдар желінің номинал кернеуі мен қоршаған орта жағдайына байланысты стандартқа және техникалық талаптарға сәйкес болуы керек.

4 К‰штік трансформаторлар саны жєне ќуатын тањдау

Ќосалќы станцияда к‰ш трансформаторлардыњ саны мен ќуатын д±рыс тањдау электрмен жабдыќтау схемаларын ±тымды ќ±рудыњ негізгі мєселелерініњ бірі болып табылады. Ќалыпты жаѓдайда трансформаторлар барлыќ электр ќабылдаѓыштарыныњ ќоректенуін ќамтамасыз етуі тиіс.

Трансформаторлар ќуатын тањдау объектініњ электр жабдыќтау есепті ж‰ктемесін, максимум пайдалану саѓатын, ж‰ктеме µсу ќарќынын, электр энергия баѓасын, трансформаторлардыњ фазалы асќын ж‰ктемесін негізге алып ж‰ргізіледі.

Спорт кешені 2 категориялы электр т±тынушылар болѓандыќтан, трансформаторлы ќосалќы станцияѓа ж±мысы бµлек қоректенентін екі транформаторлар тањдаймыз.

Апатан кейінгі режимдегі болатын асќын ж‰ктемені есепке алып, транформаторлар тањдаймыз.

Трансформатор ќуаты ќалыпты жєне апатты режимде бір трансформатордыњ барлыќ ж‰ктемені кµтеретіндей етіп тањдалады. Жалпы ж‰ктеме - 94,9 кВА. Есептеулер ќорытындысы 2-кестеде берілген.

Трансформатор саны мен ќуатын тањдау 2-кесте

№

Есептер ж‰ргізу

Тањдау шарттары

Есептеу ќорытындысы

1

Техникалыќ есеп.

1

Трансформатор санын тањдау

1-ші жєне 2-ші категриялы т±тынушылар бар, сондыќтан екі трансформатор деп ќабылдаймыз.

n=2

2

Трансформатор типі мен ќуатын тањдау.

Апатты режимде бір трансформатор барлыќ ж‰ктемені кµтеруі тиіс.

ТМ-100, трансформатор аныќтама бойынша ќабылданады

[3, 53]

3

Ќалыпты режимде трансформатордыњ ж‰ктемелерді ќамтамасыз етуі тексереміз.

(4.1)

4

Траснформаторлардыњ ж‰ктелуі коэффициентін есептеу.

(4.2)

5

Апатты режимді трансформатордыњ ж‰ктелу коэффициенті.

(4.3)

6

Апатты режимде, яѓни трансформатордыњ біреуі ажыратылѓан кезде, ќалѓан бір трансформатордыњ р±ќсат етілген аса ж‰ктелу ќабілетін тексеру.

(4.4)

Тањдап алынѓан трансформаторымыз ќалыпты жєне апатты режимдер бойынша ж‰ктелуі шарт бойынша ќанаѓаттанарлыќ. Сондыќтан ќуаты 100 кВА болатын ТМ-100 екі трансформаторды ќабылдаймыз. Трансформатордыњ техникалыќ берілгені 3-кесте берілген.

5 Қысқа тұйықталу токтарын есептеу

Электр жүйелерінде қысқа тұйықтаулар электр құрылғылардың ток жүретін элементтерінің изоляциясының бұзылуынан және оның тозуынан, профилактикалық сынақ жолымен уақтылы анықталмау салдарынан пайда болады. Электрмен қамтамасыз ету жүйесінде жұмыс жасайтын электр жабдықтары қысқа тұйықталу тогына төзімді болу үшін осы токтың шамасы есепке ала отырып,, таңдайды.

Қысқа тұйықталу тогының болу себептері:

-электр құрылғыларының жеке бөліктерінде изоляцияның бүлінуі немесе тозуы салдарынан;

-қызмет көрсетушілердің дұрыс жұмыс жасамау әрекетінен;

-профилактикалық сынақ уақытында дұрыс анықталмауынан болуы мүмкін.

Кернеуі 1000В-қа дейінгі тораптарда коммутациялық-қорғау аппараттар санының көп болуына байланысты 1000В кернеу болғанда аз кернеудің өзі қысқа тұйықталу тогына едәуір әсер етеді. Сондықтан да қысқа тұйықталу тізбегінде барлық кедергілер - активті және индуктивті кедергілерді есепке аласмыз. Кернеуі 1000В-қа дейінгі тізбектегі қысқа тұйықталу тогын анықтау салыстырмалы бірлікте жүргізіледі.

Қысқа тұйықталу тогын анықтау үшін қалыпты жұмыс режиміне сәйкес есептеу сұлбасын құрамыз. Есептік схема бойынша орын ауыстыру схемасын құрып, есептеймыз.

Қысқа тұйықталу токтарының елеулі әсері болады. Сондықтан да қысқа тұйықталын тізбекері есептеенд барлық активті және реактиві кергілері ескеріледі. 1000В дейінгі қысқа тұйықталу токтарының есебі атаулы бірлікте жүргізіледі.

Жоғары кернеулі электрмен қамтамасыздандыру жүйесінің элементерінің кедергілерін төменгі кернеуге келтіреміз.

Қысқа тұйықталу тогын салыстырмалы бірлік бойынша есептейміз. Бұл әдіс бойынша есептің берілгендлері базистік қуат және базистік кернеу мәндері қабылданады.

Қысқа тұйықталу тогын есептеу үшін есептік сұлба мен орын басу сұлбасын құрамыз (1-сурет).

10 кВ қоректендіруші торапқа болатын ВНП-10 жүктеме ажыратқышы қондырылған. Трансформатор болатын щитке ұзындығы 5м, қалыңдығы 80х8 мм² болатын алюминий шинасына АВМ-15 автомат арқылы қосылған. Шина фазалары ара қашықтығы . . Шинаға параметрлері бар асинхронды қозғалтқыш жалғанған.

10/0.4

K-1

K-1

1-сурет. а) есептік сұлба б) орын басу сұлбасы

Жүйе кедергісі

(5.1)

Салыстырмалы бірлік бойынша трансформатордың кедергісі

(5.2)

(5.3)

Трансформатордың 0,4кВ кернеуге келтірілген кедергісін (5.1), (5.2) формулалары бойынша есептейміз.

;

болатын шина меншікті кедергісінің болғанда

Автомат контактісіндегі өтпелі кедергіні , ал автомат кедергісі деп қабылдаймыз. Шина қосылған орындағы және қысқа тұйықталу орнындағы өтпелі кедергі - . Олай болса, қысқа тұйықталу тізбегіндегі қорытқы кедергі

Қысқа тұйықталу тогы

(5.4)

Соққы ток

, (5.5)

мұндағы - соққы коэффициенті, оның мәні () қисығы [1, 228] бойынша анықтаймыз.

болғанда, қисық бойынша -ке тең.

Олай болса, .

Толық қысқа тұйықталу тогының әсер етуші мәні

(5.6)

Электр қозғалтқыштың номинал тогы

Электр қозғалтқышындағы соққы ток

Жүйеден электр қозғалтқышына дейінгі соққы токтың толық шамасы

6 Электротехникалық бөлім

Электртехникалық бөлімнің құрамына мына мәселелер жатады:

• электр торабынан үй жайға кірменің және электр қалқандарынан орнату орындарын таңдап алу

• сымдардың (кабельдердің) маркаларын және олардың тартылу тәсілдерін таңдап алу

• жарықтандырғыштың электр торабын құрастыру (оның жоларнасын таңдап алу және белгілеу)

• қоректендірулік және топтық электр тораптары сымдарының (кабельдерінің) көлденең қимасының ауданын есептеу және оларды қызуға және механикалық беріктікке тексеру

• электр қалқандарының, басқару және электр тораптарын қысқаша тұйықталудан және асқын жүктелуден қорғау аппараттарының типтерін таңдап алу

• күтіп қараушыларды электр тогымен зақымданудан қорғау шараларын ойластыру

1. «Электр қондырғысы құрылғысының ережелеріне» (ПУЭ) сәйкес қораның электр қабылдағыштары электр энергиясымен жабдықтау сенімділігі бойынша бірінші категориялы тұтынушыларға жатады.

2. Спорт кешенін электрмен қамтамасыз ету үшін трансформаторлық қосалық станция қарастырылған.

3.Жоба шамды жалпы жұмыстың кернеуі 200В және 36В жергілікті жарықтандыруды қамтиды. Жарықтандыру негізінен люменициенті шамды жарықтандырғыштармен жобаланған. Жалпы жарықтандырумен басқару типті жарық басқару релесінен программасымен жүзеге асады, ал қалған бөлмелер типті жарықтандыру қалқанымен жүзеге асады.

Бөлмелердің планында жарықтандырғыштар мен айырғылардың орнату орындарын, сондай-ақ осы тоқ қабылдағыштарды топтық жарықтандырғыштық қалқанымен қосатын электр тораптарының жол арналарын белгілейміз.

• 1топ - 1,2,3,4.

• 2 топ - 5,6,7,8,9,10

• 3,4 және 5 топ - 11,12,13,14,15

• 6 топ - апаттық жарықтандыру

5. Электр жарықтандыру торабы

АППВ сымдары және ВВГ маркалы кабельмен қапсыра шегеде, пластмасса оқшауламаларымен және арқан сымды электр тартымдарда орналастырамыз.

6. Топтардағы жарықтандыру қондырғылары есептік қуатын анықтаймыз.

• 1 топ - Р_е1 = 5 * 60 + 3 * 100 = 600Вт

• 2 топ - Р_е2 = 5 * 100 + 2 * 60 + 1 * 150 = 770Вт

• 3 топ - Р_е3 = 1,2 *30(2 * 40) = 2280Вт

• 4 топ - Р_е4 = 1,2 *29(2 * 40) = 2784Вт

• 5 топ - Р_е5 = 1,2 *29(2 * 40) = 2784Вт

• 6 топ - Р_е6 = 1,2 *8(2 * 40) = 768Вт

7. Сымның көлденең қимасының ауданын есептеп анықтаймыз.

а) бірінші топтағы сымның көлденең қимасын есептеу

1 - ші топтың есептік сұлпасы

Р_е1 = 600Вт - есептік қуат

1 топқа моменттер қосындысы анықтаймыз.

= М₁ + М₂ +…… М₈ = Р₁ * 1₁ + Р₂ * 1₂ + Р₃ * 1₃ + Р₈ 1₈ ═ 33,9 кВт*м

б) Сымның көлденең қимасының қажетті ауданын мына өрнекпен анықтаймыз:

Мұнда, М - жүктеме моменттерінің қосындысы, кВт*м

С - электр торабының сипаттамалық коэффициенті. С ═ 7,7.

∆U - ішкі жарықтандырғыштың электр торабында кернеу шығынының мәні «электр қондырғысы құрылғысы ережелеріне» сәйкес _∆U ═ 2,5 %

Сымның қимасы механикалық беріктік бойынша S ═ 4 мм², ВВГ (2*4)

в) сымның(кабельдің) көлденең қимасының ауданын ақырғы таңдап алғаннан кейін кірмеден бастап топтағы кернеудің шындығындағы іс жүзіндегі шығындарын мына формуламен анықтайды:

_∆U%2,5 I_е ═ 2,72 А < I_доп ═ 21 А.

ВВГ (2*4) маркалы сым қабылдаймыз.

Басқа топтың желілері де осылай есептеледі. Есептеу нәтижелері жарықтандырғыштың электр торабының есептік сұлбасында (кестесінде) берілген.

8.Жарықтандырғыштың қалқанның типін, басқару және электр торабын есептік қысқаша тұйықталудан қорғау аппараттарын таңдап алу.

а) Бөлмедерді жарықтандыру электр қабылдағыштың қуаттар қосындысын анықтаймыз.

∑ P ═ 10,58 кВт ≈ 11 кВт

б) Жарықтандырғыштық қондырғының есептік қуатын анықтаймыз

∑ P_е ═ ∑ P_орт * К_с ═ 11*0,85 ═ 9,35 кВт

К_с ═ 0,85 - сұраныс коэффициенті

в) Кірмедегі есептік ток күшін есептейміз

г) Кірмедегі қорғаныс аппараттарының номиналь тогын есептейміз.

I_қор ≥ 1,4 I_е, I_қор ═ 1,4 * 15,78 ═ 22,09 А

Жалпы жарықтандыруды басқаруды, ал басқа бөлмелерге ОЩВ-6А типті қалқанды таңдап аламыз. Кірмеде АЕ 2050М есептелген қоректі токқа I ═ 1,4А, I ═ 0,9 А

7 Кабель таңдау

Кабель желісінің қимасын таңдау бірнеше жағдайларға байланысты: жұмысшы ток жүргенде бөлінетін жылудан қызуына; қысқауақытта болытын қысқа тұйықталу тогынан бөлінетін жылудан қызуына; қалыпты және апатты режимдерде кабельдерде кернеу түсуіне; механикалық төзімділігіне. Кабельдік желіні таңдау қондырғысын пайдалану жағдайларына байланысты, ең алдымен ұңғы өнімінің температурасына байланысты.

Кабельдік желіні таңдауда қатаң талап қойылады: аз шығынмен; аз диаметрлі; оқшауламасының диэлектрлік қасиетінің жоғары болуы; жоғары температурада жылу төзімділігі ; қабаттағы сұйықтармен, газдармен әсер ету кедергісінің жақсы болуын, т.б.

Объект ішінде электр энергиясы магистральды, радиалды және аралас сұлбалар бойынша таратылады.

Электр сұлбаларын анықтау электр энергия тұтынушыларының сенімділік категориясына, олардың терреториядағы орналасуы мен жұмыс жасау режиміне байланысты анықталады.

Радиалды сұлба дегеніміз энергия көзінен тікелей қабылдау орталығына жеткізілетін сұлбаны айтамыз.

Бір сатылы радиалды сұлбасымен қоректендіру орталығынан әртүрлі бағыттағы орналасқан тұтынушылар үшін қабылданады.

Электр энергиясын магистралды сұлбамен тарату егер тұтынушылар көп болған жағдайда және радиальды сұлба мақсатқа сәйкес болмаған жағдайда қолданылады.

Магистарлы сұлбаның кемшілігі радиалды сұлбаға қарағанда сенімділігі аз.

Кабель маркасы мен оны төсеу өнеркәсіптің сипатына сәйкес таңдалады. Кабельдің қимасы экономикалық ток тығыздығы мен қалыпты және апатты режимдердегі қызуға байланысты таңдап алынады. Экономикалық ток тығыздығы есебі бойынша кабель қимасын таңдағанда барынша аз стандарты қимасы алынады. Ал қызуы бойынша кабель қимасын жақын үлкен стандарт мәні таңдалады.

Бұрғылау мекеме базасын электрмен қамтамасыздандыру траншеяда төселген АВВГ маркалы кабель арқылы орындалады.

Қалыпты режимде есептік токты мына формула бойынша есептейміз:

, (7.1)

мұндағы: - есептік максималды толық қуат, кВА;

- номинал кернеу, кВ.

А

Экономикалық қимасын мына формуламен есептейміз:

, (7.2)

мұндағы, - тиімді (экономикалық) ток тығыздығы, А/мм²; болғанда 2.26-кестеден [1,85б] алюминий кабелі үшін

Қызмет көрсету, пайдалану және жөндеу блогын қоректендіру үшін стандарт бойынша барынша кіші шамасын 2.8-кестеден [1,43б] қабылдаймыз: қимасы 70 мм, рұқсат етілген тогы болатын кабельде таңдаймыз.

Таңдалған кабельді жүктеменің ұзақ тогымен қызуға тексереміз. Шарт бойынша рұқсат етілген тогы есептік токтан үлкен немесе тең болуын тексереміз:

(7.3)

Шарт орындалады, олай болса рұқсат етілетін кернеу шығыны бойынша кабель жарамды. Сондықтан да қимасы 70 мм болатын АВВГ маркалы кабельде таңдаймыз.

Кірме-тарату құрылғылары (ВРУ) үш фазалы, кернеуі 380/220 және жилігі 50Гц айнымалы токты қабылдауға, есептеуге және желідегі жүктемеден, қысқа тұйықталудан қорғау үшін арналған құрылғы.

Пайдалану шарты:

- сыртқы орта температурасы +5⁰-+40⁰С

- теңізден биіктік деңгейі 2000м жоғары емес

• қорғаныс дәрежесі -ІР30

Салмақ-габарит көрсеткіштері:

• ені - 800мм; тереңдігі - 450мм; биіктігі - 1700мм

Анықталған есептеулерге байланысты ВРУ1-23-55УХЛ4 маркасын таңдаймыз, оның принципиялдық сұлбасы 3-сызбада көрсетілген.

Жарықтандыру қалқаны (ОЩ) үш фазалы, кернеуі 380/220 және жилігі 50Гц айнымалы токты қабылдауға және желідегі жүктемеден, қысқа тұйықталудан қорғау үшін арналған құрылғы.

Пайдалану шарты:

- сыртқы орта температурасы +1⁰-+40⁰С

- теңізден биіктік деңгейі 2000м жоғары емес

• қорғаныс дәрежесі -ІР30

Салмақ-габарит көрсеткіштері:

• ені - 400мм; тереңдігі - 150мм; биіктігі - 600мм

Электр жабдықтау аппараттары ұзақ, мерзімде және қысқа апатты жағдайда сапалы қызмет атқару керек. Аппараттарға төмендегідей талап қойылады:

номиналды кернеуге және қондырғының түріне сәйкестігі;

ұзақ мерзімді жұмыста қызбауы және қысқа тұйықталу кезінде динамикалық және термо тұрақтылығы;

шағын, қолайлы қауіпсіз және арзан болуы.

Күштік тораптар ВВГ маркалы кабельдер мен ПВ маркалы винипласты құбырдағы жабық сымдарды таңдаймыз (кабельдер мен сымдардың төсеу әдістері және өндірістік ғимараттарда күштік және жарықтандыру тораптарының электр сымдарын орындау үшін нұсқауларға сәйкес. Кабель желілерін жобалау және құру тораптың болашақта дамуына, желінің атауы мен жауапкершілігі, жолдардың сипатына, төсеу әдістеріне, кабель құрылымына, т.б. жағдайларды ескере отырып, негізгі техника-экономикалық есептеулер арқылы жүргізіледі.

Кабель төсеу әдістерін таңдау: жерге кабель төсеу кезінде бір траншеяға алты күштік кабель төсеу ұсынылады. Одан да көп кабель ьөсеу кезінде бір топ кабельдер арасындғы арақашықтық 0,5м-ден аз емес немесе каналдарда. Тунельдерде, эстакадаларда төсеу ұсынылады.

Кабель таңдау

• апатты режимдегі тогы бойынша;

• номинал кернеу бойынша;

• номинал режимдегі тогы бойынша;

• экономикалық қимасы бойынша.

Кабельдер мынадай шарт бойынша тексеріледі:

• апатты режимдегі тогы бойынша;

• кернеу шығыны бойынша;

• қысқа тұйықталу тогыа термиялық төзімділігіне.

Топтық желідегі жұмысшы токты анықтаймыз.

I _р. = (Р _н х 10³ ) / U_н

I _р. = 17,04 х 10³/ 220= 77,4 А

Топтық торапты қорғау үшін А3100 сериялы автоматты таңдаймыз.

Таңдау мынай талаптарға сай болуы керек:

U_н.а ≥ U_н.у;

I_a= I_н.у;

I_н.р ≥ k_н.тI_{р. max};

I_н.э ≥ k_н.эI_к.max;

I_{пред.откл} ≥ I_{к .max.}

мұндағы, U_н.ажәне U_н.у - автомат пен электр қондырғысының сәйкесті номинал кернеулері;

I_aжәне I_н.у - автомат пен электр қондырғысының номинал токтары;

I_н.р - автоматтың жылулық расцепителінің номинал тогы;

k_н.т - жылулық расципительдің тогының шашырауын есепке алатын сенімділік коэффициенті, мәні 1,1-ден 1,3-ке дейін;

I_н.э - электрмагниттік расципительдің токесер тогы;

k_н.э - электрмагниттік расципительінің токтың шашырауын есепке алатын сенімділік коэффициенті (А3100 автоматы үшін k_н.э = 1,2);

I_{пред.откл} - автомат ажырататын токтың шегі;

I_{к .max.} - автоматты қондыратын максимальды қысқа тұйықталу тогы.

U_н.а ≥ U_н.у =380В

I_a= I_н.у =2,6 А

I_н.р ≥ k_н.тI_{р. max} = 1,2 х 2,6 = 31,2 А

Осы шарттардың орындалуына сәйкес А3163 расципителі бар автоматты таңдаймыз.

Топтық тораптарды рауалды жылуына байланысты сымдар қимасын таңдаймыз.

Сымдардың барлық маркалары үшін оны автоматпен қорғаған уақытта мына шарт орындалуы тиіс:

I _доп ≥ I _ср.т

I _доп ≥ I _ср.т = 9,0А

(ЭҚҚЕ) бойынша сымның қимасы F = 4мм² тең.

Топтық тораптың рауалды кернеу шығыны бойынша қимасын анықтаймыз.

F = ΣP · ℓ

c ΔU_ДОП % (7.4)

мұндағы, Р - бөліктеге қуат, кВт;

ℓ - бөлік ұзындығы, м.

с - желі кернеуіне, фаза санына және сымның материалына тәуелді берілген сымның тұрақты коэффициенті, с = 46. /4/.

ΔU _доп % - рауалды кернеу шығыны, оның шамасы ΔU _доп % = 2,5%

F = ( 17,04 х 6 )/( 46 х 2,5 )= 0,8мм²

Табылған мәні бойынша стандартты қиманы таңдаймыз.

F _ст = 1 мм²,

Қорытындысында сымның қимасын F = 10 мм² тең деп аламыз, яғни F=1мм² қималы сым үшін рауалды жылулық шарты орындалмайды.

Топтық тораптары ПВ типті кабельді орындалады.

Қалған топтық желілері мен тармақтардағы іске қосу аппаратуралары, сымдардың есебі мен қимасын таңдау жоғарыда көрсетілгендей анықталады және қорытындысы есептік кестеге түсіріледі.

Тарату құрылғысын таңдаймыз. Тарату құрылғысы кернеу , түрі, қоршаған орта жағдайына, автоматтың немесе сақтандырғыштың саны мен түріне байланысты таңдалады.

Жобада U_c = 380/220В болғандықтан автомат түрі АЕ2050М, I_м.а = 30 А деп аламыз.

Басқа электртұтынушылары үшін іске қосушы аппаратуралары, сымның қималарының есебі мен таңдау жоғарыда көрсетілгендей етіп орындаймыз.

8.Релелік қорғаныс

0. Трансформатордың релелік қорғанысы

Күштік трансформатордың релелік қорғаныс жүйесі арнайы жасалған релелерлік аппараатардан тұратын құрылғы болып табылады. Құрылғы электр тізбегінде қандай да бір ақау шыққанда оны автоматты түрде ажыратып тастайды.

Релелік қорғаныс жүйесіне қойылатын талаптар:

• тез әсерге келуі;

• сенімділігі;

• селективтілігі;

• сезімталдығы;

• экономикалық тиімділігі.

Трансформатор бүлінулеріне мыналар жатады:

• фазааралық қысқа тұйықталу;

• бір фазалы жерге тұйықталу;

• трансформатор темір өзекшесіндегі өрт.

Трансформатордың ненормалдық режиміне:

• жүктелу тогының өсіп кетуі;

• сыртқы қысқа тұйықталулар;

• трансформатор майының төмен түсіп кетуі;

• орамаларының температурасының қызып кетуі.

Трансорматордың қорғаныс жүйесін есептегенде мыналарды ескеру қажет:

а) трансформаторды қосу кезіндегі магниттелу тогының өсіп кетуін;

б) трансформатор коэффициенті мен орамалардың жалғану схемасының түрі.

Кернеуі 35/10 кВ-тық трансформатор үшін мынадай зақымданулар мен қалыпсыз режимдерден қорғайтын релелік қорғаныс құрылғылары болуы керек:

• Бойлық дефференциалды қорғаныс - орамалары мен шықпаларындағы көп фазалық тұйықталудан сақтайды;

• Газдық қорғаныс - орамалардағы орамаралық тұйықталудан және май деңгейінің төмен түсуінен, газ бөлінуден қорғайды;

• Максималды токтық қорғаныс (МТҚ) - сыртқы қысқа тұйықталулар кезінде орамалар арқылы өтетін токтардан және асқын жүктемеден қорғайды;

Бейтараптамасы оқшауламаланған 10 кв-тық желі үшін көп фазалық қысқа тұйықталулардан қорғаныс түрлері қарастырылады. Көп фазалық қысқа тұйықталудан қорғау үшін екі сатылы ток қорғанысы пайдаланылады, оның бірінші сатысы токкесер, ал екіншісі уақыт ұстамды МТҚ қорғанысы қолданылады.

Жерге бір фазаның тұйықталудан қорғау оқшауламаны бақылау құрылғысын пайдалану арқылы шешіледі (кернеу трансформаторы НТМИ-10).

Кернеуі 35/10кВ трансформаторын қорғау.

Максимал ток қорғанысы РТ-40 релесін, РП-341 аралық релесін және РВМ-12 уақыт релесін пайданып орындалады. МТҚ-ның дифференциал қорғаныстың және асқын жүктелуден қорғаныстың релелері сырттық ТФН-35 ток трансформаторының екіншіреттік орамаларына қосылған. Ток трансформаторы үшбұрыш сұлбасы түрінде жалғанған.

Трансформатордың асқын жүктемеден РТ-40 релесі арқылы орындалады. Ол 35кВ жағындағы трансформатордың В фазасына қосылған. Қорғаныс сигналға жұмыс істейді.

Трансформатор екі газдық қорғаныспен жабдықталған:

а) трансформатордың РГ43-66 релесінде орындалған газдық қорғанысы. Реле трансформатордың ішінде болған зақымданулардан қорғайды. Ол 10кВ кірісінің ажыратқышының ажырауына және қысқа тұйықталуды қосуға әрекет етеді. Газдың бөлінуі аз болса және майдың деңгейі рұқсат етілген шамасынан төмен болғанда реле сигналды қосады.

б) ПГЗ-22 релесінде орындалған газдық қорғанысы.

Трансформатор майының асқын қызуынан қорғау ТС-100 қызу сигналдаушы арқылы орындалады. Техникалық қажетке жарату ережелеріне сәйкес қойылған температурада тағайыншамасы +70⁰С. Осы температураға жеткенде қорғаныс синал береді.

0. Релелік қорғаныс релелерін таңдап алу

10/0,38 кв-тық трансформаторды 10 кв жағында қорғау.

Бұл трансформаторларды 10 кв жағында қорғау ПК-10 типті сақтандырғыштар арқылы шешіледі. Олардың балқыма қыстырғының тоғы мына өрнекпен анықталад:

мұндағы, К_с =1,5....2 - сенімділік коэффициенті;

I_ж = трансформатордың 10 кв жағының номинал тоғы;

Ф2 фидерінің қоректенетін қуаты 160 кв*А трасформаторының тізбегідегі (3,1-сұрқара) балқыма қыстырың таңдап алынады:

Қабылданған балқыма қыстырықтың номинал тоғы

«Ф2» 10 кв Әуе желіні қорғау

1 Номинал ток қорғанысы

Желінің максимал жұмыстық (есептік) тоғы

Қорғаныстың іске қосылу тоғы мына шарттар бойынша [13] таңдап алынады:

а) Жүктеменің максимал тоғынан бастау шарты бойынша

мұндағы, К_с - сенімділік коэффициенті,

К_{өк -} қозғалқыштық жүктеменің өздігінен іске қосылу

коэффициенті,

Қ_қай - реленің қайтым коэффициенті

Ф2 фидеріндегі ТОЛ-10 ток трансформаторының деректері:

Реле РТ-85/1

Нақтылы деректер болмаған жағдайда К_өқ=1,1-ге тең етіп қабылданады.

Сонда

2. ПК сақтандырғыштарының балқыма қыстырықтарымен келістіру шарты бойынша

мұндағы, К_с- сенімділік коэффициенті; тәуелді сипаттамалы қорғаныс үшін К_е=1,4 (Реле РТ-85/1);

I_,б.қ.б- балқыма қыстырықтың типтік вольт секундтық сипаттамасынан жанып үзілу уақыты.

t_уз=5_c-ге сәйкес келетін тоғы

I_б.қ.н=16А үшін I_б.қ.б=80А

Сонда I_іс.қ.2≥1,4*80=112А

Осы екі шарттан қорғаныстың іске қосылу тоғы I_іс.қ=112А-ге тең етіп қабылданады.

Реленің іске қосылу тогы

Реленің тоқ тағайыншамасы I_тш=6А-ге тең етіп қабылданды.

Қорғаныстың нақты іске қосылу тоғы

МТҚ-ның сезімталдық коэффициенті [14] К_сез=I⁽²⁾_min(I_іс.қ)

мұндағы, I⁽²⁾_min- минимал режимдегі желінің соңындағы 2 фазалық қ.т тоғы (I⁽²⁾_{min қ.б}=430А)

яғни нормаланған шамасынан [4] К_{сез н}=1,5артық

РТ-85 релесінде РТМ релесінде қайтар шунттау арқылы орындалған қорғаныстар үшін осы релелердің сезімталдықтарын келістіру шарты бойынша қосымша тексеру қажет.

РТМ релесі үшін мына шарт орындалуға тиіс [15]:

Мұндағы I_іс.тк-РТМ релесінің іске қосылу тоғы

(Iк_тк=5А);

6= 1,5*5=6А б9л шарт орындалды.

МТҚ-ның уақыт тағайыншамасын I_{іс қ}≥0,25 S_н∑шарты бойынша таңдап алынады,

мұндағы, S_н∑- берілген желіге тіркелген ТП-10/0,38 кв-лардың қосынды

орнатылған қуаты,кв*А;

Бұл шарт орындалған жағдайда МТҚ-ның іске қосылу уақыты t_тш= О_с-ке тең етіп қабылданды, ал орындалмаса t_тш=0,5_с

ТП-лардың қосынды номинал қуаты

сонда

демек МТҚ-ның тағайыншамасы t_тш=0,5_с

2. Максимал тоқкесер

Тоқкесердің іске қосылу тоғы мына шарттар бойынша таңдап алынады;:

а) ТП-10/0,38 кв трансформаторларының магниттеуші серпінінен балтау шарты бойынша

ә) 10/0,38 кв-тық трансформаторлардың 0,38 кв-тық шиналарындағы қысқа тұйықталулардан баптау шарты бойынша I_іс.тк.2 ≥КсI⁽³⁾ _0.38

мұндағы - К_с токкесердің серпімділік коэффициенті

(РТ-85 релесі үшін К_с = 1,5)

I_іс.тк.2 - ең қуатты трансформатордың 0,38 кв- тінің шиналарындағы максимал режимдік үш фазалық қысқа тұйықталу тоғы

9. Жобаның техникалық - экономикалық көрсеткіштері

Жылдық қажетке жарату шығындары

Қазіргі кезеңде электр жабдықтарының, энергетикалық құрылыс жұмыстарының жаңа бағасының болмауына байланысты жобада техникалық - экономикалық көрсеткіштер ескі бағалар мен тарифтер бойынша анықталды. Бұл тарауда жобаланған ҚС-дан алынатын электр энергиясының өзіндік құнын анықтау қаралады.

Жылдық толық өндіріс шығындары С_тол мына өрнекпен есептеледді [1]:

С_тол=С_экс+С_э/э

мұндағы,

С_экс- электр тораптарын жөндеу мен күтіп баптауға жұмсалатын

эксплуатациялық (қажетке жарату) шығындары, теңге/жыл;

С_экс- электр энергиясы шығындарының құны теңге/жыл

Эксплуатациялық шығындар мына құрамдас бөліктерден тұрады:

С_экс=С_а+ С_е.а+ С_қыз+ С_ж.т,

мұндағы, С_а- амортизациялық жарна;

С_е.а- еңбек ақысына жұмсалатын қаржы;

С_қыз- жабдықтарға қызмет көрсету шығындары;

С_ж.тө жалпы торптық шығындар;

Амортизациялық жарна

Амортизациялық жарна мына формула арқылы анықталады:

С_а= С_р+ С_к.ж;

мұндағы, С_р- реновацияға (қалыпқа келтіруге) берілетін жарна;

С_к.ж- күрделі жөндеуге жұмсалатын шығындар;

Амортизациялық жарна мына формуламен анықталады:

мұндағы, - амортизациялық жарна мөлшері;

К- объектке жұмсалған күрделі қаржы.

ӘЖ - 35 кв мен ӘЖ- 10кв-ларды салуға жұмсалған күрделі қаржы электр жабдықтарының құнының ірілендірілген көрсеткіштері бойынша [1,5] анықталады.

ӘЖ-лерді салуға жұмсалатын күрделі қаржыны есептеу 5.1-кестеде орындалған.

ӘЖ-лерге жұмсалған күрделі қаржы 5.1.кесте

Желі кернеуі

кв

Желі нөмірі, аты

Желінің ұзындығы км

Сымның маркасы мен қимасы мм²

Желінің 1-км-ң құны мың.теңге/км

Желінің жалпы құны мың.теңге

35 кв

К₀-1

1-2

2-3

3-4

4-Ш

22,5

28,5

35

47,5

30

АС-95

АС-95

АС-95

АС-95

АС-95

11,7

11,7

11,7

11,7

11,7

263,25

333,45

409,5

555,7

351

10-кв

Ф1

4,9

АС-35

1,63

8

10,75

АС-70

1,95

21

Ф2

3,07

АС-35

1,63

5

9,3

АС-70

1,95

18,13

Ф3

4,13

АС-35

1,65

6,7

9,95

АС-70

1,95

19,4

Ф4

19,96

АС-35

1,63

92,53

22,35

АС-70

1,95

43,58

Барлығы

2067,2

ТП-10/0,38 кы тұтынушылық қосалқы станцмяларды алуға жұмсалған күрделі қаржы [5] - ті деректерді пайдаланып анықталады. Мұнда комплектілі ТП-лар (ҚТП-лар) қолданылады. ТП-ларға жұмсалған күрделі қаржыны есептеу 5.2-кестеге түсірілген.

35/10 кв-тық ҚС-ны салуға жұмсалатын күрделі қаржы [1] сәйкес К_қс=89,7 мың. Теңге

ӘЖ-лер мен ҚС-ның амортизациялық жарна мөлшерлері.

ӘЖ-10 кв Р_а,10=10%; ҚС-35/10 кв

ӘЖ-35 кв Р_а,36=4,2%; ТП-10/0,4 кв

Р_а,қс=6,3%

ТП-ларға жұмсалған күрделі қаржыны 5.2-кесте

ТП-ның қуаты, квА

ТП-ның саны

Жеке ТП-ның құны,

тың.теңге

ТП-лардың жалыпы құны мың.теңге

63

13

1,49

19,37

100

16

3,72

59,52

160

8

4,18

33,44

250

3

4,21

13,63

400

3

4,47

13,41

40

3

1,44

4,32

Барлығы

142,69

Амортизациялық шығындар:

Еңбек ақысы

Еңбек ақысына жұмсалатын шығындар құрамына мыналар кіреді:

С_е.а.=С_{е.а.нег.}+С_е.а.қос+С_э.қ

мұндағы,

С_{е.а.нег.} - негізгі жалақы, теңге/жыл;

С_е.а.қос - қосымша жалақы, теңге/жыл;

С_э.қ - әлеуметтік қамсыздандыруға берілетін шығындар, теңге/жыл.

Негізгі жалақы С_{е.а.нег.} мына өрнекпен анықталады:

С_{е.а.нег.}=N_ө.қ.*С_е.а.ор,

мұндағы,

N_ө.қ. - өндірістік қызметкерлердің саны, адам;

С_е.а.ор - жылдық орташа жалақы (18000-20000 теңге)

Электр тораптары қызметкерлері санының мөлшері [5] алынады. Есептеу нәтижесі 5.3-кестеде түсірілген.

Электр тораптары қызметкерлері 5.3-кесте

Объектінің аты

өлшем бірлігі

өлшем бірлігіне шаққанда

ЭЖ-нің ұзындығы немесе ҚС-ның саны

Қызметкерлердің жалпы саны, адам

ӘЖ-35кВ

100км

2,25

163,5км

3,67

ӘЖ-10кВ

100км

2,79

89км

2,48

ПС-35/10кВ

1 дана

2,54

1 дана

2,54

ТП-10/0,38кВ

100 дана

4,72

46 дана

2,18

барлығы

10,87

Негізгі жалақы мөлшері:

С_{е.а.нег.}=2*10,87=21740 теңге

Қосымша жалақы былай анықталады:

С_е.а.қос=(0,1...0,15)*С_{е.а.нег.}= 0,15*21740=3261 теңге

Әлеуметтік қамсыздандыру жарнасы

С_э.қ =0.14(С_{е.а.нег.}+С_е.а.қос)=0,14(21740+3261)=3500 теңге

Еңбек ақысына жұмсалатын шығындар

С_е.а.=21740+3261+3500=28500 теңге

Электр жабдықтарына қызмет көрсетуге кететін шығындар

Бұл шығындарға ағымдық жөндеуге жұмсалатын шығындардың барлық түрі, көмекші материалдардың құны, бөгде мекемелердің қызметі және басқа да шығындар жатады. Оның мөлшері амортизациялық жарнаның бір бөлігіне тең деп аламыз.

С_қыз=(0,2...0,3)С_а=0,2*103,15=20630 теңге

Жалпы тораптық шығындар

Жалпы тораптық шығындар мына формуламен анықталады:

С_ж.т.=N_б.к.*С_е.а.б.қ.+(С_а+С_қыз) ,

мұндағы,

N_б.к. - басқару аппараты қызметкерлерінің жылдық орташа жалақысы (23000-31000 теңге)

- 0,025...0,5-ке тең етіп қабылданатын коэффициент.

Басқару авппараттарының қызметкерлері санының мөлшері [5] ден алынады. Есептеу нәтижесі 5.4-кестеге түсірілген.

Басқару аппаратының қызметкерлері санын есептеу 5.4-кесте

Объектінің аты

өлшем бірлігі

өлшем бірлігіне шаққанда

ЭЖ-нің ұзындығы немесе ҚС-ның саны

Қызметкерлердің жалпы саны, адам

ӘЖ-35кВ

100км

0,39

163,5

0,04

ӘЖ-10кВ

100км

0,43

89,0км

0,38

ПС-35/10кВ

1 дана

0,31

1 дана

0,31

ТП-10/0,38кВ

100 дана

0,72

46 дана

0,33

барлығы

1,66

Жалпы тораптық шығындар

С_ж.т.=1,66*0,37(103,15+20,63)=9060 теңге

10 Еңбекті қорғау

Электр қондырғыларын қауіпсіз күту мен пайдаланудың

негізгі ережелері

Пайдалану кезінде барлық электртехникалық жабдықтар мен электр тораптары кезекші электриктің ұдайы назарында болады және мезгіл-мезгіл тексеріп, алдын алады, сынайды, жөндейді. Мұнан басқа электрқондырғылардағы кейбір жұмыстарды электрик мамандығы болмай-ақ кез келген жұмысшы орындай алады (жарық беруші шамды ауыстыру, электр қозғалтқыштарды қосу және ажырату, т.б.). Бұндай кезде адамдардың денесінен кейбір ток өткізгіш бөліктеріне жанасу кезінде ток өтуі мүмкін.

Адам денесінен ток жүре отырып, ауыр зардапқа, кейде ажалға әкелуі мүмкін. Зардап дәрежесін: адам денесі арқылы өткен ток күшіне, токтың өту ұзақтығы, токтың жиілігі мен адамның жеке қасиетіне байланысты. Ең қауіпті ток - өндірістік жиіліктегі ток. Адам денесінен өтетін өндірістік жиіліктегі 0,05А ток адам өліміне алып келуі мүмкін, ал 0,1А-де өліп те кетуі мүмкін. Аса қауіптісі ми мен жүрек арқылы токтың өтуі.

Кернеуге тап болған адам денесінен ток күшінің өтуі, оған түсірілген кернеу мен адам денесінің кедергісіне тәуелді. Адам денесінің кедергісі бірнеше жүздіктен ондаған мың Омға дейін өзгереді. Адам денесінің терлеу, ток өткізетін шаң, дымқыл эмульсия немесе басқа да ертіндінің тері бетіне болуы оның кедергісін төмендетуге алып келеді.

Электр қондырғыларымен жұмыс жасау кезіндегі қауіпсіздік шарттары бөлменің ылғалдылық дәрежесі мен температурасына, өткізгіштердің бар болуына байланысты.

Электртехникалық қондырғыларын жоспарлау мен құрастыру да әр уақытта да қоршаған орта шарттарын еске алумен бірге электр құралдарын пайдалану кезінде электр тогынан зақымдану мүмкіндігін болдырмау шараларын қарастырады. Электр өткізгіштер пен жабдықтар тұратын өндірістік және тұрмыстық бөлмелердегі қондырғылардың қоршаған ортасында электр изоляциясының бүлінуіне әсер етіп, адамдарды ток ұру қаупі арттады.

Өндірістік және тұрмыстық бөлмедегі адамды электр тогынан залалсыздандыру мақсатында қоршаған орта үш категорияға бөлінеді: қауіптілігі жоғары емес, қауіптілігі жоғары, өте қауіпті.

Қауіптілігі жоғары емес бөлмелерге: салыстырмалы ылғалдылығы 60 пайыздан аспайтын құрғақ, ток өткізбейтін едені, шаң емес, айтарлықтай ыстық емес (30⁰С аспайтын) салыстырмалы ылғалдылығы 75 пайыз уақытша ғана болатын, бір мезгілде ғимараттың металды конструкциясына машиналар, аппараттар,т.б. жанасуға мүмкін болмайтын, бір жағынан жерлендірілген, ал екінші жағынан электр құралдардың корпусымен жақсы жерлестірілген.

Қауіптілігі жоғары категориялы бөлмелерге: ұзақ уақыт тұратын салыстырмалы ылғалдылығы 75 пайыздан астам сызды бөлмелер, ток өтетін едені бар, шаңды, ауа температурасы ұзақ уақыт 30⁰ тан астам, бірінші жағынан ғимараттың жерлендірілген металл конструкциясымен бірмезгілде технологиялық аппараттар мен механизмдермен, екінші жағынан электржабдықтардың конструкциясы мен корпусына жанасуы мүмкін.

Аса қауіпті бөлмелерге: салыстырмалы ылғалдылығы 100 пайызға жақын, үнемі буланатын немесе электржабдықтардың токөткізгіш бөліктерінің бүлінуіне әсер ететін химиялық активті ортасы бар.

Ток өтетін еденге ылғалды, металл плиткалы, дымқыл бетон, темір бетонды едендер жатады. Ток өткізбейтін едерге құрғақ ағаш бөренелі еден жатады. Солндықтан да айта кету керек мұнай кәсіпшік өнеркәсіп бөлмелері қауіпті және аса қауіпті.

Электртехникалық қондырғының қауіпсіздігіне қойылатын техникалық талаптар бірқатар қауіпсіздік шараларды қанағаттандыруы тиіс, соның ішінде: кернеулі электр қондырғыларының оқшауланбаған бөліктерініне жанасу мүмкіндігі жоғары жерлерге сәйкесті ескерту плакаттары мен қорғаныстық қоршауларды қолдану, қорғаныстық жерлендіру немесе қалыпты кернеуде жұмыс жасап тұрған электр қондырғыларының металл бөліктеріне жанасу кезіндегі қауіптіліктің алдын алу үшін қоғаныстық ажыратуды құру, қорғаныстық құралдарды пайдалану (оқшаулаушы тұғыр, резеңке бәтеңке, резеңке қолғап, штанг, т.б.), жұмысты талапқа сай ұйымдастыру, сондай-ақ жұмысшыларды электр құралдарын пайдалану кезіндегі техника қауіпсіздігі ережелеріне сәйкес электр қондырғыларымен қауіпсіз жұмыс жасау шарттарын орындау жатады.

Техника қауіпсіздігінің әртүрлі шараларын қолдану электртехникалық қондырғының номинал кернеуіне тәуелді болады. Қондырғының номинал кернеуі - 1000В-қа дейінгі және 1000В-тан жоғары болып бөлінеді. Жұмыс жасап тұрған электр қондырғысын күту мен алдын ала профилактикалық сынау жүргізуге, жөндеу жұмыстарын, электр қондырғыларын монтаждау мен бөлшектеуге арнайы инструктаждан өткен және техника қауіпсіздік сынағынан өткен адам ғана жүргізеді. Бұндай адамдарға арнайы куәлік беріледі және олардан жұмысын анықтап беретін маманданған топ құрады.Куәлігі жоқ адамдар пайдаланылатын электр қондырғысының қандай да бір жұмысты өзінше істеуге тыйым салынады.

Кернеуі 1000В-тан жоғары құрылғылар мен жабдықтармен жұмыс жасағанда мынадай шарттарды сақтау қажет:

• жұмысқа өкілдігі бар адамдардың сәйкесті рұқсатнама берілу қажет (наряд, ауызша немесе телефонмен ұйғарым);

• жұмысты екеуден кем емес адамдар жүргізуі қажет;

• жұмыс бастамас бұрын жұмыс жасайтын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ететіндей ұйымдастыру шаралары мен техникалық шаралар орындалуы қажет. (жұмыс өтетін орны, баяталуы мен аяқталу уақыты анықталады, адамдар мен бригада құрамы, жұмыстың қауіпсіздігіне жауапты адам, қажетті ажыратулар жүргізу, жерлестіруші құрылғы мен қоршауды орнату, кенеттен кернеу берілуіне қарсы шаралар, қорғаныс плакаттарын ілу: «Ток қосылмайды - адамдар жұмыс жасауда», «тоқта, жоғары кернеу», «осы жерде ғана жұмыс істеуге болады», т.б.

1000В дейінгі таратушы құрылғы, басқару станциялары мен таратушы қалқан панельдеріндегі жөндеу жұмыстарын наряд бойынша екеуден кем емес адам жүргізу керек.

380В және одан да төменгі кернеулерді қондырғыларды кернеуден ажыратуға болмаған жағдайда кернеуді ажыратпай-ақ жұмыс істеуге рұқсат беріледі, бірақ мынадай шарттарды орындау қажет:

• жұмысты диэлектрлік кебісте немесе оқшауламалайтын орында тұрып жасау қажет;

• ұстайтын жері оқшауланған құралдарды пайдалану. Мұндай құрал болмаған жағдайда диэлектрлік қолғапты кию;

• кернеулі көрші жатқан токөткізгіш бөліктерін және жерлендірілген конструкцияны резина кілемшемен, электрокартонмен, миканит парағымен т.с.ө қоршау.

• Бас киіммен, киімдердің жеңдері мен жиектері жинақталған, түймелері салынған күйде жұмыс жүргізу. Темір кескіштерді, егеуді, метал метрлікті пайдаланбау.

Электр тогынан зақымданудан, электрлік доға әсерінен қорғау үшін адамды қорғаныш құралдарымен қамтамасыз етеді. Мұндай құралдарға:

- тасымалы арнаулы кернеу көрсететін және токөлшейтін тістеуік;

- уақытша тасымалы қорғаныстық жерлестіру, жылжымалы қошау мен плакаттар (алдын-алушы, сақтандырушы, тыйым салушы, рұқсат беруші және еске алушы);

- қорғауыш көзілдірік, берзент жеңді қолғап, противлгаз;

- диэлектрлік қолғап, жеңді қолғап, кебіс пен резеңке табанды бәтеңке, оқшаулаушы төсеніш, резеңке кілем, кілемше, штанга, тістеуік, тұтқасы оқшауланған құралдар.

Өртке қауіпті аймақтардағы бөлмелердің ішіндегі және сыртындағы электр жабдықтарды профилактикалық сынау, жөндеу, монтаждау және бөлшектеу жұмыстарын кернеуден ажыратылған кейін барып жасалады. Сонымен қатар жұмыс орнын дайындау шаралары жүргізіледі (коммуникация мен аппараттарды босату мен үрлеу, сөндіргішті орнату, уақытша қоршау құрылғысы).

Өртке қауіпті бөлмелерде жұмыс бастар алдында мұқият желдету қажет, бөлмедегі шаңдарды дымқылдандырады, жұмыс барысы кезінде үнемі желдетіп отырады. Жер деңгейінен төмен орындарда ауыр өртке қауіпті газ шоғырланатын орындарда желдету жүйесін күшейтілуіне назар аудару қажет. Сондай-ақ өртке қауіпті газдың концентрациясының пайда болуының мүмкіндік шегі туралы автоматты белгі беретін станцияның өкілдерінен тұрақты кезекшілік ұйымдастыру қарастырылады.

Өртке қауіпті аймағы бар кеңістікте сыртқы қондырғыларда ашық отты пайдалануға, электрдәнекерлеумен және күйдіру шамдарын қолдануға болмайды. Кабель муфтасы мен бөлгіш нығыздауыштарды жұмыс орнына қыздырып дайын күйінде алып келу қажет. Металл конструкцияны дәнекерлеу қажет болғанда оның орнына болттарды бекіту, ал өткізгіш сымдарды қысып жалғау арқылы қолданған жөн. Сонымен қатар құралдарды (балға, шойбалға) қолданғанда, ұшқын болдырмау үшін мыспен астарлап, ал тескіш құралдың ұштарын солидолмен майлау қажет.

Өртке қауіпті кеңістіктегі жұмыс кезінде және қондырғыларда отпен байланысты операцияны мүмкін болғанынша тежеу қажет (кабельдік массаны қыздыру, электрмен пісіру, дәнекерлеуші мамандар көмегімен дәнекерлеу, т.б.)

Жерлендіру құрылғыны есептеу

Электр құрал-жабдықтары мен электр қондырғыларының жұмыс шарты мен күту кезіндегі қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін жерлендіргіштер (жермен тиянақты қосатын өткізгіш) мен электр қондырғыларды электр жабдықтарының корпусымен жерлендіруді қосатын өткізгіштерден тұратын жерлендіруші құрылғы жасалады.

Электр қондырғы мен электр құралдарының корпустарында бір фазалы тұйықталу пайда болған кезде жерлендіруші құрылғы қызмет көрсетуші адамдардың қауіпсіз жұмыс жасауы үшін жерлестірілген жабдықтардың корпустарындағы кернеу шамасын кемітеді.

0,4кВ тораптардағы жерлестіру құрылғысындағы кедергі «ЭҚҚЕ»-іне сәйкес 4 Ом-нан артық болмауы керек, сондықтан да есептеу кезінде R_з = 4 Ом деп қабылдаймыз.

КТП-10/10 трансформаторлық қосалқы станцияны жерлендіру тік орналасқан дөңгелек стерженді болат жасалған электродтар мен бір-бірін қосатын 10х40 жолақ болат электродтар арқылы орындалады. Жолақтар ұзындығы 5,0м деп қабылдаймыз.

Олай болса R_В мәні шамамен:

R_В ~ ρ / l =200 / 5 = 40 Ом. (10.1)

(сазды жер үшін кесте бойынша ρ=200 Ом·м тең)

Шамамен R_Г ~ 2 ρ / l = 2х200 / 5 = 20 Ом. (10.2)

Тік жерлендіргіштің саны:

n_T = R_В / R_З = 40 / 4 = 10 (10.3)

Стерженді жерлестіргіштің экрандау коэффициентін график бойынша анықтаймыз: η_В = 0,54, η_Г = 0,37

Жалпақ байланысты ескере отырып стержендер санын анықтайтын болсақ, онда

n_{Д = =} =17,15 (10.4)

яғни n_Д > n_T , онда есептеуді жаңа мәндер бойынша қайта қарастырамыз.

Стерженді жерлестіргіштің экрандау коэффициентін график бойынша анықтаймыз: n = 18 болғанда η_В = 0,50, η_Г = 0,33

Жалпақ байланысты ескере отырып, стержендер санын анықтайтын болсақ, онда n_{Д = =} =18,3

Қорытындысында диаметрі 12мм, ұзындығы 5м болатын 18 стержень және 10х40 бұрышты, ұзындығы 5м болатын 18 жолақты таңдаймыз.

Қортынды

Дипломдық жобада, Қызылорда қаласындағы спорттық кешенді электрмен жабдықтау қарастырылған. Электр жабдықтау аппараттары нормалармен және ережелерге толық сәйкестендіріліп қабылданған. Жобада күштік жүктемелер мен жарықтандыру есебі есептелінді.

Жобада электр жарықтандыру есебін меншікті қуат әдісі арқылы есептеледі. Соған байланысты жарық көздері таңдалды.

Жобада тұтынушыларды электрмен қамтамасыз ету үшін ТМ 100/10 трансформаторы алынған.

Электрмен қамтамасыз ету жүйесінің апараттарын таңдау үшін қысқа тұйықталу тогы есептелді.

Сенімді әрі қауіпсіз жұмысы үшін автоматикалық құрылғылар мен электрмен жабдықтау жүйесінің жеке элементтерін қорғау қарастырылған.

Еңбек қорғау бөлімінде электрқондырғыларына қызмет көрсету кезіндегі электрқауіпсіздік пен өртқауіпсіздігі қарастырылды және КТП-10/0,4кВ қосалқы станциясын жерлендіру құрылғылар есебі келтірілді.

Жалпы электрмен қамтамасыз ету жүйесі қауіпсіздік, сенімділік, тиімділік шарттарына жауап береді.

әдебиеттер тізімі

1. Электрооборудование жилых и общественных зданий. Нормы проектирования. СН РК 4. 04 - 23 - 2004.

2. Б.Ю.Липкин Электроснабжение промышленных предприятий и установок. - учебник для учащихся. - М., ВШ, 1990. - 386с.

3. Ополева Г.Н. Схемы и подстанции электроснабжения. Справочник. Москва, ИД «ФОРУМ» - ИНФРА-М, 2008.

4. ПУЭ (шестое издание)

5. Расчет и проектирования схем электроснабжения, М., «ФОРУМ»- ИНФРА-М., 2004. - 480с.

6. Қазақша орысша, орысша қазақша сөздік. Энергетика. А., «Рауан», 2000ж.

7. Справочник по электроснабжению и электрооборудованию. В 2 т. Под общей редакцией А.А. Федорова, т.2, Электрооборудование. - М.: Энергостомиздат, 1987.- 592 с.: ил.

8. Л.Л. Коновалова, Л.Д. Рожкова. Электроснабжение промышленных предприятий: Учебное пособие для техникумов. - М. Энергоатомиздат. , 2004 - 528с. ил.

10. Справочник инженера - электрика сельскохозяйственного производства / Учебное пособие. - М.: Информагратех, 1999.- 536с.

11. Далин П.А. Справочник по технике безопасности. М.: Энергоатомиздат, 1995.

13. Найфельд М.Р. Зазаемление, защитные меры электробезопасности. М.: Энергия, 1991. 311с

14. Нормы испытания электрооборудования и аппаратов, электроустановок потребителей, 1982.

15. Князевский Б. А. И др Охрана труда в электроустановок. М.: Энергоатомиздат, 2003.

16. Чернобровов, Н.В. Релейная защита. Учеб. пособие для техникумов/ Н.В. Чернобровов. Изд. 4-е, перераб. и доп.// Учеб. пособие для техникумов - М.: Энергия, 1971.- 624 с.: ил.

50